NVVC Connect Magazine Editie 2020

EDITIE 2020

EEN INITIATIEF VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR CARDIOLOGIE

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD Bert van Rossum en Petra van Pol 3

COLUMN HARTERAAD

4

NIEUW PROGRAMMAPLAN CONNECT 2020-2025

5

INTERVIEWS MET Greetje de Grooth en Tobias Bonten 6 Michiel Rienstra en Robert Tieleman 8 Petra van Pol en Ingrid van der Gun 10 Huug van Duijn, Jaap Eysink Smeets, Carolien Lucas en Marlies Niesing 12

ORGANISATIES SLAAN DE HANDEN INEEN

14

REGISTRATIES AF EN HF Jasper Brugts en Ron Pisters 15

REDACTEUREN

nvvcconnect.nl

Petra van Pol (programmavoorzitter Connect, cardioloog Alrijne Ziekenhuis) Martin Hemels (Connect Atriumfibrilleren, cardioloog Rijnstate Ziekenhuis) Maarten Jan Cramer (Connect Acuut Coronair Syndroom, cardioloog UMC Utrecht) Dirk Lok (Connect Hartfalen, cardioloog Deventer Ziekenhuis) Ingrid van der Gun (programmamanager Connect)

COLOFON Connect is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) in het kader van NVVC Connect, het programma ter verbetering van de zorg voor patiënten met hart- en vaatziekten.

Hoofdredactie Petra van Pol Redactionele coördinatie Ingrid van der Gun, Ilse Verstraaten Vormgeving Chris Geurts (designworkscreative.nl) Interviews Nathalie Ekelmans Fotografie Nadine van den Berg, Josje Dekens, Henk Veenstra, Marijke Volkers Eindredactie Lieda Meester, Bohn Stafleu van Loghum Partners Connect: AstraZeneca, Bayer, BoehringerIngelheim, Daicchi-Sankyo, Harteraad, Nederlandse Hartstichting, Novartis, Alliantie BMS/Pfizer, Sanofi, Vifor

VOORWOORD

Het Nederlandse zorgstelsel, en niet in het minst de zorg voor de cardiologische patiënt, wordt de komende jaren voor grote uitdagingen gesteld.

In een groeiende oudere populatie zal een aanzienlijk deel te maken krijgen met chronisch hartlijden en een toenemend beroep doen op cardiologische zorg. Willen we enerzijds de kosten beheersbaar houden en anderzijds de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg handhaven, dan moet gezocht worden naar nieuwe organisatie vormen om die zorg te blijven leveren.

Netwerkgeneeskunde, met als uitgangspunt de juiste zorg op de juiste plek voor de juiste patiënt, zien we als een belangrijke manier om ook in de toekomst de zorg te kunnen leveren die onze patiënten nodig hebben.

eenvoudig is, denk aan ICT- en financiële obstakels. En het evalueren van de resultaten; levert een andere organisatie van zorg daadwerkelijk betere resultaten voor de patiënt, en helpt het de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg te handhaven bij de toenemende vraag?

Om de uitdagingen die een volgende fase van implementeren en evalueren met zich meebrengen goed te kunnen oppakken lanceert Connect haar nieuwe programma voor 2020–2025. Hoe we dat willen doen

Via het NVVC Connect programma zetten

leest u in deze uitgave.

zorgprofessionals zich met groot enthousiasme in voor de juiste zorg op de juiste plek voor de cardiologische patiënt. Door het stimuleren, faciliteren en optimaliseren van netwerkgeneeskunde in de cardiologie

“Het vertrouwen in succesvol samenwerken is gegroeid en met dit vertrouwen kunnen we verder gaan bouwen.”

op uw vertrouwen en gaan met veel enthousiasme graag samen met u de nieuwe fase tegemoet.

werkt Connect aan verbetering van de kwaliteit van zorg voor hart- en vaat-

Inmiddels hebben vele regio’s zich aan het

patiënten.

Connect programma verbonden

En dat doen we samen! Een breed scala

en het enthousiasme voor netwerkzorg

aan regionale zorgverleners is betrokken bij

neemt zienderogen toe. In deze regio’s

het programma: cardiologen, (kader)huis-

zien we veel passie en ambitie om de

artsen, verpleegkundig specialisten,

juiste zorg op de juiste plek meer handen

verpleegkundigen, apothekers,

en voeten te geven. Het vertrouwen in

praktijkverpleegkundigen,

succesvol samenwerken is gegroeid en

ambulancemedewerkers, wijkzorg en

met dit vertrouwen kunnen we verder gaan

overige ketenpartners.

bouwen. Want dat is nodig! Na het maken van regionale werkafspraken begint de

NVVC Connect is sinds 2011 actief.

uitdaging pas: het implemen-

Ondertussen zijn er gevestigde program-

teren en borgen van de

malijnen op het gebied van Atriumfibrilleren,

gemaakte transmurale

Hartfalen en Hartinfarct/ACS welke recent

afspraken. De ervaring

is uitgebreid naar Pijn op de borst.

leert dat dit niet altijd

CONNECT 2020-2025 SAMEN VERBETEREN WIJ DE ZORG VOOR HARTPATIËNTEN 3|

Wij hopen ook de komende periode weer

Veel leesplezier.

Bert van Rossum Voorzitter NVVC

Petra van Pol Programmavoorzitter NVVC Connect

COLUMN HARTERAAD

Wanneer je aan mensen vraagt wat gelukkig zijn voor hen betekent, dan komt in de opsomming vrijwel altijd gezondheid voor. Op welke manier kunnen we mensen daarbij helpen en ondersteunen zodat we gezondheid en daarmee geluk bevorderen?

Anke Ver voord directeur Harteraad

Harteraad spreekt dagelijks met mensen

mensen en instrumenten die haar helpen

en de kwaliteit van leven van mevrouw

over hun gezondheid. De behoeften die

bij haar gezondheid. Via telemetrie, een

Tewarie te verbeteren, is daarbij absolute

daaruit voortkomen zijn divers. Maar wat

gevalideerd instrument, wordt gemeten hoe

noodzaak. Dit geldt eveneens voor instanties

nagenoeg alle mensen willen is:

het met haar hartritme is en of er sprake is

in de gemeente waar mevrouw Tewarie

van een stoornis. Mevrouw Tewarie ontvangt

woont.

• BEGRIJPELIJKE INFORMATIE

al snel de uitslag; er is wel sprake van een

• BETROUWBARE INFORMATIE

sterk verhoogde hartslag maar niet van

Doordat ze zelf let op de patronen achter

• ZELF EENVOUDIG KUNNEN BIJDRAGEN

een hartritmestoornis. Ze wordt in contact

haar verhoogde hartslag, valt het haar op

gebracht met een ervaringsdeskundige op

dat ze hartkloppingen krijgt wanneer ze

dit terrein. Ze deelt haar schrik en wordt

door rekeningen en aanmaningen wordt

ZORGEN IN RELATIE TOT HUN

gerustgesteld. Ze ontvangt praktische

geconfronteerd met betalingsachter-

GEZONDHEID

informatie en tips. Onder andere om met

standen. Ook de CVRM-verpleegkundige

een wearable zelf haar hartslag te volgen.

merkte de hartkloppingen op in de

De vraag, de meting en het contact worden

persoonlijke gezondheidsomgeving.

Een aantal van dit soort zaken staat onder

door mevrouw Tewarie opgenomen in haar

Via haar komt mevrouw Tewarie in contact

druk binnen het huidige zorgsysteem.

gezondheidsomgeving. Ze bepaalt zelf of ze

met het sociaal wijkteam in haar gemeente

Onderzoek van Harteraad geeft aan dat

hier anderen ook toegang toe geeft. Dit kan

en krijgt ze, ook op dit vlak, passende

mensen zelf op zoek gaan naar apps en

handig zijn als er zich een volgende keer

ondersteuning.

andere hulpmiddelen om de eigen gezond-

weer iets voordoet. Via de wearable houdt

heid op onderdelen te verbeteren. Maar dan

mevrouw Tewarie nu regelmatig haar hart-

dringt de vraag zich op: wat is passend in

slag bij. Op deze manier leert ze zichzelf en

mijn situatie? Hoe betrouwbaar is iets dat

haar hart beter kennen en voelt zich zeker-

ik uit de appstore haal? Daarbij worden de

der. Ook die gegevens zet ze in haar

ervaringen van anderen gemist.

gezondheidsomgeving.

BEELD IN 2025

Zo wordt de aandacht en zorg vanuit

Het is 2025 als mevrouw Tewarie vanuit haar

mevrouw Tewarie ingericht en georgani-

persoonlijke gezondheidsomgeving contact

seerd. Harteraad werkt eraan om dit te

zoekt met de centrale. Ze is bekend met

realiseren. Samenwerking met NVVC

Harteraad is hét expertisecentrum voor het

hartritmestoornissen en haar hart gaat

Connect, huisartsen(organisaties), verpleeg-

leven met hart- en vaataandoeningen

tekeer. In de digitale omgeving heeft ze

kundigen, ervaringsdeskundigen en tal van

https://harteraad.nl

rechtstreeks toegang tot een team van

anderen die kunnen helpen de gezondheid

AAN HUN GEZONDHEID • AANDACHT VOOR HUN VRAGEN OF

• GERUSTSTELLING

DE JUISTE ZORG VOOR MEVROUW TEWARIE IN 2025 4|

NIEUW PROGRAMMAPLAN CONNECT 2020-2025 HUISARTS CARDIOLOOG

PATIËNT

De juiste zorg op de juiste plek binnen de cardiologie, dat is voor de komende vijf jaar het doel van het NVVC programma Connect.

Connect wil de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg optimaliseren door de regionale organisatie van transmurale zorg voor hartpatiënten te stimuleren, te faciliteren en te optimaliseren.

MANTEL- EN WIJKZORG

Connect is opgezet als een landelijk netwerk

echter uiteen in ontwikkel-, implementatie-

Maar ook dat de regio’s, de beroepsvereni-

programma waarbij de regio’s verbonden

fase en doelstellingen. Er zijn regio’s die

gingen, de verzekeraars en beleidsbepa-

aan Connect de belangrijkste rol hebben.

hun transmurale protocollen operationeel

lende organisaties elkaar actief opzoeken.

Connect merkt dat het enthousiasme voor

hebben en concrete resultaten kunnen laten

Ook binnen de NVVC is intensievere samen-

netwerkzorg in de regio’s volop aanwezig is.

zien terwijl er ook regio’s zijn die inhoudelijk

werking tussen Connect en de andere

Zorgverleners maken graag werk van

op een lijn zitten maar moeite hebben om

thema’s (Kwaliteit, Opleiding, Beroeps-

transmurale samenwerking in hun regio en

hun ideeën over de regio uit te kunnen rollen.

belangen en Wetenschap & Innovatie)

willen hun werkwijze vormgeven en kunnen

Bijvoorbeeld doordat de bekostiging van alle

nodig. Activiteiten moeten meer op elkaar

evalueren. Toch blijkt dit in de praktijk niet

zorgactiviteiten niet goed geregeld is of er te

afgestemd worden. Steeds gaat het om

altijd even makkelijk. Er kunnen inhoudelijke

weinig commitment is. Wat alle regio’s onder

met elkaar samenwerken aan concrete en

verschillen zijn tussen de richtlijnen van de

Connect gemeen hebben is dat zij werk

innovatieve projecten en door vraagstukken

huisartsen en de cardiologen. Ook zijn er

willen maken van netwerkzorg en de ambitie

op te pakken meer kennis en ervaringen

barrières aan te wijzen die borging en conti-

delen dat zij een toekomstbestendige zorg-

op doen.

nuïteit van regionale netwerkzorg in de weg

organisatiestructuur willen optuigen om in

staan. Voorbeelden hiervan zijn: de wijze

de toekomst patiënten de juiste zorg op de

van de bekostiging van de zorgactiviteiten

juiste plek te kunnen bieden.

en inhoudelijk en procesmatig draagvlak in de regio.

NIEUWE PROGRAMMAPERIODE: EEN NIEUW PROGRAMMAPLAN

DE JUISTE ZORG OP DE JUISTE PLEK: VAN KETENZORG NAAR NETWERKGENEESKUNDE

Connect wil in de nieuwe programmaperiode

Sinds enige tijd zijn termen als ‘netwerkge-

cardiologie gericht ondersteund kan worden

neeskunde’ en ‘zorg op de juiste plek’ in de

en resultaten kunnen worden gebundeld en

gezondheidszorg niet meer weg te denken.

geëvalueerd. Op deze manier wil Connect een

Binnen het huidige programma Connect en

duurzame systemische oplossing bieden

daarmee door de participerende Connect-

waarbij nauw wordt aangesloten bij de dage-

regio’s gebeurt al veel om de juiste zorg op

lijkse praktijk en gebruik wordt gemaakt van

de juiste plek te bereiken. Mooie projecten

de overkoepelende functie die Connect

die leiden tot integrale zorg voor hartpatiën-

steeds meer vervult. Hiertoe is het belangrijk

ten waarbij netwerken regionaal worden

dat zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt

vormgegeven. De regionale netwerken lopen

van bestaande mogelijkheden en kennis.

zich meer verbreden, verbinden en verdiepen zodat de juiste zorg op de juiste plek in de

CONNECT: SAMEN VERBETEREN WIJ DE ZORG VOOR HARTPATIËNTEN 5|

REGIO’S ZIJN DE RUGGENGRAAT, OVERKOEPELEND VERBINDING ZOEKEN EN BENUTTEN Connect gaat zich de komende vijf jaar optimaal inzetten om regionale cardiologische netwerken optimaal te ondersteunen. Binnen het nieuwe programmaplan zijn de aangesloten regio’s de ruggengraat van Connect: de regionale focus. Binnen de regionale focus zal de platformfunctie van Connect nog meer benut worden.

Daarnaast zal Connect met relevante beroepsverenigingen, koepels, beleidsbepalende organisaties en partners van Connect netwerkgeneeskunde vanuit een overkoepelend perspectief stimuleren, faciliteren en optimaliseren: de landelijke focus. Met behulp van innovatieve projecten is strategische samenwerking met verschillende organisaties mogelijk en maakt Connect innovatie uit de regio’s toegankelijk voor een landelijke uitrol.

Vooralsnog blijven de huidige programmalijnen (ACS/POB, HF en AF) de thema’s binnen het nieuwe programmaplan.

In de toekomst is verbreding naar andere ziektebeelden zeker mogelijk.

Fotografie: Josje Dekens

INTERVIEW

Dagelijks melden zich 1400 mensen bij de huisarts met pijn op de borst. Van hen worden 560 mensen doorverwezen naar de tweede lijn. Uiteindelijk blijkt 85 procent geen hartklachten te hebben. Greetje de Grooth, cardioloog in het LUMC en Tobias Bonten, huisarts-epidemioloog en assistant professor in het LUMC vonden het hoog tijd voor een andere inrichting van de zorg en zijn voortvarend aan de slag gegaan. Het resultaat: een leidraad voor de organisatie van zorg, een nieuwe Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) en herziening van de NHG-Standaard Stabiele angina pectoris.

Foto: Greetje de Grooth (links), Tobias Bonten (rechts)

DE JUISTE ZORG OP DE JUISTE PLEK VOOR POB-PATIËNTEN 6|

“We kregen veel patiënten hier in de

Bonten: ‘Dit zorgt voor hoge zorgkosten,

spreekkamer die waren doorgestuurd door

hoge werkdruk voor cardiologen en

de huisarts, van wie al heel snel duidelijk

creëert onnodige spanning voor de patiënt.

was dat het helemaal niet om een hart-

Het belast het zorgsysteem enorm, terwijl

aandoening ging”, vertelt De Grooth.

het werk van cardiologen en huisartsen

“Aan de ene kant heel begrijpelijk. Er is

toch al zo enorm toeneemt”

steeds meer aandacht voor hartaandoeningen, zeker bij vrouwen, en als huisarts

ZINVOL DOORVERWIJZEN

wil je niets over het hoofd zien. Aan de

“Voor een huisarts is het best lastig om

andere kant jammer dat mensen in feite

goed, gestructureerd de klachten te

onnodig naar de cardioloog moeten.”

beoordelen”, legt Bonten uit. “Het verhaal

van de patiënt en ook de klachten op

en bestond het voornemen dit thema te

en er liggen drie sterke documenten die

zich zijn lang niet altijd duidelijk.

verbreden naar Pijn op de borst. Connect

we nu gaan proefimplementeren om te

Slokdarmkramp, hyperventilatie en long-

is op zoek gegaan naar middelen om een

zien wat de meerwaarde is voor eerste

problemen kunnen allemaal een sensatie

Leidraad zorgproces Pijn op de borst te

en tweede lijn en wat de meerwaarde is

in de borstkas geven die we ook zien bij

ontwikkelen. De voorbereidingen voor de

van de samenwerking. We zijn goed

een hartinfarct. De vraag is: wanneer is

proefimplementatie worden nu getroffen.

op weg!”

doorverwijzen zinvol en wanneer gaat

Aan de hand van vijf sleutelinterventies,

het om aspecifieke symptomen?”

waarvan de belangrijkste de triage is, moet het eenvoudiger worden een gestructureerd en gericht zorgproces

“De vraag is: wanneer is doorverwijzen zinvol en wanneer gaat het om aspecifieke symptomen?”

te volgen.

SAMENWERKING De Grooth: “Dankzij de goede samenwerking en de projectorganisatie van

DE LEIDRAAD ZORGPROCES PIJN OP DE

LANDELIJKE TRANSMURALE AFSPRAAK STABIELE ANGINA PECTORIS

Connect is uiteindelijk de hele keten

BORST IS NU ZOVER ONTWIKKELD DAT

betrokken geraakt: van huisartsen

ER VANUIT EN MET BEGELEIDING VAN

(NHG en HartVaatHAG), cardiologen,

CONNECT EEN PROEFIMPLEMENTATIE

Om betere zorg te leveren is in 2015 in

SEH-artsen, thoraxchirurgen, ambulance-

GAAT PLAATSVINDEN

regio Leiden de zogenaamde Regiocare

zorg Nederland, de stichting Nederlands

Stabiele angina pectoris opgezet, een

triage standaard tot verzekeraars en

Het doel hiervan is om inzichtelijk te

samenwerkingsverband van huisartsen

bestuurders. Het uiteindelijke doel is de

krijgen of de leidraad zal leiden tot de

en ziekenhuizen. De Grooth: “We zijn

juiste patiënt op de juiste plek, dus doel-

juiste zorg op de juiste plek voor patiënten

gestart met het in kaart brengen van de

matige en veilige zorg. Dit sluit helemaal

knelpunten rondom het zorgproces Pijn op

aan bij de verschuiving van de tweede

de borst en hoe we dit konden verbeteren.

naar de eerste lijn, de koers die is ingezet

Hierbij merkten we dat de NHG-Standaard

door VWS. Voor mij persoonlijk waren

Stabiele angina pectoris uit 2004 sterk

het vijf heel intensieve jaren, maar ik ben

verouderd was. Het Zorginstituut Neder-

ontzettend trots. Wij zijn een topteam en

land (ZIN) zag ook de enorme hoeveelheid

de resultaten zijn fantastisch.” Bonten:

aan patiënten die naar de tweede lijn

“De regionale samenwerking verloopt nu

doorgestuurd werden en richtte het

veel beter, alles staat goed op papier

met pijn op de borst, hoe patiënten dit ervaren en wat dit doet met de kosten van de zorg. Een heel mooi traject met breed draagvlak op landelijk niveau van de relevante beroepsgroepen; dit zal de regionale implementatie verder helpen.

Voor meer informatie: www.nvvcconnect.nl

verbetertraject Zinnige Zorg in. Dit was het signaal richting het NHG dat de landelijke richtlijn aan herziening toe was.

Meteen werd daarin ook de Landelijke Transmurale Afspraak Stabiele angina pectoris meegenomen.”

LEIDRAAD ZORGPROCES PIJN OP DE BORST Ondertussen was de programmalijn ACS van Connect al geruime tijd operationeel

7|

In 2019 hebben we voor de programmalijn ACS bereikt dat alle regio’s in Nederland meedoen aan ons programma en hebben hiermee 100% NL bereikt. We zijn erg trots op dit bijzondere netwerk. Dit biedt een solide basis voor verbreding naar Pijn op de borst. De komende jaren gaan we hier samen met onze regio’s veel werk voor verzetten!

Maarten Jan Cramer (Connect ACS en Pijn op de borst)

Fotografie: Henk Veenstra

INTERVIEW

“Een beroerte is een verwoestende aandoening”. Het is echt winst dat we de ketenzorg Atriumfibrilleren (AF) hier zo goed hebben kunnen vormgeven en er nu aan kunnen bijdragen onnodige beroertes te voorkomen. Een interview met Robert Tieleman, cardioloog in het Martini Ziekenhuis en Michiel Rienstra, cardioloog in het UMCG. Foto: Robert Tieleman (links), Michiel Rienstra (rechts)

CONNECT REGIO GRONINGEN ZET ZICH IN VOOR MINDER BEROERTES 8 8|

CONNECT012020

“10 procent van alle beroertes in Nederland

je niet meten. Dit is een berekening op

treedt op bij mensen die niet wisten dat ze

basis van onze ervaring sinds 2015.”

atriumfibrilleren (AF) hadden. 70 procent had voorkomen kunnen worden door

BETERE PROGNOSE

vroege opsporing en de juiste behandeling.

Cardioloog Michiel Rienstra van het UMCG:

Het doet me echt iets dat mensen soms

“Het aantal mensen met cardiovasculaire

‘onnodig’ half verlamd raken”, zegt

ziekten is relatief groot in Groningen. Je

Tieleman. “Als de transmurale zorg voor

moet je tijd aan de juiste dingen besteden

AF goed en integraal wordt georganiseerd

om de kwaliteit van zorg zo hoog mogelijk

in regio’s, voorkom je daarmee 3000 tot

te maken. De grootste winst is te behalen

5000 beroertes per jaar. Dit is moeilijk aan

bij nieuwe patiënten met AF. Als je bij hen

te tonen; beroertes die niet optreden kun

snel start met bloedverdunners, echo’s

van het hart maakt en de onderliggende

verder geen baat bij in het voorkomen van

“Voor de patiënt is het prettig en ik denk

oorzaken behandelt, verbetert de prognose

beroertes. Daarom is de NHG-standaard

ook minder belastend in de ziektebeleving

en boek je gezondheidswinst door onder

Atriumfibrilleren herzien en wordt nu zo

als de behandeling dicht bij huis plaats-

meer beroertes te voorkomen. Bij de

snel mogelijk gestart met antistolling. In

vindt. Huisartsen kunnen het werk betaald

stabiele patiënt ligt dat anders, die kunnen

ons ketenzorgrogramma schrijft vrijwel

delegeren aan praktijkondersteuners en

beter in de eerste lijn worden behandeld.

geen enkele huisarts meer aspirine voor en

het voordeel voor cardiologen is dat de

Hierop is onze ketenzorg gebaseerd.”

start direct met een NOAC. In Brabant loopt

steeds toenemende patiëntstroom niet

een soortgelijk project. Het zou mooi zijn

verder toeneemt. De tweede lijn mag

SUCCESFACTOREN KETENZORG

als we kunnen aantonen dat in deze regio’s

immers niet groeien, terwijl er steeds meer

“Inmiddels doen alle ziekenhuizen in de

minder beroertes optreden. Dat is wel

patiënten met AF bijkomen. We moeten de

regio mee met het ketenzorgprogramma AF

wat wij en de Hartstichting verwachten.

zorg anders organiseren willen we goede

en 90% van alle huisartsen”, vervolgt

Reden voor de Hartstichting om vroeg-

zorg blijven bieden.” Ook Rienstra is meer

Rienstra. “Een belangrijk element is de

diagnostiek te promoten. Binnen de Dutch

dan tevreden. “Het gaat echt heel goed.

vroegdiagnostiek. Bij alle patiënten die in

Cardiovascular Alliance (DCVA) is er een

Van de patiënten die uiteindelijk terug

het CVRM- of diabetesprogramma zitten en

consortium opgericht om vroegdiagnostiek

worden verwezen naar de huisartsen-

65-plussers die bij de huisarts komen voor

AF in de eerste lijn te implementeren; via

praktijk wordt een heel klein deel opnieuw

een willekeurige klacht, wordt de hartslag

de Connect regio’s gaan we dit landelijk

verwezen naar het ziekenhuis: meer dan

gemeten met de MyDiagnostick. Dit is een

uitrollen”

98 procent blijft bij de huisarts.”

metalen handvat met elektrodes zit die

ANDERE ORGANISATIE VAN ZORG

een ECG maken. Hiermee vervangen we het

Kernpunten van de ketenzorg AF zijn:

OP WEG NAAR LANDELIJKE IMPLEMENTATIE

opnemen van de pols en het maken van een

vroegdiagnostiek, snelle start met anti-

De volgende stap is op metaniveau data

ECG. Dit kost veel minder tijd voor de huis-

stolling en behandeling zo veel mogelijk

verzamelen en analyseren. Samen met

arts en is voor de patiënt niet belastend. Als

dicht bij huis. Alle huisartsenpraktijken

Connect worden datasets gekoppeld van

de MyDiagnostick een rood lampje geeft zou

waar het CVRM gestructureerd verloopt,

de verschillende monitoringssystemen

het atriumfibrilleren kunnen zijn en overlegt

kunnen deelnemen. Vervolgens volgen

bij huisartsen en ziekenhuizen om zo

de huisarts het hartfilmpje met een van de

de praktijkondersteuners en de huisartsen

meer zicht te krijgen op de kosten en de

cardiologen om de diagnose te stellen.”

een training, die door de cardiologen en

mogelijke reductie in het aantal beroertes.

de huisartsencoöperatie is ontwikkeld.

Tieleman: “Als we kunnen aantonen dat

DIRECT ANTISTOLLING

De start van de behandeling is altijd in

‘het werkt’ hopen we via het netwerk en

Tieleman: “We denken erover ook mensen

overleg met de cardioloog en via digitale

samen met Connect een landelijke

te screenen die de griepprik komen halen

consultatie is er direct contact tussen

inspiratie te zijn voor andere regio’s.”

en verder nooit bij de huisarts komen.

huisartsen en cardiologen. Tieleman:

stokje waarbij aan beide uiteinden een

De verwachting is dat 1 à 2 procent van hen AF heeft. Door deze vroegdiagnostiek vinden we nieuwe patiënten met AF en dankzij de ketenzorg AF worden zij ook beter behandeld. Voorheen waren veel artsen terughoudend in het voorschrijven van antistolling omdat dit bloedingen

In dit artikel is te lezen dat de zorg voor patiënten met AF verbetert als de zorg goed georganiseerd is.

De komende jaren zetten we ons samen met de Hartstichting, Harteraad en DCVA in om patiënten met AF te identificeren en de zorg voor deze groep goed

kan veroorzaken en werd alleen aspirine

te organiseren. Dit is alleen haalbaar met de regio’s van Connect-AF en te

voorgeschreven. Dit veroorzaakt ook

evalueren met een goede registratie.

bloedingen en patiënten hebber er

Martin Hemels (Connect Atriumfibrilleren)

9|

Fotografie: Nadine van den Berg

INTERVIEW

Wat bepaalt het succes van de regionale initiatieven van NVVC Connect?

Waar lopen teams tegenaan en waar kunnen ze van elkaar leren? Petra van Pol, voorzitter NVVC Connect en programmamanager Ingrid van der Gun over de barrières en de succesfactoren.

Foto: Petra van Pol (links), Ingrid van der Gun (rechts)

SUCCESFACTOREN EN BARRIÈRES 10 |

“Alles valt of staat met een goed team”,

nagedacht over wie met zijn of haar

zegt Van Pol. “Zorg dat je vanaf dag 1

expertise onderdeel van het team zou

je team compleet hebt, met alle benodigde

moeten zijn.

kennis en expertise. De teams die succes-

Neem vervolgens samen de tijd en de

vol zijn hebben vanaf het begin goed

openheid om knelpunten boven tafel

te krijgen. Waarom doen we dit in de regio,

die zich verplaatsen van de eerste naar de

vinden”, vervolgt Van der Gun. “Dat staat

waar lopen we nu tegenaan? En, heel

tweede lijn, soms naar de derde of komen

ook zo in ons nieuwe programmaplan.

belangrijk: waar wil je met elkaar voor

weer terug naar de eerste. Voor implemen-

Deze platformfunctie willen we de

gaan? In het begin is het vaak lastig

tatie van transmurale samenwerking helpt

komende vijf jaar nog meer vormgeven

om een team bij elkaar te krijgen.

het dus dat de activiteiten van de zorg-

(zie pag. 5).

Goede voorbeelden helpen: als het

verleners over de lijnen heen bekostigd

We blijven regio’s stimuleren om de zorg

ergens goed van de grond komt, worden

worden.” Van Pol: “Het werkt daarom zeer

op onderdelen te veranderen, maar met

anderen enthousiast en kun je vaak

positief als zorgverzekeraars als partner bij

meer focus op onze landelijke functie als

dezelfde projectstructuur overnemen

het netwerk betrokken zijn of in elk geval

platform en koepel om de regio’s gericht

op andere speerpunten.”

vroegtijdig zijn aangehaakt. Als zij zien

verder te helpen.”

dat ‘het werkt’ zijn zij vaak bereid

GOEDE PROJECTSTRUCTUUR

financiering te verlenen.“

IMPLEMENTATIE PATIËNTERVARING IN ZORGPROCES

projectorganisatie is ook een succesfactor.

INBEDDING IN ZORGPROCES

Van Pol benadrukt het belang van patiënt-

Het helpt wanneer er een projectleider is

Mede bepalend voor het succes is de

participatie. “Als we van de netwerken

die de samenwerking in de regio optuigt

‘harde kant’, de digitale infrastructuur met

lerende netwerken willen maken, is de

en ondersteunt. Als er duidelijkheid is in

ICT-voorzieningen en registratieprocessen,

patiëntervaring heel belangrijk. Daarom

de samenwerkingsafspraken in termen

maar ook de ‘zachte kant’ is van belang.

betrekken we ook patiënten in onze pro-

van ‘wie wat doet’, en er echt aan project-

Van der Gun: “Zolang er een projectleider

gramma’s en zijn we blij met de aansluiting

management wordt gedaan, is dat een

is die als aanjager fungeert, gaat het vaak

van de Harteraad, die patiëntervaringen

factor voor succes.” Van Pol voegt hieraan

goed. Vervolgens moet het opgevolgd wor-

monitort. We kunnen echt betere zorg

toe: “Als je team staat, je elkaars expertise

den en deel gaan uitmaken van het werk

leveren als we niet alleen de richtlijnen

kent en samen echt voor je doel wilt gaan,

van de zorgverleners. Regio’s die werk

volgen, maar ook de zorg beter organiseren

ontstaat er vertrouwen. Dit is ontzettend

maken van samenwerken zijn succesvol.

en hierin de patiënt meenemen. Dat maakt

belangrijk! Op vertrouwen kun je

Die onderling scholingen organiseren,

mij zo enthousiast om me in te zetten

uitbouwen.”

multidisciplinair overleg hebben over hun

voor Connect!”.

Van der Gun: “Een sterke regionale

patiënten en regelmatig contact hebben.”

“Als je team staat, je elkaars expertise kent en samen echt voor je doel wilt gaan, ontstaat er vertrouwen. Dit is ontzettend belangrijk!“

BEKOSTIGING Als er vertrouwen is, de projectstructuur helder is en er inhoudelijke samenwerkingsafspraken zijn gemaakt, kan gestart worden met de implementatie.

Het is belangrijk dat hiervoor bekostiging is geregeld. Dit is vaak een hele klus, weet Van der Gun. “In Nederland is de financiering gekoppeld aan patiënten en

11 |

PLATFORMFUNCTIE “Onze kracht zit in de platformfunctie en in het delen van ‘best practices’, zodat

“Als we van de netwerken lerende netwerken willen maken, is de patiëntervaring heel belangrijk.”

niet iedereen het wiel opnieuw uit hoeft te

Gezamenlijk zetten we in op het stimuleren van de juiste zorg op de juiste plek, in een samenwerking tussen huisartsen en medisch specialisten. Voor het realiseren van die samenwerking hebben partijen handvatten nodig om plannen en ideeën concreet te maken en financieel te onderbouwen.

Wilt u een JZOJP-project opzetten, bijvoorbeeld in samenwerking tussen huisarts en cardioloog? Gebruik dan de FMS-LHV Handreiking ‘Implementatie Juiste zorg op de juiste plek’: http://bit.ly/3bOJdKh Petra van Pol (programmavoorzitter Connect Hartfalen) Marcel van der Linde (voorzitter NVVC-BBC en mede-auteur handreiking JZOJP)

Fotografie: Marijke Volkers

INTERVIEW

Goede samenwerking en ‘de patiënt centraal’ zijn de laatste jaren veelgehoorde termen.

Maar lukt het ook om dit daadwerkelijk te realiseren? In regio Groot Leiden is de integrale zorg voor mensen met hartfalen goed georganiseerd, is er veel contact tussen de eerste en tweede lijn en krijgt de patiënt de best mogelijk zorg. Vier zorgverleners vertellen tijdens een nascholingsbijeenkomst hoe zij hierin zijn geslaagd.

Foto v.l.n.r.: Huug van Duijn, Marlies Niesing, Jaap Eysink Smeets, Carolien Lucas

Aan tafel zitten huisartsen Huug van Duijn

klein begonnen in Alphen aan de Rijn en

het aanspreekpunt voor zorgverleners en

en Jaap Eysink Smeets, cardioloog Carolien

zien daar nu de resultaten van”, zegt

patiënten. De verpleegkundig specialisten

Lucas en verpleegkundig specialist Marlies

Niesing. “Alle zorg is georganiseerd rondom

zijn de spin in het web waardoor de patiënt

Niesing. “We zijn acht jaar geleden in het

de patiënt. Verpleegkundig specialisten zijn

én betere zorg krijgt én precies weet wat

PATIËNT CENTRAAL IN CONNECT HARTFALEN

de routing is. Het succes zit met name in

12 |

de laagdrempelige communicatie tussen de eerste en tweede lijn.” Lucas voegt toe:

”Een goede verpleegkundig specialist hart-

hierop. Lucas: “We hebben uitgelegd dat

WINST

falen is de essentiële tussenpersoon. Ik zie

we met een gezamenlijk probleem zaten

Van Duijn: “Het is voor ons winst dat een

dat de huisarts nu veel makkelijker contact

dat we dan ook samen moesten oplossen.

derde van de hartfalenpatiënten die in de

opneemt met de verpleegkundige die al

Uiteindelijk is met twee cardiologen – Petra

eerste lijn niet de juiste zorg kreeg, die nu

veel acute zorg kan oplossen. Dat is winst.”

van Pol en ikzelf –, zes huisartsen, twee

wel krijgt. Door Connect weten huisartsen

verpleegkundig specialisten en één

veel beter waar ze het over hebben en

HET ‘EERSTE STUKJE’

verpleegkundig specialist uit eerste lijn

worden patiënten stukken beter behan-

Lucas: “We zagen rond 2010 dat het aantal

gekeken naar de huidige knelpunten en

deld. Er is meer deskundigheid door

hartfalenpatiënten enorm toenam en dat

mogelijke oplossingen. Het ging wonderlijk

scholing en door de netwerken die zijn

de overheid meer patiënten in de eerste lijn

snel: na die zes bijeenkomsten lag er al een

gebouwd. Controles in de eerste lijn zijn

wilde laten behandelen. In die tijd functio-

uitgewerkt protocol, een Regionale Trans-

kwalitatief beter en er wordt makkelijker

neerde iedereen sterk vanaf zijn of haar

murale Afspraak Hartfalen.”

terugverwezen van de tweede naar de

eilandje. Huisartsen wilden vasthouden aan

eerste lijn.” Niesing: “Door Connect is de

eigen richtlijnen en schreven met name

DUIDELIJKE ROUTING

awareness voor hartfalen in de eerste lijn

orale medicatie voor. Grofweg 50 procent

Eysink Smeets: “Onze regionale trans-

enorm toegenomen. We hebben het gevoel

van hartfalen wordt veroorzaakt door

murale afspraken zijn mede gebaseerd

dat we vaker mensen verwezen krijgen in

coronairlijden en dan zijn tabletten veelal

op ESC-richtlijn en zijn inmiddels als

een eerdere fase van de aandoening en

niet de oplossing. Je onthoudt de patiënt

voorbeeld gebruikt voor andere regio’s.

niet alleen in de acute setting zoals

dan van goede zorg. We hebben voorgesteld

NVVC Connect is hierin de linking pin.

voorheen.”

dat de cardiologen ‘het eerste stukje’ doen;

De routing van ons ketenproces is helder.

controle of er daadwerkelijk sprake is van

Zodra de patiënt stabiel is, gaat deze terug

hartfalen, de diagnose en de start van de

naar de huisarts.”

behandeling. Dat kan dus ook het vervangen

Niesing: “Uiteindelijk komen alle patiënten

van een hartklep zijn, een dotterbehandeling

terug in de eerste lijn. Nu vooral nog de

of een omleidingsoperatie. Angst dat de

matig vitale mensen en ouderen met pallia-

patiënten in de tweede lijn zouden blijven

tief hartfalen. In het ziekenhuis wordt heel

“We moeten dit vliegwiel draaiende

was onnodig; met goede instructies van

bewust afscheid van deze patiënten en de

houden”, stelt Eysink Smeets. “De kennis

verpleegkundigen komen veel patiënten

laatste fase verloopt onder begeleiding van

op peil houden en nieuwe zorgverleners

weer terug.“

de huisarts. Er zijn goede manieren om

goed inwerken. Het mooie is dat dankzij

comfortabel te kunnen zijn in laatste fase

alle ‘lessons learned’ bij hartfalen we

thuis. Daar worden we ook regelmatig voor

binnen twee jaar eenzelfde opzet hebben

bedankt door familieleden.”

kunnen realiseren voor atriumfibrilleren.”

“Grofweg 50 procent van hartfalen wordt veroorzaakt door coronairlijden en dan zijn tabletten vaak niet de oplossing!“

“Er is meer deskundigheid door scholing en door de netwerken die zijn gebouwd.”

WONDERLIJK SNEL

De impact van goede hartfalenzorg wordt vaak onderschat. Ook in Nederland.

Het begon met een enquête die in Alphen

De winst op gewonnen levensjaren en kwaliteit van leven is echter groot.

aan de Rijn verstuurd is naar patiënten

Een goede samenwerking tussen HF-verpleegkundigen, huisartsen, praktijk-

van de hartfalenpoli en naar huisartsen.

ondersteuners en specialisten is een voorwaarde. CONNECT maakt dit

Een van de vragen aan de huisartsen was: Wilt u nadenken over een samenwerkingsverband? Zes huisartsen reageerden

13 |

mogelijk!

Dirk Lok (Connect Hartfalen)

ORGANISATIES SLAAN DE HANDEN INEEN

Hartfalen, atriumfibrilleren en pijn op de borst eerder opsporen en zorgen dat iedereen de behandeling krijgt die het best bij hem of haar past. Om dat te bereiken werken vier organisaties die actief zijn in verschillende disciplines van het cardiovasculaire veld de komende drie jaar samen.

Foto v.l.n.r.: Anke Vervoord (Harteraad), Marina Senten (Hartstichting), Wia Timmerman (NVVC) en Wiek van Gilst (DCVA)

NVVC, de Hartstichting, Harteraad en

mensen met symptomen van hartfalen

welke klachten op hartfalen kunnen

de Dutch CardioVascular Alliance (DCVA)

eerder in beeld te brengen bij de huisarts.

wijzen en waarom het belangrijk is niet

hebben daartoe een overeenkomst onder-

Door de diagnose hartfalen eerder te

met deze klachten rond te blijven lopen.

tekend. De volgende stap is dat er diverse

stellen, kan de onderliggende oorzaak

De Hartstichting adviseerde bij het

projecten en programma’s worden ontwik-

eerder worden opgespoord en de behande-

herkennen van de klachten een afspraak

keld om bestaande kennis rond hartfalen,

ling eerder worden gestart. Zo kunnen

te maken bij de huisarts. Deze pilot was

atriumfibrilleren en pijn op de borst daad-

patiënten hun levenskwaliteit langer

succesvol en dit jaar wordt dezelfde brief

werkelijk toegepast te krijgen in de zorg.

behouden.

verstuurd naar een grotere groep mensen.

HARTFALEN EERDER HERKENNEN

Vorig jaar ontvingen 30.000 mensen in

SLEUTELROL HUISARTS

Een van de eerste uitingen van de nieuwe

de leeftijd van 65 tot 80 jaar een brief van

Behalve de patiënt zelf, heeft de huisarts

samenwerking is een programma om

de Hartstichting waarin werd uitgelegd

een sleutelpositie om hartfalen vroeg te herkennen. Huisarts en onderzoeker Frans

NIEUWE SAMENWERKING ROEPT OP OM HARTFALEN EERDER TE HERKENNEN 14 |

Rutten: “We merken in de praktijk dat patiënten de klachten bagatelliseren en andere verklaringen zoeken, zoals leeftijd, een andere ziekte of stress. Pas als de huisarts goed doorvraagt komt de moge-

lijkheid aan het licht dat het om hartfalen

maal ECG versterkt het vermoeden van

echocardiografie en eventueel verder

gaat.” Het is dan belangrijk dat de huisarts

hartfalen. Er wordt dan doorverwezen naar

onderzoek.”

volgens de NHG-Standaard Hartfalen

de collega’s bij de cardiologie voor

diagnostiek toepast, om vervolgens al dan niet door te verwijzen naar de cardioloog.

Rutten: “Bij twijfel dient in ieder geval

We merken in de praktijk dat patiënten de klachten bagatelliseren en andere

de (NT-pro)BNP bepaald te worden en het

verklaringen zoeken, zoals leeftijd, een andere ziekte of stress. Pas als de

liefst ook een ECG gemaakt te worden,

huisarts goed doorvraagt komt de mogelijkheid aan het licht dat het om

omdat bij volledig normale bevindingen hartfalen hiermee goed uit te sluiten is.

hartfalen gaat.

Frans Rutten (huisarts en onderzoeker)

Een verhoogd (NT-pro)BNP en/of abnor-

REGISTRATIES AF EN HF

REGISTRATIES ATRIUMFIBRILLEREN EN HARTFALEN GOED OP WEG

Naast registratie van AF, proberen we ook

prognose of kwaliteit van leven van een

hartfalenregistratie breed op te zetten met

patiënt. Tevens kan een goed opgezette

als primaire doel kwaliteitsregistratie en

registratie ook de patiëntenstromen

zorgevaluatie bij hartfalenpatiënten over

tussen de verschillende lijnen (1e, 2e

de lijnen heen.

en 3e lijn) in kaart brengen.

We streven ernaar de registratielast te beperken door de registratie onder te brengen bij de Nederlandse Hartregistratie (NHR) en te koppelen aan bestaande registraties. Zo is het mogelijk combinaties te realiseren en een digitale slag te maken

Hoewel Nederlandse ziektebeeldregistraties voor atriumfibrilleren en hartfalen in Nederland nog in de steigers staan, zou je dat niet direct opmaken uit het inclusie-aantal van de atriumfibrillerenregistratie DUTCH-AF, inmiddels ruim 3400 patiënten.

omtrent data-invoer en het extraheren van data uit patiëntdossiers in ziekenhuizen.

Informatie over de ernst van het hartfalen en de behandeling van het hartfalen middels medicatie is hier het belangrijkste.

DE UITDAGING EN FOCUS VAN DEZE REGISTRATIES IS DAN OOK GERICHT OP DE TOEGEVOEGDE WAARDE VOOR ZOWEL DE PATIËNT ALS ZORGVERLENER. Samen met de regio’s van Connect wordt geprobeerd zoveel mogelijk regio’s te laten deelnemen aan de registraties en de regionale kwaliteitscyclus vorm te geven.

Zo werken we samen aan een betere zorg voor onze patiënten met hartfalen en/of atriumfibrilleren.

Wetenschappelijke analyses hierbij zijn van belang, bijvoorbeeld om jaarlijks te evalueren welke kwaliteit van zorg geleverd

Het is een bewonderenswaardig voorbeeld

wordt en waar verbetering mogelijk is.

van hoe de gezamenlijke inzet van huis-

Met terugkoppeling van spiegelinformatie

artsen, trombosdiensten en cardiologen

naar centra en/of regio’s kunnen ondelinge

een fundering heeft kunnen vormen voor

verschillen in kaart worden gebracht en

een landelijke registratie op het ziektebeeld

verder geëvalueerd. Daarnaast wordt het

atriumfibrilleren. Er is een wezenlijk ver-

heel interessant wanneer er follow-up

schil tussen registratie op een ziektebeeld

data zijn om te zien hoe veranderingen

en registratie op basis van een verrichting

in een richtlijn voor hartfalen of atrium-

zoals een dotterprocedure, pacemaker,

fibrilleren worden opgepakt en wat de

hartklep of coronaire bypasschirurgie.

impact hiervan is, bijvoorbeeld op de

15 |

Jasper Brugts voorzitter HF-registratie

Ron Pisters voorzitter AF-registratie

030-2345 000

www.nvvcconnect.nl

Bezoekadres: Moreelsepark 1, 3511 EP Utrecht

EEN INITIATIEF VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR CARDIOLOGIE