Nivon - Toorts - Zomer 2019

en je vo e l l a eta t a

r fd

La

Zomer 2019

uk a

chter

COâ‚‚-arm

In de trein

op vakantie

uit het vliegtuig

2

TOORTS

Column

Een duur(zaam) reisje

W

il je een ‘Once in a Lifetime Experience’ beleven?

Maak dan een tiendaagse reis naar Antarctica. Je moet er wel snel bij zijn, want er is slechts plaats voor twaalf personen. Lijkt me een unieke gelegenheid om met eigen ogen te ervaren hoe de ijskappen van de Zuidpool smelten als gevolg van de klimaatverandering. Hoe de habitat van de honderdduizenden keizerpinguïns en hun kuikens zienderogen in omvang vermindert.

Dé ultieme manier van duurzaam reizen. Bijna te mooi om waar te zijn. Het is dan ook niet waar. De paginagrote advertentie in de liberale kwaliteitskrant belooft geen ecotrip, maar een ‘exceptionele air cruise per privéjet’. “Een uitzonderlijke kans om uw pioniersgeest te prikkelen. Ontdek Antarctica op een manier zoals geen ander dat doet.” De prijs van dit uitstapje? € 72.500,-. Een buitenkansje!

De duurzaamheid is ver te zoeken. De hoofdredacteur voelde zich desgevraagd ook enigszins beschaamd door deze commerciële jetset-aanbieding in zijn krant. Maar ja, strikte scheiding van commerciële afdeling en redactie, hè.

Blijft een belangrijke vraag liggen voor de potentiële deelnemers aan deze expeditie: zou je het zuidelijk continent er nou inderdaad zien afkalven? Welnee! De NASA-onderzoeker Jay Zwally stelt: “De Zuidpool smelt niet af, maar groeit aan!” Ik lees het op de website Climategate.nl in reactie op een verontrustend artikel in het wetenschapsblad Nature. Niks aan de hand dus. Ook de altijd helder formulerende Amerikaanse president zegt in een interview: “De ijskappen zouden gaan smelten, ze zouden nu verdwenen moeten zijn, maar in plaats daarvan zitten ze op een recordniveau.”

Het AD (Altijd Dubbelchecken) schrijft dat we niet te vroeg moeten juichen.

Voetafdruk?

In deze Toorts gaat het soms over CO₂-uitstoot, emissie, voetafdruk… Hoe zit het ook weer? Een goede manier om milieuschade te meten is de ‘carbon footprint’, ofwel CO₂-voetafdruk.

Van alle broeikasgassen die de mens uitstoot, is het aandeel CO₂ het grootst: het veroorzaakt ruim de helft van het versterkte broeikaseffect.

Alle vormen van consumptie kun je omrekenen naar een hoeveelheid koolstofdioxide (CO₂)-equivalenten.

Deze uitstoot wordt bij vliegtuigen, bussen en treinen berekend door het aantal reizigerskilometers te vermenigvuldigen met de emissiefactoren voor dat type voertuig.

Het grootste aandeel van onze voetafdruk komt van fossiele brandstoffen (ca. 60% van de totale voetafdruk) en de productie van voedsel (ca 30%).

De gemiddelde Nederlander gebruikt voor zijn consumptie ruim twee keer zoveel als er per persoon ter wereld

Want ook dit is niet waar. De bewuste website is in handen van getverderrie-Thierry-aanhangers die op de startpagina al hun visitekaartje afgeven: “Het klimaatakkoord: een non-oplossing voor een imaginair probleem. Maar het kost wél 1000 miljard! Die waanzin moet stoppen!” Uitroeptekens, om het eigen gelijk maar te benadrukken. Een indrukwekkend aantal onderzoekers toonde echter simpelweg aan dat het ijsverlies er in de afgelopen tien jaar is verdrievoudigd. Een onomkeerbaar proces. Op de Noordpool is de toestand weinig beter. (Voor slechts € 26.500,- kan je ook daar lekker luxe de onmetelijke pure wildernis komen ontdekken.)

Eerder trok een groep topmensen uit het Nederlandse bedrijfsleven naar Spitsbergen om de zichtbare gevolgen van klimaatverandering te aanschouwen. Eerst zien, dan geloven, zo luidde hun motto.

De CEO’s keerden bekeerd terug in hun hoofdkantoren. Toch blijven we naar verre oorden vliegen (“Ja, wat wil je? Je kunt er niet naartoe zwemmen…”). Toch maakt de ware hedonist een cruise met varende tiendekspaleizen die zwaar vervuilende olie opstoken. En intussen mag ik met ons kleine camperbusje niet binnen de milieuzone komen, omdat er een oude dieselmotor in zit.

De keuze voor duurzaam reizen is niet makkelijk. Oplossing?

Pak de trein. Of ga toch fietsen!•

beschikbaar is. Daarom wordt wel gezegd dat voor de westerse levensstijl eigenlijk twee aardbollen nodig zijn. • Bron: milieucentraal.nl

Ecomaps De internationale Natuurvrienden jongerenorganisatie (IYNF) ontwikkelt een Europese open source database voor ecologische initiatieven.

Deze website Ecomaps verwijst op lokale of regionale kaarten naar duurzaam, ecologisch en gezond aanbod.

Aan een open source database kan iedereen relevante aanvullingen of wijzigingen doen. Het gaat om diensten, restaurants, bio(logische) winkels, fair trade-merken en organisaties die voor duurzaamheid staan.

De database bestond al even, maar bleek niet erg gebruiksvriendelijk. De IYNF spant zich in voor een herstart en opwaardering. Bijdragen is een kleine moeite: ecomaps.eu/en/map •

— Henk Schaaf

voorzitter Centraal Bestuur

Activiteiten internationaal Naturfreunde Internationale (NFI) is op haar website gestart met een activiteitenoverzicht in drie talen (Engels, Frans, Duits). Het is de bedoeling om een compleet overzicht te kunnen bieden van activiteiten die voor een internationaal publiek interessant zijn: nf-int.org/kalender•

Petitie kerosine Over kerosine wordt geen belasting betaald. Een Europees burgerinitiatief vraagt de nieuwe Europese Commissie hieraan een einde te maken. Het Centraal Bestuur van het Nivon ondersteunt deze oproep, met de bedoeling milieuvriendelijker alternatieven een eerlijker kans te geven ten opzichte van het vliegverkeer. De petitie van het initiatief is te lezen en te ondertekenen via nivon.nl/nieuws•

TOORTS

3

Inhoud Zomer 2019

4

Duurzaam op reis – hoe dan?

11

6

Vliegen versus treinen

12

‘Groen is het nieuwe rood’

Duurzame outdoorgear

16

18

Gids Brabants Vennenpad vernieuwd!

Staycation

8

Brainstorm: Nivonhuizen in de toekomst

14

Geschiedenis: Het eerste natuur­vriendenhuis

En verder

Activiteiten

9 Vrijwilliger in de spotlight 15 NivonJong 20 Internationaal 21 Groen&Doen 22 Reizen 31 Leg een link

27 Juni 28 Juli 28 Muziekagenda 28 Augustus 28 Wandelagenda 29 September 29 Oktober 30 November

4

TOORTS

Interview

Duurzaam op vakantie

Tekst: Hester Schaaf Foto’s: Bas Wetter

Ja graag, maar hoe dan?

Duurzaamheid en toerisme, kan dat samengaan? Volgens diverse onderzoeken draagt toerisme wereldwijd voor 8 tot 10 procent bij aan de opwarming van de aarde. Een belangrijk deel hiervan komt voor rekening van het vervoer, maar ook de bouw van hotels en resorts, water- en energieverbruik en aanleg van infrastructuur en attracties tikken stevig aan. En komt dat unieke landschap de toenemende toeristenstroom wel te boven? Waar kun je als reiziger op letten als je verantwoord op reis wilt gaan?

E

r is steeds meer oog voor duurzaamheid in de toerismebranche en het is soms moeilijk door de bomen nog het bos te zien (no pun intended). Stichting ECEAT (Europees Centrum voor Eco- en Agrotoerisme) zet zich al sinds 1993 in voor het bevorderen van duurzaam toerisme. Een van haar belangrijkste doelstellingen is om milieu, natuur en landschap zo min mogelijk aan te tasten en de plaatselijke economieën te stimuleren. Nivonwerkgroep Spring Reizen organiseert duurzame buitensportreizen in Europa.

Hoe pakken zij het aan?

natuurvriendenhuizen en terreinen staan erin. Bovendien behartigt de organisatie de belangen van de accommodatiehouders; doet zij aan voorlichting en kennisdeling; ondersteunt zij duurzame projecten en traint lokale ondernemers.

“Terwijl je wandelt, verbruik je geen fossiele brandstoffen”

Ecotoerisme ‘Duurzaamheid’ is een beetje een modewoord, maar wat houdt het precies in? ‘Duurzaam’ gaat over zowel het gebruik (of juist het afzien van gebruik) van schaarse, natuurlijke hulpbronnen; de inzet van menselijk kapitaal en het stimuleren van de plaatselijke economie. 'Ecotoerisme' betreft kleinschalig toerisme, zodat ook een volgende generatie nog van een plek kan genieten. ECEAT promoot beide via de Groene Vakantiegids, met meer dan duizend accommodaties in het groen van 29 Europese landen - ook Nivons

Spring-reizen zijn van nature duurzaam: overnachten in een tent of een groepsaccommodatie levert de kleinste CO2-voetafdruk op. Deze voetafdruk vermeldt Spring bij elke reis op de website.

Tijdens het wandelen zelf verbruik je geen fossiele brandstoffen.

In het algemeen kun je zeggen: hoe sneller de reis en hoe verder de bestemming, hoe meer broeikasgassen per passagierskilometer je uitstoot. Het is dan ook een bewuste keuze van Spring om geen vliegreizen aan te bieden: alle reisbestemmingen, van de Dolomieten tot Skåne, zijn met openbaar vervoer bereikbaar.

TOORTS

5

Interview Zijn toerisme en duurzaamheid niet altijd in tegenstrijd met elkaar?

Jaap Raap (ECEAT): “Toerisme is een vorm van consumptie en elke vorm van consumptie is uit te drukken in emissie of voetafdruk.

Dus in die zin is er inderdaad sprake van een tegenstrijd. Wel kun je er natuurlijk voor zorgen dat die voetafdruk zo klein mogelijk blijft.”

Hoe selecteren jullie de bestemmingen?

JR: “Wij gaan af op spontane aanmelding en voordracht.

De controle is wel lastig, het is te duur om alles te inspecteren.

We zijn primair aangewezen op wat accommodatiehouders en bezoekers over de plek melden. Steeds meer accommodaties hebben een duurzaamheidsverklaring of biologisch keurmerk, die controleren en analyseren we. We hanteren een tiental criteria (zie kader -red.), maar het is praktisch onmogelijk om op alle tien voldoende te scoren. Criteria 3 t/m 8 wegen relatief zwaarder mee.”

Eva Jansen (Spring): “Onze vrijwilligers en deelnemers kunnen ideeën voor reizen aanleveren. Daaruit stelt onze reizencommissie een mooi programma samen. Voorwaarde is dat het merendeel van de bestemmingen binnen 24 uur met openbaar vervoer te bereiken is. In dat geval is de reis bij de prijs inbegrepen en reizen we er met de hele groep heen. Heel soms zijn bestemmingen wel met openbaar vervoer te bereiken, maar niet binnen 24 uur.

Die boek je dan niet inclusief bij de reis. Verder proberen we een gevarieerd programma te maken van kampeer- en huttentochten, verschillende zwaartecategorieën en type gebieden.”

Waarop kunnen toeristen zelf nog letten bij het maken van een vakantiekeuze?

JR: “In principe kun je bij elk aspect van de reis letten op de duurzaamste invulling ervan. Ga je dichtbij of ver weg; wandelen of fietsen; gebruik je openbaar vervoer of de eigen auto? Ook het soort activiteiten speelt een rol, kies je bijvoorbeeld voor een fluisterboot of museale stoomtrein?

Bij de overnachting kun je kiezen voor een gecertificeerd duurzame accommodatie. Bekijk de menukaart in restaurants; kies voor seizoensgebonden producten uit de streek; zoek natuurvoedingswinkels of biologische producten in de supermarkt, of koop rechtstreeks van de boerderij.”

“Bij elk aspect van je reis valt te kiezen voor een duurzamere invulling” EJ: “Bij het maken van vakantiekeuzes kun je zelf altijd in de gaten houden of er duurzamere opties zijn. Zoals Jaap aangeeft zijn er heel veel keuzes te maken. Wat eet je? Hoe verplaats je je? Waar slaap je? Natuurlijk doe je graag activiteiten waar je plezier aan beleeft. Maar vaak kun je iets kiezen dat nét zo leuk is, maar wel duurzamer.”

Zoals er wereldwijde standaarden zijn voor bijvoorbeeld duurzame houtproductie (FSC) en visserij (MSC), werkt Travelife, een project vanuit ECEAT International, aan een standaard voor verantwoord toerisme. Dit vergt een nauwe samenwerking met touroperators, reisorganisaties, accommodaties. Sommige touroperators nemen uitstootcompensatie al standaard in hun prijzen op. Het doel is om uiteindelijk bij te dragen aan verduurzaming van de hele toeristische keten.

Er zijn veel organisaties die CO2-compensatie van een (vlieg)reis aanbieden. Waarom doet Spring dat niet?

Om het ECEAT-logo te mogen dragen, moeten accommodaties: 1. Actief bijdragen aan natuurbescherming 2. Actief bijdragen aan het behoud van cultureel erfgoed, oude architectuur en stijlkenmerken 3. Bijdragen aan de lokale economie en, indien van toepassing, biologische producten serveren 4. Bijdragen aan de biologische landbouw of milieuvriendelijk tuinieren 5. Efficiënt en verantwoord gebruikmaken van natuurlijke hulpbronnen als water en energie 6. Streven naar verduurzaming en kleinschaligheid in de bouw en inrichting van onderkomens 7. Gebruikmaken van milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen en het terrein natuurvriendelijk onderhouden 8. Afvalmaterialen hergebruiken, zorgen voor afval­s cheiding en -reductie 9. Milieuvriendelijker vormen van vervoer en activiteiten promoten 10. Milieu-informatie over de accommodatie bieden aan gasten •

EJ: “Het is een tijdelijke oplossing, dus niet echt duurzaam.

De voornaamste manier om broeikasgassen te compenseren, is het aanplanten van bomen die CO2 opslaan. Maar dat geldt slechts voor de levensduur van de boom: als die vergaat, komt alle CO2 gewoon weer vrij. Ook heb je een bepaald oppervlak nodig: er zouden twee aardbollen moeten zijn om de bomen te planten die nodig zijn voor alle compensatie. Tenslotte compenseer je maar een onderdeel van de werkelijke bijdrage aan de opwarming van de aarde, terwijl je het liefst de vakantievoetafdruk zou verlagen.”

Voor meer info: springreizen.nl groenevakantiegids.nl travelife.org milieucentraal.nl •

6

TOORTS

Reportage

Tickettax, vlootvernieuwing, slaaptrein…

De toerist het vliegtuig uit We moeten het vliegtuig uit en de trein in. Want vliegen is slecht voor het milieu en de trein minder slecht. We weten het allemaal en organisaties, politieke partijen en websites buitelen de laatste maanden over elkaar heen om ons juist te adviseren. Kunnen we echt iets doen aan onze carbon footprint? Wordt het kamperen in de achtertuin en bij de boer? En als we het vliegtuig echt opgeven, heeft dat dan wel nut?

Tekst: Monique Siemsen-Shand

Foto: Maartje Gerritsen

L

aten we bij het begin beginnen. Vliegen is wereldwijd voor 2% (in Nederland zelfs 5%) verantwoordelijk voor alle opwarmings­ gassen, waaronder uiteraard CO₂. Landbouw, industrie en de opwekking van energie nemen ieder rond de 25% voor hun rekening. Daarnaast komen, behalve CO₂, ook andere schadelijke stoffen vrij, zoals stikstofoxiden, roet en andere broeikasgassen die worden uitgestoten in de hogere atmosfeer. Dit geeft een extra broeikaseffect.

Die 2% lijkt geen percentage om van wakker te liggen of de Ardennen te prefereren boven de Antillen. Lijkt. Want dit percentage stijgt in hoog tempo. Niet omdat de luchtvaarttechniek vervuilender wordt. Integendeel. Henri Werij is decaan Luchtvaarttechniek aan de TU in Delft. Hij meent dat de luchtvaart de

“De luchtvaart is in oorlog met de klimaatverandering”

laatste vijftig jaar behoorlijk opgeschoond is. Echter: het aantal vliegkilometers dat we maken, verdubbelt iedere vijftien jaar.

De toegenomen CO₂-uitstoot die daarmee gepaard gaat, valt niet bij te benen met alle ingevoerde innovaties.

Geen vliegende Tesla’s Volgens Werij hebben we dan ook drastische maatregelen nodig: “We zijn echt in oorlog met de klimaatopwarming. De sector heeft zichzelf tot doel gesteld dat in 2050 de CO₂-uitstoot per passagierskilometer met 75% moet zijn afgenomen. Dat klinkt heel mooi, maar dan zullen we nu behoorlijk aan de bak moeten.

In plaats van het vliegtuig zoals wij het kennen te optimaliseren, moeten we het vliegtuig helemaal opnieuw uitvinden.”

Daarbij hangen aan iedere brandstof nadelen. Waterstof veroorzaakt sluierbewolking, Biobrandstof heeft kostbare landbouwgrond nodig. En ondertussen houden de vliegconcurrenten elkaar met argusogen in de gaten: de verdiensten zijn groot, maar de marges inmiddels klein. Geen enkele maatschappij kan zich een zeperd met een nieuw toestel veroorloven.

TOORTS

7

Reportage Voorlopig geen vliegende Tesla’s dus. Althans niet in passagiersvliegtuigen. En toch willen we verbonden blijven met de landen, culturen en mensen om ons heen. Daarvoor moeten we de trein of auto in, meent Milieu Centraal. Een rekenvoorbeeld: Vlieg je met zijn vieren naar Bali, dan veroorzaakt die trip 16.000 kg CO₂-uitstoot. Vlieg je met zijn vieren naar de Canarische eilanden, dan is dit nog ‘maar’ 4.600 kg. Kamperen in Frankrijk met de auto levert 750 kg CO₂ op, dus ongeveer 5% van de uitstoot die het viertal zou achterlaten met hun trip naar Bali.

Romantische ogen Helaas rekenen we niet alleen in CO₂-uitstoot, maar ook in euro’s.

Vliegen is goedkoop. Het is veelal zelfs goedkoper dan reizen per trein of auto. Niet zo gek dus, dat mensen het vliegtuig kiezen.

En het zal lastig zijn dit de eerstkomende jaren te veranderen.

Dat hebben we voor een groot deel te danken aan het Verdrag van Chicago uit 1944, dat is getekend door 26 landen. Het verdrag stamt uit de tijd dat we de opwarming van de planeet nog lang niet zagen aankomen. De luchtvaart werd gezien door romantische ogen: het antwoord op onze vragen die samenhingen met de verkenning van de wereld. Landen spraken af dat zij luchtverkeer niet zouden belasten, maar waar mogelijk zouden ondersteunen en vrijstellen. Ook economisch. Een erfenis waar menig regering nu het hoofd over breekt. Zo ook Den Haag. Als we geen accijnzen mogen heffen, hoe kunnen we het luchtvaartverkeer dan toch belasten en daarmee luchtvaartgebruik ontmoedigen en alternatieven aanmoedigen?

Onnodige zakenreizen Kröger ziet een aantal concrete maatregelen liggen voor de overheid. Zo pleit zij voor een tickettax per kilometer, zodat verre en dus belastender vluchten duurder worden. “Bovendien kunnen we maatschappijen stimuleren in vlootvernieuwing, de vluchten

Voor meer info: ikreisanders.nl – geeft leuke tips voor duurzamer trips europa.groenlinks.nl/meertreinenmindervliegen – om de petitie te lezen (/ tekenen) voor meer treinen in Europa milieucentraal.nl – geeft advies op maat over de CO2-impact van je reis en hoe deze te verkleinen valt •

“Wat als we weer slaaptreinen door Europa laten rijden?”

Om toch aan onze reislust en -nood te voldoen, denkt Kröger aan stimulerende maatregelen voor treingebruik. “De spoorwegmaatschappijen betalen een gebruikersvergoeding voor het spoor.

Die tarieven zouden omlaag kunnen. Je hoort ook zeggen dat het vliegtuig sneller is, maar wat als we weer zouden kunnen slapen in de trein? Schaf de gebruikersvergoeding voor slaaptreinen helemaal af. Stel die slaaptreinen vrij. Dan worden die goed betaalbaar, kunnen ze frequenter worden ingezet en zijn daarmee een aantrekkelijk alternatief voor het zogenaamde snelle vliegtuig.”

Overigens hoeft het niet per sé een gang van airbus naar trein te zijn, voor GroenLinks. “Zeker de elektrische bus is natuurlijk een prima alternatief voor reizen onder de zevenhonderd kilometer. Het nadeel is misschien dat je met files te maken hebt en dat het daarmee minder betrouwbaar is dan de trein. Maar uiteindelijk moeten we kijken naar totaaloplossingen. Geen óf-óf, maar én-én.”

Of GroenLinks de slag om het spoor gaat winnen, zal nog moeten blijken. Wel is het de meeste Nederlanders inmiddels duidelijk dat er, zo niet in euro’s dan toch in CO₂-uitstoot, een behoorlijk prijskaartje hangt aan hun budgetvlucht. Goedkoop zal daarmee op de lange termijn mogelijk duurkoop kunnen blijken voor het milieu.• Foto: Treq

Tweede Kamerlid Suzanne Kröger van GroenLinks heeft wellicht de antwoorden. Zij is initiatiefnemer van de online petitie Meer Treinen Minder Vliegen. De luchtvaartsector draait op subsidie en belasting­ voordeel: luchtvaartmaatschappijen betalen geen belasting op kerosine en zit er geen btw op vliegtickets. Het is een politieke keuze om vliegen zo goedkoop te houden. Maar het luchtverkeer moét afnemen, vindt Kröger. “De luchtvaart is eigenlijk de enige opwarmer die op dit moment geen enkele sturing of monitoring kent. Met alle andere sectoren zijn we hard aan de slag om afspraken te maken. Behalve de luchtvaart. Als we dat laten, zal die 2% snel groeien, juist door dat Verdrag van Chicago. Het vliegverkeer heeft nu onze aandacht nodig.”

met oudere en viezere toestellen worden dan duurder in de luchthavengelden. Je kunt hogere eisen stellen aan toestellen.

Daar is best differentiering in mogelijk.” Met alleen de toerist het vliegtuig uit krijgen, zijn we er nog niet, onderkent de politica.

“We moeten ook werkgevers stimuleren onnodige zakenreizen te vermijden. Er zijn genoeg telecom alternatieven zoals facetimen of skypen. We zullen nooit helemaal ontkomen aan de zakenreis, maar wat anders kán, moeten we anders doen.”

8

TOORTS

Uit de vereniging Nivonraad

Voel je thuis in een Nivonhuis Leden denken mee over toekomst accommodaties Tekst & Foto: Henk Schaaf

Op de Nivonraad stond ook een aantal zakelijke aangelegenheden op de agenda. De afgevaardigden keurden de jaarrekeningen over 2018 goed.

Lokale afdelingen kunnen hun financiele reserves tijdelijk onderbrengen in een interne Nivonbank, met rentevergoeding.

De leden-administratie wordt verdergaand geautomatiseerd. Er komt een eenvoudig en zichtbaarder protocol voor de afhandeling van klachten.

Vanaf 2020 zal elke afdeling vanuit de centrale kas een hoger bedrag per lid ontvangen. Het volledige verslag van de Raad is te lezen op: kader.nivon.nl/nivonraad

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de natuurvriendenhuizen? Zelf je potje koken in de grote keuken. De ontmoeting in de centrale verblijfsruimte. Direct contact met andere gasten. Gezellige drukte, nu er weer meer ouders met jonge kinderen logeren. Wat ontbreekt er aan de accommodaties? Het warme gevoel van ‘thuiskomen’. Soberheid overheerst, het mag best comfortabeler. Individuele Nivonleden voelen zich soms weggedrukt als een groep een groot deel van het huis in beslag genomen heeft.

“Schets je meest ideale accommodatie.

En voor wie doe je het?” Zo luidde de kernvraag aan de ruim zeventig aanwezigen tijdens de Nivonraad. Het Centraal Bestuur wilde graag horen hoe de leden de toekomst van de natuurvriendenhuizen zien. Dat leverde levendige discussies in de lentezon op.

Afscheid Jos Bras Op de Nivonraad is afscheid genomen van landelijk penningmeester Jos Bras.

Hij heeft in de afgelopen drie jaar een belangrijke bijdrage geleverd aan de financiële gezondmaking van de stichting Natuurvriendenhuizen en –kampeerterreinen. Tijdens zijn bestuurs­ periode zijn veel zaken tot stand gebracht, waaronder een Investeringsprotocol, de actie ‘Kinderen gratis’, een nieuwe tariefstructuur voor de overnachtingen in de accommodaties en de voucher voor een gratis midweek­ verblijf. Jos zal als adviseur verbonden blijven aan het Nivon.

J.W. Kylstra in Centraal Bestuur Jan Willem Kylstra is op de Nivonraad gekozen als nieuw lid in het Centraal Bestuur. Hij is ook voorzitter van de Nivonafdeling Arnhem en omstreken.

Eerder was hij bestuurslid van het Humanistisch Verbond in Arnhem.

Jan Willem heeft cultuurtechniek gestudeerd aan de Landbouw­ hogeschool Wageningen. Hij is nu nog docent waterbeheer, bedrijfseconomie (en meer) aan de hbo-opleiding Bos- en Natuurbeheer in Velp. Kortom: een man met een ‘groen’ hart die uitstekend binnen het Nivon past. •

Stel dat we een stuk bos op de Veluwe in de schoot geworpen kregen, zouden we daar dan een huis neerzetten met honderd slaapplaatsen, onderverdeeld in kamertjes voor twee of meer personen, met weinig meer dan een paar bedden, een stoel en een wastafel? Of zouden we iets heel anders doen met die paar hectaren onbebouwde grond? Hoe zou het Nivon aan die plek een zinvolle invulling geven? De deelnemers aan de gesprekken waren het snel eens: we zouden er een huis bouwen zoals het Nivon er nu dertien van bezit. Maar wel in een moderner jas gestoken, en gezelliger.

De natuurvriendenhuizen staan er nu eenmaal. Daaraan valt niet te tornen.

Modernisering is gewenst om ze aantrekkelijk te houden voor gasten. Een Nivonhuis staat vooral voor Ontmoeten, Ontspannen, Ontdekken en Ontplooien.

Leden en potentiële leden Oké, dan geef je misschien een groot bedrag uit aan een verbouwing, maar dan heb je uiteindelijk nog steeds hetzelfde.

Worden we daar blij van? En áls de accommodaties eenmaal zijn aangepast aan de eisen van de nieuwe tijd, welke functie geven we ze? Voor wie zijn de huizen? Vooral van en voor leden? Nee, ook voor mensen die lid zouden willen worden, of zich kunnen vinden in de Nivonvisie en -doelstellingen. Maar soms moeten verenigingen en families die het hele huis willen benutten een stapje terug doen, zo werd gemeend. De discussies leidden tot volgeschreven flipoverpapieren met ideeën. Richt gezinskamers in. De hond is ook welkom. Zorg voor een warme en kleurrijke uitstraling. Organiseer meerdaagse programma’s die extra bezoekers trekken. Toon aan dat het Nivon voor een duurzame en groene samenleving staat. Onderscheid je vooral door ‘ledenvriendelijkheid’. Benadruk het unieke karakter. Maak het aantrekkelijk voor jongeren. Doe meer aan de naamsbekendheid. Geef de keuze tussen iets luxere en meer eenvoudige huizen.

Wordt vervolgd. Het Centraal Bestuur zal met de leden in gesprek blijven over de toekomst van dit kapitale bezit. •

TOORTS

9

Uit de vereniging

Tekst & Foto: Maartje Gerritsen

Vrijwilliger in de spotlight

Wie? Bep de Boer uit Purmerend Wat? Huiswacht bij de Banjaert en het Koos Vorrinkhuis en meer dan zestig jaar (met een korte pauze) Nivonlid.

Hoe bent u begonnen?

In 1954 heeft een vriendin van het naaiatelier mij het Nivon aangeraden: “Bep, dat Nivon is wel wat voor jou.” In die tijd moest ik nog zegeltjes ophalen langs de deuren in Amsterdam voor de maandelijkse contributie van 50 cent. Samen met mijn dochter ging ik op pad en bij het laatste huis kregen wij dan altijd een kopje koffie.

Dit heb ik gedaan tot en met 1961.

In 1973 ben ik weer begonnen met het vrijwilligerswerk, als huiswacht in de Banjaert. Daarnaast ben ik in 1983 bij het Koos Vorrinkhuis begonnen, ook als huiswacht. Beide heb ik gedaan tot en met 2017.

Wat is er in die 45 jaar veranderd?

Toen ik begon met het vrijwilligerswerk bij de Banjaert, mocht er nog geen alcohol gedronken worden in de accommodaties. “Bep, er zit iemand wijn te drinken,” hoorde ik dan. Omdat dit niet mocht werd het stiekem uit theekopjes gedronken. Hetzelfde gebeurde met vloeken. Dat was ook een groot taboe.

“Doe maar net of je niets hebt gehoord,” zei ik dan wanneer iemand weer naar mij toe kwam.

Wat is het leukste dat u hebt mee­ gemaakt?

Wanneer ik huiswacht was nam ik soms mijn kleindochter mee. We gingen dan samen een kopje koffie drinken bij een van de gasten in de caravan. Als mijn dochter en kleindochter dan samen eens een natuurvriendenhuis gingen bezoeken, was ze haar regelmatig kwijt. En dan zat ze lekker op d’r gemak koffie te drinken bij een ander in de caravan. Die gezelligheid en kameraadschap binnen het Nivon zijn sterk aanwezig.

Ik heb al die jaren erg veel voor het Nivon gevoeld, mede door die kameraadschap en het leuke contact tussen de vrijwilligers.

Toch mis ik dit nu wel. Ik eet soms wel samen binnen de afdeling, maar zou ook wel weer eens naar een huis willen gaan. En ik zou het leuk vinden om weer in contact te komen met wat vrijwilligers waarmee ik heb samengewerkt. Geef me gerust een belletje!

(Medevrijwilligers die contact willen opnemen met Bep kunnen dit doen via telefoonnummer: 0299-397397)

In deze nieuwe rubriek zetten we elke keer een Nivon-vrijwilliger in het zonnetje. Wil je iemand aanmelden? Mail een korte toelichting naar toorts@nivon.nl•

Afscheid Margje Haringa Op het Landelijk Bureau is Margje Haringa op 1 mei gestopt met haar werk.

Margje heeft 33 jaar (en 3 maanden) met veel geduld, betrokkenheid en kennis van zaken de ledenadministratie van Nivon verzorgd. Ze werd aangenomen, onder meer, vanwege haar kennis van het opzetten van een geautomatiseerde ledenadministratie en maakte er verschillende mee op het LB. Zij wil nu tijd maken om te musiceren (16e en 17e

eeuwse muziek zijn favoriet), schilderen (eigen expositie in december), te volkstuinen en wandelingen te verzorgen bij het IVN. Cheryl van Kamperdijk, die eerder de ledenadministratie verzorgde voor de Vogelbescherming, volgt Margje op.

Wil je Margje nog een persoonlijk bericht sturen? Mail het naar toorts@nivon.nl en het komt vanzelf bij haar terecht.•

Lintjesregen Ook een aantal Nivon-vrijwilligers kwam dit jaar in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding.

Corrien van der Eijk werd op het stadhuis in Rotterdam verrast met een koninklijke onderscheiding. Zij is al vele jaren verantwoordelijk voor de financiële administratie bij Nivon Rotterdam en bovendien penningmeester van de Rotterdamse Volksdansgroepen, van Roeivereniging Rijnmond en van de woonvereniging Centraal Wonen in Rotterdam-Noord. Waarom al die functies? Ze kan geen nee zeggen...

Rob Lehr, afdeling Hengelo, kreeg een koninklijke onderscheiding uit handen van burgemeester Schelberg.

Rob was jarenlang secretaris van de Natuur- en Milieuraad Hengelo, die in het Nivoncentrum vergadert. Ook is hij de actieve organisator van de maandag-, dinsdag- en donderdaglezingen bij Nivon Hengelo en was hij er twintig jaar lang bestuurslid. Toen Rob op 4 maart tijdens een NMR-vergadering het secretarisstokje overdroeg, werd hij tot zijn grote verrassing onderbroken en kreeg hij in het bijzijn van zijn familie de onderscheiding.

Ton Bakker, al meer dan veertig jaar Nivonlid, ontving een koninklijke onderscheiding voor al zijn inzet als vrijwilliger. Hij was 25 jaar penningmeester van het Koos Vorrinkhuis en afdeling Sloterdijk/ Geuzenveld en ruim tien jaar penningmeester en mede­o rganisator van de seniorenweken in Lage Vuursche. Ook is Ton o.m. al ruim tien jaar actief voor de stichting A Sisters Hope, die geld verzamelt voor wetenschappelijk onderzoek tegen borstkanker. •

10 TOORTS

Uit de vereniging In Memoriam

Nivon-95 Jaarmarkt:

Paul van Tongeren

ontmoeting, ontdekking, ontspanning Tekst & Foto: Henk Schaaf

Humor. Drift. Ongeduld. Dwars. Brombeer.

Levensgenieter. Grote bek, klein hartje, Socialist. Wereldverbeteraar.

“Begaan met de wereld en omstreken.”

Met deze woorden typeerden familieleden en vrienden Paul van Tongeren, die op 66-jarige leeftijd onverwacht overleed. Als Nivonlid was Paul zeer actief – en zeer aanwezig – in het Koos Vorrinkhuis. In de Beheercommissie, als een onuitputtelijke bron van originele ideeën, uitgesproken opvattingen, een enorme werklust en een sterke intellectuele inbreng. Als redactielid van Toorts was hij ook letterlijk een sprekend middelpunt bij vergaderingen.

Paul was een journalistieke taalvirtuoos.

Vol overtuigingskracht pleitte hij voor artikelen die zeker niet gemist mochten worden, en dat duldde soms geen tegenspraak. Want Paul had een boodschap aan de wereld en toonde een niet te stuiten drang om zich maatschappelijk te laten gelden — Henk Schaaf•

Wandelaars zijn er altijd in en rond Lage Vuursche. Bij zon of regen, je komt ze bij tientallen tegen. Velen lopen het Trekvogelpad. Vanaf het pannenkoekenhuis wandel je, langs het Koos Vorrinkhuis, het bos in. Wie dan in het dorp en bij de ingang van het huis een groot groen spandoek ziet hangen waarop het Nivon een Jaarmarkt aankondigt, wordt nieuwsgierig en komt toch even een kijkje nemen.

Zo verwelkomden we op 6 april dagjesmensen in het Koos Vorrinkhuis, waar Nivon-werkgroepen, -afdelingen en

-accommodaties zich presenteerden.

Dit evenement luidde het 95-jarig bestaan in van Nivon Natuurvrienden, op initiatief van de Beheercommissie. De Jaarmarkt bood vooral actieve leden de gelegenheid elkaar te ontmoeten en kennis te nemen van alles wat we met elkaar te bieden hebben.

Twee bijzondere attracties trokken extra aandacht. Een klimwand daagde liefhebbers uit om kracht en durf te tonen. En op het zonnige terras was de hele middag vrolijk hamertje-tik te horen bij het bouwen van vogelhuisjes.•

Bashar Ala en Abdul Kaschif

Rob Barto Op 29 april 2019 is Rob Barto op 76-jarige leeftijd overleden. De complicaties na een operatie aan een aneurysma werden hem fataal. Rob was vanaf zijn 55e actief op Morgenrood als coördinator van de dinsdagwerkers en als huis- en terreinwacht. Hij leefde voor Morgenrood, was altijd bereikbaar en beschikbaar, het was zijn tweede thuis. We verliezen in Rob een bijzonder sociaal mens, die positief in het leven stond, altijd de rust bewaarde, anderen stimuleerde en de stille kracht op de achtergrond was achter veel initiatieven. We zullen hem vreselijk missen.

— Judy Lasschuit•

Huiswacht Datedagen Tekst: Margreet Bergsma

Twee jonge vrijwilligers zijn aan hun verwondingen overleden na een ernstig verkeersongeluk bij Hooghalen.

Bashar Ala (18) en zijn maat Abdul Kaschif (20), beiden Syrische vluchtelingen, waren actief voor de werkgroep Sociale Groepsvakanties. Zij werkten twee seizoenen als jongerenleiding en kookhulp mee aan de sociale vakantie­ weken. De werkgroep is geschokt.

Het is verbijsterend dat zij, nadat zij in 2015 voor de oorlog moesten vluchten, nu hier in Nederland de dood moesten vinden bij een auto-ongeluk.

— Alphons Devilee•

In april vonden in het Koos Vorrinkhuis de eerste Solo-Huiswacht-Datedagen plaats. Doel van deze dagen: kennismaken met elkaar én met het vak van huiswacht.

De groep van achttien deelnemers bestond uit zowel aspirant- als ervaren huiswachten. Die laatste groep bracht veel ervaringen uit diverse Nivonhuizen bij elkaar.

Het programma bestond uit een variatie van activiteiten, waaronder een speurtocht door het huis en natuurlijk gezamenlijk koken en corvee. Hierdoor leerden we niet alleen elkaar kennen, maar kregen we ook een beeld van de vele aspecten van het huiswachterschap.

Hoeveel meer is het dan alleen gastvrouw/ -heer zijn!

De laatste uren voor vertrek waren vol afspraken en voornemens. Voornemens om huiswacht te worden, en hoe, waar en met wie dit aan te pakken; plannen om in nieuwe combinaties te gaan huiswachten...

Er werd zelfs al gekeken hoe gaten in roosters konden worden opgevuld. Deze goed georganiseerde datedagen waren een zeer geslaagd experiment en zeker voor herhaling vatbaar!• Er worden veel meer activiteiten voor vrij­willigers georganiseerd. In de Banjaert vond een verwenweekend voor vrijwilligers plaats; de Bosbeek bood hen een EHBO-cursus aan en het ABK-huis organiseerde een ontmoetingsdag voor nieuwe vrijwilligers. Ook is het de bedoeling dat er in de toekomst vaker, ook in en voor andere huizen, ontmoetingsdagen worden georganiseerd voor nieuwe huiswachten. •

TOORTS

11

Uit de vereniging

1 mei-lezing Merijn Oudenampsen Groen is het nieuwe rood Tekst: Merijn Oudenampsen Foto: Maartje Gerritsen

de politiek. Lang is verteld dat globalisering en marktwerking natuurkrachten zijn, en aanpassing onvermijdelijk.

Het klimaat zal het allesoverheersende thema worden van de komende decennia.

We leven immers in een fossiele samenleving, gebouwd op de consumptie van fossiele brandstoffen. We leven in een wereld van fossiele politiek, die in het teken staat van krampachtig vasthouden aan wat we hebben, of terugkeren naar een geïdealiseerd verleden, toen de wereld nog heel was (en de moderne architectuur nog niet bestond).

E

r is geen plan B, want er is geen planeet B. Langzaam maar zeker dringt deze gewaarwording door onder steeds grotere delen van de bevolking. Waar klimaatverandering lange tijd een abstract vooruitzicht was, iets voor statistici of volgende generaties, begint het nu concreet waarneembare vormen aan te nemen. Temperatuurrecords worden gebroken. Het afkalven van de ijskappen is met het blote oog waar te nemen.

Natuurrampen die eens een zeldzaamheid waren, zijn een alledaags nieuwsitem geworden. Orkanen, overstromingen, droogtes, extreme weeromstandigheden teisteren de planeet als evenzovele Bijbelse plagen.

Deze tijd vraagt om een andere politiek.

Niet de aloude polderpolitiek van ‘rustig aan, dan breek het lijntje niet’. Niet de prudente politicus die balans zoekt en niet voor de troepen wil uitlopen. We leven immers in een wereld die niet in balans is.

Scepsis Wat aan ingrijpen nodig is om deze planeet bewoonbaar te houden, is van ongekende omvang. Voorkomen dat de opwarming uit de bocht vliegt, vergt een haast revolutionaire verandering van de maatschappelijke orde. Dit zijn niet de bespiegelingen van een radicale utopist, het is gestoeld op wetenschappelijke inzichten. Het beroep op onvermijdelijkheid roept altijd scepsis op in

Strijd gestreden In de jaren ‘70 richtten democratischsocialisten als Joop den Uyl en Jan Tinbergen zich al op het vraagstuk van een duurzame, rechtvaardige economische orde. Met het uitplukken van de ideologische veren is deze traditie in de vergetelheid geraakt. Sociaaldemocraten stelden in de jaren ’90 dat de samenleving af was en de strijd gestreden. Wim Kok stelde dat de tijd van grote verhalen voorbij was.

Deze ‘Derde Weg’ presenteerde zich als vernieuwend, maar feitelijk was het een behoudende politiek, waarin het streven naar verandering werd opgegeven.

De laatste jaren doet een nieuwe internationale beweging van zich spreken, in een poging het tij te keren. Het speerpunt van haar beleid is de Green New Deal, een ambitieus programma dat sociale- met ecologische doelen verbindt. Dit vanuit de overtuiging dat klimaatbeleid sociaal zal zijn, of niet zal zijn. Het jonge Amerikaanse congreslid Alexandria Ocasia Cortez is het belangrijkste boegbeeld van deze beweging.

De samenleving is niet af. We staan voor een grote opgave. De strijd voor een bewoon­ bare planeet en een rechtvaardig klimaatbeleid is nog lang niet gestreden. Het pleidooi voor radicale vernieuwing is het fundament van het progressieve denken. Het is tijd voor links om dit op te nemen.•

Marktfalen De beweging rond de New Green Deal doet een beroep op ideeën uit de traditie van het democratisch-socialisme. De koppeling tussen groen en rood lijkt anachronistisch, maar is het niet. Klimaatverandering is immers een van de meest vernietigende voorbeelden van marktfalen.

Toonaangevende bedrijven wisten al dertig jaar terug dat klimaatverandering gaande was. Zij hebben sindsdien alles in het werk gesteld om effectief beleid te frustreren, met als toppunt het doelbewust financieren van klimaatsceptici.

Dit is een ingekorte versie van de derde Koos Vorrink-lezing. Deze lezing wordt elk jaar op 1 mei gehouden en heeft als thema de actuele stand van zaken in de linkse beweging.

Eerdere edities werd uitgesproken door Jan Pronk en Kathalijne Buitenweg. De volledige tekst verschijnt in De Wilde Roos.

Ervaringen uit de afgelopen decennia laten zien dat we het verduurzamen van de samenleving niet aan de vrije markt kunnen overlaten. Enkel de overheid kan zo’n grootschalige omslag op een sociale en democratische wijze initiëren en coördineren. Dergelijke grootschalige publieke investeringen, met bijbehorende sociale akkoorden tussen arbeid en kapitaal, kennen we uit de tijd van het Keynesianisme en het democratisch-socialisme. Toen waren de New Deal en de verzorgingsstaat het antwoord op het marktfalen van de jaren ‘30. Het is geen wonder dat op die traditie teruggegrepen wordt.

Iris Vermaas hield een bevlogen introductiespeech over bewustwording en volksontwikkeling binnen het Nivon. Deze is terug te zien via nivon.nl/koos-vorrinklezing-2019 •

Merijn Oudenampsen (1979) is socioloog en politicoloog. Hij doet onderzoek aan de UvA naar de politieke geschiedenis van het neoliberalisme in Nederland. In januari 2018 promoveerde hij op het onderwerp populisme en de draai naar rechts sinds de moord op Pim Fortuyn. In het najaar van 2018 verscheen De conservatieve revolte, de Nederlandse handelseditie van zijn proefschrift.

Iris Vermaas

12 TOORTS

Duurzaamheid

Op pad met goede gear Alweer een aantal jaar geleden bracht Greenpeace een vernietigend rapport uit over het gebrek aan duurzaamheid in de, met name outdoor, kledingindustrie. Vooral het veelvuldige gebruik van PFC’s stuitte op veel kritiek. Het leidde tot de Detox-outdoor-campagne, die bedrijven opriep PFC's uit hun collectie te weren. De bewustwording binnen de industrie groeit, ook op andere milieuvlakken. Welke bedrijven zitten al op de goede weg?

Tekst: Hester Schaaf

© Haglofs

P

FC staat voor polyfluorinated chemicals, een zeer moeilijk afbreekbare, chemische stof. Sommige PFC's zijn schadelijk voor de voortplanting, kunnen de groei van tumoren bevorderen en tasten het hormoonstelsel aan als ze vrijkomen.

Een aantal bedrijven gaf heel snel gehoor aan de oproep (of werkte er al eerder aan). Vaudé weerde al vrijwillig alle PFC’s uit de kleding (en uit 98% van de schoenen en rugzakken); Jack Wolfskin wil in 2020 PFC-vrij zijn. Fjällräven was het al sinds 2012, maar scoort verder niet best op ecologische voetafdruk. Patagonia heeft aangekondigd dat de meeste producten (pas) in najaar 2019 PFC-vrij zijn, maar haalt wel weer minstens 50% van de benodigde elektriciteit uit windenergie en zonnepanelen.

Het gaat natuurlijk niet alleen om het gebruik van PFC’s. Deze paar voorbeelden geven al aan hoe lastig het is om goed inzicht te krijgen in de vraag welke outdoormerken al dan niet verantwoord bezig zijn. Maar het bewustzijn groeit binnen de sector. Een aantal merken heeft inmiddels concrete stappen gezet in het produceren van milieuvriendelijke uitrustingen.

Begin april publiceerde Rank a Brand haar conclusies over duurzame outdoorgear. Rank a Brand is onafhankelijke, transparante vergelijkings­w ebsite, en beoordeelt merken op duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Een, ongetwijfeld onvolledig, overzicht van merken die op de goede weg zitten…

© Patagoina

Bewustzijn

Patagonia ontwikkelt hoogwaardige producten die lang meegaan en streeft er zo naar om overconsumptie van kleding te verminderen. Een relatief nieuw initiatief is hun Worn Wear-lijn: een online winkel waar je tweedehands Patagonia­ kleding kunt (ver)kopen, maar ook kunt laten repareren.

Oude kleding recyclet Patagonia in nieuwe collecties. Ook doneren zij 1% van de verkoopopbrengsten aan milieu-initiatieven. Het bedrijf wil in 2025 over de hele linie klimaatneutraal zijn en heeft een geloofwaardig stappenplan om dat te bereiken.

TOORTS 13

Haglöfs won vorig jaar een ISPO Sustainability Award met een waterdichte, ademende ‘eco proof’ jas, gemaakt van gerecycled materiaal dat ook weer opnieuw kan worden gebruikt.

De jas is zo ontworpen dat aparte delen, zoals een ritssluiting, heel makkelijk kunnen worden vervangen. Het merk heeft, onder meer, een bluesign- en Fair Wear Foundation-certificaat. © KarTent

Vaudé scoort als enige merk een A bij Rank a Brand.

Het merk focust onder meer sterk op de materialen en productie van grondstoffen van hun gear. Zo maken ze fleeceproducten van houtsnippers en gebruiken ze Tencelvezels: een plantaardige, vochtregulerende vezel van eucalyptushout.

De microvezels die het product verliest wanneer je het wast, bevat geen micro-plastics.

© Haglofs Eco Proof Jacket

© Vaudé

Duurzaamheid

Als isolatiemateriaal gebruikt Vaudé een mix van dons uit de peulen van de kapokboom en gecertificeerd, gerecycled dons.

Ze werken sinds 2001 volgens de bluesign milieustandaard, het strengste eco certificaat voor kleding.

© Pyua

Sinds 2016 stelt het merk, via online reparatieplatform iFixit, reparatie-handleidingen beschikbaar, wat de levensduur van producten verlengt. Sinds 2018 werken ze bovendien met een upcycling-werkplaats: een project waarbij uit materiaalresten nieuwe producten worden gemaakt door vluchtelingen, die daarvoor in vaste dienst treden.

Pyua geeft weinig informatie over klimaatvoetafdruk bij de productie, maar scoort goed op milieubeleid. De hele collectie bestaat uit materialen met GOTS (Global Organic Texture Standard)of bluesigncertificering. Dit houdt in dat PFC’s en ten minste twee andere verdachte chemische groepen uit de productie zijn geweerd.

Pyua gebruikt alleen natuurlijke vezels of al gerecycelde vezels die weer opnieuw gebruikt kunnen worden. Het merk werkt samen met recyclingbedrijven zodat de kledingstukken kunnen worden teruggegeven aan hun ‘closed-loop’-recycling.

KarTent: Een laatste sympathiek initiatief in de outdoorsector is de KarTent, bedacht door drie studenten tijdens de Cleantech Challenge van de TU Delft. Zij bedachten een oplossing voor de bulk tenten die elk jaar op festivals achterblijven: jaarlijks gaan zo’n 25.000 ‘wegwerptenten’ naar de vuilstort. De KarTent is ontworpen volgens de circulaire filosofie: hij bestaat volledig uit karton dat kan worden hergebruikt bij lampen of als dozen in de logistieke sector. De makers (of festivalorganisatoren) zetten hem desgewenst op en breken hem na gebruik weer af. Een KarTent stoot bovendien de helft van de CO2 uit tijdens de productie, vergeleken met een gewone tent.

Wat kun je verder nog doen? 5 tips: 1. Probeer (kampeer)spullen te lenen in plaats van te kopen 2. Spaar plastic en neem een eigen drinkflesje mee 3. Maak op je plaats van bestemming gebruik van de deeleconomie 4. Kies voor niet-gemotoriseerd vervoer: huur liever een fiets dan een scooter; liever een kano dan een motorbootje 5. Koop lokale producten, liefst direct van de boerderij; eet in een plaatselijk restaurant in plaats van in een restaurant­ keten. Een overzicht in wording vind je op ecomaps.eu

Meer lezen?

Op nivon.nl/nieuws lees je een interview met Silvia Klip van Vaudé.

Het hele rapport vind je op rankabrand.nl•

14 TOORTS

Geschiedenis

Natuurvrienden in wording

Tekst: Sjoerd Kemeling

“Berg Frei”. Met deze internationale natuurvriendengroet besloot voorzitter Maarten Borsje in maart 1929 het congres van de Nederlandse Arbeiders Reis Vereniging “De Natuurvrienden” (NARV). van konden maken. Borsje en Grimm waren vindingrijk. Met financiële hulp van De Centrale had “Zomers Buiten” in 1922 een vakantieoord gebouwd in Soestduinen, bestaande uit acht huizen met elk vier gezinskamers. Het centrale gebouw beschikte over een restaurant. Zomers Buiten, een verwante organisatie, stelde zich ten doel “hare leden in de gelegenheid te stellen voor zoo gering mogelijke kosten hunne vakantie alleen of met hun gezin buiten door te brengen”.

Die leden waren aanvankelijk gemeentewerklieden, later ook andere “hand – en hoofdarbeiders” uit vooral Amsterdam.

D

it congres had zojuist besloten dat de NARV zich wilde aansluiten bij het sociaal- democratische Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO). Dat was niet zonder slag of stoot gegaan. Een aantal afdelingen was zelfs tegen, omdat zich onder de leden ook communisten, vrije socialisten en ander links volk bevonden. Een opgeluchte Borsje sprak de verwachting uit “ons werk te hervatten met veel meer elan dan wij dat de laatste tijd hebben kunnen doen”. Ook het congres van het IvAO besloot positief over het samengaan van beide organisaties. Per 1 oktober 1929 was de fusie een feit. De NARV bracht een bruidschat in.

Niet alleen georganiseerde reizen voor arbeiders, maar ook Krikkenhaar, het eerste Natuurvriendenhuis van ons land.

Dit sober ingerichte huis waar je zelf je potje kon koken, was een jaar eerder gebouwd in opdracht van de NARV. De Arbeiders Reisvereniging ontstond in 1920. Door de invoering van de achturige werkdag kregen arbeiders de beschikking over vrije tijd en een aantal vakantiedagen per jaar. Die vrije tijd konden zij besteden aan de eigen ontwikkeling, maar ook om naar buiten te gaan, wat volgens de NARV heel goed samenging. Reizen betekende kennisnemen van andere culturen. Het zou leiden tot beter begrip tussen de volkeren en tot onderlinge solidariteit. Daardoor zou de kans op oorlogen een stuk minder worden. Behalve uitstapjes in eigen land ontwikkelde de NARV een reizenprogramma met bestemmingen in het buitenland: groepsreizen met de bus of de trein als vervoermiddel. In 1923 kwamen deze reislustigen in Zwitserland in contact met Die Naturfreunde, Deze internationale vereniging, opgericht in 1895 in Oostenrijk, beschikte over hutten en simpele onderkomens, waar je voor een redelijk bedrag kon overnachten. Borsje en mede­ bestuurslid Grimm waren meteen enthousiast. Al in januari 1924 sloot de NARV zich aan bij Die Naturfreunde. Het ledenblad heette vanaf die tijd De Natuurvriend. Voor de leden kwam er het internationale insigne met de “handjes” (NARV De Natuurvrienden). Ook ontstond het verlangen in eigen land over onderkomens te beschikken, waar niet alleen de eigen leden, maar ook de internationale vrienden gebruik

De pioniers kregen voor elkaar dat ook internationale natuurvrienden Zomers Buiten mochten gebruiken. Daarmee was het in feite het eerste onderkomen van Natuurvrienden in Nederland. Het enthousiasme nam alleen maar toe. Nog datzelfde jaar verscheen een rapport dat de noodzakelijkheid van NARV-vakantiehuizen bepleitte. Samenwerking werd gezocht met Zomers Buiten. Beide organisaties wilden tehuizen bouwen of huren “welke dienst moeten doen als nachtverblijf voor touristen”. “Het ligt in het voornemen deze gelegenheden op een dagmarsch van elkaar te vestigen.”

Een ambitieus en duur plan. Het kwam er vooralsnog niet van.

Op het terrein van Zomers Buiten mocht de NARV wel een houten kampeergebouwtje neerzetten. In Hellendoorn bestond al zo’n gebouwtje. De NARV huurde het in de zomer van 1926. Maar een “eigen” huis met een eigen sfeer, voorzien van een recreatiezaal en een gemeenschappelijke keuken, was het niet. Vanaf 1927 werkte de NARV op reizengebied samen met het IvAO. Leden konden voor een meerbedrag van fl 1,50 deelnemen aan de NARV-reizen en verwierven zo het natuurvriendeninsigne. In mei 1927 meldde het blad De Natuurvriend trots dat er een Natuurvriendenhuis gebouwd zou worden. In de buurt van Borne, in een prachtig gebied, was een stuk grond aangekocht. In juli 1928 opende het officieel. Krikkenhaar staat er, verbouwd, afgebrand, herbouwd en weer verbouwd, nog.

Binnen de kaders van het IvAO, het huidige Nivon, realiseerden Borsje, Natuurvriend nummer 1, en zijn geestverwanten toch die keten van Natuurvriendenhuizen.•

De Werkgroep Historie Nivon verzamelt materiaal uit het Nivonverleden om voor de toekomst te bewaren.

TOORTS 15

Column NivonJong

Met golden treinticket door Europa De reis zelf als belevenis Met een (te zware) backpack stap je de trein in. Je installeert je in je stoel, pakt wat eten erbij en kijkt uit het raam. Zodra de conducteur langskomt pak je de golden ticket onder de treinreizen erbij en laat deze zien. Dat was makkelijk! De conducteur loopt naar de volgende en laat jou, de aanstaande wereldreiziger, achter zich.

Vacation, here I come!

Voor veel mensen begint de vakantie pas bij aankomst. Zonde, want de reis naar je bestemming kan zo veel bieden. Door van je reis een belevenis te maken lijkt je vakantie veel langer te duren. Met de trein kan je heel Europa door en zie je meer van de wereld dan met een vliegtuig. Interrail biedt daar een eenvoudig ticket voor: je kunt in een of meerdere maanden een aantal dagen reizen binnen Europa of binnen een specifiek land. Jongeren zijn extra voordeling uit. In sommige landen vallen bussen en veerboten ook onder de Interrail-pas. Zo kan je in Griekenland bijvoorbeeld eilandhoppen. Zie het landschap veranderen terwijl je er doorheen rijdt of vaart. Zo krijg je pas echt het gevoel dat je op reis bent!

Wegdromen Vorig jaar heb ik een maand door Europa gereisd. Die eerste keer dat je zo’n buitenlandse trein instapt voel je je nog een beetje verdwaald. Maar zodra je kaartje is gecheckt kan je heerlijk ontspannen in je ruime stoel en wegdromen terwijl je naar buiten kijkt, kaartpelletjes speelt of je reis uitstippelt. Na een aantal dagen in Duitsland nam ik de Zwarte Woud-trein naar Zürich. Deze treinreis is werkelijk prachtig, ik heb nog nooit zo veel kleuren groen bij elkaar gezien! De volgende treinreis ging recht door de Alpen richting Venetië, heel bijzonder. Van Venetië naar Ljubljana en de volgende dag met de bus richting Lake Bled, het hoogtepunt van mijn reis. Na bijna een week in Slovenië verder naar Wenen en Krakow. De laatste stop was Budapest, met de nachttrein. Deze zijn helemaal prima in Europa en omdat ik samen met mijn vriend reisde hadden we een eigen ‘kamertje’.

Het mooie van treinen is: je ziet steeds wat nieuws; het landschap verandert langzaam en je krijgt veel culturen mee. Je ontmoet meer mensen. Zo was er een man die vroeg of we op zijn tas wilden letten. Het duurde langer dan verwacht en hij bedankte ons met een gebakje voor in de trein. Heel lief. Deze maand leek wel een half jaar te duren, omdat je in korte tijd op veel verschillende plekken komt. Je krijgt er een heel goed beeld van Europa door en hoe anders elk land is opgebouwd.

Een enorme aanrader!

Roos Koekebakker • Op interrail.eu vind je alle (prijs)info; tips voor mooie routes en een overzicht hoe lang het duurt om van plek naar plek te reizen.

NivonJong is de jongerenafdeling van het Nivon.

Speciaal voor jongeren tussen 15 en 30 jaar organiseert NivonJong adembenemende evenementen. Check hiervoor: nivonjong.nl

De ondergaande zon op de oever van het Belvers Ven

16 TOORTS

Wandelen

TOORTS 17

Tekst: Werkgroep Brabants Vennenpad Foto: Bas Wetter

Wandelen

Nieuwe wandelgids 'Brabants Vennenpad' I

n juni verschijnt de nieuwe wandelgids Brabants Vennenpad! De Werkgroep Brabants Vennenpad heeft veel werk verzet om het streekpad nog mooier te maken. De ruim 250 km lange route is het afgelopen jaar flink op de schop gegaan.

Je wandelt langs prachtige boerderijen, kleine kapelletjes, watermolens, door dorpjes, bossen en over heidevelden.

Vlinders en libellen fladderen langs de vennekes, plassen en riviertjes, vogels kijken toe vanaf de waterkant, bloemen buigen in de wind. Langs het leven dat ook Vincent van Gogh zo aantrok dat hij het vastlegde op zijn schilderijen.

Het vernieuwde Brabants Vennenpad brengt je in het zuidoostelijk deel van de provincie, langs vennen van de Kampina en De Groote Heide, over landgoedgoederen

en door het land van Van Gogh. Prachtige onverharde paadjes langs de meanderende Dommel brengen je steeds zuidelijker tot de Belgische grens.

Het geel-rood gemarkeerde pad doet ook natuurvriendenhuis/ kampeerterrein Morgenrood in Oisterwijk aan en de gids besteedt aandacht aan de Nivonwandeltweedaagse Tilburg-Boxtel via Morgenrood. Ook is de route verbonden met de stations Oisterwijk, Boxtel, Eindhoven, Heeze, Geldrop en Tilburg.

Verder staan in de gids geactualiseerde achtergrondteksten over de diverse regio's waar het pad doorheen voert; foto's; duidelijke topografische routekaarten en natuurlijk de routebeschrijving in beide richtingen.

'Brabants Vennenpad' ISBN: 978-94-91142-14-7 128 pagina’s Vanaf begin/medio juni te koop via nivon.vrijeboeken.com

18 TOORTS

Staycation

Staycation?

Doe zoals je op reis zou doen!

Tekst: Hester Schaaf Illustraties: Iris Vermaas

De ultieme duurzame vakantie is natuurlijk een staycation. Wellicht ten overvloede: een ‘staycation’ is gewoon vakantie vieren, maar dan thuis. Of dicht bij huis. Voordelen: geen inpakstress, geen hoge reiskosten, geen verstopte hurktoiletten in vage wegrestaurants of een achterbankgeneratie die al voor Wuustwezel vraagt of het nog ver rijden is. Maar ook: heel veel minder CO2-uitstoot en geen aantasting van dat zorgvuldig gekozen, ongerepte natuurgebied. Kortom: zowel duurzaam voor de portemonnee als voor de natuur.

H

oe pak je zo’n staycation aan? Zoals elke vakantie begint het met voorpret. Bedenk waar je staycation plaatsvindt. Voor elke optie valt wel wat te zeggen. Ga je naar een (natuur)camping vlakbij? (Even langs huis als je de snijplank of antihistamine vergeten bent.) Bezoek je een natuurvriendenhuis? (Midden in de mooiste natuur en je ontmoet nog eens andere mensen.) Regel je een huizenruil met vrienden in een andere woonplaats? (Zorg voor planten/ dieren meteen geregeld.) Of ga je voor de meest serieuze vorm van staycation en blijf je, letterlijk, thuis? (Je slaapt uiteindelijk het fijnst in eigen bed en weet alles makkelijk te vinden.)

Huishoudelijke klussen zijn verboden.

Die heb je al gedaan voor je staycation begon. Aan het einde van de dag de boel een beetje aan de kant vegen is prima, maar niet alle keukenkasten hoeven te worden uitgesopt.

Voor alle opties geldt: doe zoals je op vakantie zou doen.

Dat betekent:

Computer uit.

Niet stiekem je werkmail beantwoorden of de belastingaangifte doen.

Doe iets nieuws! Verbreek de routine!

Vakantie betekent ook: ongebaande paden betreden. Ga naar een klimpark (of voor de die hards: abseilen vanaf de Euromast); raap je maaltijd bij elkaar in een plukbos of -tuin; boek een skateclinic; leer paardrijden of golfsurfen.

Bekijk je eigen omgeving als toerist.

Haal informatie­boekjes bij de VVV, bezoek eindelijk eens dat plaatselijke museum, festival of ijsboerderijtje.

Er is vlakbij huis vaak veel meer leuks te doen dan je denkt.

Maak een zomerse playlist. Dat je thuisblijft, betekent niet dat je geen Franse chansons of Portugese fado mag luisteren.

TOORTS 19

Staycation Ga naar buiten: Wandel, fiets en zwem!

Een stad-, strand- of boswandeling maakt je hoofd leeg.

En in Nederland vind je binnen een straal van tien kilometer altijd wel een meer, rivier, poel of zwembad.

Plof af en toe neer op een terras, neem een extra bol ijs en/ of ga uit eten op een plek waar je nog nooit bent geweest.

Maak toch maar een planning.

Of planninkje. Zonder de boel van uur tot uur dicht te timmeren, voorkom je zo wel dat de dagen ongemerkt voorbij­ glijden met hangen.

Schep een vakantiesfeer in eigen tuin of op je eigen balkon.

Leg kleden en een stapel kussens neer, kaarsen, hang gekleurde lampion­ ledlampjes en een hangmat op...

Of zet een tent in de tuin of op je balkon voor het ultieme vakantiegevoel.

Een dag regen hoeft je staycation niet te ontregelen. Duik een museum of golfslagbad in, of organiseer een thuisbioscoop. Stapel films, kussens naar binnen, gordijnen dicht, sfeer­ verlichting aan, bak popcorn erbij…

Als je een beamer kunt lenen of huren is de thuisbios helemaal compleet.• Begint op vakantie je dag met koffie op een terras? Haal je extra lekkere broodjes bij de bakker? Ga je elke dag picknicken?

Doe dat ook tijdens je staycation.

Veel tips voor uitstapjes met kinderen vind je, op regio en soort gesorteerd, op kidsproof.nl Dagje weg? Reisblogger Anne de Buck verzamelde in haar boek Staycation stapels leuke tips voor een dag uit in Nederlandse en Belgische steden Ook tijdens vakanties worden bij veel Nivonhuizen en -afdelingen activiteiten georganiseerd. Kijk even in de agenda: nivon.nl/activiteiten of op p. 25 van deze Toorts.

20 TOORTS

Internationaal

´Zacht´ toerisme binnen de inter­nationale Natuurvriendenbeweging De Natuurvrienden Internationale (NFI) heeft zich tot doel gesteld duurzaam toerisme en milieuverantwoorde vrijetijdsbesteding te bevorderen. In het samenwerkingsverband van de Green 10 - de tien grootste Europese ngo´s op milieugebied - lobbyt de NFI bij de Europese Unie voor een duurzaam Europa. De NFI participeert verder in een associatie van touroperators en toeristische agentschappen die zich inzet voor de mensenrechten in de toerismebranche.

Tekst: Han Verschuur Foto: Bas Wetter

van duurzame toeristische activiteiten. Met het noemen van onze kernwaarden ‘Eerlijk, sociaal, groen en verdraagzaam’ positioneren wij ons nog niet expliciet genoeg als organisatie die een voortrekkersrol wil en kan vervullen op het gebied van duurzaam reizen, terwijl dit al bijna honderd jaar één van onze kernactiviteiten is. Vrijwel nergens treden wij naar buiten met termen als ecotoerisme, natuurtoerisme of zacht toerisme. Toegegeven, Springreizen vermeldt in de webpresentatie onze visie op duurzaam reizen, maar die toelichting zit nog wat verscholen. Het is niet genoeg als wij ons streven naar duurzaamheid vooral in ons DNA koesteren en het verder min of meer geheim houden. Er ontwikkelt zich een toenemende vraag naar duurzame reisproducten. Wij tonen ons duurzame gezicht overigens wel via het Green Key-concept rond onze accommodaties. Maar er is nog ruimte om sterker te focussen op vrijetijdsactiviteiten, die zo min mogelijke impact hebben op de natuur, en waarbij deze tastbaar in haar ongerepte verschijning kan worden ervaren. Het accent zou dan vooral moeten liggen op activiteiten te voet, eventueel op de fiets of op het water, bij voorkeur met een educatieve component. Het gaat ten slotte niet alleen om het beleven, maar ook om het behouden van de natuur.

M

et statements en convenanten alleen wordt de reisbranche uiteraard niet duurzamer, maar deze kunnen wel bijdragen tot de gewenste sociaalecologische transformatie. In 2016 riep de NFI een klimaatfonds in het leven dat inmiddels twee projecten in Afrika realiseerde, een derde staat op stapel. Het gaat daarbij niet alleen om het planten van bomen. De Duitse Natuurvrienden hebben klimaatrechtvaardigheid en zacht toerisme hoog in het vaandel. Zij definiëren zacht toerisme, als ‘een sociale reiscultuur sterk gericht op de natuur’. Dat betekent voor hen dat elke vrijetijdsactiviteit maximaal milieu- en sociaal verantwoord gestalte dient te krijgen. Ook de Vlaamse Natuurvrienden vermelden hun duurzaamheidsambitie duidelijk op hun homepage bij hun logo, terwijl voor de Oostenrijkse Natuurvrienden de mens in zijn duurzame relatie tot de natuur in het middelpunt van de activiteiten staat.

Duurzaam DNA — Een vergelijking met de positionering van onze

moeder- en een aantal zusterorganisaties maakt duidelijk dat het Nivon zich aanmerkelijk sterker zou kunnen profileren als aanbieder

Bosbaden — Het zachte toerisme gericht op bestemmingen in Afrika heeft bij het Nivon nog niet echt wortel geschoten. Vanuit de duurzaam­ heidsgedachte moeten wij de wenkbrauwen fronsen voor de import van aardbeien uit Zuid-Amerika midden in de winter. Wij moeten ons afvragen of wij wel een cruise willen boeken en of wij wel willen pionieren in een toeristisch onontgonnen gebied in Afrika om daar de economie een zekere impuls te geven, hoe nobel dat ook gedacht is.

Vooralsnog zijn er voldoende opties voor duurzame activiteiten in onze directe woonomgeving en het nabije buitenland, vooral voor relatief nieuwe vormen van duurzaam vrijetijdsaanbod. Ik denk aan bosbaden rondom onze accommodaties en urban hiking trails in stedelijke gebieden. De Oostenrijkse Natuurvrienden gingen ons daarin voor. De Duitse Natuurvrienden kunnen ons inspireren met Natura Trails. Dat zijn themawandelroutes door Natura 2000-gebieden; onze Vlaamse vrienden bieden ecocyclo fietstochten, onderbroken door wandellussen.

Samen met onze NFI-partners kunnen we nog veel duurzaam avontuur in onze voortuin ontwikkelen. Als we daar iets meer ruchtbaarheid aan geven dan voorspel ik een verdere revitalisering van de honderdjarige.•

TOORTS 21

Groen & Doen

Vlekkendagboek

Smeer hier je lekkerste vieze vlekken, plak je plakkerigste smurrie!

Deze bladzijde is bedoeld om vies te worden! Flink vies. Zoek, vind en smeer…

Gras

Mos

Modder

Plet een besje

Regendruppel

Tandpasta

IJsje

Sap uit een paardenbloemsteel

Konijnenkeutel

Brandnetelblad

Voor bikkels:

Kleefkruid

Slakkenspoorslijm

En om op te plakken…

Sparrennaald

Eikenblad

Veertje

Botje

22 TOORTS

Kinder- en jongerenreizen

NivonJong Actief, groen en sociaal – dat is NivonJong.

NivonJong organiseert adembenemende evenementen voor adrenalinekickers, inspiratiezoekers en natuurpakkers tussen de 15 en 30 jaar. Van een wintersport of trek­tocht door de Ardennen tot een outdoor movie night in de bossen. Houd onze activiteiten in de gaten via nivonjong.nl

Het weer wordt beter, de zomer komt er bijna aan. Dit betekent ook dat de zomerkampen van JUMP steeds dichterbij komen! Een kamp van JUMP houdt in: een week lang kamperen, bosspellen, vrienden maken en natuurlijk heel veel plezier.

Safari in de Biesbosch 14 t/m 16 juni de Kleine Rug Prijs: € 70 (voor NivonJong-leden), niet-leden: € 95 Zin in sportief avontuur? Een weekend met de kano in de Biesbosch, op zoek naar ijsvogel, bever of ree. O.l.v. ervaren kanogidsen. Voor 18-30 jaar met of zonder kano-ervaring.

Boeken: nivonjong.nl / 088-0990982 Info: avz1946@outlook.com / 06-13645275 (Arie van Zanten)

Zeilexpeditie Friesland 20 t/m 27 juli Prijs: € 228, niet-leden: €258 (incl. overnachtingen en materiaal) Ontdek de Friese meren op een valk! Samen bepalen we de route van deze avontuurlijke trektocht en zoeken we de mooiste slaapplekken. Onder begeleiding van ervaren instructeurs, voor elk gewenst niveau, tussen 14 - 18 jaar. Verder: vlot bouwen, vuur maken, dineren bij kampvuur en strijden tegen andere boten!

Info en aanmelden: nivonwatersport.nl

Stilteweekend 5 en 6 oktober Wasperveen Prijs: € 65, niet-leden: € 90 Is het in jouw hoofd ook zo druk door die voortdurende stroom van gedachten? Tijdens dit weekend leer je hoe meditatie en stilte je helpen tot rust te komen. O.l.v. opgeleide docent maak je kennis met wat stilte voor je kan betekenen.

Boeken en meer info: www.nivonjong.nl

Elk kamp heeft nog plaatsen over: V.I.P. 20 t/m 27 juli JW1903, 13 t/m 15 jaar Het Hallse Hull, Hall Prijs: € 194, niet-leden: € 224 Deze week is één grote verrassing, soms weten de begeleiders het ook allemaal niet meer.

Klinkt dit als een week om nooit te vergeten?

Geef je dan gauw op!

Vliegensvlug! 22 t/m 26 juli JW1904, 6 t/m 9 jaar De Meene, Buurse Prijs: € 154, niet-leden: € 184 Zomervakantie, dus ontspannen? Daar heb je helemaal geen tijd voor op kamp Vliegensvlug, want er worden allemaal leuke spellen gedaan.

Deze toffe week wil je natuurlijk niet missen, dus schrijf je als de bliksem in!

Buitenstebinnen 27 juli t/m 3 aug JW1905, 9 t/m 11 jaar Het Hallse Hull, Hall Prijs: € 194, niet-leden: € 224 Alles is mogelijk op dit kamp en niets hoeft zoals het hoort. ’s Nachts watergevecht, ontbijten met pasta? Kan allemaal! Je weet nooit wat er gaat gebeuren… Meld je snel aan!

Kamp Maximaal 3 t/m 10 aug JW1906, 15 t/m 17 jaar Het Hallse Hull, Hall Prijs: € 194, niet-leden: € 224 Dit kamp wordt maximaal genieten, maximaal spellen spelen, en maximaal lachen!

Deze week kennen we geen grenzen en slapen kan thuis weer. Meld je snel aan!

101% 10 t/m 17 aug JW1907, 11 t/m 13 jaar Het Hallse Hull, Hall Prijs: € 194, niet-leden: € 224 Geen half werk, we gaan over de top, ons doel is het tofste kamp neerzetten! We hebben alleen jou nog nodig! Schrijf je snel in, en ga mee met 101%!

Voor meer info, foto’s, programma en aanmelden: jumpzomerkampen.nl / jump@nivon.nl. Of volg ons op facebook, twitter of instagram: @jumpzomerkampen

Spring zoekt jou!

Ben je enthousiast geworden na je reis en wil je graag wat betekenen voor Spring? We kunnen altijd hulp gebruiken.

Op dit moment zoeken wij een enthousiaste reisbegeleider met ruime wandelervaring.

Dus: – Houd je van een gedegen reis­­ voorbereiding?

– Ben jij tussen de 25 en 38 jaar?

– Ben je sociaal, flexibel en actief?

– En ook nog stressbestendig en een doorzetter?

Dan ben jij misschien een geschikte Spring-reisbegeleider! Kijk voor alle info op: springreizen.nl/over-spring/ word-reisbegeleider

TOORTS 23

Zomerreizen

Spring organiseert actieve en duurzame buitensportreizen voor leeftijdgenoten tussen de 25 en 40 jaar. De deelnemers zijn sociale en actieve mensen, die bijna allemaal individueel hun Springreis boeken. Per reis gaan twee vrijwillige begeleiders mee. Dit zijn goed opgeleide en enthousiaste buitensporters. Afhankelijk van het gebied kamperen we in de vrije natuur, op een camping, overnachten we in (berg)hutten of pensions. Op het programma staan reizen voor beginnende en ervaren buitensporters, zowel levensgenieters als 'bikkels' zijn van harte welkom.

je nog net de fjordenkust, in zuidelijke richting de toppen van de Narviksfjell, onze eerste bestemming. De bergen zijn relatief niet heel hoog, maar door de noordelijke ligging totaal anders dan de Alpen. We zijn als groep op onszelf aangewezen, met eten voor een aantal dagen en alles wat nodig hebben in onze backpacks. Zo kunnen we onderweg op de mooiste plekken onze tenten opzetten: aan een van de rivieren of met uitzicht over een uitgestrekt meer.

Inschrijven t/m 7 juli!

Voor aanmelden en (veel) meer info: www.springreizen.nl Hier lees je over de betekenis van de *, de begeleiding, het aantal wandeluren en je CO₂-Voetafdruk per dag tijdens de reis.

Tour de Monviso, Italië Trektocht langs berghutten **** 30 aug. t/m 8 sept, JV1913 Prijs: v.a. € 1108 (leden), incl. Spring reisbegeleiding en -materiaal, overnachtingen met halfpension, treinreis, lokaal vervoer.

Nazomeren in de Alpen? We verlaten de bewoonde wereld en wandelen van hut naar hut in regio Piemonte. Deze reis staat voor ruig terrein, mooie natuur en lekker eten in Italiaanse hutten.

Het Monviso massief is onderdeel van de Cottische Alpen, tussen de Franse Hautes-Alpes en de Italiaanse Piemonte. Het Visogebied is een UNESCO ‘cross-border’ biosfeerreservaat vanwege zijn unieke ecosystemen en eigen culturele identiteit. De grote variatie aan landschappen – van lieflijke alpenweiden tot ruige bergwanden, van kabbelende beekjes tot ijskoude bergmeertjes – levert fantastische uitzichten op. Aan het eind van de reis zijn we bijna helemaal om de Monviso heen gewandeld.

Inschrijven t/m 21 juli!

Via Dinarica, Bosnië en Herzegovina Huttentocht **** 13 t/m 22 sept, JV1914

Er zijn nog plaatsen vrij voor onderstaande reizen: Beara Way, Ierland Trektocht langs b&b’s en hostels *** 9 t/m 18 aug, JV1911 Prijs: v.a. € 725 (leden), incl. Spring reisbegeleiding en -materiaal, overnachtingen, ontbijt, vervoer tijdens de wandeldagen, reis van Cork naar Ardgroom.

Het schiereiland Beara is een van de meest afgelegen, onbedorven streken in Ierland. Het behoudt daardoor haar authentieke, mysterieuze karakter. Het ligt aan het zuidwestelijke puntje en steekt prachtig uit richting de Atlantische oceaan, die bijna overal in Beara te zien is.

Tijdens de tocht over de Beara Way ervaar je het typisch Ierse gevoel: desolaat veenland, indrukwekkende kustlijnen, schapen, gastvrijheid, pubfood en Guinness. We lopen door prachtige

dorpjes, langs de sfeervolle Ierse kust, kliffen, velden, meren, rododendronbossen en de Mare’s Tail: de hoogste waterval van Ierland.

Inschrijven t/m 30 juni!

Rondom Kungsleden, Noorwegen en Zweden Wildkampeertrektocht **** 17 t/m 28 aug, JV1910 Prijs: v.a. € 830 (leden), incl. Spring reisbegeleiding en -materiaal, hutovernachtingen, nachttrein vanaf Stockholm v.v., maaltijden op trekkingdagen.

Lapland is een van de meest fantastische wandelgebieden van Europa: een uitgestrekt berggebied zonder steden, dorpen of wegen.

Grote brede dalen, puntige bergtoppen, uitgestrekte meren, gletsjers en ruige rivieren vormen het decor van deze trektocht. Katterat, net over de grens in Noorwegen, is de mooist denkbare start voor een trektocht: het station ligt in the middle of nowhere. In het westen zie

Prijs: v.a. € 574 (leden), incl. Spring reisbegeleiding en -materiaal, overnachtingen, ontbijt en diner op trekkingdagen, lokaal vervoer.

We volgen een klein, maar afwisselend stuk van de Via Dinarica langs kleine, eenvoudige (berg)hutten en pensions. Wandel mee door drie berggebieden op steenworp afstand van Sarajevo, elk met een eigen karakter: Čvrnisca met adembenemende vergezichten, Prenj met puntige rotspieken en ruige karstformaties en Bjelašnica met haar uitgestrekte bergweiden.

Deze reis is een echte Balkanreis; soms gaan dingen wat rommelig, maar het komt áltijd goed.

Inschrijven t/m 4 aug!

24 TOORTS

Zomertreffen

Alles kan, niets moet Op deze vakanties (voorheen trefkamp) ontmoet je andere kinderen, ouders, alleengaanden en stellen. Wij reserveren een camping, steeds bij een mooi natuurgebied, waar we met onze tenten bij elkaar in de buurt kunnen staan. Jij organiseert zelf wat je wil of sluit aan bij activiteiten van andere deelnemers. Deze zomer zijn er nog een paar plaatsen beschikbaar op Val Di Rhêmes.

Zomer rond de huizen Dichterbij huis blijven? Veel Nivonaccommo­ daties bieden ook activiteiten aan voor kinderen tijdens de zomervakantie.

Zomeractiviteiten 12 juli t/m 4 aug het Hallse Hull Prijs: gratis (excl. verblijfkosten) Drie weken activiteiten op het Hallse Hull; bos­ spelen, knutselen, kampvuur, sport en spel. Ook voor gasten van het ABK-huis. Overnachten tegen reguliere prijzen. Activiteiten gratis of tegen geringe vergoeding. Info: hethallsehull.nivon.nl

(Groot)ouder-kind midweek 15 t/m 18 juli de Kleine Rug Prijs: € 35 (excl. verblijfkosten) Drie of vier overnachtingen, kinderen gratis onder voorwaarden. Programma voor kinderen vanaf 6 jr,, outdoor-activiteiten, schilderen en natuur­ activiteit. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail / 088-0990982 Info: marianvdhaterd@gmail.com / 06-51118993

(Groot)ouder-kind midweek 22 t/m 26 juli de Bosbeek Prijs: € 35, niet-leden: € 50 (excl. verblijfkosten) Beweging, creativiteit, samenspel en avontuur voor de bosverkenners tussen 5-11 jaar.

De elementen water, lucht, vuur en aarde zijn de rode draad. Dit jaar wordt het kinderdiner ‘Wild koken’, op de laatste avond kampvuur met verhalen en het boslied. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

De Buitenweek 22 t/m 25 juli Koos Vorrinkhuis Rhêmes-Saint-Georges, Gran Paradiso, Italië 21 juli t/m 3 aug, T5

Bergsporttrefkamp Brenta Dolomieten Sant'Antonio di Mavignola, Italië 20 juli t/m 18 aug

zelfverzorging, eigen vervoer Het schilderachtige Val Di Rhêmes ligt aan de rand van Gran Paradiso, het oudste nationale park van ltalië met de hoogste bergtop (4061 m).

Vanaf de camping lopen verschillende wandelroutes, van makkelijk tot heel pittig. Hoog in de bergen heb je fantastische uitzichten. Voor Iiefhebbers zijn er via ferrata’s in de omliggende dalen; uitstapjes te paard zijn mogelijk en op de Dora Baltea kun je prima raften. Maar er is ook volop cultuur: Aosta kent een rijk Romeins verleden en er liggen allerlei kastelen in de omgeving. Camping Val Di Rhêmes ligt op 1120 meter hoogte: overdag aangenaam warm en ’s avonds en ‘s nachts koel. De camping heeft een gemeenschapsruimte, bar en winkeltje met elke dag vers brood. Tegenover de camping ligt een restaurant met heerlijk eten voor weinig geld.

Kijk voor alle info en aanmelden op: zomertreffen.nivon.nl

zelfverzorging, eigen vervoer Langs de zuidelijke, zonnige rand van de Alpen liggen twee heel verschillende gebieden vlak naast elkaar. Het Brenta Dolomietenmassief bestaat uit zacht kalksteen. Loodrechte wanden en spectaculaire rotsformaties toren er tot 3000 meter hoog boven het dal uit. Het schitterende Val di Genova wordt aan beide kanten geflankeerd door tientallen meters hoge watervallen. In het westen ligt de grootste gletsjer van de Italiaanse Alpen, op de flanken van de uit hard graniet bestaande Cima Presanella.

In dit natuurgebied leeft de laatste populatie bruine beren van de Alpen. Het nationale park Adamello-Brenta is één van de grootste beschermde gebieden in de Alpen. Tussen deze gebieden in ligt Camping Fae’, met een bar, winkeltje, een voetbalveld en tafeltennis. Vlakbij de camping zijn restaurants en een kleine supermarkt te vinden. In onze treftent staat elke avond koffie en thee klaar.

Meer Info en aanmelden: bergsport.trefkamp.nl of bergsporttrefkamp@gmail.com

Prijs: € 25 voor drinken en hapjes, € 3 per workshop O.b.v. zelfverzorging, excl. normale overnachtings­ kosten. I.g.v. speciale regeling voor (groot)ouders en kind(eren) van tevoren even aangeven bij het boeken. Een of twee workshops p/d: werken met gips, bootjes bouwen, papier scheppen, taartjes of koekjes bakken, vilten, hout bewerken… Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: 088-0990983

Activiteiten in het bos 5 t/m 17 aug Morgenrood Prijs: gratis (excl. verblijfkosten) Div. activiteiten in het bos voor kinderen van het huis en de camping. O.a. waterdiertjes en insecten zoeken, knutselen, voorlezen. Opgeven is niet nodig.

Info: 088-0990987 / morgenrood@nivon.nl

TOORTS 25

Logeren en kamperen bij de Natuurvrienden ABK-huis - Hall (H) Allardsoog - Een-West (H) allardsoog.nivon.nl, 088-0990971

Kies waar je wilt overnachten en boek!

4

Reserveer online via www.nivon.nl

4

Banjaert - Wijk a. Zee (H, K)

5-3 1-1

5-3

banjaert.nivon.nl, 088-0990972 (na 19.00) banjaert.nivon.nl/kampeerterrein, 088-0990973

9-I

20

Lettelbert

19

4

De Hondsrug

Allardsoog

De Bosbeek - Bennekom (H) bosbeek.nivon.nl, 088-0990974

6

8

5-2

10

14

Het Zeehuis

Eikhold - Heerlen (H) eikhold.nivon.nl, 045-2056666 (ma - wo, vr 20.00 - 21.30 u) 06-18792104 voor reserveringen

4

12

8

9-I

1-2 8

Banjaert

2 15

9

De Gele Anemoon - Wijlre (K)

11

4

2

7-1

16

8 3

3

De Grutto

degrutto.nivon.nl, (18 - 19 u), seizoen: terrein 088-0990958, reserveren buiten seizoen: 088-0990978

ABK-huis Het Hallse Hull

Koos Vorrinkhuis

12

De Grutto - Delft (K)

Krikkenhaar

3

5-2

degeleanemoon.nivon.nl, seizoen: 088-0990957, overig 088-0990977

12

2

Den Broam

13

1-3

2

8

De Bosbeek

1

9-II 6

5-1

18

6

7-1

1-3

15

GR5

hethallsehull.nivon.nl, 088-0990979

13

Morgenrood

5-1

17

De Hondsrug - Noordlaren (H, K)

10

4

3

De Kleine Rug

Het Hallse Hull - Hall (K)

11

7-2

14

13

7-2

11

Het Hunehuis - Darp (H, K)

10 9-II

5

dehondsrug.nivon.nl, 088-0990980 11

hunehuis.nivon.nl, 088-0990981

Nivon Natuurvriendenhuis

De Kleine Rug - Dordrecht (H, K)

Hier start ook een wandeltweedaagse: nivon.nl/wandeltweedaagsen

dekleinerug.nivon.nl, 088-0990982

Nivon Kampeerterrein

Koos Vorrinkhuis - Lage Vuursche (H)

Eikhold

9-II

De Gele Anemoon

6

Nationale Streekpaden

6

krikkenhaar.nivon.nl, 088-0990984

15

8

Het Hunehuis

denbroam.nivon.nl, 088-0990975

Krikkenhaar - Bornerbroek (H, K)

1-1

De Meenthe

Den Broam - Buurse (H, K)

koosvorrinkhuis.nivon.nl, 088-0990983

14

14

14

Lange-Afstand-Wandelpaden

7

7-2

Kaart: BosmaGrafiek.nl

abkhuis.nivon.nl, 088-0990970

Lettelbert - Lettelbert (K) letterbert.nivon.nl, 088-0990985

De Meenthe - Noordwolde (K) demeenthe.nivon.nl, 088-0990966

Morgenrood - Oisterwijk (H, K) morgenrood.nivon.nl, 088-0990987

Het Zeehuis - Bergen a. Zee (H) zeehuis.nivon.nl, 088-0990988 (woe 19 - 21 u, di + vr 10 - 12 u) Bel de contactpersonen of reserveer via de website voor een verblijf in een Nivon Natuurvriendenhuis (H) of op een kampeerterrein (K). nivon.nl

Mini-avontuur op wandeltweedaagse Nivon Zin in een mini-avontuur door-de-week of in het weekend?

Trek je wandelschoenen aan en loop een wandeltweedaagse van het Nivon. Deze starten en eindigen bij een treinstation of bushalte en hebben een natuurvriendenhuis als ’tussenstop’.

Je overnacht na de eerste wandeldag in één van de dertien natuurvriendenhuizen, gelegen in het bos, bij zee, op de hei... Je neemt zelf je eten mee, het bed staat voor je klaar.

In het huis kun je gebruik maken van de goed geoutilleerde keukens, doucheruimtes, zitgelegenheid, terrassen en tuinen. Je kunt zelf de tweedaagse lopen (ook als niet-Nivonlid) en je kunt je aanmelden bij een groepswandel­ tweedaagse.

Vakantiehuisjes Enkele natuurvriendenhuizen beschikken over vakantiehuisjes op hun terrein. Ze zijn te huur en variëren in grootte (4 tot 10 personen). Ze hebben onder andere eigen kookgelegenheid en sanitair. Meer informatie op de websites van de betreffende natuurvriendenhuizen.

– Vakantiehuis Klein Morgenrood bij Morgenrood, Oisterwijk – Vakantiehuisje De Karbonkel bij De Bosbeek, Bennekom – Vakantiehuisje ’t Krikske, Krikkenhaar, Bornerbroek – Koetshuis bij Eikhold, Heerlen – Blokhutten, De Kleine Rug, Dordrecht, 1 apr-1 nov – Chalet Het Hallse Hull, Hall bij Eerbeek (winter) – Appartement Banjaert, Wijk aan Zee, 1 okt-1 apr

Kies het huis of gebied waar je naar toe wilt.

Bekijk de routekaart en de routebeschrijving met informatie over wat er onderweg te zien is en waar horeca is. En boek de overnachting in het natuurvriendenhuis. Ga en geniet! Thuis blijven kan altijd nog.

Op zoek naar een natuurvriendenhuis in het buitenland?

www.nivon.nl/wandeltweedaagsen

Kijk op nivon.nl/buitenland

26 TOORTS

Activiteiten juni — november

www.nivon.nl/activiteiten

TOORTS 27

Activiteiten

juni

en door Nivon in het Oude Raadhuis, Rijswijk. 13.30-17.00. Boeken: marliesleegwater@gmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl / 06-33194594

Naar Voornes Duin 29 juni; 21 sep Nivon R'dam 55-plusweek 14 t/m 21 juni Morgenrood Prijs: € 360, niet-leden: € 400 Voll. verz. vakantie bij bossen en vennen van Oisterwijk. Gezellig programma met twee bustochten en andere interessante activiteiten of naar eigen inzicht in te vullen.

Boeken en info: 06-30317469 (Harry Fleurke) / g.fleurke@gmail.com / morgenrood.nivon.nl

Filmhuis Rotterdam 15 juni; 29 juni; 13 juli; 17 aug Nivon R'dam Prijs: € 3, niet-leden: € 4 15/6 Little Miss Sunshine; 29/6 The Remains of the Day; 13/7 Hideous Kinky; 17/8 Down to Earth. Aanvang: 19.30.

Info: nivonrotterdam.nl

Tekenen en schilderen op locatie 21 t/m 23 juni Hunehuis Prijs: € 133, niet-leden: € 193 Voor beginners en gevorderden, bij mooi weer in omgeving Hunehuis.

O.l.v. Jet Violier, kunstenaar te Uffelte. Iedereen kan het materiaal gebruiken dat het best bevalt en/ of nieuwe materialen of technieken uitproberen. Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: jetviolier@hetnet.nl

Fietsmidweek 24 t/m 28 juni Den Broam Prijs: € 204, niet-leden: € 231 Voll. verz. midweek met grensoverschrijdende fietstochten van ca. 40 km p/d, door veengebieden, bos, heide en akkerland o.l.v. gids.

Div. excursies of museumbezoeken mogelijk. Max. 12 deelnemers.

Boeken: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 Info: denbroam.nivon.nl

Kamertjesdag 25 juni Koos Vorrinkhuis Prijs: gratis De kamers in KVH worden intensief gebruikt, gasten maken provisorisch schoon. Het is nodig de kamers regelmatig grondig schoon te maken. Vandaar kamertjesdag.

We beginnen met koffie, thee en wat erbij, er is een stevige lunch en we sluiten af met hapje en drankje. Tussendoor poetsen.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: www.koosvorrinkhuis.nl / 088-0990983

Publieksmiddag 95 jaar Nivon 29 juni Nivon ZHW Prijs: gratis Feestje met optredens van, voor

Prijs: € 19,50, niet-leden: € 22,50 29/6 Groene excursie naar het duingebied van Voorne en De Kwade Hoek; 21/9: Excursie naar Voedselbos Vlaardingen en duinen van Hoek v Holland. Boeken: 010-4815806 / 06-47046122 Info: nivonrotterdam.nl

O.b.v. zelfverzorging, incl. overnachtingen, toeristenbelasting en lakenpakket. Workshop o.l.v.

Hester Macrander. Dompel je onder in schrijven in een heerlijk rustige omgeving. Boeken: 088-0990983 / koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: hestermacrander@gmail.com

Cursus intuïtief schilderen 8 t/m 10 juli de Kleine Rug Prijs: € 94, niet-leden: € 109 Workshop meditatief schilderen, schilderen met structuren en een collage maken, o.l.v. Nelly Rejen.

Incl. maaltijden, boottocht.

Excl. lakenpakket.

Veluwse fiets4daagse 30 juni t/m 6 juli de Bosbeek Prijs: € 125, niet-leden: € 165 Afstanden die individueel gefietst kunnen worden zijn 25, 40 en 60 km vanuit Otterlo. Incl. uitgebreide routebeschrijving (waar nodig bewegwijzerd). Woensdag rustdag.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

juli Fietsvierdaagse 1 t/m 4 juli Banjaert Prijs: v.a. € 50, niet-leden: € 172,50 Vier dagen fietsen, 40 km per dag, o.l.v. Magda Vodde. Vier thema's: Heer en Duin; Verlaten oorden; Noord-Hollands duinreservaat; Ecologische route.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Materieschilderen en assemblages maken 1 t/m 5 juli Banjaert Prijs: v.a. € 129,50, niet-leden: € 277,50 Prijs afh. van lid/ niet-lid, huis/ camping, met/zonder diner.

Kunstenares Renée du Clou inspireert met dia's, verhaal en uitleg tot een idee voor een werkstuk met gemengde technieken. Experimenten zijn welkom. Incl. materiaal.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Week zonder kinderen 1 t/m 5 juli Zeehuis Prijs: € 65,60, niet-leden: € 98,40 Een heerlijk rustige week zonder kinderen in Het Zeehuis. Gewoon tarief (excl. toeristenbelasting), geen verzorging. Info: zeehuis@nivon.nl of 088-0990988 (dinsdag 19.00-21.00 vrijdag 10.00-12.00)

Midweek creatief schrijven 1 t/m 5 juli Koos Vorrinkhuis Prijs: € 285, niet-leden: € 298

Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.nl / 088-0990982 Info: marianvdhaterd@gmail.com / 06-51118993

Theaterweek 8 t/m 12 juli Koos Vorrinkhuis Prijs: € 300, niet-leden: € 313 O.b.v zelfverzorging, incl. overnachtingen, toeristenbelasting, lakenpakket. Theaterworkshop o.l.v. Hester Macrander. In vijf dagen en nachtenkomt iedereen lekker los via theaterspel in een omgeving (bos) waar niemand je ziet.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: hestermacrander@gmail.com

Muziek

oude jazz- en aanverwante muziek. V.a. 14.00. Boeken: n.v.t.

Info: tomsim1955@hotmail.com

Scratch - Meezingopera 21 t/m 23 juni Koos Vorrinkhuis

Klezmer Workshop 14 sep Nivon Centrum Utrecht

Prijs: € 115, niet-leden: € 160 Scratch, ofwel ‘met niets beginnen’. Dat is precies wat dit evenement is: samen met andere muziekliefhebbers in één weekend bekende operaliederen instuderen én zondagmiddag uitvoeren voor publiek. Familie en vrienden zijn van harte welkom.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: 088-0990983

Dag van de Kampvuurmuzikant 22 juni de Kleine Rug Prijs: gratis Als muzikant meedoen aan Dag van de Kampvuurmuzikant?

Allerlei akoestische muziek en zang zijn welkom. De Kleine Rug is een van de locaties.

Info en boeken: dagvandekampvuurmuzikant.nl / marianvdhaterd@gmail.com

Muziektheater 1 sep Nivon R'dam Prijs: gratis Optreden in het Halfwatt-theater: melancholische ballades en ritmische liederen uit de 20e eeuw.

V.a. 17.30. Info: nivonrotterdam.nl

Herfst = Jazz concert 19 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 27, niet-leden: € 32,00 Alleen concert € 12. Arrangement: lunch, concert, nazit. Overnachten volgens geldend tarief.

Gloedvolle muziek, lunch vooraf en wat drinken en eten na afloop.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983.

Jazzmiddag 9 sep, 7 okt, 4 nov Nivonhonk Osdorp Prijs: € 3, niet-leden: € 4 Luisteren naar en info over vooral

Prijs: € 100 (per serie van 5 workshops)Muzikanten uit verschillende disciplines komen bijeen om een repertoire van vooral klezmer- en Balkan­ muziek te spelen, ook ruimte voor improvisatie.

Fluitenzaterdag Zang- en Muziekgilde 28 sep; 26 okt; 30 nov; 21 dec Nivon Centrum Utrecht Prijs: € 6, niet-leden: € 12 Speel mee in een gezellige fluitengroep o.l.v. een enthousiaste dirigente. V.a. 10.00 koffie, musiceren tussen 10.30-14.00, incl. half uur lunchpauze.

Boeken: 040-2413907 / 06-20745003 (Joke van Es) Info: joke_van_es@kpnplanet.nl

Zang- en Muziekweekend 8 t/m 10 nov Hallse Hull Prijs: € 85, niet-leden: € 95 Samen zingen en muziek maken o.l.v. ervaren dirigenten in aparte ruimtes in Hall/ Eerbeek. Voll. verz. Boeken o.v.v. zangstem of instrument: w.degeling@ziggo.nl/ 0522-261880 / 06 28195354 Wim Degeling Info: www. zangenmuziekgilde.nivon.nl

Muzikaal Schatgraven 26 t/m 28 nov Banjaert Prijs: € 130, niet-leden: € 190 Voor muzikanten die hun instrument beheersen.

Gespeeld wordt 'smakelijke melodieën’, volkse barokmuziek uit 17e / 18e eeuw: vrolijke dansmuziek, zangerige melodieën. O.l.v. Cor van Sliedregt en Danielle Janssen. Ontbijt/ lunch: zelfverzorging. Incl. 3 x diner.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: www. banjaert.nivon.nl / 0228-319022

28 TOORTS

Activiteiten

Wandelagenda Midzomernachtwandeling 15 juni de Hondsrug Prijs: gratis Wandelen o.l.v.

IVN-natuurgids langs zandpaden en half verharde wegen - genieten van oude sagen en legenden, uitzichten over beeklandschap en historische plekken met een verhaal. Boeken: 06-27432803 Info: m.wetsteijn@ziggo.nl

Wandelen Rotterdam 16 jun; 21 jul Nivon R'dam

meewandelen tijdens Paarste Wandel2daagse en twee dagen klompenpaden in omgeving De Bosbeek. Afstanden: 10, 20 of 30 km. Augustus is de maand van de bloeiende heide. Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

Wandeling Utrechtse Heuvelrug 28 aug Nivon ZHW Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Wandeling over de Utrechtse Heuvelrug (14 km). Vertrek Leiden CS, 9.22 uur.

Boeken: mmejel@outlook.com / 06-27036135 Info: 06-27036135 (Greetje Noordman) / 06-45099798 (Peter Oosterbaan) / nivon-zuid-holland.nl

Stadswandeling 8 sep afd. Osdorp-Slotervaart Prijs: € 3, niet-leden: € 4 Wandeling van Leidseplein naar Weesperplein, vanaf ingang Stasschouwburg. Jan Broekhuizen vertelt over de historie van het gebied. Duur: ca 2 uur. Boeken: n.v.t.

Info: tomsim1955@hotmail.com

Prijs: gratis 16/6: 15 km langs de Nieuwe Waterweg, Maeslantkering naar Hoek v Holland.

21/7: Rondje Krimpenerwaard.

Boeken: 06-23521561 (R. Meijer) Info: nivonrotterdam.nl

Wandeling Katwijk a Zee-Berkheide 3 juli Nivon ZHW Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Wandeling Katwijk aan Zee Berkheide - Katwijk aan den Rijn (10 km). Vertrek voorzijde Leiden CS om 10.06 met bus 30. Boeken: rienrijk@gmail.com / 06-38718099 Info: nivon-zuid-holland.nl

Wandeling 't Harde 24 juli Nivon ZHW Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Rondwandeling 't Harde (16 km).

Vertrek vanaf Leiden CS, vertrek 08.47, trein richting Groningen.

Boeken: 06-42892249 / rjdresme@hotmail.com Info: nivon-zuid-holland.nl

Wandeling landgoederen Wassenaar 7 aug Nivon ZHW Prijs: gratis, niet-leden: € 2,50 Landgoederen wandeling Wassenaar (10 km). Vertrek vanaf voorzijde Leiden CS, 10.15 met bus 43. Boeken en info: rienrijk@gmail.com / 06-38718099

Wandel4daagse 19 t/m 25 aug de Bosbeek Prijs: € 125, niet-leden: € 165 Twee dagen individueel

maaltijden/ koffie/ thee en boottocht. Fiets zelf meenemen of huren. Boeken: 088-0990982 / corrie.vdmarel@kpnmail.nl Info: marianvdhaterd@gmail.com / 06- 51118993

Najaarswandeling 13 okt Landgoed Beerschoten (De Bilt) Prijs: gratis We lopen Groene Wissel 113 Hollandsche Rading: Hilversums Wasmeer van en naar station Hollandsche Rading van 12 km.

Info: Kees Blomhert: c.blomhert@kpnmail.nl 06-42002804 / 030-2893361

Najaarswandeling 20 okt de Bosbeek Prijs: gratis Najaarswandeling, aanvang 14.00, De Bosbeek. Gidsen: Jeltje Zeelenberg (0318-413486) en Hans Gonggrijp (0318- 840409).

Boeken: niet nodig. Info: 088-0990974 / bosbeek.nivon.nl

Wandel4daagse 21 t/m 25 okt Koos Vorrinkhuis

Banjeren vanuit Banjaert 23 t/m 26 sep Banjaert Prijs: € 145, niet-leden: € 205 Vier dagen wandelen door de boeiende duinen en langs het strand, o.l.v. Marijke en Cor den Heijer. Drie nieuwe wandelingen; twee keer 8-10 km, twee keer 15-17 km. Voll. verzorgd.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Stadswandeling 6 okt afd. Osdorp-Slotervaart Prijs: € 3, niet-leden: € 4 Stadswandeling o.l.v.

Jan Broekhuizen van Weesperplein naar Centraal Station.

Vertrek: 10.00, hoek Sarphatistraat - Rhijnspoorplein bij Sarphatiplaza.

Boeken: n.v.t Info: tomsim1955@hotmail.com

Eikeltjesvierdaagse 7 t/m 10 okt Eikhold Prijs: € 190, niet-leden: € 215 Vier dagen genieten in de bossen van Zuid-Limburg. Vier wandelingen o.l.v. Cor en Marijke den Heijer. Alles is inbegrepen. Boeken: uiterlijk 15 sept, eikhold@nivon.nl / 06-18792104 Info: cm.denheijer@online.nl

Midweek Biesbosch / Dordrecht 7 t/m 10 okt de Kleine Rug Prijs: € 103, niet-leden: € 151,50 Wandelend en/of fietsend de Biesbosch en de historische stad Dordrecht verkennen.

O.l.v. Dik v Houwelingen en Riet Bronkhorst. Incl. 3 overnachtingen,

Shakespeare arrangement 12 t/m 14 juli; 27 t/m 29 aug.

Hunehuis Prijs: € 158, niet-leden: € 218 Voll. verz. arrangement in Shakespearesfeer: een kijkje achter de coulissen in het openluchttheater en samen genieten van het toneelstuk. Incl. Engelse sfeer.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / mariekekraan@gmail.com (juni) / gittymulder@gmail.com (aug.)

Museumbezoek 13 juli; 17 aug Nivon R'dam Prijs: gratis Info: nivonrotterdam.nl 13/7 Kröller Müller, Hoge Veluwe; 17/8 Textiel Biënnale, Rijswijk.

Boeken: evanherk@kpnplanet.nl.

20/6 "Branding Rotterdam", Chabotmuseum.

Boeken: trudy-aarts@hotmail.com.

Info: nivonrotterdam.nl

Senioren Verwenweek 13 t/m 20 juli; 3 t/m 10 aug.

Koos Vorrinkhuis Prijs: € 360, niet-leden: € 400 Voll. verz. vakantieweek incl. twee bus-dagtochten en afwisselend programma met een team enthousiaste vrijwilligsters die er alles aan doen om het u naar de zin te maken. Info: 0321-311925 (Annie de Vries) / adevrieskaptein@ live.nl / mjm.vanderpal@quicknet.nl / 0224-218439 (Marjanne van der Pal)

Schilderen en Chi Kung 29 juli t/m 1 aug Koos Vorrinkhuis

Prijs: € 150, niet-leden € 200 Voll. verz. arrangement. Fijne wandelingen (17 en 10 km) vanuit KVH o.l.v. Marijke en Cor den Heijer.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl of 088-0990983 Info: 071-5411767 / cm.denheijer@online.nl

Bergwandelen Zuid-Veluwe 26 - 27 okt de Bosbeek Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Wandelen o.l.v. gids, 2 dagen vanaf station Rhenen, via Natuurvrienden­ huis De Bosbeek (waar we overnachten) naar station Arnhem.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

Wandelweekend Nivon Utrecht 26 - 27 okt Rheden - Zutphen Prijs: gratis, niet-leden: € 55 De wandeling voert dit jaar naar en van De Banjaert. De deelnemers ontvangen nadere details over vertrektijden. Boeken: Yvonne Abels: yvonnecornelia@gmail.com

Prijs: leden € 110, niet-leden: € 145.

O.b.v. zelfverzorging, incl. overnachting en lessen. Eerst Chi Kung met Isabelle en laat je daarna inspireren door de natuur, evt. buiten schilderen o.l.v. Froukje.

Neem je eigen favoriete schilder- en tekenmaterialen mee.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl Info: 088-0990983

aug Tai Chi – Chi Kung midweek 12 t/m 16 aug Koos Vorrinkhuis Prijs: € 250, niet-leden: € 290 Incl. alle maaltijden, overnachtingen, toeristenbelasting, lakenpakket en workshops. Kennismaking met deze unieke Chinese bewegingskunst.

Verdiepen in beide stromingen van de bewegingsleer.

Thema: Rust vinden in beweging.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: 06-11420255 (Albert Haveman)

De verkeerde prins(es) 19 t/m 23 aug de Bosbeek Prijs: € 175, niet-leden: € 215

TOORTS 29

Activiteiten Nergens is de opbouw van een spannend verhaal zo zichtbaar als in Bouquetreeksboekjes.

Altijd verlangen, altijd gebeurtenissen die dat tegenwerken...

Deze week gaan we bezig met helden en mislukkingen; obstakels en perspectieven.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

Filmfestival Rotterdam 25 aug Nivon R'dam Prijs: € 20, niet-leden: € 25 Een dag lang, van 10.00 tot 22.00, genieten van bijzondere films. Info: nivonrotterdam.nl

Lekker ontspannen en opladen in de natuur rond Morgenrood met de cursus Mind-Walk. Ontspanningsoefeningen en meditatie.

Boeken: morgenrood@nivon.nl Info: inekevanderaalst@gmail.com / 06-18865594

Speksteen aan de kust 8 t/m 13 sep Banjaert Prijs: € 285, niet-leden: € 345 O.l.v. beeldhouwster Hanneke Zwart verandert de berg ruwe stenen in een expositie van prachtige werkstukken. Neem je eigen steen mee, of koop er eentje bij Hanneke.

Max. 15 deelnemers. Voll. verz.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Wilgentenen vlechten 9 t/m 13 sep Hunehuis

Sociale Groepsweek 55+ 2 t/m 9 aug de Bosbeek Prijs: € 50 (alleen leden) Een Sociale Groepsweek voor actieve 55-plussers met kleine portemonnee (de zgn. Nivon tientjesleden). Voll. verz. met bezoek aan Openluchtmuseum Arnhem, wandelen, zingen, volksdansen, creatieve activiteiten en gezelligheid.

Er zijn nog een paar plekken vrij! Boeken: 06-54607902 (Doky Verhagen) Info: vz@socialegroepsvakantie.nl

Prijs: € 129, niet-leden: € 189 O.l.v. twee mandenmaaksters div. vlechttechnieken aanleren/ uitproberen. Voorop staat plezier beleven aan materiaal en vorm.

Met het geleerde kun je ook thuis vlechttechnieken toepassen.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 0228-315009 (S&C Beers)

Verrassend papier 10 t/m 13 sep Banjaert Prijs: € 165, niet-leden: € 225 Workshop o.l.v. beeldend vormgeefster waarin div. decoratieve verwerkingsmogelijkheden van papier langskomen. Er kunnen ook sieraden gemaakt worden. Prijs is excl. materiaal ( € 25,-). Voll. verz.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Themaweekend 13 - 14 sep Koos Vorrinkhuis

sept Rondje Twente op de fiets 2 t/m 6 sep Twente Prijs: € 208, niet-leden: € 235 In deze nieuwe, voll. verz. midweek fietst u met gids door het Twentse landschap en overnacht op twee locaties: in Den Broam en Krikkenhaar. De dagtochten zijn 45 - 50 km.

Bagage wordt vervoerd.

Max.12 deelnemers.

Boeken: denbroam@nivon.nl / 088-0990975 Info: denbroam.nivon.nl

Mind-Walk 6 t/m 8 sep Morgenrood Prijs: € 75, niet-leden: € 90

Prijs: € 95, niet-leden: € 130 Arrangement incl. 2 x diner, 1 x ontbijt, 2 x lunch, koffie/thee, 2 overnachtingen + lakenpakket, programma. Dit weekend staat nog in de steigers. Maar het gáát ergens over. De financiële of digitale wereld onder de loep?

Politiek? Of dat juist niet? Uitwaaien en een boom opzetten over bomen.

Van vrijdag 14.00 tot zaterdag 14.00.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983

Rondje noord op de fiets 15 t/m 21 sep Hunehuis Prijs: € 345, niet-leden: € 405 Serie fietstochten langs drie noordelijke Natuurvriendenhuizen (Hunehuis, Allardsoog en de Hondsrug) en door de drie noordelijke provincies. Ca 2 x 50 en 2 x 60 km, incl. rustdag.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / vz.allardsoog@nivon.nl

Mindful in de natuur 16 t/m 18 sep de Kleine Rug Prijs: € 130, niet-leden: € 150 Arrangement o.l.v. Rian Coumou met buiten meditaties en creatieve oefeningen. Incl. twee overnachtingen, maaltijden en boottocht.

Excl. lakenpakket. Boeken: corrie.vdmarel@kpnmail.com / 088 0990982 Info: marianvdhaterd@ gmail.com / 06-51118993

Hondsrun 22 sep de Hondsrug Prijs: € 5 Jaarlijks loopevenement met afstanden van 6, 9 of 12 km over halfverhard parcours.

Mooie omgeving + enthousiaste vrijwilligers = een plezierige race.

Boeken: 06-27432803 Info: m.wetsteijn@ziggo.nl

Verzorgd vrij zijn 23 t/m 26 sep Banjaert Prijs: € 125, niet-leden: € 185 Voll. verz. verblijf in Banjaert (lunchpakket als lunch) met zee, strand en duinen. Vul je dagen zoals je dat zelf wilt.

Boeken: ams.banjaert.h@nivon.nl / 088-0990972 Info: banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Noord-Duitsland, die begon met het bouwen van schepen voor vervoer van turf t/m moderne coasters en de grootste cruiseschepen ter wereld van nu.

Excursie per fiets en eigen auto.

Info: nivon.klimaat@gmail.com

Culinair avontuur, midweek koken 7 t/m 11 oktober Den Broam Prijs: € 204, niet-leden: € 231 Midweek koken o.l.v. professionele kok: ouderwets, nieuwerwets, biologisch, vers van het land of uit de natuur. Daarnaast wandelen/ fietsen/ excursies (bijv. bio-boerderij).

Prijs incl. alle maaltijden. Max. 12 deelnemers. Boeken: 088-0990975 / denbroam@nivon.nl Info: denbroam.nivon.nl

Fotosafari Lage Vuursche 14 t/m 17 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 135, niet-leden: € 160

Jeu des Boules-toernooi 27 t/m 29 sep Koos Vorrinkhuis Prijs: € 90, niet-leden: €130 Dagprijs: € 19,50, niet-leden: € 27 O.b.v. zelfverzorging, incl. thee en koffie (met iets erbij) + “schemeren” en lakenpakket. Na een zomer oefenen moet het ervan komen; wie is de beste? Daarnaast vooral buiten zijn, koffie en thee leuten, wandelen en veel potjes Jeu des Boules spelen. Onder deskundige leiding.

Ook als dag-evenement te doen.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983 Info: koosvorrinkhuis.nl / koosvorrinkhuis@nivon.nl

Arrangement: voll. verz., lakenpakket, koffie/thee, ’s avonds drinken en hapjes. Leer meer uit je digitale camera te halen en deel het met anderen. Struin door onze afwisselende omgeving in herfstkleuren.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983

Bevrijdingsarrangement 14 t/m 18 okt; 21 t/m 25 okt Morgenrood

okt Vrij schilderen 30 sep t/m 4 okt Hunehuis Prijs: € 245, niet-leden: € 305 Voll. verz. schildermidweek voor beginners als de gevorderden.

De hal wordt een atelier en iedereen gaat zijn gang met olieverf en of acryl o.l.v. Dineke Kraaijeveld.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / dinekekraaijeveld@gmail.com

Turfschuiten, coasters en cruiseschepen 4 t/m 6 okt de Hondsrug Prijs: € 55, niet-leden: € 72,50 Themaweekend over scheepsbouw in Noord-Nederland en

Prijs: v.a. € 54, niet-leden: € 72 In de voetsporen van Operatie Market Garden en de Liberation Route van 75 jaar geleden.

Be-zoek div. interessante musea en historische locaties. Ontvang 20 % korting op je verblijf bij Morgenrood (excl. toeristenbelasting).

Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: morgenrood.nivon.nl

Bridge midweek 15 t/m 18 okt Hunehuis Prijs: € 140, niet-leden: € 200 Overdag genieten van Hunehuis in fraaie herfstkleuren.

Incl. avondmaaltijd en hapjes bij de bridgedrive. Aanmelden kan als paar of individueel.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / veravelde@gmail.com / 06-23672128

30 TOORTS

Activiteiten Groen & Doen: 21 t/m 25 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 115, niet leden: € 145 Gedeeltelijke verz.: vegetarische diners (samen koken, ingrediënten aanwezig), thee / koffie, “schemeren” (alcoholvrije cocktails) worden verzorgd. Ontbijt en lunch o.b.v. zelfverzorging. Met lakenpakket.

Een vegetarische midweek die vooral bedoeld is voor mensen die graag buiten aan het werk zijn.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088-0990983

Jubileumdag ABK en Hallse Hull 19 okt ABK-Huis Prijs: gratis Jubileumdag vanwege 65 jaar ABK-Huis en 60 jaar Het Hallse Hull. Div. activiteiten en presentaties o.a. op het gebied van duurzaamheid en natuur. Ook muziek, (kinder) activiteiten, en info over Nivon en accommodaties.

Boeken: abkhuis@nivon.nl / 088-0990970 Info: abkhuis. nivon.nl / hethallsehull.nivon.nl

Promotiedag (groot)ouders en kleinkinderen 20 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 7,50, niet-leden: € 10,00 Van 10.00 – 16.00 uur activiteiten voor alle leeftijden. Hierna kun je zelf de avondmaaltijd koken.

Boeken: koosvorrinkhuis@nivon.nl / 088- 0990983

Herfstvakantie + kinderactiviteiten 21 t/m 24 okt Koos Vorrinkhuis Prijs: € 3 per workshop O.b.v. zelfverzorging, overnachtingen volgens geldend tarief. Zoveel mogelijk buiten, elke dag één of meer workshops waarvoor je je ter plekke kunt inschrijven en betalen.

Vilten, koek/ taart bakken, zagen, timmeren, schroeven (elke vakantie nieuwe knutsels en baksels).

Wolvilten onder begeleiding., zowel voor ervaren als voor beginnende wolvilters.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

nov

Prijs: €2,50 per activiteit Herfstvakantie met allerlei activiteiten voor kinderen van 4-12 jaar. Beleving van de natuur staat centraal. Inschrijven kan ter plekke.

Info: www.banjaert.nivon.nl / cfmfit48@gmail.com

Prijs: € 80, niet-leden: € 105 We reizen en fotograferen wat af.

Hoe haal je die gebeurtenissen naar voren en hoe kun je het boeiend opschrijven? Beschrijving, opbouw en spanning komen aan de orde.

Boeken: bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Speksteen bewerken 27 okt t/m 1 nov Morgenrood Prijs: € 300, niet-leden: € 335 Ontdek o.l.v. Hanneke Zwart hoe een brok steen tot leven komt in een kunstwerk, zowel voor beginners als gevorderden. Voll. verz.

Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: morgenrood.nivon.nl

Speksteen 27 okt t/m 1 nov de Bosbeek Prijs: € 175, niet-leden: € 215 Speksteen heeft geen ‘harde arbeid’ nodig en kan bewerkt worden met houtrasp, mesje e.d. Ervaring niet nodig.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

Vilten 28 okt t/m 1 nov de Bosbeek Prijs: € 145, niet-leden: € 185

Herbert Boerendonk, Haije Bouwman, Hester Schaaf (eindredactie), Paul van Tongeren+, Iris Vermaas

Aan dit nummer werkten mee: Reisverhalen schrijven 1 t/m 3 nov De Bosbeek

Prijs: € 75, niet-leden: € 100 Leer omgaan met kaart, kompas en gps voor beginners.

Boeken: bosbeek@nivon.nl / 088-0990974 Info: bosbeek.nivon.nl

Toorts, verenigingsblad van Nivon Natuurvrienden 90e jaargang, nr. 3, zomer 2019 Verschijnt 4 x per jaar

Redactie:

Natuurbeleving voor kinderen 22 t/m 26 okt Banjaert

Kaart en kompascursus 25 t/m 27 okt de Bosbeek

Colofon

Natuurwerkdag 2 nov De Bosbeek

Margreet Bergsma, Maartje Gerritsen, Jolanda Denekamp, Sjoerd Kemeling, Roos Koekebakker, Henk Schaaf, Monique Siemsen-Shand, Han Verschuur, Werkgroepen Sociale Groepsvakantie, JUMP, Spring, Watersport, Zomertreffen, NivonJong.

Coverfoto: Bas Wetter

Kopij & reacties: Redactie: toorts@nivon.nl Nivon, Plantage Middenlaan 2F 1018 DD Amsterdam 088 0990900

Prijs: gratis Doe met De Bosbeek mee aan de Natuurwerkdag; de grootste vrijwilligersdag in het groen, kom meewerken in ons bos en op de heide.

Boeken: tech.Bosbeek@nivon.nl Info: bosbeek.nivon.nl

Deadline kopij herfstnummer: 19 juli 2019

Schrijf je eigen levensverhaal 17 t/m 21 nov Morgenrood

Contact:

Prijs: € 210, niet-leden: € 245 Schrijf over jezelf en jouw leven.

Tips, tools en schrijfopdrachten om dit pakkend op papier te krijgen.

Boeken: morgenrood@nivon.nl / 088-0990987 Info: toolsvoortaal.nl

Glas in lood 18 t/m 22 nov Hunehuis Prijs: € 366, niet-leden: € 426 Kunstenares Anita de Vries maakt u wegwijs in de wereld van glas in lood. U maakt een eigen kunstwerk met stukjes gekleurd en verschillend glas. Voll. verzorgd.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 06-36308387 (Anita de Vries)

Verzorgd Nietsdoen 18 t/m 22 nov Hunehuis Prijs: € 207, niet-leden: € 267 Voll. verzorging, niets moet, bijna alles mag. Ondertussen kan genoten worden van de groep die bezig is met de cursus Glas in lood.

Boeken: hunehuis@nivon.nl / 088-0990981 Info: hunehuis.nl / 088-0990981

Meer informatie?

Ga naar nivon.nl/activiteiten

Art-directie & ontwerp: Dutch Portfolio, dutchportfolio.com

Productie: Senefelder Misset, senefelder.nl

Nivon: info@nivon.nl Agenda & berichten: nivon.nl/activiteiten Regeladvertenties: nivon.nl/legeenlink Overige advertenties: communicatie@nivon.nl

Kleine lettertjes: Artikelen en berichten zijn welkom.

De redactie behoudt het recht bijdragen in te korten of te weigeren.

Door en voor Nivongroepen mag alles uit de Toorts worden over­ genomen, behoudens foto's waarop copyright berust. Voorwaarde voor elk gebruik is bron- en naams­ vermelding van schrijver e/o fotograaf. Het Nivon is niet aansprakelijk voor wijzigingen en drukfouten.

Toorts digitaal ontvangen?

Mail naar: leden@nivon.nl

TOORTS 31

Leg een link Regeladvertenties voor natuurvrienden.Geef deze op via nivon.nl/legeenlink.

Minimaal drie regels. Kosten €5 per regel (€10 niet-leden) Te huur aan de rand van de Vogezen sfeervol, authentiek boerderijtje, max.4 p. Rustig en uniek wandelgebied. Info: www.chezbelon.nl. • Ontdek de Parel van Z.O. Groningen: Landstreek WESTERWOLDE. Te huur, heerlijk vakantiehuisje, 2 pers. Rust, ruimte glooiend landschap. Centraal gelegen tussen Emmen, Assen Groningen. incl 2 fietsen. 160 € all in. www.huisjewesterwolde.nl 0599-331600 mob. 06 40786243 zie ook website • Mooi gelegen privéhuisje aan Natuurpark Dwingelderveld, vrijstaand. Max. 4 pers. zie:www.patriciakuiper.nl/huisje. 020-6185476 • ZEILEN IN FRIESLAND. Zeilvrienden50plus gaat ook in 2019 weer zeilen. 24/6 t/m 28/6 een zwerf-zeil-midweek met als "thuishaven" ms Indubio. 26/8 t/m 30/8 een zeil-midweek vanuit Akkrum. Zin om mee te zeilen?

Beginnende maar ook gevorderde zeilers zijn welkom. www.zeilvrienden50 plus.nl info@zeilvrienden50plus.nl of 0343 491325 •

Woningruil aanbod Harfsen, 10 km Zutphen/Deventer, landelijk, bosrijk, 3k hoekw. tuin, huur 550. Gevraagd 2k woning, Amsterdam of of kust, max. €598, tel. 0617853058 • Als u ook van de rust ruimte natuur rondom mijn knusse natuurhuisje 4per en tegen het dorp Norg Drenthe in een prive stukje bos gelegen, wilt genieten, kunt u contact met mij opnemen via 0653809869 of jkrol2409@gmail.com • Midgetgolfbaan in Muiderberg vraagt voor horeca/tuin oproepkrachten Kijk voor locatie op midgetgolfbaan.nl of bel 0653818288 Frieda • Te huur: Authentieke Spaanse vakantiewoning in levendig kerkdorp La Pedrera, Denia, 2,5 km van zee, wifi, nabij natuurpark Montgo hoog toilet, gelijkvl. douche, verwarming, kindvriendelijk, prachtige tuin, binnen 2 km alle voorzieningen, huur: 285 tot 385 p/wk, excl. eindschoonm. Meer info: www.bakkershuisdenia.nl of tel 06- 478 121 70 • Aan de voet van de Franse Pyreneeën, beleef de kerkuil, dierensporen zoeken, schilderen, sterren kijken, helpen pizza bakken Jonge gasten van harte welkom! www.loustal.eu •

Schoorl: zon, strand en duinen. Vrijstaand chalet op boscamp. 1km van zee. Vanaf € 200,- pw. https://zhgroet.weebly.com of liefst 's av. 0630317469 • UNIEKE VAKANTIEPLEK AAN DE OVERIJSSELSE VECHT In Diffelen tussen Ommen en Hardenberg.

Genieten van vrijheid, rust, ruimte en natuur in comfortabel vakantiehuis met cv, 4 pers.

Op prachtige plek, zon en schaduw, geen park Aan bosrand, vrij uitzicht over natuurweide.

Heerlijk wandelen en fietsen vanuit locatie.

Niet roken, geen huisdieren.

Tel. 06-29045987 •

Te huur: vakantiewoning in Zweden nabij Filipstad. Te midden van natuur,absolute rust, ruimte en schone lucht. Vlakbij meren.

Max. 4 pers. Prijs:€400 p/wk. Bel:06 29415445 •

Nivonlid worden?

Maximaal per huishouden Reductie 23 jaar en ouder (voor regels zie hieronder)

Meld je aan via nivon.nl/leden of bel voor meer info: 088-0990900.•

Voordelen Nivonleden: – Deelname aan alle verenigingsactiviteiten – Korting op overnachtingen in Nivon Natuur­ vriendenhuizen en op kampeerterreinen – Korting op Nivonreizen en -kampen – Korting op aanschaf Nivon wandelgidsen – Korting op Globetrotter Buitensportvoeding – Korting in de Carl Denig buitensportwinkel en webshop – Ontvangen kwartaaltijdschrift Toorts Meer info: nivon.nl/leden•

Ledentarieven: De tarieven voor 2019 blijven ongewijzigd: t/m 5 jaar 6 t/m 15 jaar 16 t/m 25 jaar 26 jaar en ouder eerste lid 26 jaar en ouder tweede lid

€0 € 10 € 20 € 40 € 30

Ardeche. Vrijstaand privé huis te huur. Max 4 www.rustindeardeche.nl 2 sl.kamers.

Geen buren, geen luxe maar wel veel sfeer. •

€ 90 € 10

Het reductietarief geldt voor een periode van max. drie jaar voor: – volwassenen (23 jaar en ouder) met een inkomen op maximaal bijstands­niveau – bewijs van inkomen wordt overlegd aan Landelijk Bureau Nivon Het reductietarief vervalt als: – men enig moment aangeeft meer inkomen te hebben – na drie jaar, als er niet wordt gereageerd op verzoek opnieuw aantonen inkomen Het Nivon-lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij u minimaal acht weken voor het verstrijken van uw contributieperiode schriftelijk opzegt via leden@nivon.nl of Nivon Ledenadministratie, Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam. Betaling gebeurt vooraf, per contributieperiode.

Zie Algemene voorwaarden van het lidmaatschap: nivon.nl/leden•

Te huur: vakantiewoning in Zeeland, Brouwershaven 4 personen. Info: www.spinne.nl • Te huur: stacaravan in privé-natuurgebied. In Nabij Wijster, Drenthe.

Unieke locatie. Tel. 06 28921852 • 65 plussers zoeken tochtgenoten voor een wandeltrekking (met bagagevervoer) van 2 weken in de Apennijnen (Italië) in Lente 2020. heleenthart123@gmail.com en jefoomen@gmail.com tel. 043-3219208 • Walcheren: te huur 5-pers stacaravan Rustige famcamping Serooskerke (W) €45 per nacht.

3 slpkmrs. Dichtbij strand, Veere, Mburg goed bereikbaar met OV. info: pewattel@hotmail.com, tel 06-23960356 • Mooi gelegen, ruim vakantiehuis met 3 slaapen badkamers te huur in de Morvan Bourgogne.

Contact: Louis.groen@upcmail.nl of 0613904010 • te huur; keurige zomerwoning te Bergen (NH) mooi gelegen, nabij centrum, duin bos en zee max. 2 pers, info: gielvdpluijm@gmail.com • Leiden, grote eengezinswoning op loopafstand centrum (historie, cultuur, vermaak) en CS, voor-achtertuin, fietsen, poes. Te ruilen mei vakantie 2020 tegen accommodatie (6 pers) in natuur, ruwweg tussen leiden - maastricht info: paula@breeman.nu • Klusjesman/vrouw gevraagd voor kleine klusjes in vakantiehuis in Groenpark Simpelveld in Z-Limburg.Gratis verblijf. Bereikbaar met ov, info: riadewaard1@outlook.com •

ANBI Nivon stelt Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen beschikbaar voor Sociale Groepsvakanties, begeleid door vrijwilligers.

Deze vakanties zijn bedoeld voor kinderen (tot 16 jaar) van ouders met een minimum inkomen en worden gefinancierd met bijdragen uit giften, subsidies en fondsen. Donaties zijn van harte welkom op NL67TRIO0338623892 t.n.v. Sociale Groepsvakanties. De stichting is erkend als ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling). Giften en schenkingen zijn fiscaal aftrekbaar.•

Vrijwilligers Dankzij de inzet van actieve vrijwilligers faciliteert Nivon mooie activi­teiten. Ook jouw waardevolle inzet stellen wij op prijs. Neem zelf contact op met een afdeling, Natuurvriendenhuis, kampeerterrein of wandelgroep bij jou in de buurt als je zin hebt om mee te doen.

Of kijk eens op: nivon.nl/vacatures•

Heb jij zin in een avontuurtje?

NivonJong inspireert jou om de natuur in te gaan.

Meer ‘alle-kleuren-van-de-regenboog-koppen’ bij Nivon Natuurvrienden, in plaats van vooral grijze koppen! Wij organiseren activiteiten voor adrenalinejunkies, natuur­ pakkers en inspiratiezoekers tussen de 15 en 30 jaar.

Van een safari in de Biesbosch tot een stilteweekend in de natuur: bij ons vind je de tofste evenementen voor jongeren.

Houd onze activiteiten in de gaten via nivonjong.nl Of lijkt het jou leuk om aan onze missie mee te werken en de tofste evenementen te organiseren? Solliciteer dan voor het bestuur van NivonJong via info@nivonjong.nl of kijk op nivonjong.nl voor meer info!

PostNL Port betaald Retouradres: Plantage Middenlaan 2F, 1018 DD Amsterdam