๓๒
พระวิจิตรธรรมาภรณ(เทอดญาณวชิโร)
การคนพบพระบรมสารีริกธาตุ ก ารขุ ด พ บพ ระบรมสารี ริ ก ธาตุ ที่ ปปราหวะโดดแขวงบัสติตั้งแตเวลาที่มีการพบ เ สาศิ ล าอั น เป น ที่ ร ะลึ ก ถึ ง ส ถานที่ ป ระสู ติ ของพ ระสั ม มาสั ม พุ ท ธเจ า ที่ ลุ ม พิ นี วั น ทำใ ห นั ก วิ ช าการช าวยุ โ รปใ นอิ น เดี ย เ กิ ด ความตื่นตัวในการขุดพูนดิน (โกต) ตางๆ ที่มีอยูทั่วไปตามทิศตะวันตกเฉียงเหนือของอินเดีย ตั้งแตเมืองกบิลพัสดุจนถึง สวนลุมพินี และทิศตะวันออกเฉียงเหนือแถบดินแดนของประเทศเนปาล เรื่อยไป จนถึงทางตอนใตในเขตอาณานิคมของอังกฤษ เพื่อสำรวจหาโบราณสถาน และ โบราณวัตถุตางๆที่นาจะถูกเก็บไวตั้งแตสมัยพุทธกาล ที่ตำบลปปราหวะโคตร แขวงบัสติ ใกลกับพรมแดนเนปาล มีพูนดิน โคกสูงซึ่งทราบกันวาเปนสถูปโบราณเมื่อครั้งอดีต ที่ดินส วนนั้นเปนของ มิสเตอร วิลเลียมแคลกซตันเปปเปนักวิชาการชาวยุโรปกันตระกูลคิบบอนมิสเตอรเปปเป เมื่อไดทราบจึงวางแผนจะขุดสำรวจ ปลาย ร.ศ.๑๑๕ ไดขุดหลุมลงไปในโคกนั้น กวาง๑๐ฟุตและลึก๖ฟุตจนกระทั่งทะลุถึงถ้ำซึ่งกอดวยอิฐ จึงแนใจวาพูนดินนี้ นาจะเปนสถูปในพระพุทธศาสนาจริงดังที่สงสัย มิสเตอรเปปเปจึงหยุดการสำรวจ เพียงเทานั้นกอน ในเดือนตุลาคมร.ศ.๑๑๕มิสเตอรวินเซนตสมิทเขามาตรวจสอบสถูปดัง กลาวอีกครั้ง ไดแสดงความเห็นวานาจะเปนสถูปโบราณที่สำคัญอยางยิ่งและ ไดแจงแกมิสเตอรเปปเปวา หากมีสิ่งใดบรรจุไวในพระสถูปนี้ คงจะอยูในชอง ตรงกลางลึกต่ำเสมอพื้นดินมิสเตอรเปปเปจึงทำการขุดสำรวจตอ ในวันที่ ๒๐เดือนมกราคมร.ศ.๑๑๖(ป ๑๘๙๘) เมื่อขุดลึกลงไป๑๐ฟุต จากยอดพื้นดิน มิสเตอรเปปเปไดพบหีบศิลาขนาดใหญทำจากหินทราย ๑ หีบ ใน หีบนั้นมีผอบศิลา๓ผอบกับหมอแกว๑หมอ มีแผนปูนพิมพสองแผน ในหมอ แกวมีพลอยตางๆเปนรูปเครื่องหมายเชนไตรรัตนใบไมและนกมีแผนทองตีตรา อยูบาง แตมีสำคัญที่สุดคือ พบวามีอัฐิและอังคารประมาณสักฟายมือหนึ่ง(one hand ful)มีคำจารึกภาษามคธอยูดานบนผอบใบที่บรรจุ