«Մենք մեր մասին» ամսագիր: "We about ourselves" magazine.

Ü޲ܲìàð вںð Üáõ­µ³ñ Üáõ­µ³ñ­Û³­ÝÁ º­·Çå­ïá­ëÇ Ï³­

ÙÇ­çá­óáí, ³­å³` Þí»Û­ó³­ñdz, üñ³Ý­ëdz,

ݳ¨ ÝßáõÙ ¿, áñ ÙdzÛÝ Üáõ­µ³­ñÇ Ï³É­í³Íù­

»­½³­ÏÇ

ö³­ñÇ­½Ç λÝï­ñá­Ý³­Ï³Ý ì³ñ­Å³­ñ³Ý…²Ûë

Ý»­ñáõÙ ¿ÇÝ Í³­é»ñ »ñ¨áõÙ (Üáõ­µ³­ñÁ Ãû­

ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã ¿ñ: ²ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­Ù»­-

ù³­Õ³ù­Ý»ñÝ áõ ÏñÃû­ç³Ë­Ý»­ñÁ Ïá­÷»­óÇÝ

ÝÇ­Ý»ñ ¿ñ ïÝÏ»É, ½³ñ­·³ó­ñ»É ß»­ñ³­Ù³­å³­

ݳ­ï³ñ­µ»ñ ¹Ç­í³­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý ѳ­ñ³­µ»­

áõ ½³ñ­·³ó­ñ»­óÇÝ Ýñ³ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ:

ÑáõíÛáõ­ÝÁ): äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÁ º­·Çå­ïá­ëáõÙ

ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõ٠ݳ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¿ »ñÏ­ñÇ

Ö³ñ­ï³­ñ³­·»ï-»ñÏ­ñ³­ã³÷ äá­Õá­ëÁ ³ß­-

³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý ³Ý­ï³é­Ý»­ñÇ Ñëϳ ù³­Ý³­

³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ` ɳ­í³­

˳­ï»ó üñ³Ý­ëdz­ÛÇ Ñ³Ý­ù»­ñáõÙ ¨ »ñ­Ï³­

ÏáõíÛáõÝ Ãá­Õ»ó, á­ñáÝù γ­ÑÇ­ñ»áõÙ ³Û­ëûñ

·áõÛÝë å³ßï­å³­Ý»­Éáí º­·Çå­ïá­ëÇ ß³­Ñ»­ñÁ

Ãáõ­ÕÇ­Ý»­ñáõÙ` ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ

µÝ³­Ï³Ý »Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ: º­·Çå­ïá­ëÇ Ñ³­

ìǻݭݳ­ÛáõÙ: Üáõ­µ³­ñÁ º­·Çå­ïá­ëáõÙ Åá­

Çñ ÑÙïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: 1879Ã. ݳ ٻϭݻó äá­

Ù³ñ Çë­Ï³­Ï³Ý Ýí³­×áõÙ ¿ñ äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÇ

Õáíñ­¹Ç, ѳï­Ï³­å»ë ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÇ áõ ³ß­-

ÉÇë` ³ÛÝ­ï»Õ ѳë­ï³ï­í»­Éáõ, ß÷í»ó ï»­ÕÇ

·Ç­ï³­ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý ѳÛï­Ý³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ`

˳­ï³­íáñ­Ý»­ñÇ ëÇ­ñ»­ÉÇÝ ¿ñ: ì³­Û»­ÉáõÙ ¿ñ

»­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹áõÃ­Û³Ý Ñ»ï, ÷á­Ë³Ý­ó»ó Ç­Ù³­

³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ñ³½­í³·­Ûáõï ïñ³Ï­ïá­ñÁ:

üñ³Ý­ëdz­ÛÇ Ü³­åá­É»áÝ 3-ñ¹ ­Ï³Û­ë»ñ ѳñ­

ó³ÍÝ áõ ÁÝ­¹áõ­Ý»ó Ýñ³Ýó ³½­¹»­óáõíÛáõ­ÝÁ:

²Ûë ïñ³Ï­ïá­ñÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ÷áñ­Ó³ñÏ­í»ó ݳ¨ Øǭɳ­ÝáõÙ ¨ üñ³Ý­ëdz­ÛáõÙ:

é³­í³­ñáõí۳Ý

ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ

·³Ý­ùÁ, áõ­ÙÇó ä³ï­íá È»­·»á­ÝÇ ëå³­ÛÇ Ë³ã

äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÁ ³­Ùáõë­Ý³­ó³í س­ñÇÇ` ã³­

¿ñ ëï³­ó»É, ÇëÏ ¶»ñ­Ù³­Ýdz­ÛÇ Ï³Ýó­É»ñ úï­

÷³­½³Ýó ·Ã³­ëÇñï, µ³­ñ»­·áñÍ ÙÇ Ñ³­Ûáõ­Ñáõ

²­É»ù­ë³Ý¹­ñdz­ÛÇ Ùáï Íá­í»½ñ­Û³ ÙÇ

ïá ýáÝ ´Çë­Ù³ñÏÝ ³­é³­ç³ñ­Ï»É ¿ñ Üáõ­µ³­

Ñ»ï: äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÇ Ï۳ݭùÁ` Çñ µ³½­Ù³­

·ÛáõÕ Ï³ñ, á­ñÁ äá­Õáë Üáõ­µ³ñÝ ³Ý­í³­Ý»É

ñÇÝ Ýß³­Ý³­Ï»É ´áõÉ­Õ³­ñdz­ÛÇ Ï³­é³­í³­ñÇã:

½³­Ýáõí۳ٵ áõ í³Û­ñÇ­í»­ñáõÙ­Ý»­ñáí, ³Ý­ã³÷

¿ñ ê³Ý êï»­ý³­Ýá` Ç ÑÇ­ß³­ï³Ï äáÉ­ëáõÙ

ܳ í³­Û»­ÉáõÙ ¿ñ ݳ¨ ØÏñïÇã ÊñÇÙ­Û³­ÝÇ

ѳ­Ù³­ÑáõÝã ¿ Çñ ³½­·Ç å³ï­Ùáõí۳­ÝÁ…

·ïÝíáÕ Ñ³­Ù³­ÝáõÝ ÙÇ ·Ûáõ­ÕÇ, áõñ Çñ ٳݭ

ѳñ­·³ÝùÝ áõ ë»­ñÁ: 1876Ã., »ñµ º­·Çå­ïá­

1880-ÇÝ äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÁ í»ñç­Ý³­Ï³­Ý³­å»ë

ÏáõíÛáõÝÝ ¿ñ ³Ý­ó»É: ܳ ·ÛáõÕÝ áõ ²­É»ù­-

ëÇ ³ñ­ï³­ùÇÝ å³ñï­ùÁ ѳ­ë³í 94ÙÉÝÇ, ¨

í»­ñ³­¹³ñ­Ó³í º­·Çå­ïáë ¨ Ó»é­Ý³­ÙáõË »­Õ³í

ë³Ý¹­ñÇ³Ý Ùdzó­ÝáÕ ÙÇ Ï³­Ùáõñç áõ ïñ³Ù­

»ñ­ÏÇ­ñÁ ëݳÝÏ ×³­Ý³ã­í»ó, ϳ­é³­í³­ñáõí

Ëá­ßáñ Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­·áñÍ­Ù³­ÝÁ` ß³ï

í³Û ¿ñ ϳ­éáõ­ó»É: Üñ³ ݳ­Ë³·­Íáí ³Ûë­ï»Õ

Û³Ý ËáñÑñ­¹Ç ݳ­Ë³­·³Ñ ѳë­ï³ï­í»ó

ϳñ× Å³­Ù³­Ý³­ÏáõÙ ¹³é­Ý³­Éáí º­·Çå­ïá­ëÇ

ϳ­éáõó­í»É ¿ÇÝ å³­ñ³ë­ñ³Ñ­Ý»ñ, ϳ­½Ç­Ýá,

Üáõ­µ³­ñÁ: 곭ϳÛÝ, 1879-ÇÝ Ý³ Áݹ­Ñ³­ñáõÙ

³­Ù»­Ý³­Ñ³­ñáõëï Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó Ù»­ÏÁ: ܳ

é»ë­ïá­ñ³Ý: ºñµ ³­í³ñï­í»É ¿ÇÝ Ï³­½Ç­Ýá­ÛÇ

áõ­Ý»­ó³í ¨ Ñ»­é³­ó³í º­·Çå­ïá­ëÇó` Ï۳ݭùÇ

´»­Ñ»­ñ³­ÛÇ ³Ý·­Édz­Ï³Ý »ñÏ­ñ³­·áñ­Í³­Ï³Ý

ßǭݳ­ñ³­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÁ, ¨ å³ï­

í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»ñÝ ³Ýó­Ï³ó­Ý»­Éáí üñ³Ý­

ÁÝ­Ï»­ñáõí۳Ý, º­·Çå­ïá­ëÇ ºñ­Ï³­Ãáõ­ÕÇ­Ý»­ñÇ

ñ³ëï­íáõÙ ¿ÇÝ µ³ó­Ù³Ý ³­ñ³­ñá­Õáõí۳­ÝÁ,

ëdz­ÛáõÙ: 1850-ÇÝ Î.­äáÉ­ëáõÙ ³­Ùáõë­Ý³­ó³í

í³ñ­ãáõÃ­Û³Ý ïÝû­ñ»ÝÝ ¿ñ: ºñ­Ï³­Ãáõ­Õ³­ÛÇÝ

ѳݭϳñÍ Ýϳ­ï»­óÇÝ, áñ »ñϭѳñ­Ï³­ÝÇ Ï³­

Úáõ­Édz­Ý»-üáõ­ÉÇ­ÏÇ Ñ»ï. Ýñ³Ýó ³­é³ç­Ý»ÏÝ

í³ñ­ãáõíÛáõ­ÝáõÙ Ýñ³ å³ß­ïá­Ý³­í³­ñáõí۳Ý

éáõÛóÝ ³ë­ïǭ׳ݭݻñ ãáõ­ÝÇ. ëïÇå­í³Í ³ë­-

áõ ÙÇ³Ï áñ­¹ÇÝ` äá­Õáë ØÏñïÇã Üáõ­µ³ñ­Û³­

û­ñáù úë­Ù³Ý­Û³Ý ϳÛë­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ ï»­ÕÇ áõ­

ïǭ׳ݭݻñÝ ³­í»­É³ó­ñÇÝ ß»Ý­ùÇ ¹ñëÇó, ÇÝ­ãÁ

ÝÁ, ÍÝí»ó 1851 Ãí³­Ï³­ÝÇ û­·áë­ïá­ëÇ 2-ÇÝ`

Ý»­ó³Ý ѳۭϳ­Ï³Ý ³­é³­çÇÝ ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ

ݳ¨ ׳ñ­ï³­ñ³­å»­ï³­Ï³Ý Ýá­ñ³­ñ³­ñáõí

Î.­äáÉ­ëáõÙ:

Ïá­ïá­ñ³Í­Ý»­ñÁ, á­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ѳ­½³­

ÛáõÝ ¿ñ` Ùï³Í­í³Í ÷³­ß³­ÛÇ ÏáÕ­ÙÇó:

Üáõ­µ³ñ Üáõ­µ³ñ­Û³­ÝÁ Ù³­Ñ³­ó³í ö³­

ñ³­íáñ ѳ­Û»ñ` ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ åáÉ­ë»­óÇ­Ý»ñ,

äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÁ ÑÛáõ­ñÁݭϳɭí»É ¿

ñÇ­½áõÙ,볭ϳÛÝ ³×­Ûáõ­ÝÁ, Ïï³­ÏÇ Ñ³­Ù³­

·³Õ­Ã»­óÇÝ º­·Çå­ïáë, áõñ Ù»Í ³­ç³Ï­óáõí-

³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ½áñ­Ý»­ñÇÝ. Çñ ³­å³­ñ³Ý­ùáõÙ

Ó³ÛÝ, ÷á­Ë³¹ñ­í»ó º­·Çå­ïáë ¨ óխí»ó

ÛáõÝ ëï³­ó³Ý äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: Æ

ÑÛáõ­ñÁݭϳ­É»É ´»É­·Ç³­ÛÇ Ã³­·³­íá­ñÇÝ áõ

²­É»ù­ë³Ý¹­ñdz­ÛÇ

»­Ï»­Õ»­óáõÙ:

í»ñ­çá, ã¹Ç­Ù³­Ý³­Éáí ³Ý·­Édz­óÇ­Ý»­ñÇ ³Ý­-

ó­·áõ­ÑáõÝ, á­ñáÝó ѳ­Ù³ñ ³­Ý³­å³­ïáõÙ

Üáõ­µ³­ñÇ ÏÇ­ÝÁ Ù³­Ñ³­ó³í Þí»Û­ó³­ñdz­ÛáõÙ,

ѳñ­ÏÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ` ݳ Ññ³­Å³ñ­

·Ç­ß»­ñ³­ÛÇÝ ½µá­ë³Ýù ¿ñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å»É: ÆëÏ

Ïï³­ÏÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ` ¹Ç³­Ïǽ­í»ó, ¨ óխí»ó

í»ó ³Û¹ ·áñ­ÍÇó: âݳ­Û³Í` º­·Çå­ïá­ëÇ ëáõÉ­

³­é³­í»É áõ­ß³·­ñ³í ¿ñ γ­ÑÇ­ñ»Ç 峭ɳ­ï³­

ä»ñ ȳ­ß»­½Ç ·»­ñ»½­Ù³­Ý³­ï³­ÝÁ:

Ã³Ý Ðáõ­ë»Û­ÝÁ µ³½­ÙÇóë ݳ­Ë³­ñ³­ñ³­Ï³Ý

Ï³Ý ³­ñ³­ñá­Õ³­Ï³ñ­·ÇÝ áõ »­·Çå­ï³­Ï³Ý

å³ß­ïáÝ­Ý»ñ ³­é³­ç³ñ­Ï»ó äá­Õáë Üáõ­µ³­

í³ñ­ùÇÝ ³Ý­ã³÷ ³Ý­ëá­íáñ ÙÇ ÑÛáõ­ñÁݭϳ­

ñÇÝ, µ³Ûó µá­ÉáñÝ ¿É Ù»ñÅ­í»­óÇÝ:

ÉáõíÛáõÝ. ãÉëí³Í áõ ãï»ëÝ­í³Í µ³Ý ¿ñ, áñ

ѳۭϳ­Ï³Ý

äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó­Ý»­ñÁ íϳ­ÛáõÙ »Ý, áñ ÷³­ß³Ý Ù»Í Ï³Ù­ùÇ áõÅÝ áõ ³ß­Ë³­ï³­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ, Ï۳ݭùáõÙ ³­Ù»Ý ÇÝã

1899à ä. Üáõ­µ³­ñÁ ¨ µ»É­·Ç³­óÇ ÙÇ­ÉÇá­

º­·Çå­ïá­ëÇ Ðáõ­ë»ÛÝ ² ëáõɭó­ÝÁ Çñ áï­ùáí

ë»­÷³­Ï³Ý áõ­Å»­ñáí Ó»éù µ»­ñ»­Éáõ Ó·ïáõ­ÙÁ

ݳ­ï»ñ ²Ý­µ»­ÝÁ, áñ ö³­ñÇ­½Ç Ù»ï­ñá­ÛÇ ÑÇÙ­

ÑÛáõñ ·Ý³ñ: 곭ϳÛÝ ³Ý­ëá­íáñ §»ñ¨áõÛæ ¿ñ

ų­é³Ý­·»É ¿ñ Ñá­ñÇó, ÇëÏ Ýáõñµ ϻݭó³­Õ³­

ݳ­¹Çñ­Ý»­ñÇó ¿ñ, ÑÇÙ­Ý»­óÇÝ §ú­í³­ëÇë¦ ÁÝ­

¨ ÇÝ­ùÁ` äá­Õáë Üáõ­µ³­ñÁ. 1914-ÇÝ ëáõɭóÝÝ

í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ÷³÷­Ï³Ý­Ï³ï áõ ×ÏáõÝ í³ñ­

Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ñ л­ÉÇá­åá­ÉÇë

³Û­ó»­É»É ¿ Ýñ³Ý` Ç Ýß³Ý Ù»Í Ñ³ñ­·³Ý­ùÇ: äá­

í»­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ·»­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí

ÑÇÝ »­·Çå­ï³­Ï³Ý ù³­Õ³­ùÇ ï»­ÕáõÙ Ýáõۭݳ­

Õáë Üáõ­µ³­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ѳ­Ù³­Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ÑÝã»­

¿ñ, áõ ݳ¨ ³ÛÝ µ³­ó³­éÇÏ §¿­ÉÇï¦ ÙÇ­ç³­í³Û­

ÝáõÝ ÙÇ Ã³­Õ³­Ù³ë ϳ­éáõ­ó»É` ù³­Õ³ùÝ ÁÝ­

ÕáõíÛáõÝ ëï³­ó³í 1912-ÇÝ, »ñµ ²­Ù»­Ý³ÛÝ

ñÇ, áõñ ÏñÃí»ó, ³å­ñ»ó áõ ·áñ­Í»ó Ù»Í Ñ³­ÛÁ:

¹³ñ­Ó³­Ï»­Éáí ¹»­åÇ êí»­½Ç ³­Ý³­å³ï:

г­Ûáó γ­Ãá­ÕÇ­Ïáë ¶­¨áñ· º êáõ­ñ»Ý­Û³Ý­óÁ

ܳ å»ñ­×³­Ëáë ¿ñ, ëñ³­ÙÇï, ¨ ÇÝã­å»ë ų­

Üáõ­µ³­ñÇ ³­·³­ñ³Ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ á­ñáß

Ýñ³Ý Ýß³­Ý³­Ï»ó ²½­·³­ÛÇÝ å³ï­íÇ­ñ³­Ïáõí

Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó­Ý»ñÝ ¿ÇÝ ³­ëáõÙ. §ºñµ ÷³­ß³Ý

ų­Ù³­Ý³Ï Ñ³ß­í³­å³Ñ ³ß­Ë³­ï³Í ºñ­í³Ý¹

Û³Ý Ý³­Ë³­·³Ñ` »í­ñá­å³­Ï³Ý ï»­ñáõíÛáõÝ­

½í³ñà ¿, ³­Ýáñ ϳ­ï³­Ï»­Éáõ ïñ³­Ù³¹­ñáõ­

úï­Û³ÝÝ Çñ Ñáõ­ß»­ñáõÙ ·ñáõÙ ¿, áñ ÷³­ß³Ý

Ý»­ñÇ ³éç¨ úë­Ù³Ý­Û³Ý ϳÛë­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³Û­

ÃÇõ­ÝÁ ùÇã ÙÁ ³Ý­½áõëå ¿¦:

³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ÏÇ­ñ³­éáõÙ ¿ñ »í­ñá­å³­Ï³Ý

ϳ­Ï³Ý ݳ­Ñ³Ý·­Ý»­ñáõÙ µ³­ñ»­Ýá­ñá­·áõÙ­Ý»ñ

Üñ³ ݳ˭ݳ­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ϳ½­Ù³­

·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ýá­ñ³­ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ` ³­ÝÁݹ­-

³Ýó­Ï³ó­Ý»­Éáõ ËݹǭñÁ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»­Éáõ: äá­

Ï»ñå­í»ó ï³­ÝÁ` Ññ³­íÇñ­í³Í áõ­ëáõ­óÇã­Ý»­ñÇ

ѳï Ýáñ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»ñ Ññ³­íÇ­ñ»­Éáí: ܳ

Õáë Üáõ­µ³­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí гۭϳ­Ï³Ý ѳñ­óÇÝ

2 (18) 2009

§Ø ºÜø Ø ºð Ø ²êÆܦ ²Ø 겶Æð

35