Roma en Sinti Vervolging in Nederland Roma en Sinti zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog als groep vervolgd en slachtoffer geworden van genocide. De nazi’s beschouwden hen als een minderwaardig ras. Met de rassenwetten van Neurenberg in 1936 werd bepaald dat iemand met twee of meer voorouders ‘met zigeunerbloed’ als ‘zigeuner’ moest worden gezien en werd daarmee het slachtoffer van discriminatie, uitsluiting en vervolging. Net als Joden werden ‘zigeuners’ door de nazi’s in heel Europa systematisch vervolgd en vermoord. In Nederland werden Roma en Sinti de eerste jaren van de bezettingsperiode gespaard, tot in 1943 een trekverbod werd ingesteld voor woonwagenbewoners, onder wie veel Roma en Sinti. Ze moesten verplicht verhuizen en werden ondergebracht in een van de 27 daartoe ingestelde bewaakte verzamelkampen. Een jaar later, op 16 mei 1944, werden deze kampen op bevel van de bezetter bij een landelijke razzia ontruimd. De bewoners werden naar Kamp Westerbork gebracht. Die dag werden 578 mensen uit alle delen van Nederland opgepakt en afgevoerd naar Westerbork. Onder hen waren complete gezinnen. In doorgangskamp Westerbork werd vervolgens bepaald welke woonwagenbewoners het etiket ‘zigeuner’ kregen. Ongeveer de helft bleek geen Roma en Sinti te zijn, maar zogenoemde ‘arische’ woonwagenbewoners. Zij werden kort na aankomst vrijgelaten. Van de overgebleven Roma en Sinti werden 64 personen vrijgesteld van deportatie omdat ze in het bezit waren van een buitenlands (vooral Zwitsers en Italiaans) paspoort. Op 19 mei werden de overige 246 ‘zigeuners’ vanuit Westerbork in veewagens op transport gesteld naar Auschwitz-Birkenau, waar zij werden opgesloten in een kamp, afgezonderd van andere gevangen. Een groot deel van hen is omgekomen door vergassing na de ontruiming van dit zogeheten ‘zigeunerkamp’ in de nacht van 2 op 3 augustus 1944. Een ander deel is overgebracht naar werkkampen, waar zij dwangarbeid moesten verrichten. In totaal zijn 215 Roma en Sinti uit Nederland vergast of omgekomen door mishandeling, ziekte en uitputting. Slechts 31 van de weggevoerde ‘zigeuners’ overleefden de oorlog. Na de oorlog is het lot van Roma en Sinti lang een onderbelicht onderdeel van de vervolgingsgeschiedenis gebleven. Roma en Sinti bleven aangeduid met het scheldwoord ‘zigeuner’ dat van oudsher ‘rondtrekkende bandiet’ betekent. Het Sinti-meisje Settela Steinbach werd op 19 mei 1944 vanuit Westerbork naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Daar werd ze in de nacht van 2 op 3 augustus vermoord. Deze foto is een still uit de Westerbork-film van Rudolf Breslauer
Zwijgen
BEELDBANK WO2 - NIOD - HERMAN HEUKELS
Lalla Weiss: “Wat gebeurd is tijdens de oorlog, daar wordt bij ons niet over gesproken. Bij de Sinti spreek je niet over de pijn, het verdriet, het verlies. Het is een soort geheim dat in de lucht hangt. Ook
‘Het transport naar Westerbork heeft een aardbeving teweeg gebracht in de gemeenschap’
is onze gemeenschap nogal naar binnen gericht. Dat heeft een geschiedenis. Je kan het vergelijken met een situatie waarin je heel lang tegen een kind zegt dat hij niet mee mag spelen. Op een dag wíl hij niet eens meer meedoen. De angst is heel sterk dat anderen misbruik maken van wat ze over je weten. Een wantrouwen. De nazi’s hebben ons extra kunnen vernederen omdat ze wisten hoe belangrijk reinheid en kenmerken als lange haren bij vrouwen zijn in onze cultuur: ze schoren Roma en Sinti kaal en de mensen werden gedwongen uit een trog te eten. Tegenover niet-Sinti wordt daarom nog meer verzwegen. Veel blijft binnen onze groep.
Roma en Sinti-slachtoffers 1940-1945 Slachtoffers Roma en Sinti:
215
> Lalla Weiss 68
69