HOE NEDERLAND AUSCHWITZ HERDACHT Nederland herdacht Auschwitz. Deze u i t s p r a a k is niet o v e r d r e v e n , als wij in het oog houden h o e de t . v . de beelden bijdroeg v a n h e t A u s c h w i t - p r o ces ter plaatse (in het k a m p ) , de r a dio een uitzending over nog steeds optredende medische k l a c h t e n bij oud-gevangenen d o o r d r . K a t e r (bijgestaan door ons c o m i t é ) . A a n de n a latigheid v a n de regering jegens het m o n u m e n t w e r d een elders in d i t n u m m e r a f g e d r u k t e tekst gewijd. E e n eigen plaats nemen natuurlijk de herdenkingen in, te A m s t e r d a m en D e n H a a g door het Nederlands A u s c h w i t z C o m i t é , te Rotterdam door een v o o r deze gelegenheid gev o r m d comité georganiseerd. Wij kunnen d a a r o v e r d i t m a a l k o r t zijn, d a n k zij de meer dan l o f w a a r d i g e m e d e w e r k i n g v a n de d a g b l a d p e r s , die, gezien a a n k o n d i g i n g e n en v a a k t r e f f e n d e verslagen, h a a r t a a k bleek te verstaan en die t w i n t i g j a a r n a de bevrijding, ons streven h e e f t helpen uitdragen en b e k e n d m a k e n . T a l l o zen, o o k v e r buiten de c e n t r a der herdenking, k w a m e n zo o p de h o o g te. E e n andere g e d e n k w a a r d i g h e i d is de o p k o m s t en m e d e w e r k i n g v a n de jeugd, een v a n de meest h o o p v o l l e en moedgevende signalen, die wij dezer dagen o p v i n g e n . Misschien v o l g de men het v o o r b e e l d v a n de 1 9 - j a rige M o g i l e w s k i , die zo geheel d o o r drongen w a s v a n de z a a k , w a a r v o o r hij hier zijn z e l d z a m e gaven is k o m e n ontplooien en v l a k v o o r zijn o p t r e -
r
Rud Cheval
den in A m s t e r d a m het huis v a n A n n e F r a n k ging zien en met h a a r v a d e r sprak.
b e z e t t i n g s k a m p en v e r z e t in beeld b r a c h t , dagelijks d o o r 1 0 0 0 mensen w e r d b e z o c h t en v e r l e n g d moest w o r den.
O n s t r o f evenzeer hoe j o n g e zangers met C a n t o r B l o e m e n d a l het gebed v o o r onze doden zongen, hoe h e t K u n s t m a a n d o r k e s t , d a t ons o o k het ensemble v a n de jeugd lijkt, hier o p zijn plaats was met een recent N e derlands I n M e m o r i a m ( v a n L e x v a n D e l d e n ) en de O u v e r t u r e L e o n o r e I I I . W e l k een h a r m o n i e schiepen H e r m a n S c h e y en G e z a F r i d , die bij deze gelegenheid tezamen o p t r a d e n .
H e t is deze keer w e r k e l i j k o n m o g e lijk te pogen allen, die m e e g e w e r k t hebben, te b e d a n k e n . D e optredende k u n s t e n a a r s , de ambassadeurs v a n de S o w j e t - U n i e en P o l e n , hun ministers en m e d e w e r k e r s , de schrijvers v a n a r tikelen in ons b l a d , de o n t w e r p e r s , d r u k k e r s en o p m a k e r s v a n ons d r u k w e r k . . . een heleboel, v i n d t U ? E e n f r a c t i e . E n het zaalpersoneel, de m u z i e k h a n d e l s , die k a a r t e n hadden en t o c h h o n d e r d e n m a l e n neen moesten v e r k o p e n , de functionarissen van tientallen organisaties, die zorgden, d a t ons b l a d bij hun leden k w a m , de gepensioneerden, die geld i n z a m e l d e n en entreebiljetten verkochten, de scholieren en studenten, die k w a m e n helpen en luisteren. D e a u t o m o b i l i s ten, die koeriers en t a x i c h a u f f e u r s w e r d e n . E n de echte t a x i c h a u f f e u r s , die meeleefden.
H o e v o l k o m e n v e r t o l k t e n de beide kunstenaars uit P o l e n , S l a w a P r z y b y l s k a en J a n u s z S e n t S a l a m o n , op de drie avonden de zin v a n dit samenzijn in J i d d i s j e , Poolse, F r a n s e en H e b r e e u w s e liederen! A n n y S c h u i t e m a in D e n H a a g h a d zich, blijkens h a a r doorleefde v o o r d r a c h t , geheel ingeleefd in de sfeer v a n k a m p en t r a n s p o r t . J a n Kassies w a a r s c h u w d e te A m s t e r dam tegen de dreigende v e r j a r i n g e n en v e r w e e t B o n n „rust b o v e n r e c h t " te stellen. T e R o t t e r d a m l a a k t e d r . K r o p de D u i t s e week en m a a n d e de R o t t e r d a m m e r s t o t w a a k z a a m h e i d en in D e n H a a g herinnerde de heer Z a doks in bewogen w o o r d e n a a n w a t wij aan het verzet verschuldigd zijn. Gelijktijdig met de herdenkingen w a s in het gebouw v a n H e t V r i j e V o l k te R o t t e r d a m de tentoonstelling , D e mens de mens een w o l f ? ' te zien, die
W i j slaan mensen o v e r , o m d a t dit n u m m e r niet meer pagina's telt en o o k , o m d a t wij ze niet allen k e n n e n . W a n t nog n o o i t is A u s c h w i t z in ons l a n d z o h e r d a c h t , zijn zovelen b e zield m e t o n z e k e r n s p r e u k : , N o o i t meer A u s c h w i t z ! ' als in deze m a a n d j a n u a r i 1 9 6 5 . D a a r t o e te hebben o p g e w e k t stemt ons, oudgevangenen en nabestaanden, dankbaar. Inderdaad, Nederland herdacht Auschwitz. D a n k zij U .
I n ons herdenkingsnummer 1 9 6 5 h e b -
I n A m s t e r d a m w a s hij lange tijd b e -
ben wij bij het overlijden v a n
k e n d als de p o p u l a i r e dirigent
onze
het
schreven hierop n a d e r terug te k o -
nadien
men. T e zeggen d a t wij in hem een
oud-kampgenoot Lex van
v r i e n d en medestrijder hebben
R u d y h e e f t zich o p vele wijzen zeer
ver-
City
Theater,
in handen
een
functie,
van
v r i e n d en secretaris R u d C h e v a l ge-
kwam
van
die onze
Weren.
loren is niet voldoende.
verdienstelijk
E r is meer d a t de a a n d a c h t verdient.
de hij niet v o o r de schadeloosstelling
R u d y k w a m uit een gezin, d a t reeds
en het smartegeld. I n het
bijzonder
v e r v o o r de tweede wereldoorlog a c -
verliezen
artistieke
tief strijd voerde tegen de
leider v a n t a l v a n onze h e r d e n k i n g s -
toenma-
lige Mussertgroep.
wij
bijeenkomsten,
gemaakt. H o e
in
hem
de
die z u l k
een
sappel-
grote
H e t is d a a r o m geen toeval dat, toen
faam
wij hem vroegen het secretariaat v a n
Zijn geest z a l blijven v o o r t l e v e n als
verwierven.
ons comité o p zich te nemen, hij geen
die v a n een stille m a n
m o m e n t aarzelde. R u d y w a s een b e -
die met overtuiging meestreed tegen
k e n d violist, die vele landen
fascisme, oorlog en anti-semitisme.
heeft
vol
humor,
bereisd. E e n a a n t a l j a r e n w o o n d e en speelde hij in A m e r i k a en Z w e d e n .
Jos Slagter