A T L A S
W C Z E S N Y C H
S T A D I Ó W
R O Z W O J O W Y C H
R Y B
Metodyka przygotowania Atlasu Materiał do opracowania zebrali pracownicy Morskiego Instytutu Rybackiego – Państwowego Instytutu Badawczego z siedzibą w Gdyni podczas rejsów naukowo-badawczych prowadzonych na obszarze Morza Bałtyckiego i Zalewu Wiślanego. Jedynie ikra i larwy siei oraz troci pochodzą z Zakładu Hodowli Ryb Łososiowatych Rutki Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Po złowieniu młodociane stadia ryb zostały zakonserwowane w 4% formaldehydzie. Opis każdego z 34 prezentowanych gatunków ryb składa się z części wstępnej, zawierającej krótką charakterystykę miejsc i czasu rozrodu oraz części zasadniczej, w której szczegółowo opisano morfologię kolejnych stadiów rozwojowych. Wyróżniono trzy stadia: jaja, larwy (larwy w stadium woreczka żółtkowego i postlarwy) oraz osobniki juwenilne, a każde stadium opisano w osobnym podrozdziale. Podział taki, przyjęty przez Russell’a (1976), został także zastosowany w portalu www.fishbase.org. Liczba możliwych do wyodrębnienia stadiów rozwojowych we wczesnym okresie życia ryb jest znaczna i przez wielu autorów są one różnie nazywane i definiowane. Na przykład Pinder (2001) w kluczu do oznaczania gatunków ryb słodkowodnych Wysp Brytyjskich wyróżnił: wolny zarodek, młode larwy, średnie larwy, starsze larwy oraz młode osobniki juwenilne. Natomiast Munk i Nielsen (2005) w kluczu do oznaczania jaj i larw ryb Morza Północnego zastosowali podział na: larwy w stadium woreczka żółtkowego oraz trzy stadia określone na podstawie formowania się płetwy ogonowej larwy: pierwsze pomiędzy stadium woreczka żółtkowego a rozpoczęciem zaginania się zakończenia struny grzbietowej (urostylu) ku górze, kolejne w trakcie jego zaginania się oraz stadium po jego zagięciu trwające do końca okresu larwalnego. Wyznaczenie ściśle określonych granic pomiędzy wymienionymi stadiami jest trudne, a zastosowany w niniejszej pracy podział można zdefiniować następująco:
1. Ikra (jajo)* – stadium trwające od chwili zapłodnienia do wylęgu. Jajo zbudowane jest z zarodka i żółtka, pełniącego funkcje odżywcze (żółtko jest otoczone warstwą cytoplazmy i błoną cytoplazmatyczną). Z zewnątrz jajo okryte jest ochronną osłonką jajową (chorion). Po zapłodnieniu jajo pęcznieje w wyniku pochłaniania wody z otoczenia i powstania przestrzeni perywitelarnej między błoną cytoplazmatyczną, a osłonką jajową.
* uwaga: w prezentowanej książce opisy cech morfologicznych jaj i ich wielkości dotyczą wyłącznie ikry zapłodnionej.
9
ATLAS B5 OK.indd 9
13-07-30 19:28