68
ISAAC N E W TO N : PRINCIPIA
tur. B ir cisim , özd eğin süredurum lu doğasından ötürü, güçlük olm ak sızın dinginlik ya da d e v im durum u dışına alınamaz. Bu açıklam a ü zerin e, bu vis insita, ço k anlamlı bir adla, süred urum kuYveti ( vis inertiae) ya da eylem sizlik k u vveti olarak adlandırılabilir. Am a bir cisim ancak ü zerin e bastıran [im prim o] bir başka ku vvet durum unu d e ğ iştirm e y e çalıştığı zam an bu k u vveti uygular; v e bu ku vvetin uygulam ası h em diren ç h em d e dürtü olarak görü leb ilir; cisim ş im diki durum unu sürdürm ek için bastıran k u vvete karşı çıktığı sü re ce, diren çtir; cisim bir başkasının bastıran k u v v etin e kola yca yol v e r m e y e r e k ötek in in durum unu d e ğ iştirm e y e çabaladığı s ü rece, dürtüdür. D iren ç gen ellikle dinginlikteki cisim lere yüklenir, v e dürtü dev im d ek ilere; ama dev im ve dinginlik, gen ellikle kavrandıkları gibi, yalnızca göreli olarak ayırdedilirler; ne de gen ellikle dinginlikte sayı lan cisim ler h er zaman g e rçe k te n dinginliktedirler.
T A N IM IV Bastıran b ir kuvvet [vis ım pressa] bir cisim üzerine on un y a d in gin lik ya da doğru bir çizgide biçim deş devim duru m u nu değiştirebilm ek için uygulanan bir eylemdir. B u k u vvet yalnızca e y lem d en oluşur, v e e y le m tam am landığı zaman bundan b öyle cisim de kalmaz. Çünkü bir cisim kazandığı h er yeni durum u yalnızca süredurum u yolu yla sürdürür. Ama etk iyen ku v v e tle r de ğ işik k ök enlidirler— örn eğin vuruştan, basınçtan, ö z e k çe k ku vvetten .
TA N IM V B ir özekçek kuvvet cisim leri b ir özek olarak b ir noktaya doğru çeken ya da iten, ya da herhangi b ir yolda yönlendiren kuvvettir. C isim leri dünyanın ö z e ğ in e yön len d iren y erçek im i, dem iri m ıkna tıs taşına yön len d iren m anyetik ku vvet [fis m agnetica], v e ne olursa olsu n g e z e g e n le rin başka türlü iz le y e ce k oldukları doğrusal d e v im lerden sürekli olarak yana çekilm elerin i ve eğrisel yörü n gelerde çe v rin m elerini sağlayan o k u v v et bu türdendir. B ir ipin ucuna bağlanıp d ön dü rü len bir taş onu dön dü ren eld en kaçm aya çabalar; v e bu çaba yoluyla ipi gerer, v e ne den li büyük bir hızla çev rin irse bunu o denli b üyük bir k u vvetle yapar, v e bırakılır bırakılm az uçup gider. B u çaba ya karşıt olan, v e ipin taşı sürekli olarak ge riy e ele doğru çek m esin i sağlayan, v e onu y ö rü n g esin d e tutan o ku vveti, yörü n gen in öz e ğ i