Den Haag - Internationale Muziekstad in de 18e Eeuw

den haag’s barokorkest

den haag internationale muziekstad in de 18e eeuw een muzikale wandeling Ten tijde van de Stadhouders Willem IV en V, Prinsen van Oranje, was Den Haag een bruisende hofstad met een eigen hoforkest, meerdere operahuizen, talloze publieke concertseries, internationaal invloedrijke muziekuitgevers en een rij van superster-muzikale bezoekers o.a. Mozart, Abel, J.C. Bach, Beethoven en Dussek. Het Haagse hoforkest werd toen bemand door internationaal vermaarde musici en componisten zoals hofkapelmeester C.E. Graaf, hofcellist Zappa en hofaltviolist C. Stamitz. Samen, hebben ze een zeer kosmopolitische symfonische stijl ontwikkeld – de Haagse symfonische school – muziek die in heel Europa gepubliceerd en gespeeld werd.

dirigent simon murphy

Deze muzikale wandeling neemt u mee langs stadhouderlijke en openbare concertzalen en opera­huizen, en langs straten waar componisten, musici en uitgevers hebben gewoond en gewerkt.

den haag internationale muziekstad in de 18e eeuw een muzikale wandeling het huis van hofkapelmeester graaf Hier, nu Prinsegracht Zuidzijde 132, woonde violist, componist en dirigent Christian Ernst Graaf (1723 – 1804), ‘Capelmeester van Sijn Hoogheid’. Het buurhuis rechts is nog wel origineel.

de nederduitse opera en theater Eén van Den Haag’s meerdere opera locaties in de 18e eeuw. Hier speelden Nederlandse en Duitse muziek- en theatergezelschappen o.a. Duitse Sing­ spiele en vertaalde Franse en Italiaanse comedies. Het theater werd in 1766 opgericht en was gesitueerd in de Assendelftstraat dicht bij het Westeinde.

Het gebouw werd helaas afgebroken in de 19e eeuw.

grote kerk Hofkapelmeester Graaf ligt hier begraven.

grote markt Op de eerste etage van de Boterwaag heeft de Confrèrie Ste Cécilia – een van Den Haag’s belangrijkste 18e-eeuwse burgermuziekgezelschappen – muziek uitgevoerd. Het gebouw wordt nu nog muzikaal ingezet als huisvesting voor conservatoriumstudenten.

het huis van hofcellist zappa In de kleine straatjes in het centrum van Den Haag zoals Vlamingstraat, Spuistraat en Achterom was veel bedrijvigheid. De internationaal bekende Haagse muziekuitgever Hummel had er een winkel en vele musici woonden in de buurt. Hofcellist Francesco Zappa (1717 – 1803) woonde in de nu nog pittoreske Papestraat.

paleis noordeinde Stadhouder Willem V gebruikte dit paleis, ‘Het Oude Hof’, als logeer-, feest- en concertlocatie, speciaal voor grotere gezelschappen. Het hoforkest gaf hier ’s winters regelmatig concerten m.m.v. beroemde lokale en buitenlandse solisten.

paleis kneuterdijk In 1716 is de bouw begonnen in opdracht van J.H. Graaf van Wassenaer. De com­ ponist Unico van Wassenaer erfde het paleis in 1745. Op het Lange Voorhout (nr. 7) woonde Willem Bentinck, een muziek­mecenas. In de vroege 18e eeuw was op nr. 28 een operahuis gevestigd.

buitenhof Links van de later gebouwde Passage was nog een 18e-eeuwse Haagse opera- en theaterlocatie. Naast de Gevangenpoort, ligt de Schilderijengalerij van Willem V, die hij liet bouwen in 1774. Het was het eerste openbare museum in Nederland.

binnenhof Het stadhouderlijk kwartier. De stadhouderlijke appartementen (nu Eerste Kamer en rondom), de vergaderzaal van de Staten en de Balzaal van Willem V (voormalige Tweede Kamer) vormden de belangrijkste hofgebouwen. De ‘Groote Saal’, nu ‘Ridderzaal’, werd in de 18e eeuw voornamelijk gebruikt voor de verkoop van (muziek)boeken. In het binnenhof werden ook intieme concerten gegeven, waarin de stadhouderlijke familie vaak zelf een actieve rol speelde. Hier heeft Beethoven gespeeld in 1783, in recital met de zeer virtuoze hofaltviolist Carl Stamitz.

paleis, schouwburg en franse comedie Wat nu de Koninklijke Schouwburg is, was toen het paleis van Prinses Caroline, de muzikaal begaafde zuster van Willem V. Het is gebouwd 1766 – 1773 door architect Pieter de Swart. Déze prinses heeft de familie Mozart naar Den Haag uitgenodigd. De jonge Wolfgang heeft voor haar gecomponeerd en haar begeleid.

Links naast de Schouwburg, lag het stadspaleis van nóg een Haagse muziek­ liefhebber, de Portugese gezant Lopes de Liz. Medio 18e eeuw had hij een privé huisorkest met als concertmeester niemand minder dan Jean Marie LeClair l´ainé.

Verreweg het belangrijkste operatheater van Den Haag was de Franse Comedie, die vanaf 1749 het officiële hoftheater werd.

Eén van de vele buitenlandse bezoekers was Casanova. Het lag verder naar achteren op de hoek van de Casuariestraat, nu de parkeergarage van het Ministerie van Financiën.

de oude doelen Ook St Jorisdoelen genoemd. De Oude Doelen, Toernooiveld 5, bestaat nog. In de 18e eeuw was het een muziekzaal met status. Hier hebben de Mozarts ook gespeeld tijdens hun verblijf in Den Haag.

de schuttersdoelen Ook Nieuwe Doelen of St Sebastiaans­ doelen, op de hoek van Toernooiveld en Korte Vijverberg (nu Haags Historisch Museum), werd in de 18e eeuw onder meer gebruikt voor openbare concerten en andere culturele voorstellingen. Hier hebben o.a. Stamitz, Graaf en Zappa regelmatig gespeeld.

In de museumwinkel van het Haags Historisch Museum is de New Dutch Academy’s CD-opname te koop van de wereldpremière van Haagse (hof)symfonieën, met werken van o.a.

Graaf, Zappa en Stamitz.

Deze wandeling is samengesteld door Corry Klugkist en Simon Murphy Projectpartners: Gemeente Den Haag, Bank Nederlandse Gemeenten, Stimuleringsfonds Rabobank Den Haag, MDL Solutions, Crisja Ran, René Louter, Haags Historisch Museum. © New Dutch Academy 2013