IZ februari 2022

De nieuwe naam in warmtepompen

voor bestaande bouw en nieuwbouw

• Geen buitendeel

• Klein en flexibel formaat

• Directe CO2-, gas- en geldbesparing/Lage initiële kosten

• Werkt samen met elke cv-ketel (hybride) en onze hoogwaardige

WPV-voorraadvaten (all-electric)

• Eenvoudig te installeren en te onderhouden

• De Nederlandse warmtepomp voor Nederlandse woningen

• Kan ook koelen

Ontmoet Vincent

Altijd up-to-date via de Intergas Academy

UPGRADE JOUW PRODUCTKENNIS

Scan de QR-code en volg onze gratis online trainingen

De wereld van duurzame warmte verandert snel. Intergas loopt voorop als het gaat om innovaties. Daarom vinden wij het belangrijk dat jij als installateur op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen en de nieuwste producten. Met ons E-learning programma kun jij waar en wanneer het jou uit komt onze gratis online trainingen volgen. Scan de QR-code en ontdek wat het online Xpert programma jou te bieden heeft!

www.intergasxpert.nl/gratis-online-training

WOLF Compact klasse: voor elke vraag een passende oplossing.

Innovatieve technologie, snelle installatie en eenvoudig onderhoud - dat zijn de kenmerken van de WOLF Compact klasse.

Wat de omstandigheden ter plaatste ook zijn: de diverse ventilatie-oplossingen van WOLF zijn altijd groot genoeg om een comfortabel en afgestemd klimaat te waarborgen en klein genoeg om overal ingezet te worden. Alle units zijn standaard voorzien van regeling, compleet bedraad en aansluitgereed, voor een snelle en ongecompliceerde inbedrijfstelling.

The Future Is Green

Geen traditionele VSK-beurs in de maand februari. Maar niet getreurd! DUCO heeft intussen niet stil gezeten. De ventilatiespecialist breidt weldra het gamma WTW-units uit met vier gloednieuwe toestellen. De toekomst kleurt groener dan ooit. Maak kennis met de nieuwe WTW-units van DUCO tijdens VSK 2022 in mei! Meer info over de slimme ventilatiesystemen van DUCO? Surf naar

Coens trots:

‘Nog lager geluidniveau door zoneren op toe- en afvoer.’

Raam open

Het heeft even geduurd voor het doordrong tot de politiek maar inmiddels is het zelfs daar duidelijk dat ventileren een cruciale rol speelt in de strijd tegen Corona. Toch is de overheid nog niet veel verder gekomen dan een advies om vooral goed te ventileren.

O ja, bij elke persconferentie over de coronacrisis is dit advies ook nog eens te zien op de spreekstoelen van de ministers, aangeduid als ‘lucht’ met daarbij het symbool van een open raam. Zelfs de volgorde is nu veranderd: ‘lucht’ staat na ‘afstand’ op plaats 2. Toe maar!

‘Nou is een raam open beter dan niets, maar het staat na-

Kan dat raam dicht!

Ik hoor niets van de persconferentie tuurlijk niet gelijk aan structureel goed ventileren en een energiezuinige oplossing is het natuurlijk ook niet’, benadrukt Adriaan Cramer in zijn column in deze uitgave die hij namens de sectie Ventilatie en WTW van de Nederlandse Verwarmingsindustrie heeft geschreven. ‘Misschien is het tijd voor een Minister voor Ventilatie’, oppert hij, om daaraan toe te voegen dat ze hem daarvoor mogen bellen.

Maar goed, tot het zover is, zal de markt dus zelf met oplossingen moeten komen. Gelukkig gebeurt dat ook, zoals elders in deze uitgave is te lezen. Advies: maak daar vooral gebruik van.

EE 600 verschildruk sensoren voor HVAC toepassingen

De EE600 serie verschildruk opnemers zijn met name ontwikkeld voor HVAC toepassingen.

Ideaal voor luchtbehandelingssystemen en filter metingen.

Meetbereiken EE600 : 0-250/500/750/1000 Pa

Features:

EE610 : ±25 / 50 / 100 Pa instelbaar

•Instelbare meetbereiken

•Diverse analoge uitgangen

•Zero en Span te justeren

•Eenvoudige installatie

Toepassingen:

ŸHVAC toepassingen

ŸFilter controle metingen

ŸStallen en broedkamers

ŸCleanroome en operatie kamers

Bezoek onze stand tijdens de VSK beurs in de Jaarbeurs in Utrecht, stand 10C051

De nieuwe EduComfort 1000 Een verademing in schoolventilatie

Deze nieuwe schoolventilatie-unit is het resultaat van ruim 5 jaar ervaring in het toepassen van decentrale schoolventilatie. De EduComfort 1000 is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’ die voorzien kan worden van koeling én verwarming. Zo creëert u het gehele jaar een gezond binnenklimaat.

Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B

Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)

Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit

Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles

18 CORONA

Niemand had verwacht dat de uitbraak van het coronavirus zou leiden tot een pandemie. Het afgelopen jaar is er vooral ingezet op vaccinatie om de situatie onder controle te krijgen, maar is dat toereikend? Als we kijken naar de overdracht van het virus, blijkt er ook via lucht een transmissieroute te zijn. Veel verder dan het advies om goed te ventileren is de overheid echter nog niet gekomen. En dat is echt onvoldoende.

20 DOORLEREN

Ook in het onderwijs gaat men met de tijd mee. In dit artikel vertelt Ron Bosch, HBO-docent Installatietechniek, wat hij zijn

HERNIEUWBARE ENERGIE BIJ RENOVATIE

Per 1 februari jl. geldt alsnog een eis in verband met de minimale hoeveelheid hernieuwbare energie bij ingrijpende renovatie. Hierdoor is het installeren van bijvoorbeeld een warmtepomp, zonneboiler of zonnepanelen onvermijdelijk.

Europese lidstaten moeten op grond van artikel 15, vierde lid, van de REDII bij nieuwbouw en ingrijpende renovatie een minimumwaarde hernieuwbare energie eisen voor zover dit technisch, functioneel en economisch haalbaar is en rekening houdend met de resultaten van de kostenoptimaliteitsberekening, op voorwaarde dat dit de binnenluchtkwaliteit niet negatief beïnvloedt. Het is aan lidstaten om vast te stellen in welke specifieke gevallen het vanuit deze drie voorwaarden niet haalbaar is om aan de verplichting te voldoen. Deze eis wordt gesteld in artikel 5.6 (lid 5 en lid 6) van Bouwbesluit 2012 en – na inwerkingtreding van de Omgevingswet - artikel 5.20 (lid 6 en 7) van het Besluit bouwwerken leefomgeving. Naast juridische redenen zijn er ook beleidsmatige redenen zijn om huiseigenaren niet uit te zonderen van deze verplichting. Een ingrijpende renovatie van een gebouw vindt mogelijk slechts één keer in de 30 jaar plaats. Over 30 jaar, ruim na 2050, dient de gebouwde omgeving in Nederland klimaatneutraal te zijn, net als alle andere sectoren (industrie, landbouw en landgebruik, mobiliteit en

studenten zoal bijbrengt over natuurlijke en gebalanceerde ventilatie.

28 DOORVENTILEREN

‘Mengen over binnendeuren’ maakt al enige tijd opgang. Hoe werkt het Multi Air Supply systeem ook alweer precies en welke doorontwikkeling ligt er nog in het verschiet? IZ sprak erover met Adriaan Cramer van Brink Climate Systems en vroeg hem ook naar zijn visie over de exacte wijze waarop we met ventilatie verspreiding van het coronavirus kunnen tegengaan.

34 ONDERZOEK

TNO opende recentelijk het Bouwinnovatie Lab. Een onderzoekscentrum voorzien van de modernste snufjes om onder andere installatiesystemen te onderzoeken en testen. Wat is de meerwaarde hiervan voor onze branche? IZ legde een aantal vragen voor aan Piet Jacobs, Senior onderzoeker binnenmilieu en energiebesparing.

de elektriciteitsvoorziening). Voor de gebouwde omgeving geldt dat een ingrijpende renovatie van een gebouw hét moment bij uitstek is om slimme keuzes te maken ten aanzien van de energievoorziening. Zo worden desinvesteringen voorkomen die niet passen bij een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050. De Europese verplichting voor een minimumwaarde hernieuwbare energie bij ingrijpende renovatie is hiermee in lijn. (Bron: NEN)

Het elektro- en installatieonderwijs van het ROC van Amsterdam en ROC van Flevoland ontvangt vanuit Stichting Aandelen Remeha een bedrag van €300.000,-. Stichting Aandelen Remeha is de aandeelhouder van BDR Thermea Group waarvan Remeha, producent van onder andere cv-ketels en warmtepompen, onderdeel uitmaakt. Met het geld wordt de komende vier jaar flink geïnvesteerd in upto-date onderwijsmateriaal voor mbo-studenten, een online educatieplatform voor scholieren, bijscholing voor mbo-docenten en speciale lesmethoden voor statushouders die instromen in de elektro- en installatiebranche. Het personeelstekort in de technische sector is groot. Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, waarschuwde onlangs dat over vier jaar 20.000 technische vacatures niet kunnen worden ingevuld. Deze enorme uitdaging vraagt om nieuwe en duurzame samenwerkingen tussen het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven. De samenwerking tussen het ROCvA/F en Stichting Aandelen Remeha is zo’n vernieuwende sa menwerking waarbij het mes aan twee kanten snijdt. “Wij vinden onderwijs heel be langrijk, met name onderwijs op het gebied van techniek. We zijn daarom ontzettend blij dat we kunnen bijdragen aan de praktische opleiding

van de installateurs van de toekomst. Zij zijn hard nodig om de energietransitie daadwerkelijk te kunnen realiseren”, aldus Mariëtte Doornekamp van Stichting

Aandelen Remeha. Martin de Haan, programmadirecteur

Vakschool Technische Installaties Amsterdam: “Het is geweldig dat we de aantrekkelijkheid van het onderwijs en de aansluiting daarvan op de arbeidsmarkt echt kunnen gaan verbeteren dankzij de ondersteuning van Stichting Aandelen Remeha!”

Erkenning voor HRaanpak

Hoppenbrouwers Techniek heeft voor haar HR-aanpak internationale erkenning gekregen met de Top Employer Award. Hoppenbrouwers Techniek is één van de 63 bedrijven in Nederland die in 2022 gecertificeerd is als Top Employer. HR-directeur Ellen Vermeer (foto) is trots op deze waardering: “Dit is een belangrijke mijlpaal in onze groeistrategie. Het is een bevestiging dat we de juiste koers varen om een succesvolle en aantrekkelijke onderneming te zijn voor onze 1500 medewerkers en derden mede-

WONINGCORPORATIES WORSTELEN MET VERDUURZAMEN

Woningcorporaties worstelen met de vraag hoe ze hun bestaande woningvoorraad moeten verduurzamen. Met name de onzekerheid over technische oplossingen en onduidelijkheid op beleidsniveau zorgen ervoor dat driekwart van de ondervraagde woningcorporaties nog geen planning heeft gemaakt voor het gasarm of gasloos maken van hun woningvoorraad. Dit en meer blijkt uit het ‘Marktonderzoek Verduurzaming Warmtevoorziening’ dat econic, met de financiële steun van de Rijksdienst voor Ondernemers (RVO) en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), onder 60 woningcorporaties in Nederland heeft uitgevoerd.

Wat opvalt in de onderzoeksresultaten is dat de betrokkenheid van woningcorporaties bij de thema’s duurzaamheid, klimaat en CO2-reductie groot is. Doorrekeningen zijn gemaakt, visies opgesteld, adviseurs zijn ingeschakeld en er wordt volop samengewerkt, maar ondanks alle inspanningen wordt er duidelijk geworsteld met de vraag hoe de verduurzaming van de warmtevoorziening het best uitgevoerd kan worden en of deze haalbaar is. Met name voor hun bestaande woningvoorraad. Ook is het de vraag wat de beste technische oplossing per woningproject is: warmtenet, all-electric of hybride, individuele of collectieve systemen? Vaak zijn er verschillende oplossingen nodig voor het diverse woningbestand dat zich in meerdere gemeenten bevindt.

Mede door de onduidelijkheden op zowel beleids- als oplossingenniveau heeft driekwart van de ondervraagde woningcorporaties nog geen concrete planning gemaakt voor het gasarm of gasloos maken van hun woningvoorraad. Het merendeel van de ondervraagden geeft aan dat het toepassen van nieuwe installatietechnieken om woningen gasarm of gasloos te maken pas gebeurt als alle woningen energetisch op niveau zijn gebracht door extra isolatie aan te brengen én wanneer corporaties er zeker van zijn dat ze spijtvrij kunnen investeren.

Ruim 50 procent van de ondervraagden geeft aan dat de opgave van CO2-neutraal in 2050 voor hun organisatie financieel niet haalbaar is. De ondervraagden maken zich grote zorgen over de almaar stijgende bouwkosten en het gebrek aan menskracht en expertise in de bouwkolom, in hun eigen organisatie en bij gemeenten. Als gevolg daarvan kloppen eerdere doorrekeningen niet meer en zijn de kosten veel hoger dan waar eerder mee is gerekend. Daarbij komt nog de onzekerheid over de toe te passen technieken – all-electric of hybride, individueel of collectief. Ook geven de woningcorporaties aan dat zij hun investeringen, die steeds groter worden door stijgende kosten, niet kunnen terugverdienen.

we nog

aan willen nemen de komende jaren.” Hoppenbrouwers schaart zich met deze award tussen grote internationale

bedrijven en is een van de eerste technisch dienstverleners in haar branche die dit certificaat krijgt.

Work-Life-Balance.

Presteert ook onder druk: de terugstuwpompinstallatie Pumpfix F.

Terugstuwpompinstallatie Pumpfix F

Motorisch afsluitsysteem met geïntegreerde afvoerpomp.

Stekkerklare Comfort besturingskasten met zelfdiagnose en display. Kan in waterdicht beton worden ingebouwd.

Vent-Axia schenkt ventilatiesysteem

Vent-Axia heeft een ventilatiesysteem geschonken aan het TechniekHuis in Nieuwkoop. Om leerlingen van de basisschool nu al de veelzijdigheid van techniek te laten ontdekken, biedt het TechniekHuis diverse activiteiten aan. Zo dagen ze leerlingen uit met duurzaamheidsvraagstukken in de TechniChallenge en gaan leerlingen aan de slag met het programma Ontdek Techniek. Ook worden diverse workshops aangeboden voor de groepen 6 en 7 van de basisscholen. Voor het organiseren van deze activiteiten heeft het TechniekHuis steun nodig van overheden, belangenorganisaties en het bedrijfsleven.

Vent-Axia is via haar dealer Van Walraven in contact gekomen met het TechniekHuis. In Nieuwkoop is een compleet balansventilatiesysteem geplaatst. Een Vent-Axia Sentinel Kinetic Advance WTW unit is aangesloten op het Uniflexplus+ flexibele kunststof luchtverdeelsysteem met RV ventielen. Hiermee kunnen de leerlingen zelf proeven doen en metingen verrichten. Voor het verrichten van de metingen is ACIN instrumenten ingeschakeld. Dit bedrijf heeft een air flow meter geschonken om de luchthoeveelheid snel te controleren en te balanceren. Het systeem is inmiddels geïnstalleerd en actief in gebruik.

Klimaatproblemen?

Opvolging

Jeffrey Jansen heeft onlangs de functie van Managing Director bij Georg Fischer overgenomen. Hij volgde Paul Zandbelt op, die sinds eind juni 2021 ad interim leiding gaf aan de organisatie.

GASTRANSITIE

In de jaren zestig schakelde Nederland in een hoog tempo over van steenkool op aardgas. Binnen vijf jaar had 80 procent van de huishoudens een gasaansluiting. De oliebedrijven en de overheid hadden haast om de pas ontdekte gasbel te benutten, want er kwam alweer een alternatief aan: kernenergie. Ook de butagastoestellen gingen op de schop. Met een simpele ombouwset (zie foto) konden fornuizen en gasstelletjes geschikt worden gemaakt voor aardgas. De andere foto toont een klein handboortje. Als de inspuiter niet de juiste diameter had en er geen ombouwset voorhanden was, dan kon je met het handboortje het gat opboren, zodat het voldeed aan de eisen voor een aardgastoestel. De gaslampen maken deel uit van de collectie historisch gereedschap en oude installaties, die Schut heeft verzameld. Alles staat nu nog opgesteld in een loods, maar het plan is om uiteindelijk een museum voor installatietechniek te openen in Naaldwijk.

VENTILEREN OP DE EERSTE PLAATS!

De energietransitie is een enorme uitdaging. Gelukkig komen er steeds meer oplossingen beschikbaar voor bestaande woningen, zo ook voor ventilatie met WTW. Helaas blijft ventilatie als belangrijk onderdeel van een geslaagde transformatie onderbelicht. En dat is niet alleen jammer voor het energiegebruik, maar vooral ook voor de gezondheid.

Ik durf er bijna niet meer over te beginnen, want we hebben er allemaal schoon genoeg van, maar ook de coronacrisis heeft laten zien hoe belangrijk het is om te ventileren en daarmee de kans op besmettingen te verkleinen. Het verbaast mij dan ook dat ventileren nog steeds niet wordt genoemd als dé basisregel om verspreiding van het virus te voorkomen. Bij elke persconferentie is op de spreekstoelen van de ministers te zien om welke basisregels het gaat. De volgorde is gelukkig op de eerste persconferentie van het nieuwe kabinet gewijzigd en ‘lucht’ staat nu na ‘afstand’ op plaats 2, helaas wel met als symbool een open raam. Een raam open is beter dan niets, maar het staat niet gelijk aan structureel goed ventileren en een energiezuinige oplossing is het natuurlijk ook niet.

We weten uit onderzoek dat in de strijd tegen Corona ventileren een cruciale rol speelt. Ook het RIVM beschrijft dat op haar website. Waarom is hier dan niet veel meer aandacht voor en wordt er geen beleid gemaakt om dat in alle gebouwen zo snel mogelijk voor elkaar te krijgen? Het mooie is dat we dan twee vliegen in één klap slaan, want naast een gezonde samenleving (met minder kansen voor COVID) kunnen we met de juiste ventilatie ook de energietransitie goed invullen. Er is genoeg budget beschikbaar gesteld, nu nog de broodnodige aandacht voor ventilatie en WTW. Misschien is het tijd voor een Minister voor Ventilatie. Ze mogen mij bellen.

Ir. Adriaan Cramer Namens de Nederlandse Verwarmingsindustrie

REINER ERELID TECHNIEK NEDERLAND

Claudia Reiner is benoemd tot Erelid van Techniek Nederland. Zij nam eind vorig jaar afscheid als vicevoorzitter van de branchekoepel. Voorzitter Doekle Terpstra en algemeen directeur Erik van Engelen reisden af naar Sittard om haar te onderscheiden. Terpstra: “Claudia heeft met veel inzet en betrokkenheid Techniek Nederland én de sector een enorme impuls gegeven.”

Algemeen directeur Erik van Engelen benadrukte dat Claudia Reiner een grote rol heeft gespeeld bij de vernieuwing en professionalisering van de vereniging. “Techniek Nederland is een stevige, zelfbewuste vereniging geworden. In dat proces was Claudia een onmisbare bestuurder.”

HERZIENE NORM VOOR VERBRANDINGSINSTALLATIES

NEN 3028 ‘Eisen voor verbrandingsinstallaties’ is herzien en gepubliceerd ter commentaar. Tot nu toe was de norm van toepassing op installaties die op gas of vloeibare brandstof werken. In de aangepaste versie zijn ook eisen opgenomen voor installaties die gestookt worden op vaste brandstoffen, zoals pelletketels en pelletkachels.

NEN 3028 beschrijft waar opstellingsruimten en stookruimten van gebouwgebonden­ en industriële verbrandingsinstallaties aan moeten voldoen. In de norm staat ook welke veiligheidsmaatregelen nodig zijn ­ zoals een expansievat of een veiligheidsklep ­ en wat de eisen zijn voor de brandstoftoevoerinstallatie. Daarnaast komt het beheer, periodiek onderhoud en de inspectie van verbrandingsinstallaties aan bod.

Ook Mostra Convegno

later

De internationale installatievakbeurs Mostra Convegno Expocomfort heeft haar editie van dit jaar verschoven naar een later tijdstip. De Italiaanse vakbeurs zal nu worden gehouden van 28 juni tot 1 juli 2022 in Milaan. Ook voor deze beursorganisatie is de wereldwijde coronapandemie de aanleiding voor deze aanpassing.

Massimiliano Pierini, Managing Director hierover: “Om alle betrokken professionals

een volledige, bevredigende en veilige ervaring te bieden, hebben we besloten het evenement naar eind juni te verplaatsen, wanneer het zomerseizoen internationaal reizen makkelijker zou moeten maken en veiligere interacties beter mogelijk moeten zijn.” De beursdagen blijven overigens hetzelfde – van dinsdag tot vrijdag – evenals de beursindeling.

Aanpak knelpunten

stroomnet

Een brede coalitie van 14 partijen waaronder Techniek Nederland, netbeheerders, een aantal andere branches en overheid wil de komende

De belangrijkste wijziging is de toevoeging van eisen voor installaties die gestookt worden op vaste brandstoffen. De aanvullende eisen voor gasmotoren in opstellingsruimten en stookruimten (in bijlage C van NEN 3028:2016) vallen onder het Warenwetbesluit machines en zijn daarom geschrapt. De rekenmethodiek in bijlage D van NEN 3028:2016 werd bijna nooit gebruikt en is daarom ook geschrapt.

Belanghebbenden kunnen tot 1 april 2022 commentaar indienen op het normontwerp.

kabinetsperiode structurele oplossingen realiseren voor de huidige knelpunten op het elektriciteitsnet. Daarmee wordt meer grootschalige productie van energie uit zon en wind mogelijk en kan de elektrificatie van woningen, vervoer en de industrie versnellen. Dat is belangrijk voor de verduurzaming van onze energiehuishouding en voor het vestigingsklimaat in ons land. De coalitie, onder de naam ‘Actieteam Netcapaciteit’, vraagt minister Jet-

ten voor Klimaat en Energie onder meer om een aantal wettelijke aanpassingen. Ook is voor een stimuleringsprogramma voor innovatieve oplossingen 200 miljoen euro per jaar nodig uit de nieuwe middelen voor klimaatbeleid.

Complete klimaatinstallaties op maat.

TROX voorraadhouder: voor 14.00 uur besteld, morgen in huis.

De Schilt bedrijven zijn totaalspecialisten in binnenklimaat en zorgen voor een comfortabel klimaat in de meest uiteenlopende situaties. De drie bedrijven Schilt Airconditioning, Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek vullen elkaar perfect aan om voor u de totale klimaatinstallatie te verzorgen. Wij geloven in een gezond en prettig leef- en werkklimaat voor iedereen!

RUBRIEK VAKWERK

Goodbye! DE LAATSTE KLUSSEN

Het ging heel geleidelijk, bijna ongemerkt. Marcel Bakker voelde steeds meer tegenzin om door te gaan als zelfstandige. Na 35 jaar te hebben gewerkt als installateur, staat hij sinds 1 januari achter de balie bij de Plieger groothandel in Beverwijk.

“’Je succes wordt je eigen ondergang’, zeiden mensen wel eens. Ze hadden gelijk. Ik was 18 jaar werkzaam als zelfstandige en heb nooit ene cent gestoken in marketing, maar stond wel altijd klaar voor mijn klanten. Zelfs ‘s avonds laat en in het weekend pakte ik nog spoedjes op. Daardoor had ik nooit te klagen over mijn orderportefeuille, maar het brak me wel op. De stress, het voortdurend klaarstaan en minimaal 60 uur per week draaien. Ik zal het niet missen.”

Appeltaart

Niet dat Marcel Bakker met spijt terugkijkt op zijn carrière als zelfstandige. Marcel Montage en Onderhoud was een begrip in Zaandam en omstreken. De communicatief vaardige installateur putte veel plezier uit de sociale contacten met klanten en bouwpartners. “Al die stukken appeltaart”, zegt hij lachend. “En het was geweldig om mensen uit de penarie te helpen.”

Spoedjes

Jaren geleden had hij er al bewust voor gekozen om zich vooral te richten op spoedjes, onderhoudswerkzaamheden en kleine verbouwingen. “Cv-ketels nakijken, een lekke kraan vervangen,

een nieuwe radiator ophangen, dat soort klussen”, licht hij toe. “Het was gevarieerd werk, altijd anders. Alleen zat je wel vaak de rotzooi van collegainstallateurs of doe-het-zelvers op te ruimen. Dan had een één of andere slimmerd weer een stroombuis vergeten, toen hij een handdoekradiator ophing. Ongelofelijk wat voor rotzooi je soms tegenkwam.”

Duurzaamheid

Hoewel de belangstelling voor duurzame oplossingen toeneemt, leidde het in de praktijk nauwelijks tot extra werk. “Het werd al snel te duur gevonden. En als klanten erover begonnen, wisten ze vaak niet welke kant ze wilden opgaan. ‘Kan je iets met een warmtepomp doen?’, kreeg ik dan als vraag. De ervaring leert dat als je veel tijd steekt in zulke weifelende klanten er zelden werk uit voortvloeit. Ik werd er dus niet snel enthousiast van.”

Project

Afgelopen november was hij weer in vertrouwd vaarwater toen hij werd gevraagd om een HT-radiator te plaatsen in een eengezinswoning. “Ze wilden de vliering ombouwen tot een woonverdieping. Het ging om een ruimte van circa 60 m2 bij 2 m hoogte. Aangezien de zolder vooraf optimaal geïsoleerd was, ben ik uitgegaan van een lege ruimte met een 1500 watt vermogensvraag. Ik heb de radiator onder de dakkapel opgehangen, een mooie centrale plek. Het gaat om een Stelrad Novello Eco. Bij deze radiator loopt de warmte van

Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten. Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

de ketel altijd gelijk over de voorste plaat en wordt die goed verdeeld, zodat je eerder warmte ervaart.”

Ketel

Aangezien er een trap kwam, moest de ketel ook een stuk opschuiven. “Het leidingwerk heb ik grotendeels achter een houten plaat kunnen wegwerken, bij een gemetselde schoorsteen. De nieuwe Intergas HRE ketel hangt nu op een goed bereikbare plek, wel zo prettig als je onderhoud moet plegen.” Alles bij elkaar was Bakker 12 uur kwijt aan deze klus. Het was een van de laatste.

Achter de balie

Als installateur kwam hij vrijwel dagelijks over de vloer bij de Plieger groothandel in Beverwijk. Bakker had er leuke contacten opgebouwd. Vorig jaar werd hij benaderd of hij interesse had in een baan als expresmedewerker. De 50-jarige zag wel wat in een Career Change en doekte zijn bedrijf op. “Eigenlijk zit ik nog steeds in de installatiebranche. Alleen sta ik nu aan de andere kant van de balie. En dat bevalt me uitstekend. Ik vind het geweldig om met mijn ervaring m’n voormalige vakbroeders te kunnen adviseren en helpen, maar wel na een 40-urige werkweek de deur achter me dicht te kunnen doen.”

GRONDSTOFSCHAARSTE EN DE INVLOED OP DE GEZONDHEID

Staal, kunststof en elektronica (vooral chips die in ventilatoren en regelingen zitten): zonder deze grondstoffen kunnen luchttechnische apparaten niet gemaakt worden. Sinds de uitbraak van de coronapandemie is het tekort aan deze grondstoffen nijpender geworden en de gevolgen zijn evident. Langere levertijden en oplopende prijzen. Aan de andere kant was de vraag naar gezonde binnenlucht nog nooit zo groot.

Vooropgesteld: de schaarste is er! Zowel in de utiliteitsals in de woningbouw zorgen de tekorten voor problemen. Toen we dit vorig jaar hardop uitspraken, was er bij veel partijen nog ongeloof. Wat zouden wij er in Nederland nu van merken als er ergens in Azië een fabriek dichtgaat die negentig procent van de elektronica voor chips produceert? Inmiddels is het besef wel ingedaald en dat zet de markt zeker onder druk. Tegelijkertijd ligt er een mooie toekomst voor ons. Er moeten ontzettend veel woningen gebouwd worden. De pandemie heeft er bovendien voor gezorgd dat ventilatie eindelijk de aandacht krijgt die het – in mijn ogen al veel langer natuurlijk – verdient.

Het is niet alleen de grondstof schaarste die de levertijden doet oplopen. De huidige omikron-variant van het coronavirus doet ook een duit in het zakje. Door de vele besmettingen en nog meer quarantaine gevallen, zijn nagenoeg alle ondernemingen onderbezet. Hierdoor lopen de levertijden ook op. Niet alleen bij de toeleveranciers, maar ook bij de aannemers en de installatiebedrijven. Persoonlijk verwacht ik dan ook dat de grondstofschaarste eind dit jaar wel weer wegebt; alleen de opgelopen achterstand halen we niet meer in. En dat is erg jammer. Gezonde lucht is elke seconde belangrijk. Het gaat om de gezondheid van mensen en als we daar geen goede invulling aan kunnen geven de komende jaren, wordt de impact hiervan wel heel groot.

WAVES®

Dé ventilatieoplossing voor kleine renovaties

 Decentrale ventilatie met vraagsturing

 Werkt bij detectie van vocht, CO2 en VOC

 Eenvoudige installatie en inregeling dankzij de app

www.renson.eu

Wouter Wijma

Voorzitter Binnenklimaat Nederland

Corona

UPDATE UIT VENTILATIELAND

Niemand had verwacht dat de uitbraak van het coronavirus zou leiden tot een pandemie. Het afgelopen jaar is er vooral ingezet op vaccinatie om de situatie onder controle te krijgen, maar is dat toereikend? Als we kijken naar de overdracht van het virus, blijkt er ook via lucht een transmissieroute te zijn. Veel verder dan het advies om goed te ventileren is de overheid echter nog niet gekomen. En dat is echt onvoldoende.

Als we het over de luchtroute hebben, doelen we op aerogene transmissie, de overdracht van het virus via kleine druppels in de lucht. Het doel van ventileren is om binnenruimtes te voorzien van verse lucht, waarbij eenzelfde hoeveelheid lucht wordt afgevoerd. Hierdoor wordt de hoeveelheid aerosolen zodanig verdund, dat het risico op besmetting wordt geminimaliseerd. Het ventilatiedebiet wordt bepaald aan de hand van de grootte van ruimtes, de bezetting en de activiteiten. Deze hoeveelheden zijn vastgelegd in het Bouwbesluit. Hiernaar wordt dan ook verwezen door het RIVM en de Nederlandse overheid.

Ondergrens

Maar deze Bouwbesluitrichtlijnen refereren aan minimale waardes; de ondergrens. Verschillende wetenschappers,

alsook het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding ECDC, hebben in 2020 al geadviseerd om het ventilatiebeleid aan te passen. Duitsland en België hebben hier inmiddels gehoor aan gegeven, Nederland echter nog niet. In België is het sinds juli 2021 verplicht om in binnenruimtes zoals horecagelegenheden, sportclubs en kapsalons CO2-meters op te hangen, die duidelijk zichtbaar zijn. Zo weet men direct of er voldoende wordt geventileerd. In België wordt een bovenwaarde gehanteerd van 900 ppm. Geeft de meter een hoger getal aan, dan wordt er onvoldoende geventileerd en dienen er maatregelen te worden genomen of dient de ruimte te worden ontruimd.

CO2 als indicator

“De CO2-waarde geeft een goede indicatie van de kwaliteit van de lucht. Een mens stoot bij het ademen CO2 uit. De buitenlucht heeft een CO2-concentratie van 420 ppm. Voor binnenruimtes mag de concentratie tussen de 800 en 1200 ppm bedragen, mede afhankelijk van het gebruik. Als de waarde hoger is, hangt er een bedompte lucht wat een goede indicatie is voor verontreiniging.” Dit valt te lezen op: https://www.

rendement.nl/preventie/nieuws/co2-gehalte-geeft-indicatie-of-lucht-verversennodig-is.html.

Luchtreiniging

Mocht extra ventilatie onmogelijk zijn, dan kan er luchtreiniging worden toegepast. Dit zorgt ervoor dat fijnstof, de basis van aerosolen, uit de lucht wordt gehaald en mogelijke virussen en bacteriën worden gedeactiveerd. Op dit moment lopen er diverse praktijkonderzoeken in België om de effecten te bestuderen van ventilatie gecombineerd met luchtreiniging. Het aanbod van luchtreinigers is groot, maar door het ontbreken van richtlijnen is het onduidelijk welke luchtreinigers daadwerkelijk goede resultaten opleveren en niet voor een verslechtering van de situatie zorgen door de productie van schadelijke bijproducten.

Geen verplichting

De Nederlandse overheid heeft in oktober 2021 een handreiking beschikbaar gesteld, die door TNO is opgesteld. De titel: ‘Ventileren zo gedaan’. Gelukkig wordt hier ook al geadviseerd om CO2meter toe te passen. Maar het blijft bij een advies, het is dus geen verplichting.

iVention Air zorgt voor een veilige en comfortabele sportomgeving. Het reduceert het aantal aerosolen in de ruimte, waardoor de kans op besmetting onder een aanvaardbaar niveau blijft.

Ook stuurt deze handreiking niet aan op een verbetering van de Bouwbesluitrichtlijnen.

Initiatief

Op basis van de huidige situatie ligt de bal dus eigenlijk bij de markt om met oplossingen te komen. Een aantal marktpartijen, instanties, wetenschappers en onderzoekinstellingen hebben deze uitdaging opgepakt en zijn ermee aan de slag gegaan. Zo zijn onder andere het Programma van Eisen Gezonde Kantoren 2021 en het Programma van Eisen voor Frisse Scholen 2021 opgesteld. Daarnaast heeft TNO het project SchoolVent geïnitieerd en ontwikkelt iVention Air in opdracht van de Sportinnovator en de Ministeries van EZK en VWS een systematiek die moet zorgdragen voor een veilige binnensportomgeving in tijden van corona.

SchoolVent

“SchoolVent is door TNO geïnitieerd voor de ontwikkeling en de praktijktest van een ventilatiesysteem geschikt voor (renovatie van) scholen en kinderdagverblijven met 80% lagere energiekosten voor koeling en filtering. In dit systeem is Smart Sensoring ingebouwd om afwijkingen van een klasse A binnenklimaat te rapporteren.” Zie: https://www. tno.nl/nl/over-tno/nieuws/2021/11/ nieuw-energiezuinig-ventilatiesysteemvoor-klaslokalen.

IVention Air

“iVention Air integreert ventilatie, luchtreiniging en koelingstechnieken en biedt de omgeving voor sporten met verschillende intensiteiten. Door het toevoeren van de juiste hoeveelheid verse lucht en indien noodzakelijk aanvullend reinigen van de binnenlucht, wordt een gecontroleerde omgeving gerealiseerd waarmee mogelijke overdracht wordt geminimaliseerd.”

Advies voor installateur

Goede ventilatie is dus belangrijk. Zorg dat het mechanisch ventilatiesysteem goed functioneert. Daarbij zijn de volgende basispunten van belang:

· Komt de hoeveelheid ventilatielucht overeen met de bezetting en de activiteiten in de ruimte?

· Worden de filters regelmatig vervangen, zodat ook de juiste hoeveelheid verse lucht wordt toegevoerd?

· Is de toe- en afvoer van de lucht zo gesitueerd dat er sprake is van een optimale menging van deze lucht of indien verdringingsventilatie is toegepast een goede doorspoeling?

Aanvulling

Wat nu als de ventilatiecapaciteit tekort schiet? Ga na of de ventilatiecapaciteit kan worden verhoogd door het ventilatiesysteem uit te breiden of te combineren met een andere ventilatieoplossing. Let bij de uitbreiding op het

koel- en verwarmingsvermogen. Mocht het onmogelijk zijn om de ventilatiecapaciteit uit te breiden, overweeg dan om luchtreiniging toe te passen. Laat je hierover goed informeren door een specialist en laat zeker een Clean Air Delivery Rate berekening maken voor de juiste capaciteit. Maar begin met het plaatsen van een CO2-meter. Niet omdat het verplicht is, maar om inzicht te verkrijgen in de luchtkwaliteit. Meten is per slot van rekening weten 

Auteur: Marius Klerk is als technisch commercieel directeur werkzaam voor Lucam, leverancier van klimatiseringssystemen. Daarnaast is hij projectlid van SchoolVent voor een gezonde leeromgeving en iVention Air voor een gezonde sportomgeving.

WERKING

iVention Air zorgt voor een veilig en comfortabel sportomgeving, ook ten tijde van een epidemie en pandemie. Het reduceert het aantal aerosolen in de ruimte, waardoor de kans op besmetting onder een aanvaardbaar niveau blijft. Het vraaggestuurde klimaatsysteem meet omgevingsfactoren (CO2 en fijnstof) en haalt informatie op over het gebruik van de ruimte (bezetting en (sport)activiteit). De metingen in de ruimte worden uitgevoerd door de iVention Sense sensor. Alle metingen van de omgeving en alle gegevens over het gebruik van de ruimte worden verzameld in de Control Unit, de iVention Brain. Die zorgt voor het continu sturen naar de juiste condities met behulp van de aanwezige ventilatie-, koelings/verwarmings- en luchtreinigingssystemen. Door de continue (bij)regeling van de koeling/verwarming, de ventilatie en de gereinigde lucht is er altijd een veilige (top)sport omgeving, die past bij de activiteit en de bezetting van de ruimte.

Doorleren VAKONDERWIJS

EN VENTILATIE

Ook in het onderwijs gaat men met de tijd mee. In dit artikel vertelt Ron Bosch, HBO-docent

Installatietechniek wat hij zijn studenten zoal bijbrengt over natuurlijke en gebalanceerde ventilatie.

Laat ik beginnen met een onderwerp dat de gemoederen al enige tijd flink bezighoudt: de BENG-eisen in de woningbouw. De keuze en het ontwerp van een ventilatiesysteem hebben een fikse impact op de score. Neem bijvoorbeeld voorverwarming, dat een negatief effect kan hebben op je BENG-rating als je gebruik maakt van natuurlijke toevoer. Met zoiets, houd ik mijn studenten voor, moet je wel rekening houden.

Natuurlijke toevoerlucht

Menig maal proberen vakbroeders om met hybride ventilatie de nadelen van natuurlijke ventilatie tegen te gaan, zoals energieverlies en comfortklachten. Helaas leert de praktijk dat bepaalde problemen, zoals tocht in de winter, niet voorkomen kunnen worden. Bovendien wordt de gebruiker aan het einde van de rit met een hogere energierekening opgezadeld dan bij een natuurlijk ventilatiesysteem het geval is.

WTW

Met gebalanceerde ventilatie-oplossingen behaal je al snel een hogere BENGscore. Deze systemen zijn voorzien van WTW-units. Een WTW-unit bestaat meestal uit een luchtbehandelingssysteem voorzien van ventilatoren en meerdere afzuigpunten en inblaasopeningen. Door de afzuigpunten wordt

lucht afgezogen uit de binnenruimte. Die wordt vervolgens gefilterd en gebruikt om aangezogen buitenlucht voor te verwarmen. Op deze manier voert een WTW-unit continu voorverwarmde frisse lucht aan en gebruikte lucht af. Belangrijk aandachtspunt dat ik mijn studenten altijd voorhoud: let goed op de positionering van luchtafzuigpunten en luchttoevoerroosters.

Regelgeving

De BENG-eisen en andere nieuwe regelgeving hebben het werkveld van de adviseur en installateur drastisch veranderd. Waar je vroeger als docent aan de hand van vrij eenvoudige principes kon uitleggen hoe een systeem werd geconfigureerd, moet nu rekening worden gehouden met de werking van rekenkernen om tot energetisch duurzame installatieconcepten te komen. Dat vergt meer kennis van de docent, adviseur én installateur. Laatstgenoemde moet bovendien meer tijd steken in de afstemming met zijn bouwpartners. Bijvoorbeeld over het ruimtebeslag van

de installatie.

Welke kant op?

De strenge duurzaamheidseisen duwen de sector steeds meer richting gebalanceerde ventilatiesystemen. Als docent en adviseur vind ik dat een heugelijke ontwikkeling, omdat de doelstelling is om warmteverlies door ventilatielucht zoveel mogelijk te voorkomen. Bij natuurlijke ventilatie heb je daar veel minder controle over. Het is wel belangrijk dat we rekening blijven houden met de juiste randvoorwaarden, zoals lucht- en kierdicht bouwen om gebalanceerde ventilatiesystemen zo optimaal mogelijk te laten functioneren.

Sensoren

Sensoren maken tegenwoordig vrijwel standaard deel uit van slimme meet- en regeltechniek. Ze worden gebruikt om de temperatuur en relatieve vochtigheid te meten, maar kunnen ook het VOC-gehalte binnen in beeld brengen. VOC staat voor vluchtige organische

Inzet van aardwarmtewisselaar in combinatie met WTW-unit

stof, daarbij kan gedacht worden aan: - for maldehyde, bijvoorbeeld in bouwmaterialen;

- organochloride, bijvoorbeeld in bestrijdingsmiddelen;

- fenolische samenstellingen, bijvoorbeeld in isolatie- en bouwmaterialen.

Blootstelling aan VOC’s kan een schadelijk effect hebben op de gezondheid. Het is dus van belang voldoende te ventileren. Dat kan op basis van informatie die VOC-sensoren aanreiken, maar ook door het CO2-gehalte te meten en afhankelijk van de bezetting tijdig te ventileren. Ik attendeer mijn studenten er daarnaast op om ook regelmatig onderhoud te (laten) plegen, bijvoorbeeld door filters te vervangen.

Onderhoud

De meeste luchtbehandelingssystemen zijn prima te onderhouden, zolang je maar bij de montage let op de toegankelijkheid van het systeem. Nu we steeds meer toegaan naar volautomatische systemen, wordt overigens het belang van regelmatig en grondig onderhoud alleen maar belangrijker. Ik adviseer mijn studenten om hiervoor een onderhoudsplanning op te (laten) stellen.

Natuurlijke ventilatie

Mijn studenten worstelen vaak met de vraag of er nog een toekomst is weggelegd voor duurzame installatieconcepten met natuurlijke ventilatie in de bestaande bouw en/of nieuwbouw. Ik denk van wel, zolang het ontwerp en de uitvoering maar naar behoren zijn. Ik stimuleer ze om daarbij ook gebruik te maken van slimme oplossingen, zoals aardwarmtewisselaars die de buitenlucht in de winter voorverwarmen en in de winter voorkoelen. Een en ander vergt wat extra inspanning van bouwpartners, maar een vriendelijk woord kan wonderen doen.

Levenslang leren

Als docent spring ik in op nieuwe ontwikkelingen door mijn studenten installatieconcepten te laten ontwikkelen

met nieuwe systemen en die klassikaal voor te leggen aan hun medestudenten. Daarnaast laat ik regelmatig gastsprekers langskomen, die werkzaam zijn voor fabrikanten, leveranciers of brancheverenigingen om studenten bij te praten over de actuele situatie in

de markt, zodat we geheel up to date blijven. Uiteraard ben je als professional nooit uitgeleerd. Ik adviseer mijn studenten dan ook altijd om voortdurend hun kennis bij te spijkeren. Ook na hun opleiding. Bijvoorbeeld via vakbladen, Techniek Nederland, TVVL en ISSO 

SLIM

Ook ventilatie-oplossingen worden in toenemende mate gekoppeld aan monitoringssystemen. Zo droegen mijn studenten recentelijk een voorbeeldproject aan met een kippenstal, ergens in het midden van het land. Hier hebben we uiteraard naast menselijk welzijn ook met dierenwelzijn te maken. Een grote bedrijfshal met duizenden kippen brengt een hoog percentage vocht, warmte en C02 voort. Ventilatie kan een middel zijn om de emissies af te voeren en wederom voorgefilterde lucht aan te voeren voor permanente luchtverversing. Draadloze sensortechnieken bewaken de concentraties, het vochtpercentage en het CO2-percentage. Op basis van de luchtemissies wordt de ventilatie opof afgetoerd. Hierdoor kan veel energie worden bespaard, terwijl de luchtkwaliteit optimaal blijft. Hoe werkt dit nou precies? Een stuurprogramma zorgt dat de sensoren signalen uitzenden. De gemeten waarden worden uitgelezen via een WIFI- netwerk naar een regelaar, die de signalen omzet in een actie als dat nodig is. Neemt de bezetting van een gebouw bijvoorbeeld toe, dan wordt dit gemeten en vergeleken met de gewenste waarde en direct de hoeveelheid ventilatie afgestemd op de gebruikers in het pand. Tevens kan deze data worden opgeslagen, uitgelezen op computers of door worden gestuurd naar iedereen die belangstelling heeft. Zo wordt het mogelijk om data in te zetten voor slimme dienstverlening. Stel bijvoorbeeld dat uit de data blijkt dat iedere nacht om drie uur de verlichting in de school aangaat, dan is dat een signaal om de sensoren en sturingen eens na te kijken op locatie.

Let goed op de positionering van luchttoevoerroosters

Luchtverwarming

COMFORT IS VAAK VER TE ZOEKEN

Zuiniger omgaan met energie. In de praktijk betekent dat meer dak-, vloer- en spouwisolatie en kierdicht bouwen. Daarnaast moeten gebouwgebonden energiesystemen zuiniger en bij voorkeur fossielarm of -vrij worden. We verwarmen daardoor onze gebouwen vrijwel uitsluitend nog via convectie. Stralingswarmte is in deze systemen volledig verdwenen, zegt adviseur Rob Verbrugge. Maar levert dit wel het gewenste comfort op? Verbrugge

heeft er ernstige twijfels over.

Lucht als medium is in gebouwen bijna alles bepalend geworden. Enerzijds wordt het gebruikt om te verwarmen en anderzijds om te ventileren. We hebben de dominantie positie van luchtverwarming ongemerkt geaccepteerd. Het gaat niet meer om de mens, maar om het gebouw. Vreemd eigenlijk. Als een gebouw nooit door mensen zou worden gebruikt, dan zou verwarmen onnodig zijn.

Ontstaan

Hoe heeft eigenlijk luchtverwarming haar dominante positie verworven?

Daarvoor moeten we teruggaan naar de jaren ’90. De cv-ketels van destijds moduleerden nog niet en verwarmden

Ventilatietype C spreekt altijd over de nadelen van raamroosters. Zelden kijkt men naar innovaties. Zoals de Eco ventilatieradiator. Hier komt de lucht in balans met de afzuiging naar binnen en stroomt als warme stijgende lucht de woning in. De ventilatiewarmtepomp wint de warmte uit afgezogen lucht weer terug.

meestal centraal, via radiatoren. De watertemperatuur was hoog, waardoor radiatoren warmte overdroegen via straling en convectie (lucht).

Trendbreuk

Toen midden jaren ’90 cv-ketels gingen moduleren, veranderde ook de warmteoverdracht. Via de bijbehorende modulerende kamerthermostaat, vermogensreductie en lage watertemperaturen werd de kamertemperatuur tot op de tiende graad constant gehouden. Waar de branche aannam dat dit het meest comfortabel was, constateerden gebrui-

kers daarentegen een negatieve verandering. Zij ervaarden een gemis aan stralingswarmte. “Het is met de nieuwe ketel, net zoals met de oude, nog altijd twintig graden, maar het lijkt wel alsof het vroeger warmer was dan nu”, was een veel gehoorde opmerking. Moduleren zorgde ervoor dat verwarmen van lucht (convectie) steeds belangrijker werd. De jaren erna is het medium lucht vrijwel alleenheerser geworden in onze centrale verwarming. Door het gebruik van LT-afgiftesystemen en de grootschalige toepassing van warmtepompen is ieder beetje aangename

stralingswarmte verdwenen.

Voor- en nadelen

Lucht als verwarmingsmedium lijkt zo logisch. We kunnen het meten in graden Celsius. Daardoor kunnen we de temperatuur regelen en er makkelijk mee rekenen, wat bij stralingswarmte veel moeilijker is. Je kan, mits de woning goed geïsoleerd is, met lagere temperaturen eenvoudig de gewenste kamertemperatuur realiseren. Toch zegt dat lang niet alles over het ervaren van behaaglijke warmte. Feitelijk is lucht een slechte opnemer van warmte. Het kost veel energie om lucht te verwarmen. Toch heeft dit ook voordelen. Doordat lucht slecht warmte opneemt, verliest de mens zijn warmte minder snel. Verwarmen met lucht is eigenlijk helemaal geen verwarming, maar isolatie. Hogere luchttemperaturen zorgen ervoor dat het verschil tussen de lucht en onze huid kleiner is, waardoor wij minder warmte verliezen. Een hele ruimte met lucht verwarmen voor de warmtebehoefte van de mens is echter uiterst inefficiënt. Daarnaast heeft convectie de nare eigenschap dat de warmste lucht zich boven in een ruimte bevindt en er ook altijd luchtcirculatie ontstaat. Dit zorgt er tevens voor dat vervuilende stoffen gaan circuleren en zich eenvoudig kunnen verspreiden.

Strijdtoneel

Voor wie het ontgaan is, de ventilatiebranche vertegenwoordigd in diverse normcommissies, is in een ‘burgeroorlog’ verwikkeld. De luchtoorlog gevoerd door de C-en D-troepen is al jaren gaande en zorgt nu voor uitstel van een nieuw te ontwikkelen norm. Raamroosters wel of niet acceptabel, niet tijdig of helemaal niet filters vervangen bij balansventilatie, een halve of hele meter vanaf de gevel rekenen voor de leefzone of niet, eenvoudig te ontregelen ventielen na schoonmaken, meer of minder lucht... alles zal de revue passeren voor de nieuwe norm. Ik vraag me echter af of ze daar nog wel beseffen dat ventileren vooral gaat om onze gezondheid. CO2 meten en regelen

is aardig, maar koolstofdioxide is niet snel ziekmakend. De echte vervuiling zit in de vluchtige organische stoffen, in fijnstof en in bacteriën en schimmels. En deze stoffen meten en regelen we nog zelden of nooit. Laten de krijgsheren zich eens buigen over de fijnstofconcentraties die na het bereiden van onze avondmaaltijd nog urenlang in de lucht blijven hangen, zoals 5 jaar geleden is aangetoond door TNO. Ik hoop dat men bij de normcommissies ook in de gaten heeft dat balansventilatie in de nieuwbouw vaak leidt tot te droge lucht en dat luchtbevochtiging een serieuze zaak wordt. En misschien moet men zelfs nog verder in de toekomst kijken en tot de conclusie komen dat zelfs het reinigen van binnenlucht niet te vermijden zal zijn, als we een echt gezond binnenklimaat willen creëren.

Niet zaligmakend

Het EPC nul tijdperk en het tijdperk NTA 8800 hebben ons laten geloven dat balansventilatie met warmteterugwinning de beste vorm van ventileren is. Of dit gebaseerd is op gezondheid, energiegebruik of thermisch comfort is mij nog niet geheel duidelijk. Bij gezondheid heb ik nog geen leverancier gezien die stuurt op de eerder

beschreven schadelijke stoffen. Het energiegebruik is lager dan bij natuurlijke ventilatie met een MV-box. Maar bij toepassing van ventilatiewarmtepompen is het gebruik voor natuurlijke- en balansventilatie in evenwicht. De geïntegreerde gebouwgebonden energieoplossing StralendWARM is hiervan een zeer goed voorbeeld. Hier geen vallende koude lucht door raamroosters, maar stijgende warme lucht via ventilatieradiatoren en terugwinning van warmte via een ventilatiewarmtepomp. Dan blijft over het thermisch comfort. Raamroosters worden vaak genoemd als bron van thermisch discomfort. Met name als ze gecombineerd worden met ultra lage temperatuur vloerverwarming. De echte oorzaak is, dat de roosters veelal onjuist zijn gedimensioneerd en door onjuiste toepassing dwarsventilatie realiseren. Daarnaast zijn lage vloertemperaturen medeverantwoordelijk voor deze thermische comfortklachten, tijdens periodes van menselijke inactiviteit. En dit komt ook voor bij balansventilatie.

Verkeerde aanname

Hoe komen we op het idee, dat lucht met een constante temperatuur van 20 graden zo comfortabel is? Vloerverwarming is wellicht de meest voorkomende

De huidige LT-radiatoren krijgen nauwelijks warmte aangevoerd. Ze zijn daarom eerder ventilatoren die lucht met een gematigde temperatuur verplaatsen.

vorm van afgifte in onze nieuwste warmtepompwoningen. De op korte afstand naast elkaar gepropte vloerverwarmingsslangen hebben ten opzichte van de warmteverliezen (te) veel vermogen. Hierdoor kan dit thermisch actieve bouwoppervlak met slechts één graad meer de gewenste kamertemperatuur realiseren. De vloer, mede afhankelijk van het soort bekleding, zal niet als koud ervaren worden, maar geeft de bewoner ook geen enkele warmtebeleving. Daarnaast gaat het om een traagwerkend systeem. Snel en tijdelijk de temperatuur aanpassen, is simpelweg onmogelijk. Dit alles zou weleens de reden kunnen zijn, waarom gebruikers steeds vaker hun kamerthermostaat structureel op 22 of 23 graden hebben ingesteld. Het is bijna onbegrijpelijk dat in deze moderne tijd alles te regelen is behalve onze cv-systemen. Het mogelijk zuinige energetische karakter dat aan deze systemen wordt toegeschreven is blijkbaar belangrijker dan de warmtewensen. En, het werkelijke comfort van warme lucht wordt duidelijk overschat door de bouw- en installatiebranche.

Warmtecirculatie

De tweede vorm van warmteafgifte via LT-systemen is pure luchtverwarming. Daar zijn convectoren ook specifiek voor ontworpen. Overigens hebben LT-convectoren nog maar nauwelijks iets te maken met convectie. In het verleden verwarmden HT-convectoren de passerende lucht, waardoor deze ging stijgen en er circulatie ontstond. Met de huidige lage systeemtemperaturen is het voor een convector vrijwel onmogelijk om warmtecirculatie te realiseren. Daarom zijn deze convectoren voorzien

van kleine ventilatoren. Hiermee wordt luchtcirculatie geforceerd gerealiseerd. Alleen nu met nauwelijks aanwezige warmte. Relatief koele bewegende droge lucht is voor ons thermisch comfort zeker niet aangenaam. Bovendien zorgt droge circulerende lucht bij de mens voor onttrekking van warmte via evaporatie.

Armoedige aanpassingen

Uitsluitend verwarmen met lucht is voor de mens zelden comfortabel. Wanneer stralingswarmte ontbreekt, is er voor de mens geen mogelijkheid echt warm te worden. De resultaten van deze manier van verwarmen laten zich dan ook zien. Bewoners stellen de kamerthermostaat 2 à 3 graden hoger in. Houtkachels worden ingezet ter compensatie. Bewoners zitten tijdens inactieve momenten onder fleecedekens of hebben een warmtekussen aangeschaft. Maar ondanks dit discomfort worden er nog steeds nieuwe projecten opgeleverd met dezelfde klachten. De problematiek wordt in de branche nog maar nauwelijks onderkend. Bij de eerste klachten worden bewoners vaak het bos ingestuurd met de mededeling, ‘u moet nog wennen aan de nieuwe manier van verwarmen’. En dat is natuurlijk klinkklare onzin.

Alternatieven

Als je in Nederland kritisch bent over het gebruik van warmtepompen, ltafgiftesystemen en balansventilatie, wordt je al snel verketterd. Toch moeten we naast de energie-efficiëntie van warmtepompen ook de nadelen durven te benoemen. De traagheid van een warmtepompsysteem met LT-afgifte is voor velen zeer irritant en onwenselijk.

Daarnaast leidt een 3 graden hogere instelling van de kamerthermostaat al snel tot 20% tot 25% meer energiegebruik. Bewoners die dit hebben ervaren, blijken wel dolenthousiast te zijn over lokaal inzetbare infraroodpanelen, als ze die aanschaffen. Op die manier zijn ze namelijk op de plek waar hun inactieve momenten plaatsvinden weer voorzien van stralingswarmte. Stralingswarmte is voor de mens de meest behaaglijke vorm van verwarmen. Niet voor niets zien we bijna iedereen in maart bij zonnig weer en zelfs relatief koele temperaturen, een plekje in de zon en uit de wind zoeken.

Toekomst

De toekomstige bouw van houten woningen vraagt om een andere kijk op verwarmen. Toepassingen met stralingswarmte, zoals infraroodpanelen zijn daarom zeer kansrijk.

Ondanks de heftige weerstand, winnen infraroodverwarmingsoplossingen stukje bij beetje terrein. En dat wordt ondersteund door binnenlandse en buitenlandse rapporten. Nu ook de bouw verandert van puur steen en beton naar steeds vaker hout, zal dat consequenties hebben voor de wijze waarop we verwarmen en het soort systeem dat we inzetten. Doordat de accumulatie van warmte en stralingsasymmetrie van houten woningen anders is, zal ook de manier van verwarmen gaan veranderen. Stralingswarmte via infraroodpanelen zou dan weleens een betere vorm van verwarmen kunnen blijken te zijn. Tot die tijd zullen we ook in de traditionele bouw langzaam maar zeker steeds meer combinaties gaan zien. Denk bijvoorbeeld aan een basis luchtverwarming met warmtepompsystemen gecombineerd met lokale verwarming via infraroodpanelen. In dat geval kan de kamerthermostaat weer terug naar 19 of 20 graden en gaat tijdens inactieve perioden het lokale infraroodpaneel aan voor de echte warmte-ervaring. Net zoals het altijd is geweest; stralingswarmte en convectiewarmte in de juiste samenhang met elkaar en natuurlijk regelbaar voor het hoogst mogelijke thermische comfort. De behoudende installatiebranche zal deze comfortabele mogelijkheden hopelijk sneller gaan omarmen dan dat men deed bij het acceptatieproces van warmtepompen

FLEXIBEL & GEZOND

HYBALANS+

EENVOUDIG

PLUG-AND-PLAY SYSTEEM

FEILLOOS NAAR EEN GEZOND BINNENKLIMAAT

Hybalans+ is een revolutionair luchtdistributiesysteem voor alle ventilatievraagstukken. Het is eenvoudig te ontwerpen en te monteren en resulteert feilloos in een blijvend hoog ventilatiecomfort. Ga voor meer informatie naar: burgerhout.nl/hybalans

FRISSE BLIK OP

FRISSE BLIK OP EEN GEZOND

BINNENKLIMAAT

BINNENKLIMAAT

Heeft jouw klant een gezond binnenklimaat

in huis?

Wij helpen je de beste installatie te kiezen!

Uitgebreid assortiment

Als groothandel in de installatiebranche hebben wij een uitgebreid assortiment op het gebied van luchtbehandeling, luchtreinigers, mechanische ventilatie en balansventilatiesystemen. En naast een compleet assortiment roosters en ventielen leveren wij ook alle benodigde (meet) gereedschappen, onderdelen en toebehoren. Wij hebben alles wat jij nodig hebt om een optimaal binnenklimaat te realiseren.

Kennis en advies

Maak gebruik van onze adviseurs en het WasCollege. Vergroot jouw kennis en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Zo kun jij jouw klanten van goed advies voorzien. Stel je vragen aan onze specialisten of volg de opleiding: Gezond Binnenklimaat, Ventilatie en Luchtbehandeling.

Tot je dienst

Met onze diensten bouwlogistiek en prefab-montage hou jij waardevolle tijd over voor goed, snel en efficiënt installatiewerk. Daarnaast staan wij altijd voor je klaar met onze 24/7 storingsservice.

Check alles over de realisatie van een gezond binnenklimaat!

Doorventileren

CENTRALE ROL VOOR MIXFANS

‘Mengen over binnendeuren’ maakt al enige tijd opgang. Hoe werkt het Multi Air Supply systeem ook alweer precies en welke doorontwikkeling ligt er nog in het verschiet? IZ sprak erover met Adriaan Cramer van Brink

Climate Systems en vroeg hem ook naar zijn visie over de exacte wijze waarop we met ventilatie verspreiding van het coronavirus kunnen tegengaan.

Ook Adriaan Cramer merkt de toenemende belangstelling voor ventilatie. “We weten het allemaal; sinds de pandemie is er veel meer aandacht voor

CORONA

luchtkwaliteit en ventilatie.” Helaas leidt dat niet direct tot extra werk, constateert de Director Product Management. Nieuwbouwprojecten die nu van start

“Door de coronacrisis is het belang van een goede ventilatie nog duidelijker geworden. We weten immers uit onderzoek dat corona zich hoofdzakelijk verspreidt via de lucht, via druppels en ook aerosolen. Dus mensen die in een afgesloten ruimte zitten, op kantoor, thuis of op andere locaties, kunnen elkaar eenvoudig besmetten als de lucht niet tijdig en voldoende wordt ververst. Als er geventileerd wordt volgens de eisen van het Bouwbesluit, is er voldoende verse lucht aanwezig. Maar om te ventileren volgens die eisen is niet alleen een goede installatie van belang, het systeem moet ook op de juiste wijze bediend worden. Een WTW-systeem zorgt er in ieder geval in de basis altijd voor dat dezelfde hoeveelheid lucht wordt toe- en afgevoerd. Wordt er daarnaast gestuurd op CO2 en dus op de aanwezigheid van mensen en de bezetting, dan wordt de juiste hoeveelheid ventilatie automatisch geregeld. Hoeveel er precies in elke woning geventileerd moet worden, hangt dus af van de woning en van de bezetting, maar met een WTW-systeem en zeker met één die CO2 gestuurd is, is het mogelijk de risico’s van besmetting tegen te gaan en de gezondheid van bewoners te beschermen.”

gaan, stonden immers al ingepland. En wat betreft de renovatiemarkt: “schaf je niet zomaar even een nieuw ventilatiesysteem aan. Daar komen relatief hoge kosten bij kijken en vaak ingewikkelde ingrepen.”

Woningcorporaties

Met het Multi Air Supply systeem richt Brink Climate Systems zich voornamelijk op woningcorporaties. Een begrijpelijke keuze, want die moeten hun bestaande woningvoorraad seriematig verduurzamen en daar leent dit systeem zich goed voor. Het systeem heeft 1 toevoerpunt. In de nok van het dak wordt de WTW-unit geplaatst met een toevoerrooster. Dat toevoerrooster is ruim gedimensioneerd, zodat de lucht met een lage snelheid naar binnen stroomt, legt Cramer uit. Gemiddeld komt er zo 100 – 150 kuub per uur de woning in, afhankelijk van de CO2-sturing.

Principeschema van Multi Air Supply systeem

Indoor Mixfans

De verblijfsruimten, zoals de slaapkamers en de woonkamer worden met behulp van Indoor Mixfans geventileerd, met lucht afkomstig uit het trappenhuis. Door ventilatoren in de wand met het trappenhuis dan wel de centrale gang, wordt lucht uit de slaapkamers en de woonkamer gezogen, terwijl via een overstroomvoorziening lucht vanuit het trappenhuis naar de betreffende slaapkamer en woonkamer terugstroomt. Hieraan ontleent het systeem zijn naam. Er wordt namelijk lucht over de binnendeuren en binnenwanden uitgewisseld.

Vraaggestuurd

De lucht in de verkeersruimtes wordt op een gemiddelde ppm-gehalte tussen de 600-800 gehouden. Neemt de bezettingsgraad toe en komt er daarmee meer CO2 in de verkeersruimte, dan gaat de WTW-unit langzaam meer lucht toevoeren. De snelheid blijft onder 1 m per seconde, om zo tochtklachten te voorkomen.

Afvoer

De Indoor Mixfans worden boven of naast deuren geïnstalleerd, bij voorkeur hoog, omdat ze de afvoer van vervuilde lucht voor hun rekening nemen, legt Cramer uit. De lucht stroomt naar binnen via een spleet onder de deur, “waarbij 1 cm per 25 kuub lucht wordt aangehouden”. De afvoer verloopt conventioneel vanuit de verkeersruimtes via het toilet, badkamer en de keuken. “Daarbij houden we als norm minima aan van 25 kuub per uur voor het toilet, 50 voor de badkamer en 75 voor de keuken.”

Zonering

Het Multi Air Supply systeem biedt een aantal voordelen. Zo hoef je in een renovatieproject geen toevoerkanalen aan te leggen en kunnen bestaande afvoerkanalen vaak hergebruikt worden. Bovendien werkt het systeem op basis van CO2-sturing. “Meestal hebben conventionele oplossingen in de basis nog geen CO2-sensoren”, zegt Cramer. Tot slot ventileer je met het ‘mengen

MONITORING

“In Zwitserland worden in de utiliteit al langer kleine ventilatoren ingezet om verschillende ruimtes met elkaar te verbinden en daarmee worden goede resultaten gehaald. Het systeem dat Brink Climate Systems heeft ontwikkeld op basis van een patent van TNO is echter nog niet eerder toegepast.” De fabrikant had al een Verklaring Gewaarborgde Luchtkwaliteit op zak, maar nog nauwelijks praktijkervaring opgedaan. Daarom is een uitgebreid monitoringsonderzoek opgezet, waarbij in 6 verschillende typen huizen met een Multi Air Supply systeem voor lange tijd de luchtkwaliteit werd gemeten. Cramer: “De onderzoeksresultaten waren zeer bemoedigend: in alle huizen werd in alle verblijfsruimtes een zeer goede luchtkwaliteit gehaald, zelfs bij een wisselende bezetting. Bewoners waren tevreden over het resultaat en konden snel uit de voeten met het systeem. Ventileren op basis van CO2 gaat eigenlijk vanzelf en bewoners hoeven eventueel alleen nog met een schakelaar tijdens het koken of douchen de hoogste stand in te schakelen. Wordt er een extra vochtsensor geïnstalleerd, dan is dat zelfs niet meer nodig. Er wordt nu volop aan gewerkt om het systeem onder de aandacht te brengen bij corporaties.”

over binnendeuren’ per verblijfsgebied. En dat pakt gunstiger uit voor het energiegebruik en voor de luchtkwaliteit, vertelt Cramer.

Onderhoud

Bij de installatie moet de installateur rekening houden met verschillende factoren, zoals de instelling van de juiste configuratie en geschikte plekken om Indoor Mixfans te plaatsen. “Qua onderhoud adviseren wij om de filters

1x per 6 maanden te vervangen en de warmtewisselaar

1x per 3 jaar en de kanalen 1x per 10 jaar te reinigen.

Toekomst

Het Multi Air Supply systeem wordt nog doorontwikkeld. Cramer: “We zijn nu aan het studeren op een App, waarop de gebruiker de prestaties van het systeem kan volgen en te horen krijgt wanneer er onderhoudswerkzaamheden nodig zijn.” Verder

zoekt de fabrikant naar mogelijkheden om het systeem nog meer Plug & Play te maken. Veel extra sensoren om de luchtkwaliteit te meten, zullen er waarschijnlijk niet bijkomen. “VOC-sensoren bijvoorbeeld zijn vaak nog niet betrouwbaar genoeg.” Daarnaast brengen extra sensoren ook meer kosten en onderhoud met zich mee. En gezien de marktsituatie is het waarschijnlijk aantrekkelijker nu voor een fabrikant om de kosten juist omlaag te brengen in plaats van te verhogen 

Indoor Mixfans boven de deur

Deels recyclebaar toilet

Luca Sanitair introduceert de Futuro Flush, een water besparend toilet van deels gerecycled materiaal. De Futuro Flush is tot stand gekomen door een samen werking tussen Luca Sanitair en Ceramica Globo. Een Italiaans sanitair bedrijf dat het milieu centraal stelt in zijn bedrijfsvoering, met als doel de impact van de productiecyclus op het milieu te verminderen. De voornaamste aandachtspunten zijn het reduceren van het elektriciteitsverbruik, het gebruik van natuurlijke bronnen en het verminderen van de CO2uitstoot.

Zowel bij het productieproces als bij het eindproduct zijn waterbesparende maatregelen getroffen. Voor het productieproces heeft Globo een waterzuiveringsinstallatie ontwikkeld die het mogelijk maakt om al het industriële water te hergebruiken. Hiermee bespaart Globo 10.000 liter water per dag. Het water wordt gezuiverd met natuurlijke algen (fytodepuratie),

wat een milieuvriendelijke manier van water zuiveren is die geen impact heeft op het ecosysteem.

De Futuro Flush is deels gemaakt van gerecycled materiaal. Het toilet heeft een geëmailleerde sifon voor een efficiëntere spoeling en langere levensduur. Daarnaast heeft de Futuro Flush een verbruik van 2,6/4 liter per spoeling en is er een ingebakken reduceerring toegepast om het waterverbruik te verminderen.

Het keramische toilet is verkrijgbaar in glans wit, mat wit en mat zwart. De Futuro Flush is randloos en heeft een afneembare softclose toiletzitting. Het keramiek heeft een Ceraslide en Bataform behandeling gehad voor een diepere kleur en antibacteriële werking.

ONDER DE WASTAFEL

Een minimalistisch en zwevend design gecombineerd met een strak lijnenspel karakteriseren de VariForm wastafelonderkasten van Geberit. De VariForm onderkasten bieden de nodige opbergruimte rondom de wastafel en kunnen modulair opgebouwd worden voor degene die meer opbergruimte of een extra wastafel wenst. Het modulaire karakter van deze serie komt verder tot uitdrukking in de keuze uit de diverse VariForm opzetwastafels, die naadloos combineren met de onderkasten. Om de combinatiemogelijkheden nog verder te vergroten heeft Geberit het assortiment onderkasten verder uitgebreid met het nieuwe oppervlak eiken melamine. Deze lichte houtlook geeft een ingetogen en eigentijdse sfeer aan de ruimte. Bij de wens naar meer opbergruimte in dezelfde look & feel is de VariForm onderkast te combineren met meubelelementen en hoge kasten uit de Geberit iCon badkamerserie.

DESIGN IN DE BADKAMER

Bij de Duravit No.1 wc’s vertrouwt de fabrikant van designbadkamers op de Duravit Rimless® spoeltechniekvan wandtoilet tot staande WC-combinatie - die optimale spoelresultaten garandeert en gemakkelijk te reinigen is. Het programma omvat ook een wandtoilet voor kinderen. Toiletten inclusief bijpassende wc-zitting met softclose mechanisme vereenvoudigen de opslag voor groothandelaars en loodgieters, alsmede de logistiek op de bouwplaats. Bidets en urinoirs maken het programma compleet.

Tot badkamerprogramma Duravit No.1 behoort ook een trapeziumvormig inbouwligbad van sanitair acryl, verkrijgbaar in drie maten en met optionele hoek rechts of links. Het ligbad heeft een relatief kleine vulvolume. Afhankelijk van de grootte van het bad passen er twee personen naast elkaar in. Rechthoekige inbouwligbaden in alle standaardafmetingen maken het aanbod in dit programma compleet. Het model 1800 x 800 mm is verkrijgbaar in twee versies: als tweezitter of als eenzitsmodel met een royaal stavlak voor douchen aan het voeteneinde. De baddieptes van respectievelijk 40 en 46 cm garanderen een hoog zit- en ligcomfort, dat nog verder wordt verhoogd door de optionele whirlfunctie met zijn massage-effect. Extra badgrepen, die kunnen worden besteld en af fabriek worden gemonteerd, verhogen de veiligheid bij het in- en uitstappen van het bad.

CIRCULATIELEIDINGEN VOOR TAPWATER EN WARMTEPOMPEN

In nieuwe, hogere smalle woonhuizen, die populair zijn in de stedelijke omgeving, komt het relatief vaak voor dat er een circulatieleiding nodig is om te voldoen aan de wachttijd voor warmwatertappunten. Dit komt doordat de opwekking zich meestal op de begane grond bevindt en er bijvoorbeeld een badkamer aanwezig is op de derde of zelfs vierde verdieping. In deze nieuwbouwwoningen wordt het tapwater met warmtepompen bereidt als er geen warmtenet aanwezig is.

De circulatieleiding moet natuurlijk goed geïsoleerd worden, maar deze leiding leidt vaak alsnog tot snellere afkoeling van de tapwaterbuffer. Er is immers meer oppervlakte om energie over te verliezen. Door deze snellere afkoeling zal een warmtepomp vaker naar tapwater over moeten schakelen en dit komt het totale energiegebruik niet ten goede. De meeste warmtepompen functioneren immers met het minste rendement op tapwaterproductie. Hierdoor adviseren veel fabrikanten om de circulatieleiding los te koppelen van de opwekking en te verwarmen met een eigen elektrische doorstroomverwarming of kleine boiler. Een mooiere en ruimtebesparendere oplossing zou zijn

het beschikbaar komen van meer binnenunits met een eigen extra verwarmer voor een circulatieleiding. Ik snap echter waarom dit niet gewenst is. Het zal namelijk het label van de warmtepomp niet ten goede komen en wellicht is de markt er te klein voor. Een ander alternatief is een gemakkelijk te combineren eigen product! Niet alleen biedt dit helderheid over eventueel extra verbruik. Ook kan het beter als geheel gecombineerd worden.

MULTI AIR SUPPLY

Ventilatie

[Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

Tim Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk

met WTW zonder toevoerkanalen in bestaande woningen

Koudetechniek

• Koudetechniek voor niet koudetechnici

• Basiskennis koudetechniek

• Monteur koudetechniek in 20 dagen

• Koeltechnisch vakman A

• Koeltechnisch vakman B

• Koeltechnisch ontwerpen met synthetische koudemiddelen

• Thuisstudie monteur koudetechniek

F-Gassen

• F-gassen categorie 1

• F-gassen categorie 1 (Blended learning)

• F-gassen categorie 1 (versneld)

• F-gassen categorie 2

• Opfrisdag F-gassen

• Hardsoldeerkwalificatie grotere leidingmaten

Elektrotechniek

• Elektrisch schakelen voor koude- en klimaattechnici

Luchtbehandeling & klimaatbeheersing

• Meet- en regeltechniek klimaatsystemen

• Luchtbehandeling en klimaatbeheersing

GROEI DOOR!

Warmtepompen

• Warmtepompen voor niet technici

• Basistraining warmtepompen

• Warmtepompen basistraining voor aspirant ontwerpers

• Waterzijdig inregelen van afgiftesysteem warmtepompen

• Service- en onderhoudsmonteur warmtepompen en warmteboilers

• Lucht/water warmtepompen voor woningen

• Grondgebonden warmtepompen in de utiliteitsbouw

PED

• PED (Pressure Equipment Directive)

ACK (Natuurlijke koudemiddelen)

• Natuurlijke koudemiddelen in de praktijk

• ACK Voorschakeltraject

• ACK Algemeen

• ACK Ammoniak

• ACK CO2

• ACK Koolwaterstoffen

• ACK Veiligheidsmodule ammoniak

• ACK Veiligheidsmodule CO2

• ACK Veiligheidsmodule koolwaterstoffen

Waarom Opleidingscentrum GO0?

Altijd praktijkgericht Werken met de nieuwste installaties en systemen Trainen in kleine groepen Moderne trainingsfaciliteiten Les van experts

• ACK voorschakeltraject Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

• ACK Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

EPBD

• Hercertificering Keuringsdeskundige EPBD-A

• Hercertificering Keuringsdeskundige EPBD-B

BRL100

• BRL100 adviestraject

Parametrisch ontwerpen

ONDERWEG NAAR ARTIFICIAL INTELLIGENCE

In de installatiebranche is het nog zelden een onderwerp van gesprek. Maar volgens Marjet

Rutten gaat parametrisch ontwerpen minstens net zo’n impact hebben als BIM. IZ sprak met de auteur, marketeer en innovator in de bouwsector.

Rutten onderzocht voor BNA hoe parametrisch ontwerpen de bouw zal veranderen. De eerste vraag is natuurlijk wat deze ontwerpmethodiek precies behelst.

Omschrijving

“Parametrisch ontwerpen is een ontwerpproces waarbij op basis van data en relaties tussen onderdelen een ontwerp wordt gegenereerd. Het gaat om het leggen van relaties. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als ik de beukmaat van mijn pand verander? Bij een parametrisch model rekent het systeem de gevolgen voor je door. Wat verandert er dan nog meer? Alle kennis die we hebben is intelligent verwerkt in een datamodel. Het is dus een dynamisch systeem”, legt ze uit.

Tool

“Het is feite een ‘tool’, waarbij je aan de knoppen kan draaien. Mensen voeren de parameters in. Verander je de parameter, zoals bijvoorbeeld de grondoppervlakte voor een vloerverwarmingssysteem, dan rekent het model door wat dat bijvoorbeeld betekent voor de benodigde capaciteit van het verwarmingssysteem.”

Handig

Dat is reuze handig. “Stel je hebt een plot waarop woningen komen te staan en randvoorwaarden gelden voor de maximale hoogte en oppervlakte, dan berekent het systeem alle mogelijkheden.” Deze ontwerpmethodiek is ook uitstekend toe te passen voor installatietechniek, vertelt Rutten. “Zo heeft de TU/E software ontwikkeld om door te rekenen wat in een gegeven situatie de meest duurzame woning is, rekening houdend met isolatie, soort installaties, kosten en dergelijke.”

BIM

Parametrisch ontwerpen gaat een stap verder dan bimmen. “Daarbij maak je gebruik van 3D-software met extra dimensies, maar zonder intelligentie. Er vindt geen automatische doorberekening plaats.”

Andere voordelen

Dat parametrisch ontwerpen legio voordelen biedt, is dus wel duidelijk. Naast snelheid en een verruiming van de mogelijkheden, zodat je kan ‘customizen’, betreedt je ook een nieuwe

esthetische dimensie. “Met parametrisch ontwerpen kan je spannendere ontwerpen maken, waardoor gebouwen er anders gaan uitzien.” Ook wordt het ontwerpproces transparanter, waardoor de faalkosten omlaag gaan. “Uiteraard alleen als de juiste parameters worden ingevoerd”, voegt Rutten toe. En de initiële bouwkosten gaan omlaag, omdat er bijvoorbeeld minder installatieadvies nodig is.

Installateurs

Waar de architecten en ontwikkelaars al aan de slag gaan met parametrisch ontwerpen, blijft de installatiebranche wat achter. De omslag maak je ook niet van de ene op de andere dag, vertelt Rutten. “Je moet onder andere kennis hebben van modelleren, ICT, procesbeheersing en installatietechniek.” De innovatie-expert raadt de kleine en middelgrote installateur aan om voorlopig de ontwikkelingen voornamelijk te volgen. Zie je kansen om een en ander te vertalen naar praktische toepassingen, dan kan je op een rijdende trein springen. “Bijvoorbeeld door gebruik te maken van bestaande modellen als van de TU/E of door met een aantal andere kleine bedrijven de krachten te bundelen.”

Toekomst

“Ik denk dat parametrisch ontwerpen over circa 5-10 jaar is ingeburgerd. Het wordt een belangrijke tool om advies te geven, aan klanten en medespelers in de bouwkolom. Parametrische modellen zullen bovendien in toenemende mate gekoppeld worden aan productiefaciliteiten, zodat er in fabrieksmatige omstandigheden aan de hand van een specifieke klantvraag een oplossing van de band komt rollen. En daardoor zal de bouwplaats nog meer dan nu al het geval is, veranderen in een montageplaats.” 

Onderzoek

TNO HEEFT NIEUW INDOOR AIR QUALITY LABORATORIUM

TNO opende recentelijk het Bouwinnivatie Lab. Een onderzoekscentrum voorzien van de modernste snufjes om onder andere installatiesystemen te onderzoeken en testen. Wat is de meerwaarde hiervan voor onze branche? IZ legde een aantal vragen voor aan Piet Jacobs, Senior onderzoeker binnenmilieu en energiebesparing.

Het nieuwe lab op de TU Delft Campus werd op 6 oktober geopend door burgemeester van Delft Marja van Bijsterveldt, Paul de Krom (CEO TNO), Doekle Terpstra (voorzitter Techniek Nederland), Tim van der Hagen (voorzitter college van bestuur en rector magnificus TU Delft).

Wat behelst het Bouwinnovatie Lab?

“In het TNO Bouwinnovatie Lab wordt toegepast onderzoek naar innovaties op het gebied van bouwmaterialen, klimaatsystemen en constructies uitgevoerd.”

Welke klanten worden er bediend?

“Opdrachtgevers voor onderzoeken in dit laboratorium komen uit de woningen utiliteitsbouw, infrastructuur, civiele en maritieme sector in de Nederlandse en internationale markt. De afdeling Building Physics & System doet in het Bouwinnovatie Lab onderzoek om de

prestaties van nieuwe (lucht)warmtepompen te meten en te verbeteren. Hiervoor zijn recent twee enorme klimaatkamers geplaatst. Daarnaast wordt onderzoek verricht naar zaken die een positief of een negatief effect hebben op de kwaliteit van de binnenlucht.”

Kunt u wat dieper inzoomen op dat onderzoek naar binnenlucht? Met de testopstelling in het nieuwe Indoor Air Quality (IAQ) Lab (zie hierboven) bootsen we een keuken na. In deze speciaal ontworpen klimaatkamer wordt onderzocht wat het effect van verschillende afzuiginstallaties is op de binnenluchtkwaliteit. Daarbij gaat het niet alleen om geuren en verbrandingsgassen, maar vooral om het fijnstof dat tijdens het koken en andere activiteiten vrijkomt. Een binnenklimaat met veel fijnstof kan op den duur voor ernstige gezondheidsklachten zorgen. Denk hierbij aan hart- en vaatziekten en longziekten. Veel mensen realiseren zich niet dat in een gemiddeld huishouden veruit het meeste fijnstof tijdens het bakken

en braden vrijkomt. De wereld gezondheidsorganisatie WHO heeft in september de advieswaarde voor PM2.5 fijnstof fractie verlaagd van 10 naar 5 µg/m3. Dit heeft een fors effect. TNO heeft samen met het Longfonds in 100 Nederlandse woningen een jaar lang fijnstof gemeten. Voor de aanpassing van de advieswaarde voldeed slechts 1 op de 7 woningen niet aan de norm. Als we de nieuwe advieswaarde op dat onderzoek toepassen, zouden 98 van de 100 woningen niet meer voldoen. Afzuiginstallaties met voldoende capaciteit om verontreinigingen direct naar buiten te blazen, spelen daarom een niet te onderschatten rol. In het IAQlab worden testmethoden voor allerlei soorten kookafzuiging ontwikkeld, denk bijvoorbeeld aan werkbladafzuiging.

Ondertussen bestaan er nog aardig wat misverstanden over dit onderwerp. Zo denken veel mensen dat een afzuigkap op basis van recirculatie net zo effectief is als een exemplaar dat de lucht naar buiten afvoert. Maar tijdens testen blijkt toch echt dat recirculatiesystemen veel

In het IAQ-lab wordt met een testopstelling de effectiviteit van kookafzuiging in het werkblad getest.

is er nog het lawaai dat afzuigkappen maken en dat sommigen ervan weerhoudt om zo’n apparaat aan te zetten. Voor dat probleem is in een demonstratieproject waarin de NeroZero woning in Heerhugowaard is opgeleverd al een oplossing bedacht: geluidloze kookafzuiging. De motor van de afzuigkap bevindt zich bij dat systeem elders. Op zolder bijvoorbeeld, waar niemand er last van heeft. En dat is dan ook goed te combineren met het ventilatiesysteem voor de hele woning. Het lastige bij dit alles is dat de wettelijke eisen voor afzuiging in de keuken van een woning momenteel op vochtafvoer zijn gebaseerd en niet op de afvoer van fijnstof. Het onderzoek in het Indoor Air Quality lab laat zien dat aanpassing van deze standaarden nodig is om uiteindelijk voor iedereen een gezond binnenklimaat te kunnen garanderen.”

Hoe heeft dergelijk onderzoek impact op het dagelijks werk van de W-installateur?

“In appartementen zal veel meer ruimte gereserveerd moeten worden voor schachten met daarin grotere ventilatiekanalen. In een eengezinswoning is het namelijk nog mogelijk om zelf een doorvoer in de gevel te maken naar buiten voor je afzuigkap. In een appartementengebouw is dat niet

ventilatiesysteem of een recirculatiekap gebruiken. Voor een goede vangstefficiëntie is voor een schouwafzuigkap een luchtdebiet van 300 m3 per uur noodzakelijk. Viermaal meer dan nu in het Bouwbesluit is voorgeschreven. Dat wordt dus een veel groter kanaal. De andere oplossing: een loos kanaal van de keuken naar het dak. Dat heeft ook aardig wat consequenties. Ook bij

het IAQ-laboratorium kwamen we daar achter. Het lab is op de begane grond van het Bouwlab gelegen. Voor de afvoer naar het dak moest een bijna 30 m lang kanaal van 250 mm rond worden aangelegd. Dit kon niet direct naar boven vanwege de bovengelegen kantoorruimten. Vandaar dat er een aantal 90 graden bochten noodzakelijk waren. Het was natuurlijk slimmer geweest als dit direct in het vroege ontwerp was meegenomen.” 

HEAT PUMP APPLICATION CENTER

In het Heat Pump Application Center, dat deel uitmaakt van het Bouwinnovatie Lab, doet TNO onderzoek naar systemen voor duurzaam verwarmen, koelen en ventileren. Belangrijke vragen zijn: hoe presteren klimaatsystemen in de praktijk bij veranderende omstandigheden? En wat is er bij tegenvallende prestaties nodig om ze te kunnen verbeteren? Om hier antwoord op te geven, richt TNO zich momenteel voornamelijk op warmtepompen, al dan niet in combinatie met een gasketel. De uitdaging is om de complexe werkelijkheid zo goed mogelijk in het laboratorium na te bootsen. TNO werkt daarom met het hardware-in-the-loop-principe. Dat betekent dat de echte klimaatsystemen aan een computermodel worden gekoppeld. Deze genereert een representatieve last voor de hardware, waarbij zaken als isolatie, ventilatie en bewonersgedrag worden meegenomen. Het te testen apparaat reageert daardoor hetzelfde als wanneer het in een huis of in kantoorpand zou staan. Tijdens de tests kijkt TNO hoe de apparaten op verschillende weersomstandigheden en een variabele warmtevraag reageren. Met behulp van watercircuits en de geavanceerde klimaatkamers wordt de hardware aan deze omstandigheden blootgesteld. “Zo bouwen we steeds meer kennis op over de daadwerkelijke prestaties van klimaatsystemen en helpen we de sector om sneller en met minder afbreukrisico’s de stap te maken naar een energieneutrale gebouwde omgeving.”

Bron: Joni Israeli

MINISTER VAN VAKMENSEN

‘Terwijl mijn zoon op zijn telefoon zit te kijken, plak ik de band van zijn fiets. Want daar heeft hij geen idee van.’ Een prachtige quote van een werkgever in de techniek die typerend is.

Mensen beschouwen technologie als iets vanzelfsprekends. Maar achter elke technologische vernieuwing zitten jaren van denkwerk en doorzettingsvermogen. Maar ook een veelheid aan handen. Technische vernieuwingen kunnen alleen maar ontstaan en voortleven met vakmensen. Natuurlijk is het geen nieuws dat we als techniek vakmensen nodig hebben. Maar het is meer dan een arbeidsmarktprobleem. Het gaat om mensen die opstaan om het verschil te maken. En de bewustwording dat de techniek de maatschappij draaiende houdt. Bill Gates zei het mooi: ‘Niet het eindeloze geklaag over hoe erg het allemaal is gaat ons uit de crisis helpen, maar nuchtere en slimme technologische innovatie en vakmanschap.’ En nu niet denken in problemen maar in kansen. Mijn advies aan minister Dijkgraaf is om de technische vakmensen in de spotlight te zetten. Juist zijn boodschap dat vakmanschap nodig is, kan impact maken. Want naast

VENTILATIE

1. Eén op de tien woningen heeft te maken met schimmel – feit

Een hoge luchtvochtigheid merk je vaak als eerste op als er schimmels verschijnen op het plafond en de muren, en ramen en spiegels lang beslagen blijven.

2. Jouw klant heeft geen controle over de mechanische ventilatie – fabel

Jouw klant kan met een schakelaar de stand van de mechanische ventilatie instellen. Dus hoewel de ventilatie door een vakman wordt geïnstalleerd en is ontworpen om zelfstandig te ventileren kan je klant zeker controle over het systeem uitoefenen.

3. Van een ventilatiesysteem word je ziek – fabel Wanneer een ventilatiesysteem regelmatig onderhouden en gereinigd wordt en ook de filters van het toestel worden vervangen werkt een ventilatiesysteem naar behoren en

alle wetenschap waar Dijkgraaf op erkend wordt, zijn er vakmensen nodig die innovaties mogelijk kunnen maken. Dat signaal is nodig. Om jongeren en zij-instromers te laten zien waar zij het verschil kunnen maken, maar vooral ook dat zij nodig zijn om de grote uitdagingen aan te gaan. Mensen die met hoofd, hart en handen mogelijk maken dat toekomstige generaties het goed hebben in Nederland. We hebben met elkaar een klus te klaren!

wordt de bewoner hier niet ziek van.

4. Het ventilatiesysteem verspreidt huisstofmijt – fabel Huisstofmijt leeft graag op een warme, vochtige plek. Door het ventilatiesysteem goed te gebruiken droogt de lucht in de woning juist uit. De huisstofmijt vindt het niet prettig om in een omgeving te leven waar droge, relatief koude tocht is.

5. Schone lucht in huis is van groot belang voor een goede gezondheid – feit Als je te weinig ventileert, dan blijven vieze stoffen en vocht in huis hangen en hier kun je luchtwegklachten van krijgen.

6. Een mechanisch ventilatiesysteem is veel werk – fabel Een mechanisch ventilatiesysteem is zeer onderhoudsvriendelijk. Laat het systeem 1 a 2 keer per jaar reinigen en zorg dat je klant weet dat hijzelf regelmatig de filters vervangt en de ventilatieroosters schoonmaakt.

Sven Asijee Directeur

Een tree hoger

“VEILIGHEID HOORT BIJ ONS WERK”

De Veiligheidsladder is veelbesproken in de technische installatiebranche. Over het nut ervan lijkt iedereen het wel eens, maar de praktische uitvoering zorgt voor nogal wat hoofdbrekens. Wat is verplicht en wat niet?

Hoeveel geld gaat het de bedrijven kosten? En wat levert het concreet op?

Vanaf 1 januari van dit jaar hanteren opdrachtgevers die hun opdracht aanbesteden volgens de afspraak Veiligheid in Aanbestedingen (ViA) de zogenoemde Veiligheidsladder (NEN Safety Culture Ladder). De Veiligheidsladder is een methode om veiligheidsbewustzijn en bewust veilig handelen in bedrijven te meten en beoordelen. De nadruk ligt hierbij op de veiligheidscultuur. De Veiligheidsladder verdeelt veiligheidsbewustzijn en -gedrag over vijf treden. Hoe meer verantwoordelijkheid, visie op en investeringen in veiligheid, hoe hoger de score. Maar wat betekent het in de praktijk? We peilden de meningen.

Positief en kritisch

Henk Boltendal werkt al 11 jaar bij Telecom Service Groep, een all-round bedrijf voor o.a. technische beveiligingsoplossingen met de hoofdvestiging in het Groningse Leek. In de ongeveer 125 mensen tellende organisatie heeft Henk twee functies; hij is Hoofd Bedrijfsbureau, dus leidinggevende over ongeveer 25 mensen. Anderzijds

is hij als KAM-coördinator voor alle collega’s het aanspreekpunt voor veilig en gezond werken. “Twee uitdagende rollen waarin altijd wat te doen is!” Hij is ‘positief-kritisch’ over de Veiligheidsladder. “Ik vind veiligheid heel belangrijk en de Veiligheidsladder zorgt ervoor dat veiligheid een gespreksonderwerp wordt in alle geledingen van een bedrijf. De verantwoordelijkheid ligt daardoor niet alleen bij bijvoorbeeld de KAM-coördinator, maar ook bij de uitvoerenden én het management. De Veiligheidsladder leidt tot een aanpak op de niveaus van beleid, strategie én uitvoering.”

Daarentegen vindt Henk de manier waarop de Veiligheidsladder wordt ingevoerd op sommige vlakken te rigoureus. “De basis is bij ons op orde: we hebben een actuele RI&E inclusief plan van aanpak, we zijn VCA-gecertificeerd en de risico’s binnen ons bedrijf zijn laag.” Dan is de Veiligheidsladder wel een heel zwaar instrument.” De Veiligheidsladder wordt daarnaast als een bureaucratisch drukmiddel ervaren, aldus Henk. “Je kunt het ook niet doen, natuurlijk. Maar dan kun je op den duur niet meer meeschrijven in aanbestedingen; iets dat sommige bedrijven de das om zou doen.”

Trainer aan het woord

Harm van Heukelum geeft workshops over de Veiligheidsladder en is in het dagelijks leven werkzaam als adviseur bij Aboma en gespecialiseerd in het thema veiligheidsgedrag en -cultuur. In twee dagdelen neemt hij vakmensen mee door het hele certificeringsproces.” Harm is enthousiast over zijn ervaringen tot dusverre. “Als je ziet hoeveel bedrijven inmiddels aan de slag zijn gegaan met het thema veiligheidsgedrag en -bewustzijn en het uiteindelijk heel waardevol vinden, dan zal dat je misschien verbazen. Ik zeg altijd: ‘als bedrijf moet je je bezighouden met je veiligheidscultuur, en de Veiligheidsladder is dan de meetlat.’ Veiligheidscultuur raakt bovendien aan zoveel andere thema’s, of het nu gaat om visie, leiderschap of communicatie. Daar wíl je op inzetten!” Maar is de branche er klaar voor om nog een extra stap te zetten? Wat zijn zijn ervaringen? “Ja, de branche is er klaar voor. Of beter gezegd: de branche heeft geen keus. Gewoon omdat het verplicht is.” Harm heeft wel een tip. “Zoek de dialoog op. Deel best practices maar ook je behoeftes. Want de kans is groot dat je niet de enige bent. Dus blijf met elkaar in gesprek!”

Het moet groeien

José Hoedemakers, KAM-coördinator bij Installatietechniek Louwer en deelnemer aan één van de workshops van Harm, geeft aan dat het vertrouwen in de Veiligheidsladder in haar bedrijf moest groeien. “Aanvankelijk waren er twijfels, maar achteraf gezien was het eigenlijk een heel mooi proces! Het heeft ons veel positieve dingen gebracht, en uiteindelijk wordt het systeem gedragen door al onze 40 medewerkers. Inmiddels zijn we op trede twee gecertificeerd en is iedereen overtuigd van het nut, dat zie je op de werkvloer terug!” Als QHSE-manager bij Feenstra (1500 medewerkers) houdt Danny den Brok zich al langere tijd bezig met het thema veiligheidscultuur. “Ik vind de Veiligheidsladder hiervoor wel echt een mooi instrument. Het zet aan tot denken én actie. Om kritisch te blijven en voortdurend te verbeteren.” Voor collega-deelnemer Marvin van Dijk, KAM-coördinator bij Mossink Elektrotechniek in Hoevelaken kwam het instrument als een verrassing. “Het viel een beetje rauw op ons dak. We werken al lang op dezelfde manier, waarom moeten we dat in bepaalde hokjes plaatsen? Maar nu we ermee aan de slag zijn gegaan merk ik wel: dit gaat ons op de lange termijn veel opleveren.”

De wetenschapper

Dr. Frank Guldenmund werkt al bijna 30 jaar bij de sectie Veiligheidskunde van de TU Delft. “Sinds halverwege de jaren ’90 houd ik mij bezig met het onderwerp veiligheidscultuur, wat toen nog relatief nieuw was. Ik ben geïnteresseerd in het gedrag van mensen in onder andere industriële omgevingen.” Frank is daarnaast coördinator van de post-initiële masteropleiding genaamd Safety, Health and Environment (MoSHE) én zit in het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde. Van meet af aan was Frank, dankzij zijn expertise, betrokken bij de Veiligheidsladder. “Toen de Veiligheidsladder werd geïntroduceerd, ben ik gevraagd deze te beoordelen. Ik kwam destijds tot de conclusie dat het meer een systeemaudit is dan een cultuuraudit. Wees je ervan bewust dat de Veiligheidsladder slechts één weg naar Rome laat zien, maar er zijn er natuurlijk meer. Ik raad aan altijd zelf te blijven nadenken met de Veiligheidsladder als leidraad.”

Basis versterken

De Veiligheidsladder biedt veel kansen. Frank: “De veiligheidsstructuur is het fundament onder de daadwerkelijke veiligheid binnen je bedrijf. De Veiligheidsladder is een methode om deze basis te versterken. Met een kwalificatie op de Veiligheidsladder kun je mee-

kunt er zelf ook actief mee aan de slag om de veiligheid in je bedrijf te verbeteren. Wat de ladder beoogt, is dat je veilig en gezond werken onder de loep gaat nemen. En dat is, heel simpel, uiteindelijk waar het om draait. Dat je een gezamenlijk beeld hebt van wat veiligheid is en hoe je dat met elkaar creëert. Niet met een houding van ‘ik doe het zo, en dat is veilig’, maar dat je open staat voor andere invalshoeken en van elkaar leert. En dan zul je vanzelf zien dat veiligheid ook een heel leuk thema is!”

Niet extra

Frank constateert dat sommigen ervaren dat veiligheid ‘bovenop’ hun werk komt. Dat je er moeite voor moet doen. “De meeste mensen denken bij veiligheid aan helmen, schoenen en hesjes. Maar naar mijn mening gaat het over kwaliteit, over vakmanschap, over zorg hebben voor elkaar. Door een sterkere veiligheidscultuur te creëren kunnen we hier met z’n allen stappen in zetten. Daarnaast wordt veiligheid vaak gezien als het ‘probleem’ van de afdeling veiligheid. Terwijl je ook kunt zeggen: ‘veiligheid hoort bij ons werk, en we beschouwen het een uitdaging om hier zo goed mogelijk mee om te gaan’. Als we de discussie op dat niveau krijgen, worden mensen gretig om te leren hoe het beter moet. Daar ben ik van overtuigd. En als de Veiligheidsladder daarbij kan

Harm van Heukelum tijden een workshop over de Veiligheidsladder (foto Hans Hordijk) Workshop Veiligheidsladder (foto Hans Hordijk)

NIEUW!

Nu nog sneller opwijden

Smart & Fast installeren

Onze RAUTOOL-engineers hebben de opwijdkop doorontwikkeld voor een nog snellere installatie. Met de nieuwe QC1 opwijdkoppen met relovutionair getande segmenten hoef je de buis nog maar één keer op te wijden. Na het op lengte knippen van de buis, kun je direct de buis één keer opwijden (zonder te ontbramen of te kalibreren) om vervolgens de fitting er in te plaatsen. Schuifhuls over de buis inclusief fitting persen en de installatie is direct met druk belastbaar. Kortom een permanent dichte verbinding zonder O-ring in slechts 3 stappen: Opwijden – Insteken – Aanschuiven.

ZET VENTILATIE ECHT OP DE KAART IN DE STRIJD TEGEN CORONA!

Direct bij het uitbreken van de corona-epidemie ben ik zelf geveld door deze vreselijke ziekte. Uiteindelijk ben ik er zonder kleerscheuren doorheen gekomen en weer volledig hersteld. Het maakte mij wel duidelijk dat deze epidemie niet gebagatelliseerd mag worden.

In de beginperiode was er nagenoeg niets bekend over Corona en zeker niet over de manier waarop de besmetting plaatsvindt. In het geval van een virus is er een aantal mogelijkheden: via de lucht (hoesten, niezen, ademen), via contact (handen schudden, deurklink e.d.), via seks gerelateerd contact (denk aan HIV), via voedsel, water of door insecten.

Besmetting via lucht ondergeschikt

Na de analyse van een aantal grote ‘spreading events’, bleek via de lucht de meest waarschijnlijke manier van verspreiding. Maar afgaande op de maatregelen die werden genomen, leek het er juist op dat de overheid uitging van een andere besmettingsroute. Besmetting via de lucht kreeg een ondergeschikte rol toebedeeld. De belangrijkste maatregelen waren 1,5 meter afstand houden, handen wassen, geen handen schudden, in de ellenboog niezen en een mondkapje dragen. Hiermee werd voorbijgegaan aan de belangrijkste maatregel om besmetting te voorkomen: ventilatie. Daar waar de maatregelen van de overheid wel hielpen tegen besmetting, werd dit hoofdzakelijk verklaard doordat mensen niet in groten getale bij elkaar in een binnenruimte samenkwamen.

Nederland hopeloos achter

De roep om ventilatie als belangrijke maatregel mee te nemen ter voorkoming van besmetting werd inmiddels steeds groter. Ook in het buitenland werd de besmettingsroute via de lucht als dominant gezien en werden maatregelen getroffen om luchtvoorzieningen te verbeteren. Maar in Nederland bleven we hopeloos achter en op het moment dat ventileren wel op de kaart werd gezet, sloeg de overheid de plank volledig mis door 15 minuten per dag als ventilatienorm te nemen. Ik geloof dat dit inmiddels naar 3 keer 15 minuten is bijgesteld maar vooralsnog geldt er nog steeds geen maatregel die blijk geeft van verstand van ventilatie.

Geen verstand van ventilatie

Ook het verwijzen naar de norm uit het bouwbesluit zet geen zoden aan de dijk. Deze norm – die zijn oorsprong heeft in de hoeveelheid verse lucht die nodig is om stank te voorkomen (rioollucht) – is van toepassing op comforteisen en absoluut niet op het verminderen van de ‘virusload’ in een binnenvertrek. De nieuwste ventilatienorm voor horeca – die verlaagd is ‘omdat er in de horeca niet meer

wordt gerookt’ – maakt pijnlijk duidelijk hoe weinig verstand beleidsmakers van ventilatie hebben.

Multidisciplinaire aanpak

Net zo goed als dat ik geen viroloog ben, zijn beleidmakers geen ventilatiedeskundigen. Het wordt daarom tijd dat de overheid de coronacrisis eens multidisciplinair gaat aanpakken. Dezelfde beleidsmakers die tot aan de week voor de pandemie het bestaan en risico van Corona volledig ontkenden, hebben na een spoedcursus epidemiologie ineens wel de waarheid in pacht om de pandemie te bestrijden.

Twee jaar verloren

Door ventilatie echt op de kaart te zetten zou het mogelijk zijn om horeca, musea, theaters, schouwburgen e.d. weer open te laten gaan mits ze aan de juiste ventilatienorm voldoen. Maar de norm om een eventuele virusload in een binnenruimte te verlagen tot een veilig niveau is helaas nog steeds niet bepaald. Dit zou wel eens 80 tot 100 m3/h ventilatie per persoon kunnen worden. Helaas hebben we bijna twee jaar voorbij laten gaan om hier fundamenteel onderzoek naar te doen. Hadden we deze besmettingsroute van het begin af aan serieus onderzocht, dan zouden we nu niet in een lockdown terecht zijn gekomen, die alle horeca, de cultuursector en niet essentiële winkels over één kam scheert.

Het is nooit te laat

Fatsoenlijke ventilatie zal ook in de toekomst de beste bescherming bieden tegen virusbesmettingen. Het is nooit te laat om dit als overheid op te pakken. De kosten voor onderzoek zijn in ieder geval vele malen lager dan de kosten van een lockdown. En dan heb ik het nog niet eens over de vele zieken, sterfgevallen, faillissementen en algemene malaise die voorkomen hadden kunnen worden als de overheid de juiste keuzes had gemaakt.

Stay safe!

Ruud Peek, Peek bv

Ventilatie in woningen: geregeld

Goede ventilatie is essentieel voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. Aan de andere kant vraagt een duurzaam binnenklimaat om ventilatie met zo min mogelijk verlies van warmte. Het residentiële Lossnay-assortiment van Alklima / Mitsubishi Electric biedt hiervoor een uitgekiende oplossing. Lossnay staat voor mechanische ventilatie mét warmteterugwinning, afgestemd op de Nederlandse woningmarkt. De ventilatie-unit is superstil, duurzaam en zeer energiezuinig, maar ook innovatief. Doordat de unit volledig in eigen huis is ontwikkeld, zijn gebruikers bovendien verzekerd van de vertrouwde

Mitsubishi Electric kwaliteit.

“‘Lossnay’ is Japans voor ‘minder verlies’ en geeft heel mooi de doelstelling van onze ventilatie-unit weer”, vertelt Remco Onder de Linden, Opleidingsen Kenniscoördinator bij Alklima / Mitsubishi Electric. “Met de introductie van de residentiële WTW-unit is ons

kwartet voor de woningbouw compleet. Wij zijn al jarenlang marktleider in de woningbouw, met onze Ecodan lucht/water-warmtepompen. Met deze warmtepompen kunnen wij ieder type woning ecologisch en economisch verwarmen, koelen en voorzien van warm tapwater.”

100% Mitsubishi Electric

Alklima / Mitsubishi Electric heeft ook een breed gamma Lossnay WTW’s in haar assortiment, maar die zijn met name georiënteerd op de utiliteitsbouw, vertelt Onder de Linden. “Deze WTW’s wisselen namelijk ook vocht uit. Voor kantooromgevingen is dit heel prettig, maar voor natte cellen zoals badkamers en keukens is dit minder wenselijk. Immers zou hierdoor vochten geuroverlast kunnen ontstaan. De residentiële Lossnay biedt hiervoor een oplossing. De WTW ventilatie-unit is volledig in eigen huis ontwikkeld voor de Europese woningmarkt.” En dat biedt volgens Onder de Linden diverse voordelen. “Waar de meeste ventilatieunits in de markt zijn samengesteld uit

meerdere componenten van meerdere leveranciers, is de Lossnay WTW-unit een 100% Mitsubishi Electric product. Van de fan-motoren tot en met de ventilatoren, warmtewisselaar én omkasting.” De fan-motoren zijn specifiek voor deze unit ontwikkeld en garanderen een energiezuinige werking, vertelt hij. “Een stalen behuizing, uitgekiende luchtstromen én een slimme plaatsing van de componenten zorgen bovendien voor een bijna onhoorbaar geluidsniveau.” De residentiële Lossnay heeft dezelfde look als de Ecodan lucht/water-warmtepompen, waardoor een mooie installatie-eenheid ontstaat.

Automatisch bypass

De residentiële Lossnay zorgt constant voor gezonde en schone lucht in huis, waarbij energieverlies tot een minimum wordt beperkt. Bijvoorbeeld door de warmte uit de afgezogen lucht te recupereren om vers aangezogen (schone) buitenlucht voor te verwarmen. Hierbij zijn rendementen tot maar liefst 85% mogelijk, aldus Onder de Linden. “Dankzij een automatische bypas-

sfunctie kan de Lossnay ventilatie-unit ook verse lucht binnenbrengen zónder warmte terug te winnen. Dit is bijvoorbeeld ideaal voor het afkoelen van de woning na een warme dag. Deze functie treedt automatisch in werking als de binnentemperatuur hoger is dan gewenst en de buitentemperatuur koeler is dan de binnentemperatuur. Zo wordt de woning (’s nachts) gratis gekoeld.”

Altijd schone lucht “Voor een excellente luchtkwaliteit is verse lucht echter niet genoeg”, benadrukt hij. “Daarom bevat de unit ook twee fijnmazige G4-filters. Een derde filtersleuf biedt ruimte om optioneel een NOx- en PM2.5-filter te plaatsen. Hiermee kan de luchtkwaliteit in de woning flexibel worden aangepast aan de bewoners en/of het buitenmilieu. De filters zijn zonder gereedschappen te vervangen en makkelijk bereikbaar vanaf de voorkant van de unit.” Doordat de printplaat in een aparte lade is voorzien, kan ook deze eenvoudig geserviced worden.

Regeling en monitoring

Met Mitsubishi Electric weten installateurs én bewoners dat ook de regeltechniek en monitoring in orde zijn, aldus Onder de Linden. “Zowel de Ecodan lucht/water-warmtepompen als Lossnay ventilatie-units zijn, vanzelfsprekend, eenvoudig te koppelen aan onze bestaande regeling- en monitoringsystemen. Ook is integratie in het MelCloud platform van Mitsubishi Electric mogelijk; een cloudoplossing die integraal gebruikt kan worden voor de binnenklimaatinstallaties én het warme tapwater. Monitoring, bediening en een efficiëntere samenwerking tussen de verschillende Mitsubishi Electric apparatuur ligt hierdoor binnen handbereik.”

Vanzelfsprekend zijn de WTW-units ook standalone toepasbaar. In dit geval kan de bediening eenvoudig verplaatst worden van voorzijde van de unit naar bijvoorbeeld de keuken of elders.

Alle residentiële Lossnay-modellen (250, 350 en 500 m3/h) zijn verkrijgbaar

in een linkse en rechtse uitvoering. Bovendien kan de luchthoeveelheid eenvoudig en in stapjes worden ingeregeld, waardoor voor iedere bouwgrootte een passende en energie-efficiënte oplossing ontstaat. “De vier standaard

toerentallen zijn in een zeer breed bereik en tot op 1% nauwkeurig in te stellen”, aldus Onder de Linden. “Extern kan het debiet worden aangepast aan de hand van CO2- of luchtvochtigheidssensoren.” 

Ventilatiesystemen

DE IMPACT OP BOUWPROCES EN MILIEU

Sinds 1 januari 2021 is in Nederland de BENG van kracht. Elke nieuwgebouwde woning moet voldoen aan de eisen voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen. De gevolgen zijn groot. Eén van de belangrijkste veranderingen is dat er nu veel nadrukkelijker wordt gekeken naar de samenhang tussen installaties, thermische schil en duurzaam opgewekte energie. Om te controleren of een project aan de nieuwe BENG-eisen voldoet, is er ook een nieuwe rekenmethode ontwikkeld: de NTA 8800. Onder de oude EPC-rekenmethodiek was het veel eenvoudiger om een tegenvallende energieprestatie te compenseren, door andere maatregelen, zoals extra zonnepanelen op het dak te plaatsen. Bovendien waren er tijdens de bouw nog volop aanpassingen mogelijk. Dit is nu veranderd.

Gevolgen BENG-score

In de nieuwe rekenmethode kan een aanpassing gaandeweg gevolgen hebben op de totale BENG-score. Daardoor is er steeds weer een compleet nieuwe doorrekening van gebouwen en installaties nodig. Dat kost tijd en geld, dus is het wenselijk om al in het voorlopig ontwerp zoveel mogelijk definitieve keuzes te maken. Helemaal als in de loop van 2022 de Wet op private kwaliteitsborging van kracht wordt. Vanaf dat moment zal er veel meer in de

praktijk worden getoetst of er conform de afgegeven bouwvergunning wordt gebouwd.

Ventileren krijgt andere focus

Door deze nieuwe BENG-eisen krijgt ook ventileren een andere focus. Ventilatiesystemen hebben veel invloed op de energieprestaties van een gebouw. Daarbij komt dat de wijze van ventileren behoorlijke impact kan hebben op het bouwproces. Denk hierbij alleen al aan het wel of niet aanbrengen van ventilatiekanalen, vrijheid in vloerkeuze, de extra materialen, ruimte die daarvoor nodig is en de complexiteit van de installatie zelf.

Onderzoek ventilatiesystemen

De keuze voor een ventilatiesysteem is dus van groot belang. Daarom heeft Technisch adviesbureau Duinwijck in opdracht van Jaga dit recent onderzocht. Tijdens het onderzoek zijn 3 type ventilatiesystemen in woningen vergeleken (zie ook de afbeeldingen):

- Zelfregelende ventilatieroosters (ZR – C4A)

Decentraal vraaggestuurd ventileren op

basis van natuurlijke toevoer en mechanische afvoer.

- Warmteterugwin-installatie (WTW –D5)

Centraal ventileren met mechanische toe en afvoer en warmteterugwinning.

- Oxygen2 van Jaga (DV – D5A) Decentraal vraaggestuurd ventileren met mechanische toe- en afvoer.

De impact van deze drie ventilatiesystemen zijn op het gebied van energiegebruik, het bouwproces, het milieu, de investering en totale levensduurkosten in kaart gebracht. De opvallendste resultaten zijn hierna benoemd.

Energiegebruik

Allereerst is er berekend hoe energiezuinig de systemen zijn. Per ventilatiesysteem zijn BENG-berekeningen van de warmtevraag en het dagelijks energiegebruik gemaakt. Uit het onderzoek blijkt de warmtevraag bij ZR-roosters verreweg het grootst. Bij een WTW- installatie is het transmissieverlies het laagst met 26% minder dan de roosters. Wanneer gekeken wordt naar het dagelijks energiegebruik blijkt

de Oxygen 2 voor ventilatie zeer zuinig: het systeem verbruikt slechts een fractie van de energie die de andere ventilatiesystemen nodig hebben. Volgens de BENG-berekening is dan ook het opgetelde verbruik voor verwarming en ventilatie bij Oxygen 2 het laagst.

Bouwproces

Een tweede component waar in het onderzoek naar is gekeken is de impact die het ventilatiesysteem heeft op het bouwproces. Bij centrale systemen met warmteterugwinning is er relatief veel kanaalwerk nodig, dat gevolgen heeft voor de vloerconstructie. Ventilatiesystemen met Oxygen2 of ZR-roosters hebben geen kanaalwerk nodig voor de verse luchttoevoer. De aannemer heeft hierdoor meer vrijheid om een vloer te kiezen. Ook kan er tot twee keer sneller gebouwd worden en geïnstalleerd worden.

Ruimtegebruik

De krapte op de woningmarkt vraagt om zo slim mogelijk ruimtegebruik. Dat geldt in het bijzonder voor compacte woonconcepten, zoals stadsappartementen en eenpersoonswoningen. Dus werd ook ruimtegebruik van de ventilatiesystemen meegenomen in het onderzoek. Zo heeft een WTWinstallatie in vergelijking tot de andere twee systemen veel meer ruimte nodig als het gaat om het wegwerken van de luchtkanalen. Bij nieuwbouw zijn hierdoor tot 20 centimeter dikkere vloeren nodig.

Vrije indeelbaarheid

Vrije indeelbaarheid is sinds het vorige BouwBesluit (1992) een belangrijk

uitgangspunt voor alle nieuwbouw in Nederland. Het wordt door de overheid gestimuleerd, zodat gebouweigenaren beter kunnen inspelen op veranderende omstandigheden en behoeften in de toekomst. Resultaten van het onderzoek tonen aan dat bij ventilatiesystemen met Oxygen2 en ZR-roosters sprake is van maximale vrije indeelbaarheid. Door toepassing van deze systemen kunnen ruimtes later andere functies of doeleinden krijgen, zoals een zolder die gebruikt gaat worden als slaapkamer.

Installatiegemak

Tijdens het onderzoek is niet alleen gekeken naar prestaties van de ventilatiesystemen, maar is ook gekeken naar het installatiegemak. Een centraal systeem met warmteterugwinning vereist de aanleg van een compleet netwerk aan luchtkanalen en een zo hoog mogelijke kierdichtheid. Bij ZR-roosters geldt een vereiste van constructie technische expertise bij de plaatsing. Dit zijn complexere installaties dan een systeem met de Oxygen2. Dit systeem vraagt om meer eenvoudige praktische handelingen, zoals openingen maken in de gevel en het plaatsen van het apparaat zelf in de woonruimte.

Investering en kosten

De drie onderzochte ventilatiesystemen onderscheiden zich behalve energiegebruik en bouwkundige inpassing ook in kosten voor installatie en onderhoud. Kijkende naar de installatie-, onderhouds- en energiekosten, scoort het systeem met ZR-roosters het best. De Oxygen2 heeft de hoogste aanschafkosten, omdat per verblijfsruimte een toestel aangeschaft moet worden.

Milieu-impact

Tot slot is er gekeken naar de impact van de systemen op het milieu. De milieu-impact van de Oxygen2 en de WTW- installatie zelf zijn vergelijkbaar, maar de kanaalsystemen en het extra beton van de WTW-installatie zorgen voor een grote uitputting van grondstoffen. Door het lage energiegebruik van Oxygen2 is ook de CO2-uitstoot aanzienlijk lager dan bij de overige ventilatiesystemen. Tevens is aan het einde van de levenscyclus de milieu-impact van de Oxygen2 veel kleiner dan van een complete warmteterugwin-installatie. Op milieu-impact scoort Oxygen2 vele malen beter dan de overige twee systemen.

Conclusie

Op basis van de resultaten van het onderzoek kunnen onderstaande conclusies getrokken worden over de impact van de ventilatiesystemen op het bouwproces en het milieu.

- ZR-roosters zijn goedkoop in aanschaf en zijn eenvoudig in de woning in te passen. Het nadeel is dat ze meer verwarmingsvermogen vragen.

- Warmteterugwinning is duurder in de aanschaf, maar vraagt minder verwarmingsvermogen en heeft het minste transmissieverlies. Het nadeel is het kanalenstelsel, waardoor ze minder eenvoudig inpasbaar zijn in woningen.

- De Oxygen2 heeft dezelfde inpasbaarheid als de ZR-roosters en heeft het laagste energiegebruik. Het nadeel is dat de aanschafkosten hoger zijn. Deze zijn na 15 jaar terugverdiend ten opzichte van een WTW-installatie 

Zelfregelende ventilatieroosters Warmteterugwin-installatie Oxygen2

Lucht- en vuilafscheider

De Flamco XStream VentClean is een lucht- en

systeem optimaal blijft presteren. Vooral in combinatie met een warmtepomp heeft de unit meerwaarde. Een warmtepomp werkt immers al trager door de lagere verwarmingstemperatuur. Wanneer er vuil in het systeem zit, duurt het nog langer voordat de woning opwarmt.

Woonhuisventilator voor renovatie

ingebouwd, waarmee het afvoerdebiet automatisch geregeld wordt op basis van de gemeten luchtvochtigheid van de afgevoerde lucht. De ventilator kan optioneel worden uitgebreid met een RF-schakelaar en/of vraaggestuurde CO2-sensoren. Deze communiceren draadloos met de ventilatie-unit zodat

DECENTRALE VENTILATIE

het afvoerdebiet automatisch gereguleerd wordt in alle droge en natte ruimtes. Gevolg: het afvoervolume vermindert, het systeem gaat op een lager toerental draaien en er wordt energie bespaard.

vuildeeltjes als magnetiet de pomp kunnen doen dichtslibben. Gevolg: storingen en slijtage waardoor het energiegebruik van de installatie toeneemt en de levensduur en het rendement afnemen. De Flamco XStream VentClean houdt het systeemwater schoon, zodat het

BESCHERMING VAN CV

De Vasco Renobox C400 basic RF LE woonhuisventilator kan worden toegepast voor elk woningtype. De ventilator heeft een capaciteit van 400 m3/h en is met name geschikt voor renovatietoepassingen waarbij de lucht niet op natuurlijke wijze kan worden afgevoerd via verticale schouwen of ventilatiekanalen. De unit beschikt over een los meegeleverde perilex stekker. Standaard is een vochtsensor

Los vuil in centrale verwarmingssystemen kan tot slijtage en voortijdige defecten van de pompen, kleppen en warmwaterwisselaars leiden. Sentinel Eliminator Vortex is een filteroplossing om het systeem te beschermen tegen alle soorten vuil. De eenheid is verkrijgbaar in drie versies: groot (Vortex500), compact (Vortex300) en ultra compact (Vortex200) voor een maximale vuilopname en eenvoudige installatie in beperkte ruimtes. De belangrijkste eigenschappen zijn:

- twee onderhoudsmethodes voor een snelle en doeltreffende doorspoeling of om vuilopname aan te tonen;

- gebruiksvriendelijke en gemakkelijk te onderhouden beveiligde aftapkraan;

- dubbele afdichting die niet hoeft te worden vervangen tijdens het jaarlijkse onderhoud;

- vervaardigd volgens de normen van de auto-industrie met gebruik van hoogwaardige koperen kleppen, compleet met 10 jaar garantie.

De Aeromat VT van Siegenia is een compact raamventilatorrooster met efficiënte warmteterugwinning. Het zorgt ervoor dat frisse lucht de ruimte in komt en verbruikte vochtige kamerlucht geruisloos wordt afgevoerd. Het decentrale ventilatiesysteem kent een hoge luchtprestatie én een geluidswering van meer dan 50dB. De intelligente filtertechniek en de integreerbare, automatische vocht- en CO2-sturing zijn belangrijke bouwstenen voor het creëren van een prettig en gezond klimaat in elke afzonderlijke ruimte. Net als alle andere apparaten van de VT-serie, past de geluidswerende ventilator met een bouwhoogte van 100 mm, de subtiele frontkap en de veelzijdige inbouwvarianten in bijna elke gevel of kozijn. Onlangs werd de Aeromat VT voor het eerst in Nederland in een volledig houten huis toegepast. De eigenaar was geïnspireerd door de volledig natuurlijke Thomamethode: 100% hout en damp-open. In de houten woning is elke ruimte voorzien van ventilatie op maat met integratie van de Aeromat VT in de gevel. “Het modern gebouwde, unieke en volledige houten huis verdient alle aandacht, het zijn niet slechts systemen die het huis compleet maken. Samen met de klant, architect en aannemer kwamen we tot de integratie van de Aeromat VT”, aldus Jeroen Wolters, Area Sales Manager AERO Benelux. De kenmerken op een rijtje:

Gezond klimaat door gelijktijdig be- en ontluchten Statusweergave met led-belichting Integratie van vochtigheid-, temperatuur-, CO2- en VOC-sensoren mogelijk

- Met F7- en G3-filters, inclusief filtervervangingsindicatie

- Als ‘smart’-variant te bedienen met de handige Siegenia Comfort-app

- Geschikt voor diverse ruimtes als woningen, scholen en kantoorgebouwen

MODULAIR LUCHTDISTRIBUTIESYSTEEM

Hybalans+ van Burgerhout is een luchtdistributiesysteem voor alle ventilatievraagstukken. Eenvoudig te ontwerpen en te monteren met behoud van hoog ventilatiecomfort. De vernieuwde DX doorvoerpannen en het EPS geïsoleerde kanalensysteem maken het tot een totaaloplossing. Het modulaire systeem is geschikt voor individuele, collectieve en gebalanceerde systemen. Met verschillende onderdelen kunnen uiteenlopende luchtdistributiesystemen ontworpen worden. Bij gebouwwijzigingen zijn veranderingen in het ontwerp door te voeren terwijl de kwaliteit behouden blijft. Door klikverbindingen tussen de luchtverdeelkasten, de flexibele kanalen en de ventielen is het systeem snel te monteren, zonder gereedschap of lijm. Naregelen van de ventielen is niet nodig: het monteren van een restrictiering volstaat, de juiste restrictiering volgt automatisch uit de Hybalans+ calculator.

Klik-en-klaar slangen

Vent-Axia heeft het Uniflexplus+ luchtverdeelsysteem ontworpen om het aanleggen van een ventilatiesysteem zo snel en eenvoudig mogelijk te maken. Dankzij het kliksysteem zijn de slangen in een fractie van tijd aangesloten op de verdelers en de ventielcollectoren. Uniflexplus+ was tot nu toe verkrijgbaar in een

1xØ90mm en 2xØ90mm uitvoering. Daar zijn nu twee uitbreidingen bijgekomen: Uniflexplus+ Ø69mm en Uniflexplus+ Vlak. Hiermee is er een compleet kunststof luchtverdeelsysteem beschikbaar voor ieder type woningbouw.

Uniflexplus+ 69 bouwt verder op het klik-en-klaar principe. Er zijn weinig componenten nodig voor een snelle lucht-

dichte verbinding. Ø69mm is geschikt voor nieuwbouw en renovatie met een beperktere opbouwhoogte. Ten opzichte van systemen met kleinere slangdiameters, zoals Ø63 mm, is er sprake van minder luchtsnelheid, geluid en energiegebruik. Deze voordelen zijn het gevolg van een lagere drukval bij de te behalen luchtdebieten. Debieten zijn te berekenen in veelvouden van 25m3/h bij een snelheid van 2,5m/s. Er is voldoende marge voor het inregelen en het behalen van het debiet, waardoor het plaatsen van een extra slang en/of ventiel niet nodig is. Nieuw bij de Ø69mm slang is de meter-aanduiding op de slang. Dit maakt het meten van de slang overbodig. De slang is daarnaast af te snijden met het vernieuwde Uniflexplus+ afkortmes. De nieuwe klikbare beugel is af te breken voor 1, 2 of 3 slangen. Uniflexplus+ 69 is leverbaar vanaf het tweede kwartaal van 2022. Alle data voor de groothandel is nu al beschikbaar op 2BA om deze categorie te coderen en publiceren in de systemen. De platte luchtkanalen en de bijbehorende componenten van Uniflexplus+ Vlak hebben een zeer lage inbouwhoogte. Hierdoor is het systeem geschikt voor situaties waar ronde luchtkanalen vanwege de hoogte niet kunnen worden gebruikt. Het vlakke systeem is de oplossing voor plaatsing in wanden, verlaagde plafonds, onder de dekvloer of in elke andere situatie waar een vlakke inbouwhoogte vereist is. Het vlak ovale kanaal heeft een afmeting van 52x132mm. Hiermee behoudt het de hoge luchtpres-

taties die de ronde kanalen ook hebben en kan er tot 45m3/h lucht doorheen bij een maximale snelheid van 3m/s. Uniflexplus+ Vlak is per direct leverbaar. Voor het coderen en publiceren is ook hiervan alle informatie nu beschikbaar.

Ruimtebesparende LBK

De keuze voor de meest optimale luchtbehandelingskast wordt vaak beperkt door ruimtegebrek. Om te kunnen voldoen aan de huidige eisen op het gebied van energie-efficiëntie, zoals de ErP-richtlijn, is bij vervanging van de oude unit namelijk vaak een fysiek grotere luchtbehandelingskast nodig. Het is echter zelden mogelijk de grootte van de technische ruimte te veranderen.

Als oplossing heeft Swegon de GOLD-serie TOP ontworpen. Bij deze luchtbehandelingskasten zitten alle aansluitingen aan de bovenzijde. Om echter nog beter en flexibeler te kunnen inspelen op elke specifieke situatie is de GOLD-serie uitgebreid met het L-concept. De luchtbehandelingskast is dan voorzien van een combinatie van aansluitingen; aan de zijkant en bovenkant. Zo kunnen grotere units wel worden geïnstalleerd op de oude plek. De beschikbare ruimte wordt efficiënt benut en er kan tegelijk ook worden voldaan aan de huidige energienormen.

Markers

HOE VER GA JE?

Sinds de uitbraak van de pandemie, staat ventilatie volop in de belangstelling. Een van de vragen die naar boven komt drijven, is of we wel genoeg markers gebruiken om de luchtkwaliteit te meten. Meer specifiek: volstaat een CO2-gestuurd systeem al of niet?

Noortje Alders is werkzaam als Technisch Specialist bij ISSO. Het kennisinstituut voor de installatiebranche is onder andere betrokken bij de ontwikkeling van de Indicatieve Bepalingsmethode voor Ventilatie Prestatie (IBVP).

Allereerst: we zien een duidelijke trend waarbij balansventilatie aan populariteit wint. Hoe staat u daar tegenover?

“Het zijn op zich goede systemen, maar de installatie en het onderhoud moeten wel heel nauwkeurig gebeuren. Als de kanalen bijvoorbeeld te klein worden gedimensioneerd, krijg je geluidsproblemen. En we weten natuurlijk allemaal hoe belangrijk

het is om tijdig de filters te vervangen. Daar staat wel tegenover dat balansventilatiesystemen bijna altijd WTW hebben en natuurlijke ventilatiesystemen niet.”

Met name natuurlijke ventilatiesystemen werken vaak op basis van CO2sturing. Biedt zo’n marker voldoende informatie over de luchtkwaliteit?

“Deze marker verschaft ons vrij goed inzicht over de hoeveelheid vervuilde lucht die mensen uitademen. Je weet bovendien dat er een correlatie is met bioaffluenten. Linken we het aan corona, waar nu veel over te doen is, dan zegt het wel iets over de kans op besmettingen, maar niet of er ook daadwerkelijk virussen aanwezig zijn in de ruimte.”

Sommige experts pleiten ervoor om naast CO2 ook standaard een luchtvochtigheidssensor te gebruiken...

“Dat kan een idee zijn voor badkamers en keukens, waar de luchtvochtigheid flink kan oplopen. Om een luchtvochtigheidssensor daarnaast te gebruiken tijdens de wintermaanden om gezondheidsklachten tegen te gaan die mogelijk worden veroorzaakt door droge lucht, lijkt me minder zinnig. Daar kunnen namelijk ook andere oorzaken aan ten grondslag liggen, zoals VOC’s.”

Hoe staat u dan tegenover VOC-sensoren?

“Ook daar heb ik gemengde gevoelens over. Je kan ze gebruiken, maar er zijn veel verschillende VOC’s. Als je die allemaal wilt meten, heb je een ingewikkeld apparaat nodig. Het lijkt me verstandiger om direct het probleem bij de bron aan te pakken en bijvoorbeeld de emissies van printers en bouwmaterialen te reduceren, bij voorkeur uiteraard tot 0.”

Ziet u nog andere nuttige markers?

“Ik kan daar moeilijk algemene uitspraken over doen. Het is erg afhankelijk van de situatie. Je kan bijvoorbeeld overwegen om de schimmelgroei te gaan meten bij circulaire bouwprojecten met biobased materialen óf de fijnstofproductie in keukens. Er zijn zoveel mogelijkheden, die dus vaak situationeel worden bepaald. Het wordt er niet echt eenvoudiger op. We moeten daarnaast ook oppassen dat we geen schijnveiligheid creëren. Een marker geeft niet altijd de informatie waar je naar op zoek bent. Zo ontstaan er bij koken hele hoge CO2-concentraties, terwijl dat niets zegt over luchtverontreiniging, omdat dat dat meer gaat over fijnstof.”

In hoeverre vormt prijs een belemmering om extra markers te gebruiken?

“CO2-sturing is relatief goedkoop, al die extra sensoren kosten natuurlijk geld en ja dat kan een beletsel vormen om ze te integreren in een systeem. Daarnaast vraagt al die extra technologie in een gebouw ook om extra onderhoud en dus ook geld. Dat moet je wel in gedachten houden.”

Tot slot: We hadden het al eerder over het feit dat de luchtkwaliteit in de gebouwde omgeving vaak niet naar behoren is. De pandemie vormt een enorme incentive om dat probleem nu echt aan te gaan pakken. Wat moet er zoal gebeuren?

“We hebben opschaling nodig, zodat oplossingen goedkoper worden. Meer informatievoorziening, zodat de bouwkolom en opdrachtgever doordrongen raken van het belang van goede binnenluchtkwaliteit.

Zonering, waarbij we per ruimte CO2-metingen gaan verrichten. En ik zou ervoor willen pleiten om nieuwe dwingende regelgeving met ambitieuzere eisen dan nu in het Bouwbesluit op te nemen.”

EÉN EXTRACTIEPUNT

Slaap- en badkamer worden steeds vaker in één multifunctionele open ruimte gecombineerd. Maar dat betekent niet langer dat er ook sprake is van 2 extractiepunten voor de afvoer van vervuilde lucht via het centrale Renson vraaggestuurde C+ ventilatiesysteem. De bestaande kleppen of regelmodules voor slaapkamer (en ook keuken) stemmen hun ventilatieniveau namelijk niet alleen meer af op CO2 maar ook op relatieve vochtigheid. Dat levert niet alleen een doelgerichter ventilatiesysteem op, maar met 1 regelmodule en extractiepunt minder, drukt dat vooral de totaalprijs ervan. Ook de Healthbox 3.0 ventilatie unit heeft nu aan 1 klep genoeg voor dit soort 2-in-1 ruimtes in huis. Deze geconnecteerde vraaggestuurde ventilatie-unit communiceert voortaan zowel met de installateur als met de bewoner, elk via een bijbehorende applicatie. De installatie en inregeling van de ventilatie via de app is bovendien een stuk praktischer. De configuratie en alle parameters zoals drukval en ingesteld debiet, worden gevisualiseerd. Ook het instellen en bijstellen van de debieten gebeurt voortaan via de app.

en zijn tevens traploos regelbaar. Zo wordt een optimale luchtkwaliteit en comfort gerealiseerd tegen minimale energiekosten. Het geluidsniveau van de plafondunit wordt door de nieuwe ventilatoren verder gereduceerd.

De CFL is door zijn geringe hoogte, laag geluidsniveau en design op veel plaatsen inzetbaar en is verkrijgbaar in verschillende uitvoeringen. De CFL-WTW is een toe- en afvoerunit met een tegenstroomplatenwisselaar. De CFLWTW kent een rendement tot 90% en heeft een bypass voor vrije koeling/nachtventilatie. Daarnaast is de CFL leverbaar als toevoerunit met verwarmings- of koelerbatterij of als afvoerunit. Van iedere variant zijn de capaciteiten 1.000, 1.500, 2.200 of 3.200 m3/h.

De units kunnen worden uitgebreid met naverwarmers en geluiddempers en worden geleverd met regeling. De CFL-WTW kan tevens worden voorzien van een ModBus, BacNet of LON communicatiemodule. Ze worden standaard geleverd met de WOLF BMK Touch bedienmodule. Hiermee wordt een breed scala aan individuele instellingen mogelijk met een zeer eenvoudige bediening. Om een optimaal binnenklimaat en eenvoudig onderhoud te garanderen voldoet de plafondventilator van WOLF aan de VDI 6022, hygiëne richtlijn.

Naast de connectiviteit werd bij het ontwerp van de nieuwe ventilatie-unit ook rekening gehouden met akoestiek, energiezuinigheid en compacte inbouwmogelijkheden. De Healthbox 3.0 is standaard 20 cm hoog en daardoor compact in te bouwen en gemakkelijk weg te werken. Daarnaast is de unit uitgerust met een extra energiezuinige en stille ventilator. Met behulp van collectoren kunnen meer ruimtes (tot maximum 11) geventileerd worden dan de beschikbare 7 aansluitingen op de ventilatie-unit.

Radiatoren met 8 aansluitingen

Wasco heeft de productie van de Ultra 8 radiatoren ondergebracht bij een

Nederlandse fabrikant die jarenlange ervaring heeft met radiatoren met 8 aansluitingen. De vernieuwde radiatoren hebben een afgifte-

capaciteit die vergelijkbaar is met andere A-merken. Ze zijn nog gemakkelijker te installeren met behulp van de bijgeleverde J-console. De vooringestelde Heimeier insert, ontluchter en blindstoppen (zij- en onderzijde) zijn al voorgemonteerd in de radiator.

Met 8 aansluitingen (rechtsonder-, zij- en middenaansluitingen) is de Ultra 8 overal te monteren. De geribbelde types 21, 22 en 33 zijn bovendien omkeerbaar. De radiatoren zijn verkrijgbaar met een vlakke voorplaat en

in verschillende kleuren. In het distributiecentrum van Wasco liggen ruim 230 maten radiatoren van Ultra 8 op voorraad. Radiatoren met een vlakke voorplaat of op kleur zijn op bestelling leverbaar.

“DAAR HEB IK GEEN BUDGET VOOR”

“Marketing: daar heb ik geen budget voor”, zei de man tegenover me op een norse toon. “Die onzin, daar doe ik niet aan.” De vraag van mij of zijn uitspraken betrekking hadden op het reserveren van financiële middelen voor een marketingbudget of mijn vakgebied zelf, bleef onbeantwoord. Want het gesprek werd met deze laatste woorden ook abrupt afgesloten.

‘Elk nadeel heb z’n voordeel’, was één van die onvolprezen wijsheden van Johan Cruijff. Het nadeel van het niet hebben van een budget voor bepaalde zaken, is dat je er dus meestal ook geen geld voor hebt. Het voordeel is dat je al snel kunt zeggen: ‘daar heb ik geen budget voor’.

Maar is dat altijd een voordeel? Ik denk van niet. Het gevolg is meestal dat je aan de activiteiten die je niet gebudgetteerd hebt, ook geen aandacht besteedt. Die blijven liggen. Behalve als de nood echt aan de man is. Bijvoorbeeld als je nieuw personeel wilt werven.

Natuurlijk is er een kans dat iemand die een andere baan zoekt, reageert op de vacature van jouw bedrijf. Maar als die de keus heeft tussen een vergelijkbare job bij een gerenommeerd bedrijf of jouw bedrijf dat niet zo bekend is? Dan zou

het zomaar kunnen dat die potentiële medewerker niet eens reageert.

Werving van medewerkers is namelijk een continu proces. Het gaat veel verder dan ergens een openstaande vacature vermelden. Eigenlijk moet je voortdurend werken aan het bekend maken van jouw bedrijf in de arbeidsmarkt. Ook dat is marketing.

Hetzelfde zie ik als het gaat om de bekendheid van bedrijven bij (potentiële) afnemers. Hoe vaak kom ik niet verouderde websites tegen. Want ‘ja voor vernieuwing: daar was geen budget voor’. Dergelijke activiteiten vragen dus continu om aandacht. En daarom moet er ook altijd budget voor worden gereserveerd. Ook in kleine en middelgrote installatiebedrijven.

Willem de Vries is Managing Partner van STEM Industrial Marketing Centre. Het kenniscentrum op het gebied van marketing voor technische B2B bedrijven: www.stem-imc.com

ALGEMEEN COLOFON

[ISSN:1872_6607)

OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN

INSTALLATEURSZAKEN Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica

Uitgave: Merlijn Plus BV

Zuidkade 174

2741 JJ, Waddinxveen

T: 0182 631717

E: info@merlijnplus.nl

Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur)

Wietse Buma

E: redactie@merlijnplus.nl

Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut

Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Willem de Vries, Rogafa, Nederlandse verwarmingsindustrie, Dick en Tim Visser, Wij Techniek en Binnenklimaat Nederland

Advertenties:

Ruud Struijk

T: 0182 631717

E: r.struijk@merlijnplus.nl

Druk: Veldhuis Media BV, Raalte

Abonnementen: Benelux €18,40, buitenland €23,40 per jaar, excl. BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via e-mail (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken.nl/wijzigingen-toezending-iz

© Merlijn Plus BV, 2022

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.