Naam op hoogte Paul Helbronner
Met het grootste gemak wordt de top van de 3462 meter hoge berg op de grens van Italië en Frankrijk gehaald. Duizenden staan wekelijks op de top. De route die start vlakbij Courmayeur is korter, de route vanuit Chamonix mooier. Maar eenmaal op de top is er niet veel aandacht voor de eigen prestatie. Het uitzicht op het Mont Blancmassief en het Aostadal is fascinerend. Pointe Helbronner doe je met de kabelbaan.
D
e naam van de Pointe is een eerbetoon aan Paul Helbronner (1871-1938), in zijn werkzame leven onder meer militair, alpinist, schilder, fotograaf en landmeter. Helbronner groeit op in een gegoed burgerlijk milieu in Parijs. Daar bezoekt hij prestigieuze scholen en ontwikkelt hij een talent voor tekenen. Zijn vakanties brengt hij door in de bergen. Als twintigjarige student aan de École polytechnique beklimt hij de Mont Blanc. In dezelfde tijd maakt hij kennis met de moderne kunst van fotografie. Na zijn studie krijgt hij een administratieve baan in de fabriek van zijn schoonvader. Hij kwijnt er weg: de fabriek staat in Nancy, ver weg van de Alpen. Omdat hij daar niet naartoe kan gaan, stort hij zich op het aquarelleren van berggezichten.
Helbronners Mont Blanc, afgebeeld in het boek.
Nieuwe metingen Begin twintigste eeuw ontworstelt Helbronner zich aan zijn leven in Lotharingen. Hij sluit zich in 1902 aan bij initiatieven om de Franse bergen beter, nauwgezetter in kaart te brengen. De kaarten waarop de alpinisten in die tijd klimmen en die de militairen gebruiken voor de landsverdediging bevatten veel fouten. Men wil de Pyreneeën en de Alpen opnieuw opmeten. Een prestigieus project, waarbij de leiding zich onvoldoende realiseert hoe ze de verschillende nieuwe gegevens zouden kunnen verwerken. De gegevens zijn afkomstig uit diverse wetenschappelijke disciplines, zoals goniometrie, algebra en geodesie. Er is geen plan achter de ambitie. Bot gezegd, doen ze maar wat. De verzamelde gegevens kunnen niet tot een geheel worden gemaakt. Het is dan met name de verdienste van Paul Helbronner dat hier verandering in komt. Met vaste punten, verbeterde instrumenten en nieuwe rekenformules
weet hij heel Zuid-Frankrijk met elkaar te verbinden. Zo ontstaat inzicht in hoogte en afstanden. Zo krijgt Le Midi reliëf.
Duizendpoot Behalve de landmeter Helbronner zijn er ook de bibliofiel, de wetenschapper, de schilder en de fotograaf Helbronner. Zijn artistieke kwaliteiten worden geprezen. In zijn aantekeningenboeken staan naast talloze notities en ogenschijnlijk saaie getallenreeksen prachtige schetsen. Zijn kolossale aquarellen van de Alpen geven een landschap weer waar de mens nooit is geweest. Het perspectief wordt verlegd. Helbronner neemt je mee naar bijvoorbeeld de top van de Mont Maudit en laat je opkijken naar de Mont Blanc. Tegelijkertijd kijk je neer op een maagdelijke wereld met honderden Alpenreuzen. Met de modernste fototechnieken weet Helbronner het voorwerk voor zijn schilderijen vast te leggen. Zijn panoramafoto’s behoren tot de mooiste die er van de Alpen zijn gemaakt. Maar aan de foto’s van Helbronner zie je juist wel dat de bergen door de mens worden betreden. Tijdens de expedities, die hij tussen 1903 en 1928 onderneemt, maakt hij tientallen foto’s per dag. Nagelaten zijn zo’n 15.000 glasplaten. Vele foto’s van Helbronner tonen expeditieleden, meetapparatuur of hutten. De wereld van de aquarellen lijkt te worden ingehaald door de wereld van de fotografie. De immense nalatenschap van Helbronner laat daarmee twee werelden zien.
Les Alpes d’Helbronner
Eind 2015 verscheen bij uitgeverij Glénat het boek Les Alpes d’Helbronner. Mesures et démesure. Auteur is de journalist Daniel Léon. Het boek bestaat uit twee delen: een biografisch gedeelte (160 pagina’s) en een aantal losse reproducties op groot formaat van foto’s en schilderijen van Paul Helbronner. Prijs: € 49. ISBN 9782344010693. Kijk voor meer informatie op glenatlivres.com.
TEKST DAAN MEIJER | HOOGTELIJN 2-2017 |
87