project
verantwoord investeren in onderwijsinfrastructuur
© VUB Architectural Engineering; fotografie KADERSTUDIO De onderwijs- en onderzoekslabo’s worden gebruikt door onderzoeksteams, maar ook door studenten Chemie, Ingenieurswetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen.
“De studentenkoten van Willy Van Der Meeren (WVDM) waren een min of meer snelle constructie om een dringende nood aan huisvesting te lenigen. Uiteindelijk bleven ze echter veertig jaar staan, ook omdat ze enorm geapprecieerd werden door de studenten. Omwille van hun populariteit maken ze deel uit van het (immateriële) erfgoed en de ziel van de VUB en van het collectieve geheugen van onze alumni. Vandaag voldoen ze echter niet meer aan de eisen inzake o.m. energie-efficiëntie. De zowat 350 koten (pakweg 7.000 m²), waarvan 80 % kan bewaard blijven, vormden een vrij uniek studentendorp in het midden van de Etterbeekse campus, maar de jongste jaren werden er in fases een aantal afgebroken. Toen hier vlakbij veel nieuwbouw werd gerealiseerd, was er ook geen nood meer aan deze koten. We voelden echter samen met de dienst Infrastructuur dat ze een erfgoedwaarde bezitten en met de groei van de VUB hadden we toch weer meer capaciteit nodig. De VUB heeft daarvoor vervolgens fondsen vrijgemaakt en beslist om in deze koten vooral studentgerelateerde functies (een fablab, onderzoekslabo’s, lesruimtes alsook een pilootinstallatie voor een VUBbakkerij en -brouwerij) te stoppen. De hoogbouw op de VUB contrasteert mooi met deze modulaire entiteiten in verschillende kleuren met veel ruimte in en tussen de koten. Elk jaar nemen we er steeds meer in gebruik. Hierbij trachten we met de dienst Infrastructuur na te denken over een slimme circulaire innovatie en samen met het in ontwikkeling zijnde WVDM Living Lab dat ganse binnengebied aan te pakken”, meldt ir. arch. Niels De Temmerman, prof. aan de VUB en
54
De studentenkoten van architect Willy Van Der Meeren vormen polyvalente blokkendozen waarmee je heel veel kan doen.
verantwoordelijk voor de expertise inzake circulair bouwen. “De nieuwe studentenbehuizing (meer dan 600 koten) staat in de perimeter. We kiezen voor verdichting in de rand met hoogbouw en voor laagbouw in het midden met behoud van dit naoorlogse erfgoed. We moeten immers erfgoed, circulariteit, energie en economie met elkaar confronteren en verzoenen. We trachten het op een energetische manier te renoveren en dit te combineren met het economische aspect, maar waar leg je de grens? Voor die fijne aftasting heb je fijne ontwerpers nodig”, poneert arch. Jeroen Poppe, projectonderzoeker in het onderzoeksteam VUB Architectural Engineering en onderzoeker van het CRL in het kader van het EU-project BAMB. Met de zeer polyvalente blokkendozen die Willy Van Der Meeren bouwde, kan je heel veel doen. “Hij liet alles open, waardoor ze makkelijk een tweede leven kunnen krijgen. Hoe specifieker een plan, hoe minder functies je er immers kan in onderbrengen. Bij circulair bouwen anticipeer je op het toekomstige gebruik van het gebouw met heel weinig inspanningen en heel weinig materiaalverlies. Dat zit in de manier waarop je je plan maakt, je technieken een plaats geeft en je materialen met elkaar verbindt. Ons onderzoek was erop gericht om na te denken hoe we een gebouw uit elkaar kunnen halen en materialen kunnen hergebruiken” , verklaren Jeroen Poppe en Niels De Temmerman. Ze beslisten op de gebouwen verschillende gebruiksscenario’s uit te proberen. Hierbij zochten ze naar systemen die geüpgraded, uit elkaar gehaald en zoveel
magazine
Acht voormalige studentenkoten uit de jaren ’70 van vorige eeuw bieden onderdak aan het Circular Retrofit Lab.
mogelijk hergebruikt kunnen worden, bv. wandsamenstellingen. “Daartoe hebben we met een heleboel industriële partners (Geberit, Groep Van Roey, Reynaers Aluminium, Beneens Alucon, Saint-Gobain, Jaga, Jonckheere Projects, Bao Living, JuuNoo, Lumency, Systimber, Tarkett, Zehnder Group, Kaderstudio voor de architectuur en MK Engineering voor de technieken) in drie projectgroepen samengewerkt: één voor de gevel, één voor de binnenwanden en één voor de technieken. In dat consortium vormden gereputeerde bedrijven een mooie tandem met start-ups vol frisse ideeën die heel snel kunnen schakelen. Tussen beide ontstond co-creatie op basis van vertrouwen”, juichen ze toe. Niels De Temmerman en Jeroen Poppe benadrukken dat je slim moet omgaan met materialen, zodat je kan zien wat ermee gebeurt als je veranderingen aanbrengt. Het energieverhaal is immers al wel bekend, maar daarnaast is er het verhaal van de materialen, het ontwerpproces ervan en wat je ermee doet. Het energieverhaal is een technisch verhaal dat je goed kan berekenen, terwijl het circulaire verhaal veel meer een systeemverandering is. Het sluiten van de kringloop veronderstelt ook dat iedereen in de keten deel uitmaakt van die kringloop. De manier van samenwerken in de markt verandert en er komen nieuwe functies bij zoals urban miners.
Leren falen Ze werken in dit demonstratieproject samen met niet alleen industriële, maar ook met universitaire en onderzoekspartners en met beleidsmakers. “We hebben hiervoor Europese Horizon 2020-funding
