Gezondheid en co dvhn drenthe 20 04 2017

ZW

D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017

GEEN MAKE-UP MAAR TATOEAGE Eyeliner of lipstick overbodig

12

BEWEGEN Genieten van de lente is niet voor iedereen weggelegd. Neem mensen die lijden aan voorjaarsmoeheid en de niet te benijden hooikoortspatiĂŤnten.

4

7360

5721

9627

5682

7258

Alle Durea schoenen zijn beschikbaar in meerdere breedtematen en voorzien van een verwisselbaar voetbed.

Afhankelijk van het model zijn Durea schoenen verkrijgbaar in breedtemaat:

6150

APPINGEDAM

D E G H K M

= extra smal = smal = middel = breed = extra breed = extra extra breed

GRONINGEN

5727

LEEK

Kuiper Schoenen Dijkstraat 36 Tel. (0596) 683075 www.kuiperschoenen.nl

Torenbeek Schoenen Dé Dureaspecialist A-Weg 7, Tel. (050) 3128362 www.torenbeekschoenen.nl

Heys Schoenmode De Dam 29 Tel. (0594) 516584 www.heysschoenmode.nl

ASSEN

HOOGEVEEN

ONSTWEDDE

Schoenmode Mennega Gedempte Singel 28-30 Tel. (0592) 312696 www.mennegaschoenen.nl

Blanke Schoenen Hoofdstraat 142 Tel. (0528) 265846 www.blanke.nl

Meijer’s Mode- en Gemakschoenen Luringstraat 10 Tel. (0599) 331382 www.meijersschoenen.nl

ASSEN

HOOGEZAND

RODEN

Boersma Schoenhandel BV Gedempte Singel 20A Tel. (0592) 313083

De Boer Schoenmode Van der Duijn van Maasdamweg 2 Tel. (0598) 392803 www.deboerschoenmode.nl

Molenkamp Schoenmode Heerestraat 45 Tel. (050) 5019293 www.molenkampschoenmode.nl

EMMEN

KLAZIENAVEEN

SIDDEBUREN

Ballij Schoenen Wilhelminastraat 50 Tel. (0591) 648237 www.ballijschoenen.nl

EMMERCOMPASCUUM

Schoencomfort Herna Van Echtenskanaal n.z. 149 Tel. (0591) 318546 Facebook/schoencomfortherna

Amode Schoenen Hoofdweg 156, Tel. (0598) 430440 facebook.com/ amodeschoenensiddeburen

UITHUIZEN

Schoenenspeciaalzaak Klaas Bijl Hoofdkanaal Westzijde 32 Tel. (0591) 351787 www.klaasbijl.nl

Dijkhuis Schoenen Hoofdstraat Oost 4 Tel. (0595) 431204 www.dijkhuisschoenen.nl

EXLOO

ZUIDLAREN

Schutrups Schoenen Zuiderhoofdstraat 13. Tel. (0591) 549093 www.schutrups.nl 7dgn. per week open!

Ruchti Schoenmode Stationsweg 14 Tel. (050) 4091262 www.ruchti.nl

TEKST ANNEMART VAN RHEE FOTO SHUTTERSTOCK

VOORJAAR

AVOCADO FOTOGENIEK EN GEZOND

O

p het menu staat uiteraard guacamole. Maar dan in alle soorten en maten: bijvoorbeeld gemengd met geitenkaas, curry en pikante wasabi. Ook op de kaart: avocadosoep, avocadopatat, avocadosmoothie en avocadoijs. Blikvanger: de avocadoburger, waarbij helften van de tropische vrucht de gebruikelijke broodjes vervangen.

Het nieuwe Amsterdamse themarestaurant The Avocado Show speelt niet alleen handig in op de enorme vraag naar de avocado, het serveert het gifgroene genot ook in een bijzonder jasje. Een trendy combinatie die al 1500 reserveringen opleverde en die tevens de aandacht trok van een leger journalisten van internationale lifestylemagazines zoals Elle, Munchies en Condé Nast Traveller.

Maar het meest bijzonder is dat er nog voor de opening – vorige week – al meer dan dertig aanvragen uit het buitenland kwamen om de formule over te nemen en een franchise te mogen beginnen.

Mede-eigenaar Ron Simpson: ,,Bizar. We gaan kijken wat we met die interesse gaan doen. Zo veel belangstelling hadden we nooit verwacht.’’

Zijn verklaring voor de populariteit van zijn onderneming: The Avocado Show is het eerste restaurant waarin de groene vrucht in alle gerechten de hoofdrol speelt. ,,Op Bali heb je een avocadocafé, in New York een avocaderia met pannenkoeken en snacks, in Nieuw-Zeeland brouwen ze speciaal bier. Maar een avocadorestaurant was er nog nergens. Terwijl het

Supermarkten verkochten vorig jaar 60 miljoen avocado’s, een record. Fitnessgoeroes zweren erbij, het Amsterdamse restaurant The Avocado Show telt vlak voor de opening al 1500 reserveringen.

De avocado is een hype. product zich fantastisch leent voor een compleet viergangenmenu.

Want de avocado is niet alleen enorm fotogeniek, maar ook veelzijdig en gezond.’’

Juist die laatste eigenschap en het feit dat populaire fitnessgoeroes zoals Fajah Lourens (auteur van Killerbody) en foodies als Rens Kroes erbij zweren, zorgt ervoor dat de verkoop het laatste jaar is

geëxplodeerd. De Nederlandse supermarkten verkochten in 2016 gezamenlijk ruim 60 miljoen exemplaren. Een stijging van ruim 30 procent ten opzichte van het jaar daarvoor, aldus Nederlands grootste importeur Nature’s Pride, die vooral zaken doet met telers uit Chili, Peru en Marokko.

Over de voedzaamheid van de avocado – met zijn crèmeachtige structuur zo’n 250 kilocalorieën per stuk – zegt Jan Willem Verloop van Nature’s Pride: ,, Er zijn vele soorten avocado’s. De belangrijkste variëteit is de Hass, herkenbaar aan de donkergroene tot bijna zwarte geribbelde schil. De Hass heeft de meeste smaak, romig en nootachtig. Daarnaast heb je nog de Fuerte en Pinkerton met groene en gladdere schil. Het vetgehalte is hoog.

Maar het gaat om goede en onverzadigde vetten. Behalve die vetten bevat de vrucht ook nog de broodnodige vitaminen B en C, eiwitten en mineralen.’’

Vanwege de grote vraag naar ideeën voor andersoortige gerechten kwam foodstylist en receptenbedenker Colette Dike van www.fooddeco.nl met haar boek Avocado. Het is een culinaire ode aan de groene eyecatcher. Gestapeld, geschaafd, gekruld, in vormen van miniroosjes en bekleed met kleurige kruiden. Of vermomd als noedels, spaghetti, friet, tartaar: de avocado is in Dikes boek de diva van de fruitschaal.

Dike: „Het is een uiterst fotogenieke vrucht die daardoor nu ook op Instagram in opmars is. Het mooie: met een paar handige trucs kom je al een eind. Ga aan de slag

Avocado is de diva van de fruitschaal

Een nieuwe lente, nieuwe energie. Het grootste deel van onze lezers kijkt de hele winter ernaar uit, maar voor sommigen doet de hernieuwd ontluikende natuur geen goed. Misschien hoorde u al eens van voorjaarsmoeheid? Gezondheid & Co dook er wat dieper in. Zie pagina 4.

Ook hooikoortspatiënten zijn niet onverdeeld opgetogen over de lente, maar voor een aantal van hen ligt misschien een kans op het indammen van de klachten met immunotherapie. Weg met de loopneus, jeuk en branderige ogen! Kijk op pagina 8.

Sander de Hosson prijst in zijn column op pagina 7 de verpleegkundigen: ‘de ruggengraat van de zorg’.

De longarts van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen kreeg deze week de Global Lung Cancer Award voor zijn column ‘Daverend Slotcouplet’ die 12 mei 2016 in Gezondheid & Co stond.

COLOFON De bijlage Gezondheid&Co verschijnt elke maand.

Vanwege Hemelvaartsdag komt de volgende bijlage op donderdag 1 juni.

met een dunschiller of een meloensteker en je maakt de meest fantastische creaties. En pep daarna de smaak op met bijvoorbeeld zeezout, chilivlokken, sesamzaad, komijn, paprikapoeder of limoen.

Laatste rage: het schaven van de pit of schil in sauzen of over salades.’’

Groot nadeel van de avocado – snijd hem voor opening rondom door tot op de pit, en draai de twee helften van elkaar af – is dat het vruchtvlees snel verkleurt. Hiervoor heeft Dike handige tips: „Zuren voorkomen dat het gerecht bruin wordt. Ik gebruik hiervoor soms limoen- of citroensap, maar je kunt je avocado ook besprenkelen met sushi-azijn. Bij het kiezen van een avocado komt het aan op gevoel. Knijp met beleid om te voelen of hij zacht genoeg is. Van zo'n beurse bende heeft niemand plezier.’’

Eindredactie Gerda Douma, Roel Snijder, Theo Zandstra Art director & vormgeving Alie Veenhuizen Coverfoto Jan Willem van Vliet Redactie Gezondheid&Co Arend van Wijngaarden 050-5844433 arend.van.wijngaarden@dvhn.nl Rutger van der Meij 058-2845428 rutger.van.der.meij@lc.nl Advertentieverkoop Rianne Marissen 050-5844466 rianne.marissen@ndcmediagroep.nl www.gezondheidenco.nl

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 3

BEWEGEN

LUSTELOZE LENTE

Een seizoensgebonden depressie is iets heel anders dan voorjaarsmoeheid

Heerlijk toch, dat voorjaar? Niet voor iedereen. Sommige mensen voelen zich juist in de lente moe en lusteloos.

4 D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017

TEKST MARTE VAN SANTEN FOTO SHUTTERSTOCK

A

ls de zon doorbreekt, de bollen hun kop boven de grond steken en de vogels gaan fluiten, begint het bij veel mensen te kriebelen. Eindelijk, lente! Tijd om de tuin op orde te brengen, grote schoonmaak te houden en eropuit te gaan. Met het ontluiken van de natuur komen ook de nieuwe energie en plannen.

Hè, hè, eindelijk laten we die donkere, koude dagen achter ons. We koesteren de weldadige zon.

Maar er is een aanzienlijke groep mensen die niet of nauwelijks van de lente geniet. Die zich uitgeblust, prikkelbaar en somber voelt. Elk jaar weer. Zij lijden aan wat in de volksmond voorjaarsmoeheid heet; een aandoening die in geen enkel medisch handboek (meer) is terug te vinden, maar waarvan desondanks veel Nederlanders last hebben.

VITAMINE D ,,Vroeger werd voorjaarsvermoeidheid veroorzaakt door een te eenzijdig dieet”, zegt klinisch psycholoog Ybe Meesters, hoofd van de polikliniek winterdepressie in het Universitair Medisch Centrum Groningen. ,,In de wintermaanden waren verse groenten en fruit niet of nauwelijks te krijgen, met een vitaminetekort tot gevolg. Bovendien ging ’s winters alles een versnelling lager. Boeren leverden bijvoorbeeld maar één keer per dag melk in plaats van twee keer. Ze waren dus minder actief, ze kwamen ook minder buiten. Aan het eind van het seizoen waren hun lichamelijke reserves op.”

Tegenwoordig liggen de winkels echter het hele jaar door vol met verse groente en fruit. En hoewel we ook nu ’s winters ongetwijfeld meer tijd binnenshuis doorbrengen dan ’s zomers, is het verschil in (in)activiteit niet meer zo groot als vroeger. ,,Mensen denken vaak dat voorjaarsmoeheid ontstaat doordat we ’s winters te weinig zonlicht krijgen en daardoor niet genoeg vitamine D aanmaken”, aldus Meesters. ,,Maar een verband tussen de twee is nooit bewezen. Bovendien hebben mensen met een vitamine D-tekort daarvan soms het hele jaar last. Dat verklaart niet de seizoensgebonden klachten. Kennelijk is er meer aan de hand.”

ONDUIDELIJK Ook huisarts Remko Nauta uit Gorredijk vermoedt dat er meer is.

Hij kreeg de laatste weken flink wat mensen met voorjaarsmoeheid op zijn spreekuur. ,,Maar ik zie ook steeds vaker mensen met een herfst- of winterdip”, relativeert hij. ,,Het zijn etiketten voor klachten die meer en meer voorkomen: energieverlies, piekeren, overprikkeld zijn of te druk zijn. Mogelijk vallen die problemen in de lente extra op. Het contrast tussen de energie van de natuur, die in volle kracht losbarst, en de lusteloosheid die sommige mensen ervaren, is immers extra groot. Het zal wel aan het seizoen liggen, denken ze dan.”

Als iemand zich met voorjaarsmoeheid bij hem meldt, pluist hij

SPORT & BEWEGEN

Er is een aanzienlijke groep mensen die niet of nauwelijks van de lente geniet

zo goed mogelijk uit of er een concrete lichamelijke of geestelijke oorzaak kan zijn. Dat doet hij door gerichte vragen te stellen en lichamelijk onderzoek te doen, eventueel aangevuld met bloedonderzoek. ,,We nemen natuurlijk het zekere voor het onzekere. Soms is er sprake van een seizoensgebonden aandoening, zoals hooikoorts, waarvan mensen ook moe kunnen worden. Of iemand kan psychische klachten hebben. Maar in veel gevallen is er geen behandelbare oorzaak te vinden.”

Wat overigens niet betekent dat er niets aan de vermoeidheidsklachten te doen is. Meer bewegen en afleiding zoeken kan bijvoorbeeld helpen (zie kader). Nauta probeert zijn patiënten verder altijd zoveel mogelijk van persoonlijk advies te voorzien. ,,Mijn tips zijn voor iedereen anders. Het hangt maar net af van de leeftijd, levensfase, activiteiten en verwachtingen van iemand wat het beste werkt.”

SEIZOENSGEBONDEN Het is bekend dat sommige mensen in het najaar of in de winter meer last hebben van depressieve gevoelens. Seasonal affective disorder (SAD) heet die aandoening officieel, ofwel seizoensgebonden depressie. Pakweg een half miljoen Nederlanders krijgt daarmee jaarlijks te maken. Zij lijden onder meer aan gevoelens van somberheid en nutteloosheid, vermoeidheid en slaap- en concentratieproblemen. Die kunnen zeer ernstig zijn, tot aan zelfmoordneigingen toe. ,,Maar een seizoensgebonden depressie is echt iets heel anders dan voorjaarsmoeheid”, benadrukt Meesters. ,,Het is een serieuze psychische stoornis, die je niet oplost met bijvoorbeeld dagelijks een half uurtje in de zon zitten. Als je last hebt van dit soort klachten

en ze houden langer dan twee weken aan, doe je er verstandig aan om naar de huisarts te gaan. Oók in het voorjaar.”

Waarom sommige mensen juist ’s winters een depressie krijgen, weten deskundigen niet. ,,Tot nu toe hebben we vooral ontdekt wat de oorzaak niet is. Een tekort aan stoffen als melatonine of vitamine D kan het ontstaan niet verklaren.

Ook kou heeft geen invloed. Als we een slechte zomer met lage temperaturen en veel regen hebben gehad, zou je verwachten dat zich in het najaar meer depressieve klachten voordoen. Maar dat is lang niet altijd geval.”

Opvallend genoeg hebben vrouwen hier vaker last van dan mannen, wel vier keer zoveel zelfs. Dat doet vermoeden dat (schommelingen in) vrouwelijke hormonen hierbij een rol spelen, ook omdat de kans op een winterdepressie na de overgang afneemt.

LENTEDEPRESSIE? Als depressieve klachten seizoensgebonden kunnen zijn, bestaat er dan niet ook zoiets als een lentedepressie? ,,Daar lijkt het niet op”, besluit Meesters. ,,Bij mensen met een seizoensgebonden depressie in het voorjaar zijn de klachten vaak al eerder begonnen. Die zijn dan feitelijk een uitloper van een winterdepressie. Wel weten we inmiddels dat er zoiets als een zomerdepressie bestaat. Maar die komt relatief heel weinig voor. Naar schatting heeft 1 op de 1000 Nederlanders daar last van. Ter vergelijking: 1 op de 34 mensen lijdt aan een winterdepressie.”

Tips tegen (voorjaars)moeheid • Wissel periodes van inspanning af met periodes van rust. Deel activiteiten op in behapbare stukjes en tank tussendoor goed bij. Zo voorkom je dat je jezelf uitput; • heb je moeite met nee zeggen, waardoor je snel te veel hooi op je vork neemt? Vraag dan altijd eerst om bedenktijd als je wordt overvallen door een verzoek, zodat je goed kunt overdenken of je iets daadwerkelijk wilt doen of niet; • merk je dat je veel piekert, zoek dan direct (actieve) afleiding. Tegelijk tobben en iets doen waarbij je al je aandacht nodig hebt, zoals koken of sporten, is bijna onmogelijk. Het gepieker wegduwen heeft geen zin; dan komen de gedachten meestal twee keer zo hard terug; • besteed extra aandacht aan een goede slaap, zodat lichaam en geest de kans krijgen om te herstellen. Zet minimaal een half uur voor het naar bed gaan alle beeldschermen uit en zorg voor een goed geventileerde slaapkamer; • beweeg zoveel mogelijk, juist ook als je moe bent en geen puf hebt. Het is bewezen dat het je humeur verbetert. Bovendien voel je je er fitter door, en raak je beter bestand tegen stress; • wees matig met cafeïne en alcohol.

Die stimuleren de aanmaak van stresshormonen.

SANDERTJE!

M

et mijn buurman Martin stond ik vorige week te praten over zijn belevenissen tijdens ParijsRoubaix. Martin had namelijk de dag ervoor het parcours van Parijs-Roubaix per fiets afgelegd.

Dan ben je een held natuurlijk en wil ik er alles over weten. Maar plots hoorde ik m’n telefoon gaan.

Triiingg! (Eigenlijk heb ik Johnny B. Goode van Chuck Berry als ringtone, maar deze leest beter.)

Ik zag Sandertje in mijn beeldscherm staan. ,,Sander! Sander Dekker! Topper! Hoe gaat het met je, jongen? Ik had jou niet aan de telefoon verwacht, hoor. Ik heb immers niks meer van je vernomen sinds die uitnodiging om te komen rugbyen in het belang van het onderwijs. Valt me van je tegen, hoor. Een beetje asociaal ook wel, vind ik, een jaar lang niet reageren op uitnodigingen van de Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden. Ik heb je zes tweets gestuurd, man!” ,,Ja sorry, ik zat even in m’n Ik ben God en hoef nergens op te reageren-fase. Ik probeer eraan te werken. Excuses, Jan.” ,,Oké, geaccepteerd. Waarom bel je?” ,,Tja ... al gelezen? De mensen in het onderwijs zijn ontevreden. Hoge werkdruk. Verzuimcijfers stijgen. Daarvoor ben ik als staatssecretaris natuurlijk verantwoordelijk. Ik vroeg me af of je ook tips voor me hebt?” ,,Maar, natuurlijk! Kom je dan nog wel een keer rugbyen?” ,,Deal!” ,,Sander, je moet leerlingen én docenten elke dag sport aanbieden! Sporten zorgt ervoor dat leerlingen 21 procent meer leerwinst boeken.

Sport als middel om tot betere leerresultaten te komen dus. Landelijk invoeren die bende! Het mes snijdt aan twee kanten, hè. Leerlingen vinden school leuker, de leerresultaten gaan omhoog en de kids worden gezonder en socialer.

De docenten krijgen drie uren meer tijd om administratief werk te doen. Daarbij moet je de sportdocenten inzetten als health watchers van de scholen. Zij kunnen de collega’s élke dag sport aanbieden. Om gezondheid, vitaliteit en werkplezier te bevorderen. Top idee!” ,,Elke dag sport? Krijg ik dat er wel door?” ,,’t Is eigenlijk net als met de klapschaats, Sander. Het is revolutionair. Hiermee niks doen, dan ga je als domme ezel de geschiedenisboeken in. Moet je niet willen. De wetenschap – in de persoon van prof.dr. Scherder van DWDD – zal je ondersteunen en zal je roemen om je lef!” ,,Revolutionair ... klinkt goed, Jan.” ,,Precies! En doorzetten, hè! Maar daarvoor moet je bij Martin zijn. Ik geef ’m je wel even!”

Parijs-Roubaix. Wat. Een. Held!

JAN HOSPES SPORTDOCENT

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 5

ZW 6 donderdag 20 april 2017 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Vertrekdata: 1 juni (vol) en 14 september 2017.

8-daagse vliegvakantie naar Bloemeneiland Madeira INBEGREPEN

VANAF UW OPSTAPPLAATS IN HET NOORDEN RIJDEN WE U HEEL COMFORTABEL MET DE TOURINGCAR NAAR SCHIPHOL. EEN PAAR UUR LATER BENT U OP MADEIRA, DE ‘PAREL’ VAN DE ATLANTISCHE OCEAAN! Madeira is van oorsprong een vulkaaneiland, dat fantastische steile berghellingen kent. Een mild klimaat zorgt voor een uitbundig, weelderige natuur met schitterende bloemen en planten. Het binnenland is slechts te voet toegankelijk en dit maakt het perfect voor mooie wandelingen; er zijn goede bewegwijzerde voetpaden die u leiden langs indrukwekkende vergezichten. Inclusief bij deze lezersreis is een wandeling naar één van de mooiste steden van Portugal: Funchal. Uw gastheer of -vrouw verzorgt voor u een gevarieerd en vrijblijvend weekprogramma met diverse excursies en uitstapjes.

U verblijft in Hotel Enotel Quinta do Sol**** gelegen op een kleine heuvel vlakbij zee. Rondom het hotel vindt u diverse winkeltjes, restaurantjes en cafés.

- vervoer per comfortabele touringcar vanaf uw opstapplaats naar Schiphol v.v.

- koffie of thee met iets lekkers op de heenweg in de touringcar - retourvlucht Schiphol - Funchal v.v.

(TuiFly) - 10 kg handbagage en 20 kg ruimbagage - luchthavenbelasting en veiligheidstoeslag - transfer van het vliegveld naar uw hotel v.v.

- 7x overnachting in een tweepersoonskamer - 7x uitgebreid ontbijtbuffet - 7x uitgebreid dinerbuffet - begeleide oriëntatiewandeling van het hotel naar Funchal - een Surprising Holland gastheer of -vrouw gedurende de hele reis

LEZERSPRIJS INFORMATIE EN RESERVEREN - www.surprisingholland.nl - telefoon 0592 - 331129 - e-mail info@surprisingholland.nl U vindt deze reis ook op www.dvhn.nl/reizen

€948,-

p.p.

Prijs op basis van een 2-persoonskamer.

Toeslag 1-persoonskamer €120,-. Niet inbegrepen: reis- en/of annuleringsverzekering.

Minimale deelname 25 personen.

www.dvhn.nl/reizen

Zwemmen?

Natuurlijk in Norg!

- Zwemlessen - Aquasporten - Recreatief zwemmen

Tegen inlevering van deze bon ontvangt u aan onze kassa het derde toegangsbewijs voor recreatief zwemmen GRATIS*

*Geldig tot 1 juni 2017. Alleen geldig bij aankoop van 2 toegangskaartjes voor

volwassenen. Niet geldig in conbinatie met andere kortingen of kortingsacties.

www.molenduinbad.nl Eenerstraat 52 - NORG - 0592 612812

the dirE sTrAiTs

al g Origin in r u t a e f bers aits Mem Dire Str iTE sax & Wh Chris drums hiTTEn ss W s i r la Ch World C and five ians!

Music

NPLAN EXCLUSIEVE ACTIE VA

EDITIE E 6 2 N E S S A E IK B R IL WK SUPE /M 30 APR 28 T

OP=OP t niet! Locatie: TT van het jaar. Mis he de top-evenementen van n éé t dit ticket heb je tot Me eid n) oste gro excl transactiek Assen is uitge (incl. servicekosten, 0 8,0 €4 De WK Superbike in ril ap ddock brengen.

30 n bezoek aan de pa : ticket voor zondag tribunes en zelfs ee alle Circuit, Assen. ACTIE op n me ne ats . 29 april, mag je pla gratis toegang op zat

K E T S V IA C I T E J P O KO tickets plan.nl/ n w w w.va

za. 13 mei 2017 WTCExpo.nl AAnvAng progrAmmA 20:00 | AAnvAng show 21:15

TEKST SANDER DE HOSSON

FANTASTISCH

O

p uitnodiging van een thuiszorgverpleegkundige rijd ik aan het einde van een koude vrijdagmiddag uit mijn comfortzone het dorp in waar een van mijn patiënten woont. Ze is achter in de 50 en getroffen door longkanker, met al vele uitzaaiingen op het moment dat ik haar voor het eerst de hand schud. De eerste chemotherapie is een complete voltreffer. Er is een enorme afname van het gezwel. We volgen een traject met maanden hoopgevend succes, de tumor blijft klein. Hierdoor wint ze een zeker vertrouwen op een nog veel langer resultaat dat ik zo nadrukkelijk meebeleef.

Er volgt diepgang in onze relatie, we leren elkaar beter kennen. Het klikt. Ze vertelt me over alles dat voor haar belangrijk is. Haar echtgenoot, die steeds zo bang is, haar kinderen die haar zo steunen. Haar vurige wens op kwaliteit van leven. Haar bijna gekmakende angst om dood te gaan. Maar ook is er veel ruimte voor humor, herkenning. Ik raak gesteld op haar.

We zijn blij we als we, na het behandelsalvo en een eerste vroege controle, kunnen besluiten elkaar pas weer over drie maanden te zien. Opgetogen zwiert ze mijn kamer uit, het herfstweer in. Tot ze me belt, zes weken later en vertelt dat ze weer zo moe is. Dat het niet gaat, dat ze het niet trekt. Na enkele dagen van onmeetbare spanning volgt het trieste bericht dat alles toch weer anders maakt.

Er zijn op de scan nieuwe uitzaaiingen, nog veel meer dan er al waren en de tumor is groter dan ooit tevoren. Na de climax van de uitslag geeft ze betraand haar voorbereide overgave. Ondanks mijn ervaring op dit vlak snoert het me diep als ze het zegt. ,,Ik wil niet meer. Niet nog een keer.”

Ze wil praten. Over haar angst thuis dood te gaan. Het dubbele gevoel dat er bestaat: dat er niemand is die voor haar zorgt als ze ernstig benauwd is. Over haar man die dat dan allemaal moet zien. De kinderen die dat moeten zien. Als ik haar wijs op de mogelijkheid van palliatieve terminale thuiszorg, schept dat geen rust.

Ze verhaalt over het verlies in autonomie met het oog op het huishouden. De angst om alles uit handen te geven. Dat verpleegkundige en medische ‘insluipers’ de regie voeren

Sander de Hosson is longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen, met als specialisaties longkanker en palliatieve zorg. In de rubriek Op leven en dood beschrijft hij elke maand zijn ervaringen in persoonlijke verhalen. Aflevering 15.

op de meest intieme momenten en plekken in haar leven, in haar laatste dagen.

Ik probeer haar te overtuigen van het tegendeel. Als ik haar vertel over de palliatieve terminale thuiszorg, over de mogelijkheden die thuiszorg biedt op medisch vlak of eigenlijk nog beter: op menselijk vlak, lijk ik haar te overtuigen. Precies op dat moment besef ik dat het volstrekt eigenaardig is dat ik dat heel vaak vertel terwijl ik nog nooit een dergelijk sterfbed thuis heb meegemaakt. Ik praat er makkelijk over, terwijl ik het niet ken. Ik vertel haar dat in alle eerlijkheid. Ze waardeert die.

Bij de deur keert ze zich nog eenmaal. ,,Dat was het dan”, fluistert ze als ze mijn hand voor de laatste keer vastpakt. Ik slik omdat ik weet dat mijn rol definitief uitgespeeld is.

GEZWOLLEN Gretig stem ik toe als de verpleegkundige me belt met de mededeling dat de patiënte heeft gevraagd of ik wil langskomen ‘om te zien hoe fantastisch het gaat’. Wat een eer dat ze aan me denkt op dit moment. En wat fijn om te zien dat de thuiszorg haar zo bevalt. Als ik binnenkom, val ik direct stil. Ze is er verschrikkelijk aan toe, ik herken haar bijna niet. Haar gelaat is gezwollen, wellicht van het vocht dat ze ontwikkelt door de cocktails van medicijnen tegen benauwdheid, misselijkheid, vermoeidheid of een ander dramatisch symptoom van een ernstige ziekte in diens nadagen.

Als ze ondanks haar zwakte – haar ingevallen ogen kijken me kort en wezenloos aan – mijn aanwezigheid bemerkt, zie ik met verbazing haar blijdschap. ,,Zij ...”, zegt ze terwijl ze haar hand richt naar de verpleegkundige die achter het bed staat. Haar man knikt heftig mee. Van de angst, die ik zo vaak bij hem zag, is niets meer te bespeuren.

Haar dochters zitten op de bank, in de hoek. In het halfuur dat ik bij haar ben, word ik geraakt door de superlatieven die de familie heeft voor palliatieve terminale thuiszorg.

Een dochter roept: ,,Niets is te gek, alles kan en mag.” Haar man vult aan: ,,Er is tijd voor mij, een praatje, een schouder.”

Verpleegkundigen zijn de ruggengraat van de zorg, dat weet ik al langer. De theorie ken ik, maar hier ervaar ik die ten volle en het moet veel vaker gezegd of geschreeuwd: zij

‘Dat was het dan’, fluistert ze als ze mijn hand voor de laatste keer vastpakt

verlenen de zorg waar het echt om draait. Zij nemen de verantwoordelijkheid en hebben het lef om menselijkheid uit te dragen, terwijl ze zeker niet altijd even goed worden betaald of – misschien wel belangrijker – niet altijd even goed worden gewaardeerd.

Terwijl zij ook nog eens vaak niet de tijd en gelegenheid krijgen om deze zorg optimaal te verlenen. Menswaardige zorg is niet te meten in getallen, kwaliteitsparameters of afvinklijstjes en toch is het een van de belangrijkste parameters, zo niet de belangrijkste. Het is hier, op dit moment en deze plek, dat ik besef dat de palliatieve terminale zorg, die zo vol overgave en zo vol respect wordt verleend, niet alleen de ruggengraat is van menswaardige zorg, maar ook het hart, de longen, de bloedvaten – eigenlijk alle organen.

HELDEN Dit zo nadrukkelijk beseffend nemen we echt afscheid. Een vrouw van in de 50, het is zo vreselijk oneerlijk. Als ik haar aanraak, als mijn hand om haar pols valt en haar ogen me aankijken, zijn er weinig woorden. Het is haar gebroken stem die hartverscheurend mooie woorden maakt om haar dank uit te spreken aan de verpleegkundige helden om haar heen. Ik probeer te ontrafelen wat ze zegt. Fantastische zorg, fantastisch, probeer ik en ze knikt krachteloos ja.

Ik vind hier de reden om mensen altijd te vertellen dat thuis sterven de beste optie is, dat er echt veilige en vertrouwde medische en verpleegkundige ondersteuning klaarstaat. Hoewel bedreigingen op de loer liggen – bezuinigingen, bureaucratie, neuzen die (onbewust) in een andere richting staan – bevestigt deze nog veel te jonge vrouw in enkele woorden het grote belang dat hieraan moet worden gehecht.

Haar enkele woorden, haar oogopslag, haar man, haar kinderen, haar hele huis en vooral haar zijn. Zij brengen een dankwoord aan de thuiszorg. Of eigenlijk doe ik dat nu, veel te kort. Het is ook geen dankwoord, het is een ode. Zonder twijfel de krachtigste die ik ooit aan verpleging zag worden gebracht.

Zie ook: www.gezondheidenco.nl/tag/columnsander-de-hosson Twitter: @shossontwits

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 7

MEDISCH

PRIKKEN TEGEN POLLEN

Na behandeling zijn de hooikoortsklachten bij driekwart van de patiënten flink afgenomen

8 D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017

TEKST RUTGER VAN DER MEIJ

E

xpres een beetje hooikoorts krijgen om daarmee hooikoorts te bestrijden: daar komt immunotherapie op neer. Wie jaar in jaar uit een heftige reactie vertoont zodra de natuur pollen van bomen en grassen verspreidt, kan juist met het toedienen van een extract van diezelfde pollen zijn eigen weerstand verbeteren.

Het principe is al oud, vertelt Hanneke Oude Elberink, allergoloog in het Universitair Medisch Centrum Groningen. ,,Al in 1911 werd in het Britse medische tijdschrift The Lancet voor het eerst over immunotherapie met allergenen geschreven. We weten dus al heel lang dat je het immuunsysteem als het ware voor de gek kunt houden.’’

Veel hooikoortspatiënten kunnen zich goed redden met middeltjes die ze in de supermarkt kopen. Sprays en tabletten werken ontstekingsremmend en blokkeren de aanmaak van histamine, de stof die het lichaam produceert bij gevoeligheid voor stuifmeel. Sommige mensen moeten daarvoor wel elke dag van die geneesmiddelen gebruikmaken.

Dan is er nog de categorie hooikoortspatiënten voor wie zelfs dagelijkse medicatie niet genoeg is om klachtenvrij te blijven.

Juist deze patiënten kunnen baat hebben bij immunotherapie, zegt Oude Elberink. ,,Naar schatting heeft ongeveer een kwart van de bevolking te maken met hooikoortsklachten, dus je hebt het over best veel mensen. Vooral kinderen, met nog een heel leven voor zich, zijn er enorm mee geholpen.’’ Na behandeling zijn de hooikoortsklachten bij driekwart van de patiënten flink afgenomen, in een enkel geval keren ze zelfs nooit meer terug.

Een vooruitzicht zonder klachten kan patiënten de broodnodige motivatie geven, want immunotherapie duurt al gauw drie tot vijf jaar. In die periode wordt met regelmaat een dosis van de betreffende gevoelige stof in het lichaam gebracht. Dat kan met tabletten (dagelijkse inname) of injecties (een keer per maand). In het laatste geval is toediening minder vaak nodig, maar vanwege de hogere dosering vindt de beginfase van de behandeling wel in het ziekenhuis plaats.

Elk voorjaar weer tranende ogen en benauwdheid door dat verdraaide stuifmeel in de lucht?

Immunotherapie kan hooikoortsklachten blijvend flink verminderen.

,,Zo sluiten we alle mogelijke risico’s uit’’, zegt Oude Elberink. ,,Er is altijd een kleine kans dat de patiënt een hevige bijwerking vertoont als we de stof toedienen. We kunnen daarop dan meteen reageren. Zodra alles eenmaal goed is ‘ingeregeld’, kan de therapie verder wordt afgewikkeld bij de huisarts.’’

Voor Noord-Nederland is het UMCG nu nog het epicentrum van immunotherapie; in

Met regelmaat wordt een dosis van de betreffende gevoelige stof in het lichaam gebracht

Groningen zijn de enige twee regionale allergologen (voor volwassenen) werkzaam. Maar die situatie verandert: de afdeling longziekten van het Medisch Centrum Leeuwarden begint deze zomer met de opzet van een aparte allergiepoli, waar de artsen veel hooikoortspatiënten verwachten te behandelen.

Ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten biedt al langer de mogelijkheid voor immunotherapie. Longarts Ben Reitsma ziet het aantal behandelingen in Drachten stijgen. ,,Maar we zien hier nog vaak patiënten die eigenlijk geen idee hebben dat er iets aan te doen valt.’’ Mensen accepteren hun hooikoorts vaak als iets wat in het voorjaar en de zomer gewoon erbij hoort, zegt hij. ,,Uiteindelijk gaan ze dan een keer naar de huisarts, maar die heeft immunotherapie soms wat minder goed in het vizier. Een grote groep patiënten hebben we gewoon nog niet bereikt.’’

Reitsma is zelf hooikoortspatiënt (,,ik heb genoeg aan tabletjes’’), gevoelig voor zowel de gras- als boompollen. De combinatie komt vaak voor, waardoor het niet altijd precies is vast te stellen welke pollensoort de boosdoener is. Dat is ook niet altijd nodig. ,,Het gaat erom dat we de klachten weten de behandelen.’’ Ook astma wordt bij sommige mensen ‘gevoed’ door stuifmeel, zegt Reitsma. Door de hooikoorts aan te pakken is bij deze patiënten ook de astma vaak beter onder controle te houden.

Het UMCG werkt samen met huisartsenlaboratorium Certe aan een allergiedienst. Het is de bedoeling dat die eind dit jaar van start gaat. Na het afnemen van een vragenlijst en een bloedtest bij een patiënt krijgt de huisarts een conclusie met een advies. Bij hooikoortspatiënten kan daarin staan dat zij in aanmerking komen voor immunotherapie.

Volgens Oude Elberink voorkomt dit dat mensen ‘ten onrechte’ met ernstige klachten blijven rondlopen.

De behandelduur van vijf jaar is bedoeld om een blijvend gezondheidseffect te realiseren. ,,In de praktijk zie je vaak in het eerste jaar de klachten al afnemen’’, zegt Reitsma. ,,Dan is het zaak om toch door te zetten en de hele therapie af te ronden.’’

Zo werkt het

2 Mestcellen of mastocyten ● staan in contact met de

1 ●

lucht en maken deel uit van het immuunsysteem

Patiënt ademt stuifmeel in Lichaam herkent stuifmeel als vijandige indringer

Mestcel

Verdedigingscellen (mestcellen) Histamine produceren histamine om indringer te verdrijven

3 Histamine irriteert ● allergie-gevoelig weefsel, zoals neus, ogen en luchtwegen

Hooikoortspatiënten hebben last van één of meerdere klachten Veelvuldig niezen Pijnlijke en jeukende neus ● Loopneus ● Bloedneus ● Verstopte neus ● Rode ogen met jeukend/branderig gevoel ● Hoofdpijn ● Vermoeidheid en lusteloosheid

Tranende ogen en gezwollen oogleden Kriebelhoest ● Opgezwollen keel ● Astma ● Eczeem ● Jeukend gehemelte ● Aders van ogen kunnen springen ● Er kan wat pus ontstaan in de ogen

●

●

●

●

Kruisallergie

Pollenallergie gaat vaak samen met overgevoeligheid voor bepaalde soorten voedsel. Deze combinatie wordt kruisallergie genoemd.

© DvhN/LC 200417 | Bronnen: Wikipedia, Weeronline.nl, hooikoorts.gezondheidshandboek.nl | Beeld: Shutterstock, ANP, Wikipedia

‘EEUWIG DANKBAAR’

C

hristien van den Berg uit Hattem barstte van opluchting in huilen uit toen ze te horen kreeg dat er iets aan haar ernstige hooikoorts viel te doen. ,,Ik heb mijn leven terug.’’ ,,Mijn allergie begon pas rond mijn veertigste, maar bepaalde al snel mijn leven. Als zelfstandig adviseur ontmoette ik vaak nieuwe klanten en was veel onderweg. Nu moest ik zakelijke gesprekken voeren met een loopneus of kon ik niet meer autorijden door mijn ontstoken ogen. En omdat ik vooral gevoelig was voor boompollen kreeg ik vaak in december al klachten. Mensen konden dat moeilijk begrijpen.’’ ,,Fietsen of buiten zitten ging niet meer. In het bos kwam ik niet, vakanties vierde ik aan de kust. Dolblij was ik als het regende. Zonder pollenfilter in de auto kon ik niet de weg op. De klachten werden zo erg dat ik bijna arbeidsongeschikt raakte. Ik liep al een paar jaar bij de huisarts, maar heb daar zelf aan de bel moeten trekken voor meer hulp. Gelukkig wist hij dat het UCMG immunotherapie aanbood. Ook mijn energie was inmiddels totaal weg. Ik heb ontzettend gehuild van opluchting toen ik van Oude Elberink hoorde dat er wat aan te doen was. Pas in het ziekenhuis werd duidelijk dat ik ook nog astma had.’’ ,,Het eerste half jaar moest ik elke week vanuit mijn woonplaats Hattem naar Groningen voor een prik, de twee jaar daarop één keer per maand. Na overleg met het UMCG wilde mijn huisarts de behandeling toen wel overnemen, zodat ik niet steeds zo ver hoefde te reizen. Vijf jaar heeft mijn behandeling geduurd. Al na een jaar werden mijn klachten minder, maar pas twee maanden geleden is de therapie echt gestopt.’’ ,,Dit is mijn eerste pollenseizoen ná de therapie. Ik begin voorzichtig, ga nog niet fietsen en zo. Moe ben ik nog weleens, maar de extreme moeheidspieken van vroeger zijn weg. Ik kan weer normaal werken. Ik heb mijn leven terug. Eeuwig dankbaar ben ik mijn huisarts voor het doorverwijzen naar het ziekenhuis. Ik hoop dat andere huisartsen dat ook vaak doen voor mensen zoals ik.’’ ,,Voorlopig neem ik kleine stappen met het naar buiten gaan, tot ik zeker weet dat mijn klachten echt blijvend zijn verminderd. Maar zelfs al dat niet zo is, weet ik van de arts dat ik zonder problemen een nieuwe behandeling kan beginnen. Mijn klachten blijken oplosbaar te zijn. Dat idee geeft me heel veel rust.’’

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 9

Ook voor wie het beste voor weinig wil!

Samsung Galaxy A5 1000 MB/MIN/SMS

TOTAAL P/MND

19,-

LIEVER SIM ONLY? 1000 MB/MIN/SMS VOOR MAAR 8,-

Voor wie niet te veel wil betalen en toch het beste wil is er hollandsnieuwe. Kies ook het beste voor weinig met bijvoorbeeld de Samsung Galaxy A5. Deze premium smartphone met Super AMOLED scherm, vingerafdrukscanner en 13 megapixel camera is er nu voor een budget prijs.

Nu i.c.m. 1000 MB/MIN/SMS voor maar 19,- per maand.

hollandsnieuwe.nl/noorden Totale toestelkosten

Eenmalige betaling

Totaal kredietbedrag

Termijnbedrag

Duur overeenkomst

Debetrentevoet / JKP

€ 264

€0

€ 264

€ 11

24 mnd

0%

Deze tabel bevat een voorbeeld van een telefoonkrediet en de prijs die je hiervoor per maand betaalt. Het telefoonkrediet is een aflopend goederenkrediet van Vodafone Financial Services B.V. Vodafone Libertel B.V. treedt op als verbonden bemiddelaar voor Vodafone Financial Services en bemiddelt uitsluitend voor Vodafone Financial Services. Vodafone Financial Services en Vodafone Libertel geven geen advies over het telefoonkrediet. Je dient zelf te bepalen of het telefoonkrediet aansluit bij jouw persoonlijke omstandigheden.

Prijs excl. eenmalige kosten ter hoogte van €30,-. Deze actie is geldig tot en met 31 maart 2017.

DAGBLAD VAN HET NOORDEN donderdag 20 april 2017

ZW 11

COMFORTABEL ZITTEN

EN MAKKELIJK OPSTAAN IN EEN RELAXFAUTEUIL MET STA-OP FUNCTIE GROTE COLLECTIE IN STOF EN LEER

ACTIEPRIJZEN!

ER IS AL EEN RELAXFAUTEUIL VANAF

€399,-

GRATIS en vrijblijvend

advies bij u thuis!

Bel voor een afspraak 050 - 5010601 Showroom: Westeresch 14, 9301 ZW Roden. (050) 501 06 01

Zitcomfort, slaapcomfort en leefcomfort voor senioren

5000m2 keuze in seniorenmeubelen, bad- en bedtextiel, scootmobielen, hulpmiddelen, relaxfauteuils etc.

Dinsdag t/m vrijdag 10.00 - 18.00 uur. Zaterdag 10.00 - 17.00 uur. Maandag gesloten.

www.seniorenadviescentrum.nl

Donderdag koopavond tot 20.00 uur. Gratis parkeren voor de deur.

Vertrekdatum: zondag 14 mei 2017.

Maak van Moederdag een onvergetelijke beleving!

En ja, deze musical is geschikt voor iedereen(!), zeker weten dat niet alleen de (schoon)moeders ontroerd zullen zijn!

- vervoer per comfortabele touringcar vanuit Noord-Nederland naar Utrecht v.v.

- koffie/thee & Moederdagchocolaatjes op de heenreis in de touringcar - speciaal ontvangst in het Beatrix Theater Utrecht - voor onze groep gereserveerde gaderobe zodat u niet in de rij hoeft te staan - ontvangst met “The Bodyguard Scroppino” (verfrissende cocktail van Wodka, Prosecco en Citroensorbet ijs) of een non-alcoholisch drankje) - diverse (kleine) sandwiches - pauzedrankje wijn/bier en frisdrank - pauze arrangement met chips met dipsausjes, notenmelange, olijven & diverse hapjes - zondagmiddag - matineevoorstelling (14.00 uur) 3e rang zitplaatsen (t.w.v. €57,-) - als aandenken wordt er een speciale polaroidfoto van u gemaakt die u direct meekrijgt!

- op de terugreis in de touringcar Unox Cup a Soup & een hartige snack - gastvrouw of -heer gedurende het gehele arrangement

LEZERSPRIJS

kje ‘Scroppi no’ dran

€119,-

INFORMATIE EN RESERVEREN - www.carlaoortwijnevents.nl - Tel. 0592-703008 (ma-vr) U vindt deze dagtocht ook op www.dvhn.nl/reizen.

ard gu dy

Relaxed en per comfortabele touringcar vanuit Noord-Nederland met aan boord een vers kopje koffie of thee & speciale Moederdagchocolaatjes.

The Bodyguard STOPT! Al meer dan 750.000 bezoekers beleefden deze gevaarlijk lekkere hitsensatie in het Beatrix Theater Utrecht. De opwindende mix van musical, popconcert, thriller en love story werd bekroond met maar liefst drie Musical Awards. De laatste voorstellingen zijn in verkoop, dus wacht niet te lang!

The Bodyguard vertelt het spannende verhaal van een verboden, onmogelijk liefde tussen een superster en haar bodyguard. Pak deze laatste kans om te genieten van alle wereldhits van Whitney Houston waaronder ‘I will always love you’ en ‘I wanna dance with somebody’.

Je hoort ze in de originele Engelstalige versie.

Geniet voor het laatst van de sterrencast met Romy Monteiro en April Darby die afwisselend schitteren als superster Rachel Marron. En met Dave Mantel of Mark van Eeuwen in de rol van sexy bodyguard. ‘Feel the heat with somebody...’ en boek nu het nog kan!

INBEGREPEN

Hé tB o

SAMEN NAAR DE MUSICAL ‘THE BODYGUARD’ IN HET BEATRIX THEATER UTRECHT!

“I Will Always Love You” www.dvhn.nl/reizen

p.p.

2e rang zitplaats: toeslag €10,1e rang zitplaats: toeslag €18,Reserveringskosten €5,- (i.p.v. 6,85) Plaatsen zijn o.b.v. beschikbaarheid OPSTAPPLAATSEN Route 1: Groningen, Haren, Assen, Hoogeveen, Meppel.

Route 2: Leeuwarden, Hurdegaryp, Quatrebras, Burgum, Drachten, Heerenveen, Joure, Lemmer Minimaal 35 personen per route

WELLNESS

PERMANENTE MAKE-UP

Permanente make-up en cosmetische tatoeages zijn in opkomst.

Extra strakke wenkbrauwen, eyeliner of lippenstift, zonder dagelijks gedoe. Maar het blijven tatoeages. Met alle voor- en nadelen vandien.

S

Ziektes Omdat permanente make-up om echte tatoeages gaat, moet de schoonheidsspecialiste van tevoren vragen naar de gezondheidstoestand van elke klant. Mensen met diabetes, hemofilie of patiënten die bloedverdunners slikken kunnen beter niet ondoordacht aan een tatoeage beginnen. ,,Ik adviseer iemand die bloedverdunners gebruikt ze een dag voor de behandeling niet te slikken.

Het bloedt altijd een beetje, dus dan wordt het minder erg.’’ Een koortslip (herpes) is een goede reden om de lippen niet te behandelen. In het geval van geregeld terugkerende oogontstekingen of een hoornvliesaandoening wordt het zetten van permanente eyelines afgeraden.

trakker dan mascara of eyeliner n het scheelt dagelijks veel tijd. Permanente make-up is niet voor niets in opkomst. De schoonheidssalons die cosmetische tatoeages zetten hebben de laatste jaren volop werk. Helemaal nu er een nieuwe techniek is zonder elektrisch apparaat, maar met kleine mesjes: het zogeheten microblading, waarmee de schoonheidsspecialist als een ware kunstenaar haartjes van wenkbrauwen schildert. ,,Je moet wel weten wat je doet’’, zegt schoonheidsspecialiste Lisette Bouman van Skincare Aurora in Oldekerk. ,,Daarvoor is een goede scholing en bijscholing echt nodig.’’ Bouman is al dertig jaar schoonheidsspecialiste, ze zet al vijftien jaar permanente make-up. ,,Klanten zijn er meestal erg tevreden mee.’’ Het gaat niet altijd naar wens: ,,Ik krijg ook vrij veel klanten voor herstelbehandelingen, omdat het ergens anders is misgegaan.’’

In Friesland, Groningen en Drenthe hebben ruim 150 bedrijven een vergunning van de GGD om permanente make-up te tatoeeren. Het worden er maandelijks meer. De bedrijven die worden erkend door de GGD werken netjes en hygiënisch. Volgens het ministerie van volksgezondheid is er sowieso met de veiligheid van de Nederlandse schoonheidssalons weinig mis. Er zijn ook illegale salons, en dat is niet zonder risico.

Voor weinig geld kun je op vakantie in Turkije of Thailand je huid laten bewerken. ,,Het grootste gevaar is infectie’’, stelt Trea Boersema, inspecteur technische hygiëne bij de GGD in Groningen. ,,Je hebt na zo’n behandeling toch wondjes in je huid.’’ De meeste salons werken weliswaar met schoon materiaal, maar infecties ontstaan vaak doordat klanten zelf niet goed omgaan met de nazorg. Het betreft doorgaans vrouwen die graag middeltjes op hun huid smeren en pukkeltjes uitdrukken. ,,Je moet er natuurlijk niet zelf met borsteltjes en middeltjes in gaan rommelen. Er is gewoon eerst een wondje en daarop komen korstjes. Daarmee moet je even geduld hebben’’, zegt Boersema.

Ook de GGD Drenthe en GGD Fryslân controleren de salons en andere bedrijven die dit soort tatoeages zetten. Ook daar blijkt dat de regels vrij goed worden gevolgd. Een enkele keer wordt een vergunning geweigerd omdat niet de juiste middelen voor desinfectie worden gebruikt. Of omdat handschoenen, naalden of pigmenten niet voldoen of de salon niet goed wordt geventileerd.

Meestal krijgen de salons twee maanden de tijd zich te verbeteren en is het daarna in orde.

Op de website www.veiligtatoeerenenpiercen.nl staat een tabblad veilig PMU (= permanente make-up) waar je per woonplaats pre-

12 D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017

vindt Boersema. Kijk daarom niet alleen naar de prijs van de behandeling. ,,Je zit er toch een paar jaar aan vast.’’

Het kan geen kwaad dat ouders hun kind begeleiden bij een behandeling; cosmetische tatoeages zijn toegestaan vanaf 12 jaar, onder begeleiding van een wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Vanaf 16 jaar zelfs zonder ouders erbij. Een leeftijd waarop niet iedereen even goed kan overzien wat de gevolgen zijn van een tatoeage.

Je moet er niet zelf met borsteltjes en middeltjes in gaan rommelen

cies kunt zien welke salons een vergunning hebben. Slechts een enkele heeft geen vergunning. De NVWA, de Nederlandse voedselen warenautoriteit, kan in dat geval ingrijpen, maar dat is een uitzondering in NoordNederland.

Een infectie is niet het enige risico. De tatoeage moet ook mooi zijn. Omdat het vrijwel altijd een tamelijk lichte tatoeage is, vervaagt hij na een aantal jaren. Maar dat duurt voor sommigen toch te lang. ,,Als-ie te groot is, of lelijk of hoekig uitvalt, loop je er toch jaren mee rond’’, weet Boersema. ,,We krijgen weleens klachten van mensen die niet tevreden zijn over het resultaat. Maar als GGD gaan wij daar niet over. Wij controleren alleen de veiligheid. Niet of de tatoeage mooi genoeg is.’’

Het advies is dan ook om van tevoren goed bij de betreffende schoonheidssalon te kijken hoe de resultaten bij anderen zijn.

Veel salons tonen foto’s van hun werk. ,,De kwaliteit kan echt behoorlijk verschillen’’,

TECHNIEKEN Permanente wenkbrauwen zijn het populairst. Ook eyelines worden in het Noorden veel aangebracht. Op het gebied van lippen is de Friese, Groningse of Drentse vrouw terughoudend. Altijd felrode lippen met strakke randen, of roze of andere kleuren ... niet iedereen durft het aan.

De cosmetische tatoeage werd vroeger vooral gezet met een elektrisch apparaat. Het is ongeveer hetzelfde apparaat als in een normale tattooshop. Maar dan met kleinere naaldjes, die na gebruik horen te worden weggegooid. Met de naald worden sneetjes aangebracht in de huid en daarin gaat de inkt. Er zijn tal van pigmentkleuren, en de keuze daarvan komt nogal nauw. ,,Je moet er rekening mee houden dat de kleur afhankelijk is van de huidskleur van iemand’’, zegt specialiste Bouman.

Een nieuwe techniek is micro-blading, ook wel hairstrokes genoemd. Dit zijn kleine mesjes, vergelijkbaar met Stanleymesjes, bedoeld voor eenmalig gebruik. De schoonheidsspecialiste doopt het mesje in de inkt, net als een ouderwetse kroontjespen, en trekt daarmee sneetjes in de huid. Dat gaat gewoon met de hand. Dus enige ervaring, enig tekenvermogen en een vaste hand zijn vereist.

Het voordeel van de hairstroketechniek is dat je preciezere, fijnere lijntjes kan trekken dan met de machine. Die wordt meer gebruikt om wat grotere gebieden in te kleuren.

Elke tien jaar Doordat de sneetjes minder diep zijn en er andere inkt wordt gebruikt dan bij reguliere tatoeages, zijn cosmetische tattoos in principe tijdelijk. Een passende ontwikkeling omdat iemands gezicht meestal verandert als hij ouder wordt. Rimpels, wallen, hangende oogleden: getatoeëerde wenkbrauwen kunnen dan nogal lelijk uitvallen. ,,Soms vragen klanten wel om er andere inkt in te doen zodat het levenslang blijft, maar ik adviseer dat niet te doen’’, zegt specialist Lisette Bouman. ,,Je wilt een verzakte wenkbrauw tien jaar later liever opnieuw doen.’’

TEKST AREND VAN WIJNGAARDEN FOTO’S JAN WILLEM VAN VLIET

De kwaliteit van de tatoeages kan echt behoorlijk verschillen

Schoonheidsspecialiste Lisette Bouman brengt bij een klant een paar permanente wenkbrauwen aan.

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 13

DALEN Twins Beautycare Dalen * Bindweefselmassage, Microblading Algehele huidverbetering Kruisstraat 17 7751 GH Dalen Tel. 0524 - 551018 twinsbeautycenterdalen@ gmail.com www.teamtwins.nl

ERICA Jade Huid- en Voetverzorging * Elektrisch ontharen, Acne behandeling, Bindweefsel massage, Voetreflexzonemassage, Dorn therapeut, ik werk met RoselHeim Heemskerkstraat 15 7887 AA Erica Tel. 0591 - 303703 www.jadehuidverzorging.nl info@jadehuidverzorging.nl

EMMEN Schoonheidssalon “LA BELLE” Anja Wolf * Vergoeding acne behandeling, Rosel Heim Huidverzorgingsproducten, Be-Mineral make-up.

Dennelaan 46 7822 EL Emmen Tel. 0591 - 613982 www.schoonheidssalonlabelle.nl info@schoonheidssalonlabelle.nl

EMMEN SmartPuls * Definitieve ontharen, Huidverjonging, Afvallen/Verstevigen Botox/Fillers, Acne/Huidverbetering.

Weerdingestraat 42b 7815 SC Emmen Mob. 06 - 25442244 www.smartpulsemmen.nl info@smartpulsemmen.nl

Exloo Schoonheidssalon de Zandstede * Biopeeling - Neoderma, Masque Modellant - Maria Galland, 100% Minerale Make up - Mineralogie en Appelstamcel therapie Veldakkersweg 22 7875 BT Exloo Tel. 0591 - 548044 info@dezandstede.nl www.dezandstede.nl

GIETEN Schoonheidssalon Marlinda * Definitief ontharen, huidverbetering, fruitzuur behandelingen en bindweefselmassage.

Brink 17 9461 AR Gieten Mob. 06 - 33610418 marlin3107@hotmail.com www.salonmarlinda.nl

KLAZIENAVEEN Schoonheidsinstituut Amice * Cryolipolyse vetbevriezer, Ipl definiet ontharen Cosmetisch arts plexr, Botox, fillers 3D hairstroke mesjes technies.

De Kap 36 7891 LX Klazienaveen Mob. 06 - 29053467 www.schoonheidsinstituutamice.nl info@schoonheidsinstituutamice.nl

MEPPEL Schoonheidsinstituut Rita Kuiper * Medisch schoonheidsspecialist, acné, ontharen, camouflage, tatoeageverwijdering.

Ceintuurbaan 1, 7941 LR Meppel Tel. 0522 - 258318 info@bodyboetiek.nl www.bodyboetiek.nl

ZUIDLAREN Schoonheidssalon Thea Jansen * Gespecialiseerd in acne behandelingen, laser en elektrisch ontharen.

Zorgverzekeraars vergoeden de behandelingen.

De Stiel 10, Zuidlaren Tel. 050 - 4093991 schoonheidssalonthea@ hotmail.com www.schoonheidssalontheajansen.nl

VRIES OOSTERWOLDE Schoonheids en Pedicuresalon Ria * Elektrisch ontharen, Anti-Aging behandeling, Lymfedrainage en Gezichtsbehandelingen De Hegen 60 8431 JR Oosterwolde Tel. 0516 - 514657 riaenmans@live.nl

Schoonheidssalon Power & Beauty *Pedicure (lid provoet), Permanente make up/microblading, Gezichtsbehandelingen en lichaamsbehandelingen.

Oude Asserstraat 34A 9481 BL Vries Tel. 0592 - 545168 info@powerandbeauty.nl www.powerandbeauty.nl

ZEVENHUIZEN SCHOONEBEEK Praktijk Gezondheidscentrum Huidspecialist Marry-Helena *Erkend en zeer kundig arts voor Rimpelbehandeling met tijdelijke fillers of Botox,Laser ontharen, gezicht (met ZFverg), oksels, bikini, enz voor mannen en vrouwen, Laseren van pigmentvlekken , steelwratjes, bloedvaatjes enz. weg ermee!

Permanente make-up, accentueer wenkbrauwen (hairstroke), eyeliner of lippen.

Europaweg 105 7761 AB Schoonebeek Tel. 0524 - 532088 info@salonmarryhelena.nl www.salonmarryhelena.nl

Studio Balans, Salon voor huidverzorging * Schoonheid is gezondheid zichtbaar maken.

Energetische behandelingen en producten volgens de bewezen Traditionele Chinese Geneeskunde.

De Haspel boven 2 9354 XM Zevenhuizen GN Tel. 0594-631175 info@studiobalans.nl www.studiobalans.nl

ZUIDWOLDE Schoonheidssalon L’Esthetique * Behandelen van Couperose steelwratjes en ouderdomsvlekken, Chemische peeling, Ontspannende en huidverbeterende behandelingen.

Suuddal 48 7921 EJ Zuidwolde Mob. 06 - 41666771 info@lesthetique.nl www.lesthetique.nl

TEKST CARINA TWERDA FOTO’S ARIE KIEVIT, SHUTTERSTOCK

VRAAG & ANTWOORD

RECEPT

NOTENGROENTEBROOD

S

inds een paar jaar heb ik een moestuintje achter huis. Met van die makkelijke moestuinbakken van Jelle uit Den Andel.

Simpel en erg leuk. Zo heb ik elk jaar de lekkerste radijsjes en worteltjes, knapperige sla, sappige tomaten en veel meer. Dit jaar ga ik eens courgettes proberen. Ook uit eigenbelang want dan kunnen we nog vaker dit heerlijke noten-groentebrood eten.

Wat heb je nodig?

• 80 gram havermoutmeel. Mocht je dit niet kunnen krijgen dan kun je zelf ook havermout fijn malen; • 150 gram grof gehakte noten (walnoot, amandel, hazelnoot of cashewnoot), welke je maar lekker vindt; • 100 gram pitten en zaden (zonnebloempit, lijnzaad, pompoenpit); • snuf zout (naar smaak); • 5 middelgrote eieren; • 150 gram geraspte groenten. Ik koos courgette, wortel en spinazie

De vorige Vraag & Antwoord lokte weer leuke reacties uit. Het recept om zelf mayonaise te maken deed het goed; er verschenen diverse foto’s in de mailbox. Daarnaast kwamen ook enkele vragen binnen. Want wat is eigenlijk een power nap?

N

etty Alkema uit Ekehaar vraagt zich af of het niet gevaarlijk is om rauwe eieren te gebruiken omdat niets in het recept gekookt wordt. ,,Ik probeer namelijk eieren altijd goed te doorbakken of te koken. Hoe zit dat? En hoe lang is de mayonaise houdbaar?”

Een terechte vraag over rauwe eieren. Vooral kwetsbare groepen zoals ouderen, zieken en zwangere vrouwen kunnen beter geen gerechten eten met niet gegaarde eieren, om het risico op een salmonellabesmetting te vermijden. De salmonellabacterie kan nare maagen darmklachten veroorzaken.

Maar van gekookte of gebakken eieren kun je geen mayonaise maken ...

Aan een ei kun je niet zien of de bacterie erin zit. Het risico op besmetting is weliswaar klein, het is er wel. Volgens cijfers van het Voedingscentrum zijn ongeveer 3 op elke 10.000 eieren besmet met salmonella. Volgens het Productschap Vlees, Vis en Eieren worden kippen streng gecontroleerd en is kans op een besmet ei verwaarloosbaar. Salmonella zit hoofdzakelijk aan de buitenkant van de eierschaal en niet binnenin, maar bij het breken van een ei komen die met elkaar in aanraking.

In de keuken is het belangrijk om schoon en hygiënisch te werk te gaan, zodat microben tijdens het

bereiden geen kans krijgen. Mocht je geen enkel risico willen nemen, dan kun je de eieren ook pasteuriseren: 1 minuut in kokend water leggen. Beslist niet langer! Het eiwit en de dooier blijven vloeibaar. Voor zelfgemaakte mayonaise geldt daarbij: hoe verser de eieren hoe beter.

Er zijn ook voorverpakte gepasteuriseerde eieren (zonder schaal) verkrijgbaar, al bedienden Albert Heijn en Jumbo hun klanten op dat vlak veel beter in het verleden (laatstgenoemde heeft nog wel de eiwitten van TwoChicks). Groothandels als Sligro en Makro verkopen gepasteuriseerde eieren in horecaverpakking. Wie zijn handen daarop weet te leggen kan het in porties invriezen, bijvoorbeeld in een ijsblokjeshouder.

Verse mayonaise in een afgesloten pot blijft zonder probleem twee weken goed, mits bewaard in de koelkast. Misschien zelfs langer, maar die periode wordt bij ons nooit gehaald. Houd de mayonaise wel zuiver, dat komt de houdbaarheid zeer ten goede. Er horen geen resten van voorgaande maaltijden of bereidingen in thuis. En gebruik telkens een schone lepel.

Hebt u het mayonaiserecept gemist? Op www.gezondheidenco.nl kunt u het terugvinden onder het kopje recepten.

De 74-jarige Jan Willem van der Schaar uit Meppel vraagt zich af

wat een power nap is. ,,Ik hoor dat steeds vaker mensen roepen en dan vooral mensen van mijn leeftijd. Ik heb begrepen dat je dan even een knippertje doet. Maar waarom noemen ze dat niet gewoon een middagdutje in plaats van zo’n Engels woord?’’

Een power nap is een kort maar krachtig slaapje van zo’n 10 tot 20 minuten. Genoeg om je op te laden zodat je weer geconcentreerd kunt werken, waarbij de korte tijd voorkomt dat je in de diepe slaapfase terechtkomt wat (negatieve) invloed zou hebben op je nachtrust.

Bereiding Verwarm de oven voor tot 185 graden Celsius.

Doe alle droge ingrediënten in een kom en meng goed. Voeg de geraspte groenten en de eieren (één voor één) toe. Bekleed een cakevorm met bakpapier. Schep het deeg in een cakevorm. Bak het noten-groentebrood in 45 minuten gaar.

Laat het brood goed afkoelen. Wanneer je bakwerk goed is afgekoeld, kun je het besmeren met heerlijke roomboter, margarine of halvarine. In een schone theedoek gewikkeld is het brood een dag of drie in de koelkast te bewaren.

Eet smakelijk!

CARINA TWERDA

Hebt u ook een vraag of wilt u reageren? Of bent u (medisch) specialist en wilt u meewerken aan deze rubriek?

Mail naar gezondheidenco@ndcmediagroep. nl. Vergeet niet uw naam en woonplaats te vermelden.

Zie ook: www.gezondheidenco.nl.

Of like ons op facebook: www.facebook.com/gezondheidenco.

D A G B L A D V A N H E T N O O R D E N D O N D E R D A G 2 0 A P R I L 2 017 15

NU TOT

Stella Copenhague

40

DE EUROPESE TESTWINNAAR

test verdict

85 invehicles test

in n t wssic te s cl a

%

er

13 test winners · 27 very good 24 good · 22 no award

2017 march

1 S E KORTING OP ALLE E-BIK

ACTIE GELDIG T/M 22 APRIL A.S.

Gratis brochure of proefrit aan huis?

Bel naar 0341 - 25 22 66 of kijk op stellafie lafietse tsen n.nl .nl

NU E-BIKES AL V.A.

WEES ER SNEL BIJ! DEZE ACTIE IS ALLEEN DEZE WEEK GELDIG!

MAANDAG

17 APRIL

DINSDAG

18 APRIL

WOENSDAG

19 APRIL

DONDERDAG

20 APRIL

VRIJDAG

21 APRIL

ZATERDAG

22 APRIL

879,-

incl. gratis service aan huis

meer dan

5 dagen levertijd

200.000 verkochte e-bikes!

Bezoek nu een E-bike Testcenter in de buurt!

Assen ZEILMAKERSTRAAT 30

Gratis demo en service aan huis

verzekeringen

Laagste prijs

Nederlandse kwaliteit

€50,KORTING

Bij aankoop van een e-bike.

Korting op een accessoire naar keuze!

ACTIE GELDIG T/M 22 APRIL A.S. Lever deze coupon in bij een van onze E-bike Testcenters!

1 2

Niet i.c.m. lopende acties en inruil. Bestellingen via NFP of BFN uitgezonderd. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

Garantie op locatie in Nederland, excl. Waddeneilanden. Bij normaal gebruik en onderhoud op accu en motorpakket twee jaar garantie.

Direct de zen? actuele prij

Digitale ? ure brogc‘mhaa n op Vraa onze website!

1704.8 - Dagblad van het Noorden

Garantie tot 5 jaar 2