> 468 Florentijn Hofman, Five Paper Boats (2010), Bartel Wiltonkade, 2015 | 469 George Rickey, Two Rectangles Vertical Gyratory (1971), Binnenwegplein, 2002 470 Lebbeus Woods, The Hermitage (1999 / 2004), Het Nieuwe Instituut, Rochussenstraat, 2014
7. Groeten uit Rotterdam
140 H.J.A. Hofland, ‘Aan het Hofplein’, NRC Handelsblad (7 juli 2011). 141 Hans Citroen en Barbara Starzynska, Auschwitz-Oswiecim (Rotterdam: post editions, 2012). 142 Zie: Rens Muis en Wessel Wessels, Graffiti in Rotterdam (Rotterdam: NAi Uitgevers, 2007). 143 Navin Thakoer, Vrienden van Lee (Rotterdam, ongepubliceerd manifest 1997). Vandaag herinnert nog slechts één werk aan de Bronx: een reeks gevelbeelden in de wijk Cool, gemaakt door John Ahearn en Rigoberto Torres in het kader van hun South Bronx Hall Of Fame. In de Bronx vereeuwigden zij buurtbewoners uit achterstandswijken. In 1991 kregen beide kunstenaars een tentoonstelling in kunstcentrum Witte de With. Samen met de Bewonersorganisatie Cool selecteerden ze een aantal buurtbewoners, van wie beelden werden gemaakt in de Kromme Elleboog, de Kortenaerstraat en de Boomgaardsstraat. De tweelingbroer van John Ahearn, Charlie, maakte de legendarische hiphop- en graffitifilm Wild Style (1982), waarin het leven in de Bronx werd geportretteerd en een hoofdrol was weggelegd voor Lee Quinones. De film heeft een cultstatus in de hiphop- en graffiticultuur en inspireerde de ‘Vrienden van Lee’ tot hun protest tegen de verwijdering van de ‘Piece’ op de Lijnbaan (aanleiding was de vertoning van de film in 1997 in poppodium Nighttown tijdens een breakdancefestival). 144 De actie was ook een nieuwe marketing strategie. Met de ‘Vrienden van Lee’ maakte een jonge culturele generatie zijn opwachting in Rotterdam. Tot de actiegroep behoorden naast Thakoer ook Boris van Berkum (oprichter van Showroom Mama), Rens Muis (oprichter van ontwerpbureau 75B), stadskunstenaar Gyz la Rivière, Hans Foks (oprichter van ontwerpbureau Rotterdam DC) en ondernemer Mark Huige (uitbater van de winkel Urban Unit aan de Nieuwe Binnenweg). In hun actie tegen de verwijdering van Lee plaatsten zij zichzelf op de Rotterdamse kaart als vertegenwoordigers van popculturele vernieuwingen in de kunst, waaronder hiphop, graffiti, mode en skatecultuur.
349
113 Jim Postma, ‘Nieuwe vereniging als protest. Kunstenaars pikken beleidsnota van Riezenkamp niet’, Het Vrije Volk (3 maart 1979). 114 Vereniging Rotterdamse Beeldende Kunstenaars i.o. (VRBK), Stilstand – Achteruitgang. Beeldende Kunstbeleid in Rotterdam (Rotterdam, 1978), 8. 115 Ibid., 8, 11. 116 Ibid., 14. 117 Ibid., 3. 118 Ibid., 18 – 19. 119 Postma, ‘Nieuwe vereniging als protest’, Het Vrije Volk (3 maart 1979). 120 Zie het taalgebruik in Riezenkamp, Deelnota, op. cit. (noot 101). 121 La Rivière, Kunst & Vaarwerk, op. cit. (noot 61), 51. 122 Ibid. 123 Patricia van Ulzen, Dromen van een metropool. De creatieve klasse van Rotterdam 1970 – 2000 (Rotterdam: nai010 uitgevers, 2007), 143. 124 Zie: Eric Brus en Fred de Vries, Gehavende stad. Muziek en literatuur in Rotterdam van 1960 tot nu (Amsterdam: Lebowski Publishers, 2012). Aan beeldende kunst maakten de auteurs weinig woorden vuil: ‘Natuurlijk er was [in Rotterdam] fantastische architectuur en uitstekende beeldende kunst. Maar die waren, afgezien van mensen als Cor Kraat, Bob van Persie en Hans Citroen, toch minder specifiek Rotterdams. Veel beeldend kunstenaars kwamen van buiten, aangetrokken door het stimulerende kunstbeleid waar de gemeente zich op voor liet staan. Zij voelden verwantschap met die rauwe stad, maar waren er geen product van’ (10). 125 Gesprek met Cor Kraat (7 januari 2012). 126 ‘Holland in Sevilla. Tegen de windmolen’, Nieuwsblad van het Noorden (11 april 1992). 127 Ibid. 128 Hein van Haaren en Jan Oudenaarden, Cor Kraat en de Nieuwe Delftse Poort. Monument voor de wederopbouw van de stad Rotterdam (Rotterdam: Phoenix & den Oudsten Uitgevers, 1995), 31. 129 De activisten werden aangevoerd door het liberale raadslid Van Leeuwen, zie: ‘Rotterdam krijgt Delftsche Poort niet terug’, Het Vrije Volk (4 juni 1970). 130 Aldus Frits Wehrmeijer, geciteerd in Astrid Feiter, ‘Rotterdam krijgt zijn stadspoort terug’, De Telegraaf (11 juni 1990). 131 Maurice Wilbrink, ‘De Nieuwe Delftse Poort: een monument van staal voor Rotterdam’, in: Het Vrije Volk (5 mei 1990). 132 Fred de Vries, ‘De Nieuwe Delftse Poort’, in: Smets (red.), De Kraat Krant, op. cit. (noot 57), 26. 133 Ibid. 134 Ibid. 135 Volgens zijn biograaf David Litchfield zou Hans Heinrich in 1983 als commissaris opdracht hebben gegeven tot het uitbetalen van het losgeld aan de ontvoerders van zijn goede vriend Freddy Heineken. Zie: David R. Litchfield, The Thyssen Art Macabre. The History of the Thyssens (Londen: Quartet Books, 2006), 347. 136 ‘Eén miljoen van de baron’, De Telegraaf (20 augustus 1994). 137 Van Haaren en Oudenaarden, Cor Kraat en de Nieuwe Delftse Poort, op. cit. (noot 128), 37. 138 Ibid., 40. 139 Ed Bleij en Marlite Halbertsma, Beelden tegen de puin. Oorlogsmonumenten en monumentale kunst in Rotterdam 1940 – 1955 (Rotterdam: Stichting Kunstpublicaties Rotterdam, 1994), 103.
BEELDEN. Stadsverfraaiing in Rotterdam sinds 1940
77 De Vries, Het Kraat interview, op. cit. (noot 64), 8. 78 Citroen, Eerste versie Strategische plekken; zie ook: Citroen, Strategische plekken, op. cit. (noot 60), 17. 79 Ibid. 80 De Keikdoos in het Polygoonjournaal, YouTube: website www.youtube.com/ watch?v=oygYTkfaBc4. 81 Dietvorst et al., 1977: Ongelukkige liefde boek. Gegarandeerd ongelukkig (Rotterdam: Kunst & Vaarwerk, 1977). Over dit festival, zie ook: La Rivière, Kunst & Vaarwerk, op. cit. (noot 61), 50 – 51. 82 J.A. Deelder, ‘Birdlore’, in: Frans Vogel, Bye meneer Jamin (Rotterdam: Kunst & Vaarwerk, 1988), 3. 83 Frans Vogel, ‘Rotterdam. Oftewel het verschil tussen wereldhaven & wereldhavenstad’, in: ibid., 31 – 32. 84 Citroen, Eerste versie Strategische plekken; zie ook: Citroen, Strategische plekken, op. cit. (noot 60), 18. 85 Vogel, Rotterdam, op. cit. (noot 83), 32. 86 Citroen, Eerste versie Strategische plekken; zie ook Citroen, Strategische plekken, op. cit. (noot 60), 18. 87 La Rivière, Kunst & Vaarwerk, op. cit. (noot 61), 51. 88 Ibid. 89 Sandra Smets, ‘Extreem voor de hand liggend’, in: Smets (red.), De Kraat Krant, op. cit. (noot 57), 22. 90 La Rivière, Kunst & Vaarwerk, op. cit. (noot 61), 51. 91 Jan Riezenkamp, Kunstbeleid in Rotterdam. Deel 1: Persoonlijke beschouwingen (Rotterdam: Gemeente Rotterdam, 1978), 3 – 5. 92 Ibid., 8 – 9. 93 Ibid., 10 – 12. 94 Ibid., 12. 95 Ibid., 3. 96 ‘Wethouder Riezenkamp: Ik zal elites bevorderen’, Het Vrije Volk (6 april 1978). 97 Bouma, Een gezond en opgewekt kunstleven, op. cit. (noot 65), 75. 98 Jan van Adrichem, Beeldende kunst en kunstbeleid in Rotterdam 1945 – 1985 (Rotterdam: Museum Boijmans Van Beuningen, 1987), 87. 99 Ibid., 107 – 108. 100 Bouma, Een gezond en opgewekt kunstleven, op. cit. (noot 65), 80. 101 Jan Riezenkamp, Kunstbeleid in Rotterdam. Deelnota: beeldende kunst (Rotterdam: Gemeente Rotterdam, 1978). Zie ook: Burgemeester en wethouders van Rotterdam, Kunstbeleid in Rotterdam. Deelnota beeldende kunst. Eerste uitwerking (Rotterdam: Gemeente Rotterdam, 1979). 102 Ibid., 3. 103 Nienke Grimmius, ‘Centrum Beeldende Kunst (CBK)’, in: Patricia van Ulzen (red.), 90 over 80. Tien jaar beeldende kunst in Rotterdam: de dingen, de mensen, de plekken (Rotterdam: Stichting Kunstpublicaties Rotterdam, 2000), 50. 104 ‘Riezenkamp pleit voor een aparte dienst beeldende kunst’, Het Vrije Volk (24 augustus 1978). 105 Riezenkamp, Deelnota, op. cit. (noot 101),6. 106 Ibid., 7. 107 Ibid. 108 Ibid. 109 Ibid., 8. 110 Ibid., 11. 111 Ibid., 25. 112 Er zijn geen aanwijzingen dat de vereniging ook daadwerkelijk werd opgericht en van (potentiële) bestuursleden werd in de dagbladen niets vernomen. Wel beschikte het gezelschap over een postbus.