Monitor Polonijny 1998_2:Monitor Polonijny 1998_2 17/02/16 15:37 Page 1
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY POLAKÓW W REPUBLICE SŁOWACKIEJ
rocznik III.
nr 2
luty 1998
Nowy KODEKS DROGOWY w Polsce (czyt. na s. 8)
cena 5 Sk
Za wybitne zasługi
W dniu 11 lutego br. w Instytucie Polskim w Bratysławie Ambasador RP w Republice Słowackiej Jan Komornicki udekorował obywateli słowackich wysokimi polskimi odznaczeniami nadanymi im 28 listopada 1997 roku przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego. Za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko słowackiej współpracy zostali odznaczeni: Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej prof. Ján Findra; Krzyżami Oficerskimi Orderu Zasługi: doc. Ferdinand Buffa, gen. maj. Ján Čmilanský, doc. Štefan Drug, prof. Jozef Hvišč, František Mrázik; Krzyżami Kawalerskimi Orderu Zasługi tłumacze literatury polskiej: Vlastimil Kovalčík, Jozef Marušiak, Miroslava Wlachovská. Ambasador Jan Komornicki, dekorując odznaczonych, wyraził m. in. radość, że może nosicielom wysokich odznaczeń, z których każdy ma swe szczególne zasługi w kształtowaniu stosunków polsko słowackich, przejawić głęboki szacunek za dotychczasowe dokonania. „W imieniu wszystkich tych, z którymi udało się nam wytworzyć cenne stosunki z ludźmi po drugiej stronie gór“ - podziękował za uznanie zasług nestor i współtwórca Słowackiej Służby Górskiej, 84 - letni František Mrázik.
W
SPÓLNOTA POLSKA
Foto: Peter Procházka
Ośrodek ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego ziałalność Stowarzyszenia „Wspólnota Polska“ to nie tylko pomoc organizacjom polonijnym w świecie, nie tylko szkolnictwo polonijne, różne formy pobytu dzieci i młodzieży w kraju pochodzenia ich rodziców, zjazdy i konferencje. Do mniej znanych form działalności należy prowadzenie Ośrodka ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju. Ośrodek ds. Dziedzictwa Kulturowego został powołany przez Zarząd Krajowy Stowarzyszenia „Wspólnota Polska“ 22 kwietnia 1993 roku. Jego powołanie było realizacją przez Stowarzyszenie uchwały Zjazdu Polonii Świata (odbył się w Krakowie w sierpniu 1992 r.) w sprawie „ratowania polskich dóbr kultury, zabytków i pamiątek historycznych na Wschodzie“. Wkrótce powołano Radę Programową Ośrodka złożoną z wybitnych specjalistów. Radzie przewodniczy prof. Zygmunt Świechowski, a jej członkami są: prof. Ryszard Brykowski, dr Wojciech Fijałkowski, dr Marian Kornecki, ks. Eugeniusz Kościółko, prof. Wojciech Kurpik, prof. Tadeusz Polak, dr Michał Woźniak. Pracami Ośrodka kieruje prof. R. Brykowski, który jest członkiem Zarządu Krajowego Stowarzyszenia „Wspólnota Polska“. Prof. R. Brykowski tak określa pracę Ośrodka: „Podstawowe działania Ośrodka to działania informacyjne i doradcze dla polskich środowisk poza krajem, które otaczają lub w przyszłości otoczą opieką polskie zabytki architektury, dzieła sztuki i pamiątki historyczne, w zakresie ich ochrony konserwacji i odbudowy.“
D
Ograniczone środki finansowe, jakimi na ten cel dysponuje „Wspólnota Polska“, określają zakres działań, które przede wszystkim polegają na delegowaniu specjalistów, proponujących prace konserwatorskie oraz na wykonywaniu ekspertyz i ewentualnych prac projektowych. Do podstawowych zadań należy również „budzenie u naszych Rodaków na Wschodzie zrozumienia znaczenia narodowych dóbr kulturalnych i potrzebę ich ochrony“. W tym celu Ośrodek, wspólnie z Zarządem Głównym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, zorganizował dla rodaków z Białorusi, Litwy, Łotwy i Ukrainy dwa Kursy Miłośników Zabytków Ojczystych i Pamiątek Historycznych (trzeci kurs zorganizował samodzielnie Zarząd TOnZ). Działaniami Ośrodka zamierzonymi na zachowanie dziedzictwa kulturalnego na Wschodzie objęte są przede wszystkim te zabytki sakralne oraz zabytki kultury cmentarnej (groby, nagrobki, kaplice, rzeźby, świątynie), które nie budzą „merytorycznych zastrzeżeń co do ich polskiego charakteru i przynależności do polskiej kultury“. Wykonano szereg objazdów rozpoznawczych, np. już w 1993 r. przeprowadzono objazd północnej i środkowej części Wołynia (39 miejscowości). W 1994 r. przeprowadzono rozpoznanie konserwatorsko-inwentaryzacyjne 10 kościołów na Pokuciu, wydając równocześnie zalecenia do prac konserwatorsko-budowlanych dla niektórych zabytków ruchomych i malowideł
ściennych. W wyniku rozpoznania powstała dokumentacja fotograficzna i opisowa, a także wystawa „Kościoły Pokucia“. Oględziny na Pokuciu objęły m. in. 5 cmentarzy rzymskokatolickich, pomniki legionowe oraz w Kołomyi pomniki: Adama Mickiewicza (z 1898 r.) i Ofiar Kosaczowa z lat 1918 - 1919, a także tablice pamiątkowe Tadeusza Kościuszki (z 1894 r. na ścianie Ratusza) i Zygmunta Krasińskiego (z 1912 r. w kościele pojezuickim). W 15 miejscowościach Białorusi, Litwy i Ukrainy przeprowadzono indywidualne rozpoznanie konserwatorskie, „bądź udzielając na miejscu wstępnego instruktażu konserwatorskiego, bądź wykonując obszerniejsze opracowania konserwatorskie, przekazane następnie proboszczom“ - stwierdza prof. R. Brykowski. Wspólnie z TOnZ zorganizowano prace konserwatorskie przy trzech drewnianych rzeźbach rokokowych z 3 ćwierci XVIII w. znajdujących się w kościele w Stanisławowie. Bezpośrednie prace konserwatorskie Ośrodek prowadził w kościele pobrygitkowskim w Grodnie (portale) oraz w kościele farskim w Nowogródku (nagrobek Jerzego Dussiatskiego z 1643 r.). Najpoważniejszą akcją Ośrodka było podjęcie starań i konkretnych czynności związanych z przeniesieniem wzniesionego w 1771 r. drewnianego kościoła z Wiszenek do Kowla. Lista dokonań Ośrodka „Wspólnoty Polskiej“ ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju jest znacznie bogatsza niż udało się nam tu przedstawić, sygnalizując czytelnikom „Monitora“ jego istnienie i program. (przygotowano na podst. art. R. Brykowskiego [w:] Biuletyn Stowarzyszenia „Wspólnota Polska“ 1996 nr 12)