WANDELEN
TEKST FOKKO BOSKER | FOTO’S FOKKO BOSKER, ARCHIEF DVHN
Wandelen en fietsen In elke editie van S&S SIMMER19 gaan we wandelen én fietsen in Noord-Nederland. Deze week: wandelen langs de Dollard en fietsen rond het Balloërveld. Volgende week: wandelen door het Bargerveen en fietsen op Terschelling.
Overgeleverd aan de elementen
OBSERVATIEPOST Er staat een straffe wind wanneer ik mijn auto parkeer bij bezoekerscentrum Dollard van Het Groninger Landschap. Het markante gebouw is van een kroon voorzien zodat bezoekers over de dijk de polder Breebaart kunnen inkijken. Een fantastische 360 graden observatiepost. De Punt van Reide is een tot de verbeelding sprekend baken, een plek waar het land de strijd tegen de zee niet opgeeft. In 1287 en 1362 sloegen stormvloeden vruchtbaar land weg en vormde de Dollard zich. Het welvarende Reiderwolde, hoofdplaats van Reiderland, verdween in de golven samen met tien à vijftien buurtschappen en drie kloosters. Verslonden door het oprukkende water. De zee reikte tot aan Wagenborgen, Zuidbroek en Winschoten. Vanaf 1509 begonnen de Groningers het verloren land stap voor stap terug te veroveren door de bedijking van aangeslibd land. Polder Breebaart was in 1979 het laatste geslagen piketpaaltje. Als landbouwareaal had de nieuwe aanwinst geen toekomst: beoogd als boerenland, maar teruggegeven aan de natuur. Door een duiker onder de dijk stroomt dagelijks zout water de polder in. Daardoor is er een beperkte getijdenwerking in deze miniatuur-Dollard. Er is een meanderende kreek uitgegraven die wijd uitwaaiert tussen de beide zeeweringen die Breebaart omarmen. Ik loop het traject van Het Groninger Landschap – wandelroute de Dollard – in omgekeerde
volgorde zodat ik het hoogtepunt van de tocht als laatste aandoe: de zeehondenobservatiewand.
33 Van bovenaf: weids uitzicht over de Dollard; het Bezoekerscentrum van Het Groninger Landschap heeft een prachtige uitkijkpost in de nok; schapen grazen op de zilte kwelder.
POLLEPELBEK Langs het bezoekerscentrum loop ik naar de vogelkijkhut die verscholen in het riet een mooi uitzicht over de kreek biedt. De zon speelt verstoppertje, lange schaduwen glijden over het water dat de ene keer donker oogt en dan weer flonkert als een diamant. Aan de oever staat een kolonie lepelaars, zoveel heb ik in de vrije natuur nog nooit bijeen gezien. Ze rusten op een poot, eentje roert met zijn pollepelbek door het slik. Ik tel er zeker dertig. De vispassage Polder Breebaart van het waterschap Hunze en Aa’s is een kunstig stukje techniek om te voorkomen dat jonge aal en volwassen palingen, driehoornige stekelbaarzen en spiering tijdens hun trek tussen de trommels van het gemaal in stukjes worden gehakt. Lichten leiden de vissen in de richting van een pijp waarmee het transport over de dijk wordt geregeld. De Dollard is een van de laatste brakwater getijdenlandschappen in Europa. Het is een dynamisch natuurgebied bestaande uit polders, kwelders, slikken en zowel zout en als zoet water. Het Groninger Landschap beheert het hele gebied, een uniek ecosysteem. DE BESTE GROND Van de Dallingeweersterweg loop ik door een dijkcoupure de Johannes Kerkhovenpolder binnen. Ik keer het Afwateringskanaal de rug
toe. De landbouwenclave is in 1878 drooggelegd. De zware vruchtbare Dollardklei maakte van het Oldambt een bloeiend landbouwgebied. Hier ligt de beste grond van Nederland. De wandeling biedt een inkijkje in het typische functionele polderlandschap met rechte wegen, rechte sloten en een pronte boerenhoeve die het geheel bestiert. Bij de bedrijfsgebouwen sla ik linksaf naar de dijk die nu recht voor me ligt. Opnieuw door een dijkcoupure en een draaihek, eerst naar de lager gelegen dijk en dan over de zeewering naar de Punt van Reide. Vanaf de kruin is het zicht over de Dollard en de kwelders fabuleus. Bij de zeehondenkijkwand is het relatief druk. Twee onderzoeksters van de zeehondencrèche Pieterburen maken notities en foto’s. Ik tref het: het is laag water, er liggen op twee zandbanken aan de voet van de dijk ruim honderd zeehonden te rusten. Ze laten zich prachtig observeren, onhandig en lomp op het land, sierlijk in het water. Ik loop naar beneden en ga rechtsaf op de dijkweg en vervolgens rechts omhoog. Ik neem de overstap naar de kruin om de route naar de Punt van Reide te vervolgen. Vanaf de dijk kijk ik uit over het Reider Buitenland, de landtong die wijst naar Emden in Duitsland. Vanaf de kwelder klinkt de zang van tureluur en kievit. Bloeiende zeeasters kleuren de slikvelden in augustus lila. Een leeuwerik hangt boven de wei, in Polder Breebaart grazen mokkakleurige runderen. Het leven voelt goed met de kop in de wind.
De route
Groningen Friesland Drenthe
Punt van Reide
Eems
Fiemel BREEBAART
Termunten
Start Dallingeweer
zeehondenkijkwand vogelkijkhut
JOHANNES KERKHOVENPOLDER gskanaal
De zeehonden in de Dollard laten zich ongestoord fotograferen vanachter de observatiewand (foto midden) die van kijkgaten is voorzien.
H
De Punt van Reide in de Dollard is een baken dat de strijd tussen land en zee verbeeldt. Hier waait het altijd. Dat deert de zeehonden niet, op de zandbanken liggen er wel honderd.
g rwe
Afwaterin
32
et kan er enorm spoken. Bij storm beukt de zee op de kust, het water zet de kwelders blank. Waaien doet het hier bijna altijd. Dit is de Dollard. De naam van de diepe inham tussen Groningen en Duitsland is vermoedelijk afgeleid van groot gat in de grond. De Duits-Groningse geleerde Ubbo Emmius – in 1614 de eerste rector magnificus van de Groninger universiteit – repte liever van de dolle aard van de zeeboezem. De Dollard is geen lieverdje, zoveel is duidelijk. De Punt van Reide steekt bij Termunten als een wijzende vinger het water in, de zandbanken achter de oeverwal bieden zeehonden een rustplek. De achterliggende polder Breebaart is omgetoverd tot een brakwaterparadijs met verbluffende pareltjes der natuur. Het voelt als een tocht naar het einde van de bewoonde wereld. Direct na Appingedam gaat het door vlak, vrijwel boomloos landbouwgebied naar Woldendorp. Vlak voor het wierdedorp nemen we afslag Termunten. De laatste kilometers kronkelt de weg tussen goudgele graanvelden die tot aan de horizon reiken. Achter de dijk, een streep in het landschap, bollen wolken op.
Woldendorp
Dollard
ste eer
gew
llin
Da
Route © DvhN/LC 100819 | Bron: Maps4News
Deze wandelroute is gebaseerd op eenzelfde traject van Het Groninger Landschap, maar dan in omgekeerde richting. Het startpunt is bij het Bezoekerscentrum Dollard aan de Dallingeweersterweg bij buurtschap Fiemel. De route telt circa 11 kilometer. Zie ook: www.groningerlandschap.nl. Klik op ‘activiteiten’ en ‘wandelingen’. De Dollard is een van de weinige brakwatergetijdengebieden van Europa. De zeearm ontstond in de 14de en 15de eeuw. Zware stormen joegen de zee landinwaarts. De golven sloegen enorme stukken veengrond weg en verzwolgen dorpen. Halverwege de 16de eeuw werd met het terugwinnen van land begonnen. In de loop der tijd is een groot deel van de toenmalige Dollard alweer ingepolderd. Maar het polderland wordt meer en meer ‘aan de natuur teruggegeven’. De invloed van de zee creëert een bijzondere brakwaterplanten en -dieren die veel wadvogels aantrekken.