ปที่ 19 ฉบับที่ 159 Jan.-Feb. 2023 www.medi.co.th จับตาบทบาทใหมของยา Metformin ในขอบงใชสำหรับปองกันภาวะสมองเสื่อม
ปที่ 19 ฉบับที่ 159 ม.ค. – ก.พ. 2566 ¤ÍÅÑÁ¹»ÃШíÒ 7 9 28 23 4 บทบรรณาธิการ 5 สกูปปก - จับตาบทบาทใหมของยา Metformin ในขอบงใชสําหรับปองกันภาวะสมองเสื่อม 7 News Update - เรารูอะไรบางแลวเกี่ยวกับโควิดสายพันธุใหม XBB.1.5 9 เจาะขาวตลาดยา 12 บทความพิเศษ - “แบคทีเรียกินเนื้อ” - รูจัก “โรคแพความสูง” ภัยเงียบของนักเดินเขา สาเหตุและอาการเปนอยางไร 15 เทคโนโลยีสุขภาพ 17 หนึ่งโรค หนึ่งรู 19 รายงานพิเศษ - SDG Updates | ปจจัยสังคมกําหนดสุขภาพจิตผานบริบท SDGs โดย The Lancet Commission on Global Mental Health and Sustainable Development 23 รูทันโรค 26 ขอมูลสุขภาพ 28 สมุนไพรใกลตัว 30 โลกสุขภาพ 32 เกร็ดนารูเรื่องสุขภาพ 34 ปฏิทินขาว
Katherine Samaras (หัวหนาหองปฏิบัติการ ทางดาน Clinical Obesity, Nutrition and Adipose Biology ของ Garvan Institute of Medical Research และเปนแพทยผูเชี่ยวชาญทางดาน endocrinology ของ St Vincent’s Hospital ในนครซิดนีย ของออสเตรเลีย)
5 Á.¤.-¡.¾. 2566 สกูปปก หลังจากมีหลักฐานการศึกษาเชิงสังเกต (observational study) ที่แสดงใหเห็นวา การใช metformin ยาลดนํ้าตาลในเลือดที่ถือเปนเสาหลักของการรักษา โรคเบาหวาน ชนิดที่ 2 รวมกับการควบคุมอาหารและ การออกกําลังกายมาเปนเวลายาวนานจนถึงปจจุบัน มีความเชื่อมโยงกับการชะลอลงของภาวะรูคิดถดถอย (cognitive decline) และอัตราการเกิดภาวะสมองเสื่อม (dementia) คณะนักวิจัยในออสเตรเลียไดเริ่มทํา การศึกษาทางคลินิกในระยะที่ 3 เพื่อหาคําตอบที่ ชัดเจนมากขึ้นเกี่ยวกับผลของยา metformin ใน การปองกันภาวะสมองเสื่อม ในเดือนตุลาคม ป 2022 คณะนักวิจัยของ Garvan Institute of Medical Research สถาบันวิจัยทาง
ศึกษาทางคลินิกระยะที่ 3 (phase III clinical trial) เพื่อ ทดสอบวายา metformin สามารถชะลอกระบวนการ ภาวะรูคิดถดถอย ซึ่งเปนลักษณะสําคัญที่มีความจําเพาะ ตอการพัฒนาไปสูภาวะสมองเสื่อมไดจริงหรือไม การศึกษานี้มีชื่อวา Preventing Cognitive Decline With Metformin (MetMemory) ซึ่งเปน interventional clinical trial แบบ randomized controlled trial เปรียบเทียบระหวาง metformin (ยา metformin ในรูปแบบ extended-release tablet ขนาด 500 ถึง 2,000 mg/day) และ placebo โดยเปนการศึกษาทางคลินิกที่รวมมือกันทําระหวาง Garvan Institute of Medical Research และ ศูนย Centre for Healthy Brain Ageing (CHeBA) ของ University of New South Wales (UNSW Sydney) และไดรับทุนวิจัยสนับสนุนจาก National Health and Medical Research Council ของออสเตรเลีย ซึ่งคณะ ผูวิจัยตั้งเปาวาจะคัดเลือกอาสาสมัครจํานวนทั้งสิ้น ประมาณ 242 คน เขารวมในการศึกษานี้ที่จะใชระยะ เวลาทั้งสิ้น 3 ป MetMemory มีเกณฑคัดเขา (inclusion criteria) หลัก ๆ สําหรับ อาสาสมัครผูที่จะไดรับการคัดเลือกใหเขารวมการศึกษา ไดแก มีอายุ ตั้งแต 60 ปขึ้นไป, มีภาวะนํ้าหนักเกินหรืออวนลงพุง [ดัชนีมวลกาย (body mass index หรือ BMI) มากกวา 25.0 kg/m2, รอบเอว ผูหญิงมากกวา 80 เซนติเมตร ผูชายมากกวา 94 เซนติเมตร], มีภาวะ mild cognitive impairment (mild neurocognitive disorder) จากการประเมินดวย DSM-5 criteria เชน เริ่มมีอาการหลงลืม เสียความจําระยะสั้น ลืมสถานที่ที่คุนเคย แตสุดทายอาจจะนึกได, ไมไดเปนโรคเบาหวาน (fasting blood glucose นอยกวา 7.0 mmol/L and HbA1c นอยกวา 6.5%) และไมไดอยูระหวางการใชยา metformin จับตาบทบาทใหมของยา Metformin ในขอบงใชสําหรับปองกันภาวะสมองเสื่อม ศ.พญ. Katherine Samaras กลาววา ทีมงานวิจัยของ Garvan Institute of Medical Research และ CHeBA กําลังดําเนินการศึกษา วิจัยที่นาสนใจเกี่ยวกับประโยชนของยา metformin ที่อาจจะมีผล อยางแทจริงในการชะลอหรือหยุดกระบวนการของ cognitive decline ที่ปจจุบันยังไมมีการรักษาใด ๆ ที่มีประสิทธิภาพในการชะลอหรือหยุด กระบวนการนี้ “ยา metformin ไดรับการรับรองจาก Therapeutic Goods Administration (TGA) หนวยงานดานยาของออสเตรเลีย และ metformin เปนหนึ่งในยาที่แพทยทั่วโลกนิยมสั่งจายใหกับผูปวยมากที่สุด เนื่องจาก metformin เปนยาที่มีประสิทธิภาพ มีความปลอดภัย และมีราคาถูก สําหรับใชในการรักษาผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 มานานถึงประมาณ 60 ปแลว โดย metformin สามารถลดการหลั่งกลูโคสจากตับ และ ชวยใหเซลลมีการตอบสนองที่ดีขึ้นตอระดับนํ้าตาลในกระแสเลือด” ศ.พญ. Katherine Samaras กลาว คณะนักวิจัยของ Garvan Institute of Medical Research และ CHeBA ตัดสินใจรวมกันทําการศึกษาทางคลินิกในระยะที่ 3 เกี่ยวกับผล ของยา metformin ในการชะลอหรือหยุดกระบวนการ cognitive decline หลังจากมีผลการศึกษาที่นาสนใจเกี่ยวกับความสัมพันธระหวาง การใชยา metformin ในผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 และการชะลอของ กระบวนการ cognitive decline และอัตราการเกิดภาวะสมองเสื่อม ที่ลดลง ซึ่งรายงานออกมาในวารสาร Diabetes Care ฉบับเดือน พฤศจิกายน ป 2020 โดยผลของการศึกษาที่มีชื่อวา Sydney Memory
การแพทยชั้นนําในออสเตรเลียภายใตการนําของ ศ.พญ.
ไดเริ่มคัดเลือกผูที่จะเขารวมในการ
6 Á.¤.-¡.¾. 2566 สกูปปก and Ageing Study ซึ่งเปนการศึกษาแบบ prospective observational study ที่ดําเนินการโดย ศ.พญ. Katherine Samaras และคณะ ที่ใชเวลาในการศึกษานานถึง 6 ป แสดงใหเห็นวากลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไดรับยา metformin มีอุบัติการณของภาวะ สมองเสื่อมอยูที่ 6% (4 คน) ซึ่งนอยกวาอยางมีนัยสําคัญ ทางสถิติเมื่อเทียบกับกลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุ ระหวาง 70-90 ป ที่ไมไดรับยา metformin (14.5%; 8 คน) และยังนอยกวาเมื่อเทียบกับกลุมผูปวยที่ไมไดเปน เบาหวาน ชนิดที่ 2 และไดรับยา metformin (8.2%; 73 คน) ในแงการลดลงของความเสี่ยงในการเกิดภาวะสมอง เสื่อม แปลผลไดวา การใชยา metformin ในผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 และเปนผูสูงอายุ (อายุระหวาง 70-90 ป) สามารถลดความเสี่ยงของการเกิดภาวะสมองเสื่อมลงได ถึง 81% (hazard ratio 0.19, p = .03) เมื่อเทียบกับ ผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 และเปนผูสูงอายุ (อายุระหวาง 70-90
metformin และยังพบวากลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไดรับยา metformin มี executive function decline ที่ชากวาอยางมีนัยสําคัญ ทางสถิติ (p = .006) เมื่อเทียบกับกลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไมไดรับยา metformin Sydney Memory and Ageing Study เปน prospective observational study ในอาสาสมัครที่อาศัยอยูในชุมชนในนครซิดนีย จํานวนทั้งสิ้น 1,037 คน อายุระหวาง 70-90 ป และไมไดมีภาวะ สมองเสื่อมเมื่อเริ่มตนการศึกษา โดยในจํานวนนี้มีอาสาสมัครที่เปน เบาหวาน ชนิดที่ 2 จํานวน 123 คน (12%) ซึ่งในจํานวนนี้มีผูที่ได รับยา metformin เพียงอยางเดียว จํานวน 67 คน และที่ไดรับยา metformin รวมกับยาลดนํ้าตาลในเลือดตัวอื่น ๆ จํานวน 33 คน (ยาลดนํ้าตาลในเลือดกลุม sulfonylureas เปนยารักษาเบาหวาน ที่ผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 ไดรับรวมกับยา metformin บอยที่สุด) สําหรับผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ในการศึกษานี้ ที่ไมไดรับยา metformin จํานวน 56 คนนั้น มีอยู 34 คน ที่ใชวิธี ควบคุมอาหารแตเพียงอยางเดียว สวนที่เหลือไดรับยาลดนํ้าตาลในเลือด ตัวอื่น ๆ โดยตลอด 6 ปของการศึกษา ผูเขารวมการศึกษาทั้งหมดตางก็ ไดรับการทดสอบ cognitive function ดวย neuropsychological testing ทั้งเรื่องของ memory,
และ language
ในทุก ๆ 2 ป พรอมกันนี้ผูเขารวมการ ศึกษาทั้งหมดยังไดรับการประเมินการเปลี่ยนแปลงของ total
และ
ดวยการตรวจ MRI (magnetic resonance imaging) เมื่อเริ่มตนการศึกษา และที่ 2 ปของการศึกษาอีกดวย อยางไรก็ตาม ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ ทางสถิติทั้งในแงของ global cognition decline และ executive function decline ระหวางกลุมผูปวย เบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไดรับยา metformin และกลุมผูที่ไมไดเปนเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไดรับยา metformin อนึ่ง ขอมูลจากองคการอนามัยโลก (World Health Organization หรือ WHO) ที่เผยแพรลาสุดออกมาในเดือนกันยายน ป 2022 พบวา ปจจุบันทั่วโลกมีผูที่มีภาวะสมองเสื่อมอยูมากกวา 55 ลานคน และในทุก ๆ ปมีผูปวยภาวะสมองเสื่อมรายใหมเกิดขึ้นเกือบ 10 ลาน คนทั่วโลก โดยโรคอัลไซเมอร (Alzheimer’s disease) เปนรูปแบบ ของภาวะสมองเสื่อมที่พบไดบอยที่สุด (ราว ๆ 60-70% ของผูที่มีภาวะ สมองเสื่อม) ปจจุบันภาวะสมองเสื่อมเปนสาเหตุตน ๆ อันดับที่ 7 ใน หมูโรคภัยไขเจ็บทั้งหมดที่ทําใหเกิดการเสียชีวิตและทุพพลภาพของ ประชาชนทั่วโลก และแมภาวะสมองเสื่อมมักจะเกิดขึ้นกับผูสูงอายุเปน สวนใหญ แตไมไดหมายความวาภาวะสมองเสื่อมเปนสิ่งที่ไมสามารถ หลีกเลี่ยงไดสําหรับผูชราวัยทุกคน แหลงที่มาของขอมูล : www.garvan.org.au, https://cheba.unsw. edu.au, https://diabetesjournals.org, www.medscape.com
ป) ที่ไมไดใชยา metformin ขณะที่ผลการศึกษาในแงของ cognitive decline พบวา กลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไดรับยา metformin มี global cognition decline ตํ่ากวาอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p = .032) เมื่อเทียบ กับกลุมผูปวยเบาหวาน ชนิดที่ 2 อายุระหวาง 70-90 ป ที่ไมไดรับยา
executive function, attention, speed
test
brain, hippocampal
parahippocampal volumes
7 Á.¤.-¡.¾. 2566 News Update เรารูอะไรบางแลวเกี่ยวกับโควิดสายพันธุใหม XBB.1.5 ไวรัสโควิดสายพันธุยอยใหมที่กําลังแพรระบาดใน สหรัฐอเมริกาอยาง XBB.1.5 ทําใหเกิดความกังวล เพราะ มันแพรกระจายไดอยางรวดเร็ว นอกจากในสหรัฐฯ แลว การแพระบาดของสายพันธุใหมนี้ ก็เริ่มมีจํานวนมากขึ้นในสหราชอาณาจักรเชนกัน แลวเราตองรู อะไรบางเกี่ยวกับ XBB.1.5 เพื่อเตรียมรับมือกับมัน XBB.1.5 คืออะไร และอาการของมันเปนอยางไร มันเปนไวรัสโควิดสายพันธุยอยที่แยกตัวมาจากโอมิครอน ที่ถือวาเปนสายพันธุหลักของโลกอยูในขณะนี้ ซึ่งเปนเชื้อไวรัส ที่กลายพันธุมาจาก อัลฟา เบตา แกมมา และเดลตา ที่เคยเปน สายพันธุหลักมากอนหนานี้ โอมิครอนเปนไวรัสที่มีประสิทธิภาพเหนือกวาไวรัสโคโรนา สายพันธุกอนหนานี้ทั้งหมดนับตั้งแตเริ่มตนของการระบาด ใหญไปทั่วโลกเมื่อปลายป 2021 และทําใหเกิดสายพันธุยอย จํานวนมาก ซึ่งทําใหแพรระบาดไดมากกวาสายพันธุยอยตัวเดิม อาการของ XBB.1.5 นั้นมีความคลายคลึงกับอาการของ โอมิครอน แตก็ยังเร็วเกินไปที่จะยืนยันวาอาการคลายคลึงกัน จริงหรือไม โดยผูปวยสวนใหญที่ติดเชื้อไวรัสสายพันธุยอยตัวนี้ มักมีอาการคลายเปนหวัด - ทําไมยอดปวย-ตายจากโควิด-19 ในจีนจึงตํ่ากวาหลาย ประเทศ - 2 ปผานไป ยังมีคนเคยติดโควิดจํานวนมากที่ยังขยะแขยง กับรสชาติอาหารอยู - ผานมา 2 ป เรารูอะไรบางเรื่องประสิทธิผลและอาการ ขางเคียงจากวัคซีนตานไวรัส XBB.1.5 ติดไดงายกวา หรือเปนอันตรายมากกวาสายพันธุยอย กอนหนาหรือไม XBB.1.5 พัฒนามาจาก XBB ซึ่งตรวจพบครั้งแรกในอินเดียใน เดือน ส.ค. 2022 แตยังไมไดจัดอยูในประเภทที่เรียกวา “สายพันธุที่ นากังวล” โดยหนวยงานดานสุขภาพ ตอมาเริ่มแพรระบาดในสหราช อาณาจักรเมื่อเดือน ก.ย. 2022 XBB มีการกลายพันธุที่ชวยใหเอาชนะภูมิคุมกันของรางกายได แตคุณสมบัติเดียวกันนี้ยังลดความสามารถในการติดเชื้อในเซลลของ มนุษยดวย ศาสตราจารย เว็นดี บารเคลย จากอิมพีเรียล คอลเลจ ลอนดอน กลาววา XBB.1.5 มีการกลายพันธุที่รูจักกันในชื่อ F486P ซึ่งมีความ สามารถในการยึดเกาะกับเซลลในขณะที่ยังคงหลบเลี่ยงภูมิคุมกันได ทําใหแพรกระจายไดงายขึ้น เธอกลาววา การเปลี่ยนแปลงทางดานวิวัฒนาการเหลานี้เปน เหมือนกาวแรกของเสนทาง เนื่องจากไวรัสมีวิวัฒนาการเพื่อคนหา วิธีการใหมในการหลีกเลี่ยงกลไกการปองกันตัวเองของรางกาย นักวิทยาศาสตรจากองคการอนามัยโลก (WHO) ยืนยันเมื่อ 4 ม.ค. วา XBB.1.5 มี “ความไดเปรียบในการเติบโต” เหนือสายพันธุ ยอยอื่น ๆ ทั้งหมดที่พบในปจจุบัน แตพวกเขากลาววา ไมมีขอบงชี้วามันรายแรงหรือเปนอันตราย มากกวาสายพันธุยอยกอนหนานี้อยางโอมิครอน
8 Á.¤.-¡.¾. 2566 News Update WHO กลาววา จะติดตามผลการศึกษาในหองปฏิบัติการ ขอมูลตามโรงพยาบาล และอัตราการติดเชื้ออยางใกลชิด เพื่อ หาขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับผลกระทบที่มีตอผูปวย ศาสตราจารยพอล ฮันเตอร จาก University of East Anglia หรือมหาวิทยาลัยแหงอีสตอังเกลีย กลาววา “มีความเปนไปไดที่ XBB.1.5 จะกอใหเกิดการแพรระบาดระลอกแรกในปลายเดือนนี้ แตเรา ไมสามารถแนใจได” XBB.1.5 แพรกระจายไปที่ใดบาง กวา 40% ของผูติดเชื้อโควิดในสหรัฐอเมริกาคาดวา เกิดจากสายพันธุยอย XBB.1.5 ทําใหกลายเปนสายพันธุหลัก ในประเทศ เมื่อตนเดือน ธ.ค. 2022 ผูติดเชื้อสายพันธุยอย XBB.1.5 มีสัดสวนเพียง 4% ของผูติดเชื้อทั้งหมด ซึ่งทําใหในตอนนี้ XBB.1.5 ไดแซงหนาโอมิครอนสายพันธุยอยอื่น ๆ อยางรวดเร็ว การเขารับการรักษาในโรงพยาบาลของผูปวยโควิดเพิ่ม ขึ้นในชวงไมกี่สัปดาหที่ผานมาทั่วสหรัฐอเมริกา สํานักงานความมั่นคงดานสุขภาพแหงสหราชอาณาจักร (UK Health Security Agency) มีกําหนดจะออกรายงาน เกี่ยวกับสายพันธุที่แพรกระจายในสหราชอาณาจักรในสัปดาห หนา และอาจมีการกลาวถึงสายพันธุ XBB.1.5 สายพันธุยอย XBB.1.5 จะกลายเปนสายพันธุหลักใน สหราชอาณาจักรไดหรือไม ไมมีอะไรแนนอน แตก็มีความเปนไปได สหราชอาณาจักรเกิดการแพรระบาดของโอมิครอน 5 ระลอก ในป 2022 และการเพิ่มขึ้นของจํานวนผูปวยเปนสิ่งที่หลีกเลี่ยง ไมได ตัวเลขผูปวยประจําสัปดาหจนถึงวันเสารที่ 17 ธ.ค. จาก Sanger Institute หรือสถาบันแซงเกอร ในเคมบริดจ ชี้ให เห็นวา 1 ใน 25 ของผูปวยโควิดในสหราชอาณาจักรเปน XBB.1.5 แตขอมูลนั้นมาจากตัวอยางเพียง 9 ตัวอยาง ดังนั้น คง ตองรออีก 1 หรือ 2 สัปดาห เพื่อใหเห็นภาพที่ชัดขึ้นวาการแพร ระบาดจะเปนอยางไร ศาสตรจารยบารเคลยกลาววา เธอคาดวาจะมีผูเขารับการ รักษาในโรงพยาบาลมากขึ้นในสหราชอาณาจักร หากสายพันธุ ยอยเริ่มแพรระบาดในสหราชอาณาจักร “ตามที่เราคาดไว” นักวิทยาศาสตรกังวลเกี่ยวกับ XBB.1.5 หรือไม ศาสตราจารยบารเคลยกลาววา เธอไมไดกังวลเปนพิเศษเกี่ยวกับ ประชากรทั่วไปของสหราชอาณาจักร เนื่องจากไมมี “สัญญาณบงชี้” วา XBB.1.5 จะ “ทะลุทะลวง” เกราะปองกันการเจ็บปวยรุนแรงที่ ผูคนไดรับจากวัคซีนกันไปเปนสวนใหญแลว แตเธอกังวลเกี่ยวกับผลกระทบตอกลุมเปราะบาง ที่รวมถึงผูที่มี ภาวะภูมิคุมกันบกพรอง ซึ่งอาจมีเกราะปองกันที่อาจจะนอยกวาจาก การไดรับวัคซีนโควิด ศาสตราจารยฮันเตอรกลาววา เขาไมเห็นหลักฐานวา XBB.1.5 มี ความรุนแรงมากกวา ซึ่งหมายความวาอาจจะไม “ทําใหคุณตองเขารับ การรักษาตัวที่โรงพยาบาลหรือฆาคุณ” มากกวาสายพันธุโอมิครอนที่ มีอยู “เปนเรื่องนาขันที่ทุกคนมุงความสนใจไปที่สายพันธุยอยที่เปนไป ไดวาจะเกิดขึ้นจากจีน แตแทจริงแลว XBB.1.5 มาจากสหรัฐฯ” เขา กลาวเสริม ศาสตราจารยเดวิด เฮยมันน จาก London School of Hygiene and Tropical Medicine ซึ่งเปนมหาวิทยาลัยดานสุขอนามัยและ เวชศาสตรเขตรอนในลอนดอน ยอมรับวา ยังตองอาศัยเวลาอีกพอ สมควรที่จะเรียนรูเกี่ยวกับสายพันธุยอยตัวลาสุดนี้ แตเขากลาววา ไมนาจะกอใหเกิดปญหาใหญในประเทศอยางอังกฤษ ซึ่งมีการฉีดวัคซีนในระดับสูงและการติดเชื้อของประชากรมากอนหนานี้ ความกังวลของเขา คือ ประเทศตาง ๆ เชน จีน ซึ่งมีทั้งปริมาณ ผูรับวัคซีนที่นอยและภูมิคุมกันตามธรรมชาติยังไมมากพอ อันสืบเนื่อง มาจากการปดประเทศที่ยืดเยื้อ “จีนจําเปนตองแบงปนขอมูลทางคลินิกเกี่ยวกับผูที่ติดเชื้อ เพื่อ ดูวาโควิดสายพันธุยอยเหลานี้มีพฤติกรรมอยางไรในกลุมประชากรที่ ไมมีภูมิคุมกัน” ศาสตราจารยเฮยมันนกลาว ขอขอบคุณแหลงที่มาขอมูล : https://www.bbc.com/thai/articles/crgvk8x4myro ขอขอบคุณแหลงที่มาของรูปภาพ : GETTY IMAGES
system overreacts)
9 Á.¤.-¡.¾. 2566 เจาะขาวตลาดยา Sunlenca เพิ่มโอกาสหายผูปวยเชื้อ HIV ยาตานไวรัส antiretroviral ตัวใหมที่ FDA เพิ่งอนุมัติ มีชื่อวา Sunlenca (lenacapavir) เพิ่มความหวัง ใหกับผูปวยดวยเชื้อไวรัส ชนิด 1 ที่ทําใหภูมิคุมกัน รางกายบกพรอง (เชื้อ HIV-1) เนื่องจากยาที่มีในตลาด กอนหนานี้ไมสามารถรักษาผูติดเชื้อ HIV-1 ไดทั้งหมด ไมวาจะเปนเพราะรางกายไมรับหรือทนตอยาได หรือ เพราะปจจัยความปลอดภัยอื่น ๆ หลังจากที่ผูปวยไดรับ Sunlenca โดสแรกไปก็สามารถใชยาตอไดดวยการฉีด 6 เดือน/ครั้ง ซึ่งเปนความสะดวกสําหรับผูปวย Sunlenca เปนยาตัวแรกในตระกูล capsid inhibitor ที่ FDA อนุมัติ โดยมีกลไกการทํางานดวยการสกัดกั้น เปลือกโปรตีนของไวรัส HIV-1 (the capsid) ซึ่งไปรบกวน ขั้นตอนสําคัญหลายขั้นตอนในรอบชีวิต (lifecycle) ของ ไวรัส ทําใหไมสามารถสรางตัวขึ้นมาใหมได โดสแรกของการใช Sunlenca เปนยาเม็ดรับประทาน และฉีดเขาใตผิวหนังในเวลาเดียวกัน จากนั้นจะเปนการฉีด อยางเดียวทุก ๆ 6 เดือน โดยใหใชรวมกับยา antiretroviral ตัวอื่น สวนความปลอดภัยและประสิทธิภาพของ Sunlenca นั้น ไดรับการยืนยันดวยผลการทดลองทางคลินิกแบบ multicenter กับผูปวย 72 คน ที่ติดเชื้อ HIV และรางกาย ตอตานยารักษาเชื้อ HIV หลายขนาน โดยผูสมัครที่รวม การทดลองตองมีไวรัสในเลือดระดับสูงแมจะใชยา antiretroviral ก็ตาม การทดลองแบงผูปวยออกเปน 2 กลุม กลุมหนึ่ง เปนการทดลอง double-blind แบบสุม ให Sunlenca สวนหนึ่งและยาหลอกอีกสวนหนึ่ง อีกกลุมเปนการทดลอง แบบเปดดวย Sunlenca แลวดูสัดสวนของผูปวยในกลุมสุม วาในระยะเวลา 14 วัน มีสัดสวนของคนที่ระดับไวรัส ลดลงถึงจุดที่กําหนดเทาไรเมื่อเทียบกับเสนฐาน (baseline) ซึ่งได ผลวา 87.5% ของผูปวยที่สุมใหใช Sunlenca นั้น เชื้อไวรัสลดลง เทียบกับ 16.7% ของคนที่สุมใหใชยาหลอก ผลการทดลองยังแสดงใหเห็นประสิทธิภาพของยาวา หลังจาก 26 สัปดาห ที่ใช Sunlenca รวมกับยา antiretrovial ตัวอื่น 81% ของผูปวยในกลุมแรกนี้สามารถควบคุม HIV RNA ไดถึงระดับที่เชื้อ HIV ตํ่าจนถือวาไมพบเชื้อแลว (undetectable) และผลนี้คงอยูใน 83% ของผูรวมการทดลองหลังจาก 52 สัปดาห สวนอาการไมพึงประสงคจากการใช Sunlenca ที่พบมาก ที่สุด คือ อาการบริเวณที่ฉีดยาและอาการคลื่นเหียนวิงเวียน บริเวณที่ฉีดยานั้นอาจพบอาการบวม เจ็บ หรือแดง และมีคําเตือนวา อาการบวมนั้นหากแข็งเปนกอนขึ้นมาอาจคงอยูระยะหนึ่งในผูปวย บางราย นอกจากนี้ มีคําเตือนเกี่ยวกับความเสี่ยงที่จะเกิดอาการอักเสบ จากภาวะฟนตัวของระบบภูมิคุมกัน (immune
syndrome) ซึ่งเกิดขึ้นเวลาที่ระบบภูมิคุมกันแสดงปฏิกิริยามากเกินไป (immune
หลังจากรับการรักษา HIV ทั้งยัง มีโอกาสที่ยา Sunlenca ตกคางอยูในรางกายนานถึง 1 ป ซึ่งอาจ สงผลใหเกิดภาวะที่ยาตานไวรัสไมสามารถยับยั้งการเพิ่มจํานวน ของเชื้อไวรัสไดอีกตอไป แหลงขอมูล : 3https://bit.ly/3VETkqM
reconstitution
(clinically isolated syndrome) เปน ๆ หาย ๆ (relapsing-remitting) หรืออาการเริ่มพัฒนา อยางตอเนื่อง (secondary progressive) ULTIMATE I & II เปนการวิจัยทางคลินิกแบบ randomized, double-blind, double-dummy, parallel group, active comparator-controlled 2 งาน ที่ทดลองกับผูปวย RMS 1,094 คน ใน 10 ประเทศ ระยะเวลา 96 สัปดาห โดยตองเปน ผูปวยที่มีอาการของโรคกําเริบอยางนอย 1 ครั้ง ในปกอนหนา กําเริบ 2 ครั้ง ใน 2 ปกอนหนา
10 Á.¤.-¡.¾. 2566 เจาะขาวตลาดยา หลังจากสงขอมูลจากการวิจัยทางคลิกนิก ULTIMATE I & II PHASE 3 ให FDA ก็อนุมัติยา BRIUMVI (UBLITUXIMAB-XIIY) คาด พรอมวางตลาดไตรมาสแรกปนี้ Briumvi เปนยารักษาอาการกําเริบใหมของโรคปลอก ประสาทเสื่อมแข็ง (Relapsing Forms of Multiple Sclerosis: RMS) นับเปนยา anti-CD20 monoclonal antibody ตัว แรกและตัวเดียวที่ไดรับการรับรองใหใชกับผูปวย RMS ไมวาจะ เปนผูปวยที่มีอาการแรกเริ่ม
และมี T1
และผูปวยตองมีคะแนน
ที่ 0-5.5 (มาตรวัด วาผูปวย MS ไดรับผลกระทบจาก MS มากนอยแคไหน) การทดลองสุมในอัตรา 1:1 ในวันแรกให Briumvi 150 mg ทางหลอดเลือดดํา (IV) กับผูปวยในเวลา 4 ชั่วโมง ในวัน 15 สัปดาห 24, 48 และ 72 ใหขนาด 450 mg ในเวลา 1 ชั่วโมง และ 450 mg ใน 1 ชั่วโมง ควบคูไปกับใหยาหลอกชนิด รับประทานทุกวัน สวนอีกการทดลองใหยาเทริฟลูโนไมด (Teriflunomide) ขนาด 14 mg วันละ 1 เม็ด ทุกวัน ควบคูไป กับใหยาหลอกทาง IV ในความถี่แบบเดียวกับ Briumvi แลวดู Primary end point ที่อัตรากําเริบของอาการในเวลา 1 ป และ Secondary end points ดูที่จํานวนของเนื้อเยื่อที่ไดรับความ เสียหายจากการใช Gadolinium กับ MRI (Gadoliniumenhancing lesions) ในสัปดาหที่ 96 และดูวา disability แยลง มากเพียงใด ผลปรากฏวาผูปวย RMS ที่รวมการทดลองมีอัตราการ กําเริบของอาการตํ่าลงเมื่อใช Briumvi และกระทบตอสมอง ลดลง (brain lesions on MRI) เมื่อเทียบกับการใชยา Terifl unomide ในระยะเวลา 96 สัปดาห ของการทดลอง แตไมสงผลอยางมีนัยสําคัญตอความเสี่ยงดาน worsening of disability สวนผลขางเคียงจากการให Briumvi ทาง IV นั้นคือ Infusion reactions ซึ่งมีอาการเหมือนกับไขหวัดใหญ กลาวคือ มี ไข หนาวสั่น ปวดศีรษะ นอกจากนี้ ยังรวมถึงภาวะหัวใจเตน เร็ว เวียนศีรษะ ระคายคอ เกิดผื่นแดง และ อาการแพรุนแรง ปฏิกิริยาภูมิแพแบบฉับพลัน (Anaphylactic reaction) ซึ่งใน การทดลอง ULTIMATE I & II นั้นพบวาผูปวยมีอาการของ Infusion reactions 48% โดยมีคนที่แสดงอาการเร็วสุดภายใน 24 ชั่วโมง หลังจากไดรับยา IV ครั้งแรก และ 0.6% ของผูปวยที่รับ การรักษาดวย Briumvi แสดงอาการขางเคียงที่รุนแรงถึงขั้นที่ บางรายตองไดรับการรักษาอาการจากผลขางเคียงของยาใน โรงพยาบาล ทั้งนี้ MS เปนโรคที่เกิดจากเซลลเม็ดเลือดขาวบางชนิดใน ระบบภูมิคุมกันของรางกายทํางานผิดปกติ กอใหเกิดการอักเสบ และทําลายเนื้อเยื่อปลอกหุมประสาท (myelin sheath) ใน ระบบประสาทสวนกลาง ซึ่งหากเกิดการอักเสบและทําลาย ปลอกหุมประสาทบอยครั้ง จะสงผลใหเกิดแผลเปนสะสมขึ้น หลายบริเวณในระบบประสาท ผูปวยจะมีอาการผิดปกติในรูปแบบ ตาง ๆ ขึ้นกับตําแหนงที่มีการทําลายปลอกประสาท และอาจ นําไปสูภาวะทุพพลภาพทางระบบประสาทในระยะยาวได เปน โรคที่รักษาไมหายขาด แตการวินิจฉัยอยางรวดเร็วและถูกตอง จะชวยใหการรักษาเปนไปอยางเหมาะสมตั้งแตระยะแรก ผูปวย มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และลดโอกาสเกิดภาวะทุพพลภาพในระยะ ยาวได Briumvi (ublituximab-xiiy) รายงาน ผลชวยรักษาอาการกําเริบของโรค MS ขอมูล : https://bit.ly/3X1JPD7 https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa 2201904 https://www.bumrungrad.com/th/conditions/multiple-sclerosis
gadolinium (Gd)enhancing lesion ในปกอนหนา
Expanded Disability Status Scale (EDSS)
12 Á.¤.-¡.¾. 2566 บทความพิเศษ บทนําและนิยาม การติดเชื้อแบคทีเรียที่ผิวหนังสามารถแบงไดตามความลึก ของผิวหนังที่มีการติดเชื้อ การติดเชื้อแบคทีเรียในระดับชั้นตื้น ตั้งแตหนังกําพราจนถึงชั้นไขมันสวนบน จะกอใหเกิดโรคไฟ ลามทุง และการติดเชื้อลงลึกถึงชั้นไขมันสวนลางจะกอให เกิดโรค cellulitis “แบคทีเรียกินเนื้อ” หมายถึง การติดเชื้อแบคทีเรียที่ผิวหนัง ชั้นลึกถึงระดับเนื้อเยื่อหุมกลามเนื้อ (necrotizing fasciitis) มีอาการและอาการแสดงรุนแรง มักมีไข ปวดบวม แดงรอน และอาการอักเสบรวมดวย การวินิจฉัยและรักษาในระยะตน ของโรคจะสามารถลดอัตราการเสียชีวิตได สาเหตุ เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียและทําใหเกิดการอักเสบ แบบมีเนื้อตายที่ผิวหนังตั้งแตชั้นหนังกําพราถึงชั้นเนื้อเยื่อหุม กลามเนื้อ พบบอยในผูปวยที่ภูมิคุมกันตํา มีโรคเบาหวาน หรือ โรคตับแข็ง เชื้อแบคทีเรียที่กอโรคแบงไดเปน 2 กลุม กลุมแรก เปนการติดเชื้อแบคทีเรียหลายชนิดรวมกัน เชน เชื้อแอโรโมแนส (Aeromonas
กลุมที่ 2 เปนการติดเชื้อแบคทีเรีย 1 ชนิด ไดแก เชื้อสเตรปโตคอคคัส กรุปเอ (group A streptococcus) การติดเชื้อมักพบหลังการผาตัดหรือหลังประสบอุบัติเหตุทําให เกิดแผลและสัมผัสกับสิ่งแวดลอมที่มีเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งแตกตาง กันตามชนิดของเชื้อ เชน เชื้อแอโรโมแนสจะพบในนํ้าจืด นํ้ากรอย อาการและอาการแสดง ลักษณะอาการแสดงที่พบในระยะแรก คือ มีอาการเจ็บปวด บวมแดง รอน ที่ผิวหนังอยางมาก อาการบวมแดงจะลามอยาง รวดเร็ว อาจมีตุมนํ้ารวมดวย ตอมาสีของผิวหนังจะเริ่มเปลี่ยน เปนสีมวงและมีเนื้อตายเกิดขึ้น เมื่อมีเนื้อตายเกิดขึ้นผูปวยอาจ มีอาการชามาแทนที่อาการเจ็บปวด มักจะมีไขสูงและการติดเชื้อ แบคทีเรียในกระแสเลือดรวมดวย ผูปวยอาจมีภาวะช็อก และ มีการทํางานที่ลดลงของอวัยวะตาง ๆ เชน ไต ตับ เปนตน มักพบการติดเชื้อบอยที่บริเวณแขนและขา การวินิจฉัยและการวินิจฉัยแยกโรค การวินิจฉัยที่สําคัญ คือ การผาตัดและพบวามีการติดเชื้อ หรือการตายของเนื้อเยื่อหุมกลามเนื้อ รวมถึงการตัดชิ้นเนื้อ สงเพาะเชื้อแบคทีเรียเพื่อหาเชื้อกอโรค ตองวินิจฉัยแยกโรค จากการติดเชื้อแบคทีเรีย เชื้อวัณโรคชนิดอื่น และโรคเสนเลือดอักเสบรุนแรงที่อาจทําใหเกิดเนื้อตายอยางนี้ได อ.พญ.จรัสศรี ียาพรรณ ภาควิชาตจวิทยา Faculty of Medicine Siriraj Hospital คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล ม.มหิดล การพยากรณโรค การติดเชื้อแบคทีเรียในชั้นลึกระดับเนื้อเยื่อหุมกลามเนื้อ มีอัตรา การเสียชีวิตอยูที่ 17 - 49% ขึ้นกับโรคประจําตัวของผูปวยและ บริเวณของการติดเชื้อ ถาผูปวยมีภูมิคุมกันตํ่า หรือเปนโรคเบาหวาน โรคตับแข็ง จะทําใหมีความเสี่ยงสูงในการติดเชื้อ รวมถึงการติดเชื้อ จะลุกลามอยางรวดเร็ว สวนบริเวณของการติดเชื้อที่กวางหรือลึกมาก จะทําใหผูปวยมีอัตราการเสียชีวิตมากขึ้น การรักษา ผูปวยจําเปนตองไดรับการรักษาในโรงพยาบาล การรักษาเฉพาะ คือ การใชยาตานจุลชีพในรูปยาฉีดรวมกับการผาตัด การวินิจฉัยโรค และการรักษาตั้งแตระยะตนของโรคสามารถลดอัตราการเสียชีวิต ของผูปวยได คําแนะนําในการดูแลเบื้องตนและการปองกัน - ปองกันและระมัดระวังไมใหเกิดอุบัติเหตุบาดแผลที่สัมผัสกับ สิ่งแวดลอมที่สกปรก - ถามีแผลที่ผิวหนัง ใหหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสิ่งแวดลอม ที่สกปรก - ถาสัมผัสหรือประสบอุบัติเหตุทําใหเกิดแผล ควรลางทําความ สะอาดแผลดวยนํ้าสะอาดหรือสบูทันที ไมควรบงดวยเข็มหรือกรีด เปดแผลดวยตัวเอง เนื่องจากอุปกรณที่ไมสะอาดจะสงเสริมการติดเชื้อ ใหเพิ่มมากขึ้น - ถามีแผล อาการปวดบวม แดงรอนที่ผิวหนัง หรือมีไข ใหรีบ ไปพบแพทยเพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาโดยทันที - ผูปวยที่มีภาวะภูมิคุมกันตํ่า โรคเบาหวาน โรคตับแข็ง มีความเสี่ยงสูงในการติดเชื้อ จึงตองใหความระมัดระวังเปนพิเศษ “แบคทีเรียกินเนื้อ” ขอมูลจาก : ศ.นพ.ภัทรชัย กีรติสิน Goldsmith LA, Katz S, Gilchrest B, Paller A, Leffell D and Wolff K, editors. Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine. 8th ed. USA: The McGraw-Hill companies; 2012 ขอขอบคุณที่มาของขอมูล : https://www.si.mahidol.ac.th/Th/ healthdetail.asp?aid=1124
spp)
13 Á.¤.-¡.¾. 2566 บทความพิเศษ “โรคแพความสูง” อันตรายที่ไมควรมองขามจากการทองเที่ยว ในพื้นที่สูงมากกวา 2,000-2,500 เมตร เหนือระดับนํ้าทะเล ปานกลางเปนตนไป มีสาเหตุและอาการอยางไร ปองกันได หรือไม นักทองเที่ยวที่เดินทางไปในพื้นที่ที่มีความสูงเหนือระดับนํ้าทะเล มาก ๆ เชน ทิเบต เปรู โบลิเวีย หรือไปปนเขาในประเทศเนปาล เนื่องจากบนที่สูง ความหนาแนนของโมเลกุลออกซิเจนจะนอยกวา อากาศในที่ตํ่าใกลระดับนํ้าทะเลอยางประเทศไทย ทําใหการสูด ลมหายใจเต็มปอด 1 ครั้ง จะไดจํานวนปริมาณของอากาศนอยลงกวา เดิม สงผลใหเกิดอาการขาดออกซิเจนแบบไมรูตัว และรางกายทํางาน หนักขึ้นเพื่อปรับตัว เชน หัวใจเตนเร็วขึ้น กระดูกไขสันหลังผลิต เม็ดเลือดมากขึ้น เพื่อเพิ่มปริมาณออกซิเจนในรางกาย เปนตน จนทําใหเกิดอาการตาง ๆ ตามมา ตั้งแตอาการเล็ก ๆ นอย ๆ จน กระทั่งรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต โดยคนทั่วไปมักจะเริ่มมีอาการเมื่ออยูบน พื้นที่สูงตั้งแต 3,000 เมตร จากระดับนํ้าทะเล ซึ่งมีปริมาณออกซิเจน เพียง 75% ของอากาศระดับนํ้าทะเลในปริมาตรที่เทากัน โรคแพความสูงแบงเปน 3 กลุมอาการ ไดแก 1. Acute Mountain Sickness (AMS) เปนอาการเริ่มแรก เชน มีอาการปวดศีรษะเล็กนอย นอนไมหลับ ออนเพลีย คลื่นไส เปนตน หากมีอาการเชนนี้ ใหพักผอนมาก ๆ หลีกเลี่ยงการขึ้นไป ยังที่สูงกวานี้ ควรพักผอนจนกวาจะอาการดีขึ้นถึงไปตอ หากแยลง อาการจะหนักขึ้นไปเปนกลุมอาการที่ 2 หรือ 3 2. High Altitude Cerebral Edema หรือภาวะสมองบวมจาก การแพพื้นที่สูง อาการนี้เปนอาการตอเนื่องจาก AMS โดยมีอาการ ปวดศีรษะรุนแรง คลื่นไส อาเจียนมาก เดินเซ ชัก พูดไมรูเรื่อง โคมา หรือเสียชีวิต หากมีอาการดังกลาว ควรรีบลงจากระดับความสูงนั้น ใหเร็วที่สุด และไปพบแพทยในทันที 3. High Altitude Pulmonary Edema (HAPE) หรือนํ้าทวม ปอดจากการแพพื้นที่สูง จะมีอาการ เชน เหนื่อยมากขึ้น โดยมัก มีอาการเหนื่อยตอนกลางคืน และไอแหง ๆ ขอแตกตางระหวาง อาการกลุม AMS และอาการกลุมนี้ คือ หากเปน AMS เมื่อหยุดพักแลว จะมีอาการดีขึ้น แตหากเปนกลุมอาการ HAPE แมวาจะพักสัก ระยะหนึ่งแลว ก็ยังมีอาการเหนื่อยมากขึ้น และอยูเฉย ๆ ก็รูสึกเหนื่อย ซึ่งแสดงถึงอาการที่อันตรายมาก ตองพบแพทยและลงจากที่สูงในทันที อาการของโรคแพความสูง ในชวง 6-12 ชั่วโมงแรก รางกายอาจจะยังไมรูสึกผิดปกตินัก เนื่องจากอาจจะยังมีออกซิเจนสะสมในรางกายอยู แตเมื่อออกซิเจน ในรางกายนอยลง จะเกิดอาการ ดังนี้ - เหนื่อยงาย หายใจถี่ หัวใจเตนเร็วขึ้น เพราะเกิดจากการปรับ ตัวโดยธรรมชาติของรางกาย - ปวดศีรษะดานใตทายทอย เพราะเปนสมองที่สั่งงานเกี่ยวกับ ระบบทางเดินหายใจ รูจัก “โรคแพความสูง” ภัยเงียบของนักเดินเขา สาเหตุและอาการเปนอยางไร จากเหตุการณหญิงนักทองเที่ยวชาวไทย 2 ราย เสียชีวิต จากการเดินเขาที่ อันนะปุรณะ เซอรกิต ที่ประเทศเนปาล ขณะอยูที่ระดับความสูงเหนือนํ้าทะเล 4,200 เมตร นอกจาก นี้ ยังพบวามีนักเดินเขาตางชาติที่ไดรับบาดเจ็บและอาการปวย เชนเดียวกัน ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจาก โรคแพความสูง ภัยเงียบ สําหรับนักเดินทางที่ไมควรมองขาม โรคแพความสูง คืออะไร โรคแพความสูง หรือโรคแพพื้นที่สูง (Altitude sickness) เปนอาการของรางกายที่ขาดออกซิเจนจากการอยูบนที่สูง ซึ่งมี อากาศเบาบาง เพราะยิ่งสูง ออกซิเจนก็ยิ่งนอยลง พบไดใน
14 Á.¤.-¡.¾. 2566 บทความพิเศษ - อาหารไมยอย ทองเสีย ปากเขียวคลํ้า ฯลฯ แลวแต บุคคล แตหากมีอาการขั้นรุนแรง อาจช็อก หรือเสียชีวิตได โรคแพความสูง เกิดกับใครไดบาง โรคแพความสูง สามารถเกิดขึ้นไดกับคนทุกเพศ ทุกวัย แมผูสูงอายุอาจจะมีความเสี่ยงมากกวา เนื่องจากความสามารถ ในการปรับตัวของรางกายอาจไมดีเทากับคนวัยหนุมสาว และ อาจมีโรคประจําตัว อาทิ โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง เปน ปจจัยชวยเรง แตเด็กเล็ก วัยรุน วัยทํางาน ก็มีอาการของโรคนี้ได เชนกัน ดังนั้น ความเสี่ยงที่นักทองเที่ยวจะเกิดโรคแพความสูง หรือไมนั้น จึงไมขึ้นอยูกับ อายุ เพศ ความฟตของรางกาย และ ไมสามารถคาดการณไดลวงหนาวาใครสามารถปรับตัวไดดีกวา แสดงวา แมแตนักกีฬาที่แข็งแรงอาจเกิดอาการโรคแพความสูงได ในทางตรงกันขาม ผูสูงอายุบางคนเมื่อไปเที่ยวที่สูง ๆ อาจจะไมมี อาการใด ๆ เลยก็ได จึงเปนเรื่องยากที่จะทํานายได อยางไรก็ตาม หากเคยมีประสบการณไปเที่ยวในพื้นที่สูงมา กอนก็อาจชวยคาดเดาไดวามีความเสี่ยงที่จะเปนโรคแพความสูง หรือไม เชน ไปทิเบตมาแลวไมมีปญหาใด ๆ ก็นาจะไปเที่ยวใน ที่สูงระดับเดียวกันได และในทางกลับกัน ถาใครเคยไปเที่ยวที่สูง แลวมีปญหา การไปที่สูงครั้งตอไปก็มักจะเกิดปญหาเหมือนครั้ง เดิม จึงตองมีการเตรียมตัวเปนอยางดีกอนเดินทาง รวมทั้งควร เตรียมยาไวเพื่อบรรเทาอาการ และซื้อประกันเดินทางไวลวงหนา ในกรณีเจ็บปวยฉุกเฉินจากโรคแพความสูง วิธีปองกันโรคแพความสูง 1.ตองศึกษาขอมูลถึงสถานที่ที่จะไปกอนการเดินทาง วาอยู ในพื้นที่สูงมากหรือไม เชน ถาจะไปเที่ยวทิเบต ภูฏาน เนปาล เปรู โบลิเวีย ประเทศเหลานี้มักมีสถานที่ทองเที่ยวอยูในพื้นที่สูงอยูมาก ควรหาขอมูลถึงระดับความสูง และดูแผนการเดินทางของเราเสมอ วาจะตองผานในพื้นที่สูงมากหรือไม 2.รางกายตองการเวลาปรับตัว ดังนั้น ถาเปนไปไดควรเลือก แผนการเดินทางที่ไมขึ้นสูที่สูงเร็วเกินไป ควรพักที่เมืองที่อยูตํ่ากวา 1-2 วัน เพื่อปรับตัว 3.ถาจําเปนตองเดินทางขึ้นสูที่สูงอยางรวดเร็ว เชน นั่งเครื่องบิน จากลิมาไปคุซโก (3399 m) นักทองเที่ยวสวนหนึ่ง (ประมาณ 20-25%) มักจะมีอาการ ดังนั้น ในชวงแรก ๆ ที่ขึ้นไปที่สูง ควรงดการออกกําลัง เดิน หรือวิ่ง ควรพักผอนมาก ๆ ดื่มนํ้า บอย ๆ และสังเกตอาการของตัวเองวามีความผิดปกติใด ๆ หรือไม ถามีอาการของ AMS เพียงเล็กนอย เชน ปวดศีรษะ คลื่นไส นอนไมหลับ รางกายคอย ๆ ปรับตัวได และอาการจะหายไปเอง ใน 1-2 วัน แตถามีอาการรุนแรงมากขึ้น ควรพบแพทยและเดิน ทางสูที่ตํ่ากวาทันที 4.การใชยาเพื่อปองกันโรคแพความสูง เชน Acetazolamide (diamox) ในนักทองเที่ยวบางรายมีความจําเปน เพราะยาจะชวย ปองกันและลดบรรเทาอาการได แตควรปรึกษาแพทยกอนเสมอ เพื่อพิจารณาแผนการเดินทาง ขอบงชี้ ขอหามในการใชยา และ แนะนําการใชยาที่ถูกตอง 5.สําหรับนักทองเที่ยวที่ปนเขา หรือเทรกกิ้งในที่สูง ตองศึกษา ขอมูลอยางละเอียดเสมอ และปฏิบัติตามคําแนะนําในพื้นที่อยาง เครงครัด ไมควรรีบเดินหรือทําเวลากอนเวลาที่แนะนําไวโดยทั่วไป เชน ถาจะปนยอดเขาคีรีมันจาโร (5895 m) ควรมีการเตรียมทีม เตรียมอุปกรณ เวชภัณฑตาง ๆ ที่จําเปน และควรเดินทางตามที่ กําหนดไว ไมควรจะรีบปนโดยใชเวลานอยกวา 5 วัน เพราะมีความ เสี่ยงสูงมากที่จะปนไปไมถึง และเกิดการไมสบายกลางทาง 6.ถามีอาการแพความสูงเกิดขึ้น ควรระมัดระวัง และสังเกต อาการตนเองและเพื่อนรวมทางเสมอ ถามีอาการไมมาก เชน ปวดศีรษะ มึนศีรษะ ออนเพลีย ควรพัก ถาเปนแค Acute mountain sickness รางกายจะคอย ๆ ปรับตัวไดเอง แตถามีอาการรุนแรง เชน เหนื่อยมาก ไอ สับสน ปวดศีรษะ มึนงงมาก ตองรีบลงสูพื้นที่ ที่ตํ่ากวา และหาสถานพยาบาลที่ใกลที่สุดทันที ขอมูลอางอิง : คลินิกนักทองเที่ยว โรงพยาบาลเวชศาสตร เขตรอน และสถานกงสุลใหญ นครคุนหมิง ขอขอบคุณแหลงขอมูล : https://www.thairath.co.th/
15 Á.¤.-¡.¾. 2566 เทคโนโลยีสุขภาพ จากวิธีการดังกลาว แมจะใหผลการตรวจที่สามารถนําไป ประกอบการวินิจฉัยเบื้องตน แตในรายที่ใหผลตรวจเปนลบตอง ติดตามอาการผูปวยอยางใกลชิด และดวยขอจํากัดทางบุคลากรและ งบประมาณ จึงทําใหการตรวจดวยวิธี ELISA ในหองปฏิบัติการนั้น จําเปนตองมีตัวอยางสิ่งสงตรวจพรอมกันอยางนอยครึ่งหนึ่งของแผง จานหลุม (plate) ซึ่งมีหลุมตัวอยางทั้งสิ้น 96 หลุม โดยตองเก็บ ตัวอยางสิ่งสงตรวจใหครบกอนจึงจะตรวจได ซึ่งทําใหตองเสียเวลา รอนานกวาวิธีการตรวจทางหองปฏิบัติการแบบแถบกระดาษ (strip) ซึ่งสามารถทราบผลการตรวจไดเฉพาะราย และเร็วขึ้น แตใหผลที่ แมนยํารอยละ 47.2 - 52.6 ตํ่ากวาวิธี ELISA สวนการตรวจภูมิคุมกันตอเชื้อไวรัสเดงกี ยังคงเปนวิธีมาตรฐาน โดยตรวจเลือดรวมจํานวน 2 ครั้ง ครั้งแรกในระยะไข และครั้งที่ 2 หางจากครั้งแรกอยางนอย 2 - 4 สัปดาห เพื่อเปนการเปรียบเทียบ ภูมิคุมกันตอเชื้อไวรัสเดงกีวาเปนการ “ติดเชื้อปฐมภูมิ” (มีโอกาส ติดเชื้อไวรัสเดงกีไดอีก) หรือ “ติดเชื้อทุติยภูมิ” (โอกาสติดเชื้อไวรัส เดงกีอีกมีนอยมาก) ซึ่งความเสี่ยงตอการติดเชื้อไวรัสเดงกีนั้นขึ้น อยูกับหลายปจจัย โดยเฉพาะอยางยิ่งตามความแตกตางของ สารพันธุกรรมของแตละบุคคล ผูคนที่มาจากตางเชื้อชาติเผาพันธุ จะมีการตอบสนองตอเชื้อที่แตกตางกันดวย นอกจากนี้ ศ.เกียรติคุณ พญ.อําไพวรรณยังไดแสดงความ เปนหวงถึงแนวโนมของการติดเชื้อไวรัสเดงกีของประชากรโลกในยุค ปจจุบันที่เปลี่ยนไป โดยพบวา แมในที่ที่ยังไมเคยพบการระบาดของ ไวรัสเดงกีมากอน ก็อาจมีการถายทอดเชื้อไวรัสเดงกีจากผูเคยเดินทาง ไปในที่ที่มีการระบาดของเชื้อไวรัสเดงกี ติดเชื้อไวรัสเดงกีโดยที่ไมมี อาการแสดงอะไรเลย ยุงเปนพาหะรับเชื้อจากผูติดเชื้อ ซึ่งมีระยะฟกตัวในยุงที่รับ เชื้อเปนเวลา 7 วัน กอนถายทอดสูผูที่ไมเคยติดเชื้อที่ถูกยุงที่มีเชื้อกัด ดังนั้นจึงควรระวังอยางยิ่งที่จะไมใหถูกยุงกัด ในอดีตยังไมสามารถตรวจหาเชื้อไวรัสเดงกีในผูปวย โดยใน เวชปฏิบัติทําไดเพียงการสังเกตรอยโรคเพื่อใหการรักษา ตามอาการ ติดตามตรวจปริมาณเกล็ดเลือด และความเขมขน ของเม็ดเลือดแดง และตรวจยืนยันวาติดเชื้อไวรัสเดงกีจริง จากการตรวจระดับภูมิคุมกันตอเชื้อไวรัสเดงกีเมื่อผูปวยมี อาการดีขึ้นและไขลด แตปจจุบันดวยเทคโนโลยีทางการ แพทยสมัยใหม ทําใหแพทยสามารถตรวจโรคติดเชื้อตาง ๆ จากเลือดดวยการตรวจทางหองปฏิบัติการ ม.มหิดลคนพบทางเลือกใหม ตรวจวินิจฉัยไขเลือดออกไดโดยไมตองเจาะเลือด ศ.เกียรติคุณ พญ.อําไพวรรณ จวนสัมฤทธิ์ อาจารย ประจําภาควิชากุมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ไดคนพบทางเลือกใหมในการตรวจวินิจฉัยเชื้อไวรัสเดงกีดวยวิธี ELISA (Enzyme-linked Immunosorbent assay) ที่ใชปสสาวะ ของผูปวยแทนเลือด ซึ่งเปนวิธีที่ไดรับการจดอนุสิทธิบัตร เรียบรอยแลว หลังจากที่ไดทดลองใชในผูปวยติดเชื้อไวรัสเดงกี ที่มีอาการรุนแรงนอย เรียกวา “ไขเดงกีในระยะไข” โดยพบวา ใหผลแมนยํารอยละ 68.4 และผูปวยติดเชื้อไวรัสเดงกี ที่มีอาการรุนแรงมากขึ้น เรียกวา “ไขเลือดออกในระยะไข” โดยพบวาใหผลแมนยํารอยละ 63.9 ซึ่งสามารถใชเปนทาง เลือกในการวินิจฉัยการติดเชื้อไวรัสเดงกีเพื่อหาขอบงชี้ใน การติดเชื้อไวรัสเดงกีไดในเบื้องตน
16 Á.¤.-¡.¾. 2566 เทคโนโลยีสุขภาพ ม.มหิดลสรางสรรคและพัฒนา “อุปกรณเพิ่มความหนาแนนฉนวนถังไครโอเจนิค ดวยวิธีการสั่นสะเทือน” เพื่ออุตสาหกรรมประเทศ ที่ผานมาเทคโนโลยีการเก็บรักษาดวยความเย็น ยังประโยชนแก มวลมนุษยชาติมากมาย นับตั้งแตทางดานการแพทย เพื่อใช ในการเก็บรักษาสเปรมแชแข็ง การเก็บรักษาเซลลตาง ๆ รวมทั้ง เลือดที่จําเปนตองใชตอลมหายใจในนาทีวิกฤตฉุกเฉิน ทางดาน ความงามที่ใชความเย็นในการทําใหเซลลผิวหนัง ไดแก ไฝ กระ หลุดลอก ซึ่งปลอดภัยกวาใชเลเซอร ไปจนถึงอุตสาหกรรม ตาง ๆ เชน อุตสาหกรรมอาหารแชแข็ง การหลอเย็นใน อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส ฯลฯ ผง Perlite ที่มีคุณสมบัติคลายเม็ดโฟม ขนาดเล็ก นํ้าหนักเบา ซึ่งจะเติมจากดานบนของถัง ทวา ปญหาที่พบในกระบวนการดังกลาว คือ ผงฉนวนไมสามารถ เติมเต็มชองวางไดทั้งหมด เนื่องจากไปติดคางตามโครงสรางเสริม ความแข็งแรงภายใน ทําใหความรอนจากสิ่งแวดลอมสามารถถายเท ใหกับสารภายในไดผานจุดที่ปราศจากฉนวน เพื่อแกไขปญหาดังกลาว ผศ.ดร.มงคล เทียนวิบูลย อาจารยประจําภาควิชา วิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย มหิดล กลาวในฐานะนวัตกรผูสรางสรรคและพัฒนาอุปกรณเพิ่ม ความหนาแนนฉนวนถังไครโอเจนิคดวยวิธีการสั่นสะเทือน ซึ่งได รับการยื่นจดทรัพยสินทางปญญาแลว วา ไมวาจะเปนไนโตรเจน ออกซิเจน หรือคารบอนไดออกไซด ฯลฯ ในสภาพปกติจะมี สถานะเปน “แกส” แตภายใตความดันสูง อุณหภูมิตํ่า จะกลาย สภาพเปน “ของเหลว” ซึ่งมีปริมาตรนอยกวาสถานะแกสมาก ทําใหขนสงไดงาย และมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ ภาชนะที่ใชในกระบวนการขนสงและเก็บรักษาจึงตอง มีความแข็งแรงพอที่จะรักษาสภาวะความดันสูง และมีการถายเท ความรอนที่ตํ่า เพื่อรักษาอุณหภูมิที่เย็นจัดของสารไครโอเจน ภายในไวใหได โดยภาชนะบรรจุสารดังกลาว หรือถังไครโอเจนิคนั้น มีลักษณะเปนถัง 2 ชั้น สูง 6-10 เมตร เสนผาศูนยกลาง ประมาณ 2 เมตร ชั้นในทําจากเหล็กกลาไรสนิม ชั้นนอกทํา จากเหล็กกลาคารบอน ชองวางระหวางถังชั้นนอกและชั้นในบรรจุ ฉนวน เพื่อลดการถายเทความรอนระหวางสารที่บรรจุภายใน ที่เย็นจัดกับสิ่งแวดลอมดานนอก โดยฉนวนดังกลาว คือ วิธีการดั้งเดิมของผูผลิต คือ ใชพนักงานขึ้นไปบนนั่งราน เพื่อคอยเคาะผงฉนวนใหกระจายทั่วถังอยางสมํ่าเสมอ ซึ่งขั้นตอน ดังกลาวใชเวลานาน 6-8 ชั่วโมง ทําใหเกิดความเหนื่อยลา และ เสี่ยงอันตรายจากการทํางานบนที่สูงดวยบทบาทแหงการเปน “ปญญาของแผนดิน” ผูสรางสรรคองคความรูเพื่อประโยชนแหง มวลมนุษยชาติ ตามปณิธานของมหาวิทยาลัยมหิดล ผศ.ดร.มงคลจึง ไดคิดคนอุปกรณเพิ่มความหนาแนนฉนวนถังไครโอเจนิคดวยวิธีการ สั่นสะเทือน โดยออกแบบอุปกรณที่ใชมอเตอรในการสรางแรงสั่น สะเทือน นําไปติดที่ขาถังไครโอเจนิค ระหวางกระบวนการเติมฉนวน เพื่อชวยทําใหผงฉนวนกระจายทั่วถังสมํ่าเสมอ ซึ่งแบงเบากําลังคน และเพิ่มความปลอดภัยในการทํางาน ซึ่งนวัตกรรมดังกลาวไดสรางสรรค ขึ้นเพื่อสนับสนุนการผลิตของโรงงานผลิตถังฉนวนไครโอเจนิค โดย ไดออกแบบใหมีมอเตอรสั่นสะเทือนที่ใชมี “ขาจับ” ที่สามารถติดตั้ง กับถังไดหลายขนาด ทั้งนี้ วิธีการเดียวกันนี้สามารถนําไปประยุกตใชไดกับอุตสาหกรรม อื่น นอกเหนือจากการเติมฉนวนในกระบวนการผลิตถังไครโอเจนิคได เชน อุตสาหกรรมการเกษตร สามารถใชหลักการสั่นสะเทือน ลดการ ติดคางของเม็ดปุย เพิ่มความหนาแนนในการบรรจุปุย สารเคมีแบบผง หรือเม็ดที่ใชในการเกษตร หรืออาหารสัตว ฯลฯ ซึ่งจะเปนประโยชน ในวงกวางตอไป ผศ.ดร.มงคล เทียนวิบูลย ไดกลาวทิ้งทายเพื่อจุดประกาย นวัตกรรุนใหมวา แมจะเปนเพียงสิ่งเล็ก ๆ ที่เกิดจากแนวคิดเรียบงาย แตก็สามารถทําใหเกิดประโยชนได จึงไมควรมองขาม เพราะอาจเปน “โอกาส” ที่สามารถชวย “เพิ่มมูลคา” และ “คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น” ตอไปได
17 Á.¤.-¡.¾. 2566 หนึ่งโรคหนึ่งรู ไวรัส RSV ไวรัสที่กอโรคทางระบบทางเดินหายใจที่พบ บอยในเด็ก โดยเฉพาะเด็กเล็กที่มีอายุนอยกวา 5 ป RSV คืออะไร? (Respiratory Syncytial Virus) เปนไวรัสชนิดหนึ่งที่ กอโรคทางระบบทางเดินหายใจที่พบบอยในเด็ก โดยเฉพาะ เด็กเล็กที่มีอายุนอยกวา 5 ป สามารถทําใหเกิดการติดเชื้อ ระบบทางเดินหายใจทั้งสวนบนและสวนลาง การระบาด ของเชื้อนี้มักพบในฤดูฝนและฤดูหนาวในประเทศไทย ใครบางที่เปนปจจัยเสี่ยงตอการเกิดปอดอักเสบติดเชื้อไวรัส RSV กลุมผูปวยที่เสี่ยงตอการเกิดภาวะแทรกซอนหรือเกิดปอดอักเสบ ติดเชื้อตามมาไดโดยงาย ไดแก ทารกคลอดกอนกําหนด โดยเฉพาะที่ อายุครรภนอยกวา 29 สัปดาห ผูที่มีโรคประจําตัวเปนโรคหัวใจ โรคภูมิคุมกันบกพรอง โรคปอด เปนตน มีโอกาสที่โรคจะทรุดตัวได อยางรวดเร็วจนถึงขั้นตองใสเครื่องชวยหายใจได เพราะฉะนั้นผูปวย กลุมนี้ควรระมัดระวังปองกันการติดเชื้อและดูแลอยางใกลชิด ไวรัส RSV ติดตอทางใดไดบาง ไวรัส RSV ติดตอโดยตรงกับการสัมผัสสารคัดหลั่งตาง ๆ เชน นํ้ามูก นํ้าลาย เสมหะ เชน หากที่มือเรามีเชื้อ RSV จากการสัมผัสกับ สารคัดหลั่งที่ไมวาทางตรงหรือทางออม แลวเรานํามือไปขยี้ตา หรือ เขาจมูก ก็สามารถติดเชื้อนี้ไดโดยงาย เชื้อ RSV สามารถมีชีวิตอยูใน สิ่งแวดลอมไดนานหลายชั่วโมง และอยูบนมือไดนานกวาครึ่งชั่วโมง หากไมไดลางทําความสะอาด เมื่อไดรับเชื้อมาแลวระยะฟกตัวของ โรคอยูที่ประมาณ 4-6 วัน หลังจากไดรับเชื้อ มีวัคซีนหรือยารักษาหรือไม ปจจุบันยังไมมีวัคซีนที่ปองกันการติดเชื้อ RSV อีกทั้งยังไมมียา รักษาเชื้อไวรัส RSV โดยตรงอีกดวย การรักษาเปนเพียงการรักษา แบบประคับประคองตามอาการ เชน การใหยาลดไข การดูดเสมหะ การใหยาขยายหลอดลมในรายที่มีภาวะหลอดลมตีบ ใหออกซิเจน การใหสารนํ้าทดแทนใหเพียงพอ ระยะเวลาในการรักษาของแตละ คนขึ้นกับความรุนแรงของโรค สวนใหญอยูที่ประมาณ 1-2 สัปดาห เราจะปองกันการติดเชื้อจากไวรัส RSV ไดอยางไร เนื่องจากเปนโรคติดเชื้อที่ถึงแมเคยเปนแลวก็สามารถเปนซํ้า ไดอีก และยังไมมีวัคซีนใชในปจจุบัน สิ่งสําคัญที่สุดก็คือ ปองกัน นั่นเอง ไดแก ลางมือใหสะอาดดวยนํ้าสบูหรือแอลกอฮอลเจลอยูเสมอ ทั้งผูใหญและเด็ก ใสหนากากอนามัยเปนประจํา รักษาความสะอาด ทําความสะอาดของเลนเด็กบอย ๆ หากมีคนในบานปวยควรแยก และงดใชของสวนตัวรวมกัน รับประทานอาหารที่มีประโยชน และ พักผอนใหเพียงพอ เปนการเสริมสรางภูมิคุมกันรางกายใหแข็งแรง สําหรับเด็กที่เขาเนอสเซอรี่หรือเขาโรงเรียนแลว เมื่อมีการปวยควร หยุดเรียนทันทีจนกวาอาการจะหายเปนปกติเพื่อเปนการปองกันการ แพรกระจายของเชื้อโรคอีกทางหนึ่ง RSV ไวรัสตัวราย อันตรายกับเจาตัวนอย หากติดไวรัส RSV จะมีอาการเปนอยางไร เมื่อติดเชื้อ RSV จะมีอาการเหมือนไขหวัดธรรมดา คือ ไข ไอ จาม นํ้ามูกไหล โดยลักษณะของไขจะมีไขสูง หรือไขตํ่า ๆ ก็ได แตหากการดําเนินโรครุนแรงมากขึ้นเปน การติดเชื้อทางเดินหายใจสวนลางจะมีอาการของภาวะ หลอดลมอักเสบ ปอดบวมหรือปอดอักเสบ และทําใหเกิด ภาวะหายใจลมเหลวได อาการที่ตองสังเกตของ RSV ที่ ตองเฝาระวัง คือ ผูปวยที่ติดเชื้อ RSV และมีอาการไอมาก เสมหะมาก หายใจมีเสียงวี๊ดหรือมีเสียงครืดคราด มีอาการ หอบเหนื่อย หายใจเร็ว อกบุม ควรรีบมาพบแพทย ขอขอบคุณขอมูล : พญ.ชนิตา พิชญภพ กุมารแพทยผูชํานาญ การดานโรคติดเชื้อ ขอขอบคุณแหลงที่มา : https://www.medparkhospital.com/ content/rsv
19 Á.¤.-¡.¾. 2566 รายงานพิเศษ The Lancet Commission on Global Mental Health and Sustainable Development คือ การสังเคราะหองค ความรูที่ครอบคลุมดานสุขภาพจิตเพื่อกระตุนการดําเนินการ เพื่อพัฒนา โดยเปนการรวมตัวกันของผูเชี่ยวชาญในดาน สุขภาพจิตจากทั่วโลก เพื่อประเมินวาระสุขภาพจิตระดับโลก ในบริบทของเปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ในเอกสารที่ เผยแพรเมื่อป 2018 The Commission ไดนําเสนอขอเสนอแนะในการดําเนิน การเพื่อความกาวหนาของวาระสุขภาพจิตระดับโลกที่สอดคลอง และจะเปนแรงผลักดันตอการบรรลุเปาหมาย SDGs ไปพรอมกัน โดยสวนหนึ่งของเนื้อหากอนไปถึงขั้นตอนการลงมือเพื่อสรางความ เปลี่ยนแปลง คือ การทําความเขาใจปจจัยของการมีสุขภาพจิตที่ดี ที่มีความซับซอนและหลากหลาย และมีปฏิสัมพันธระหวางกันไป ตลอดชวงชีวิตของบุคคล เพื่ออธิบายวาปจจัยเหลานี้สงผลตอ สุขภาพจิตอยางไร และจะนําไปสูการออกแบบกลไกการแกปญหา ที่เหมาะสมไดอยางไร SDG Updates ฉบับนี้ จึงอยากชวนทุกคนมาทําความเขาใจ ปจจัยสังคมกําหนดสุขภาพ (Social Deteminants of Mental Health) ที่มองผานบริบทเปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ตามที่ The Lancet Commission on Global Mental Health ไดนําเสนอ ตัวชี้วัด 3.5.1 ความครอบคลุมของการรักษา (การรักษา โดยใชยา ทางจิตสังคมและการฟนฟูสมรรถภาพ และบริการการ ติดตามผลการรักษา) สําหรับผูที่ใชสารเสพติด ตัวชี้วัด 3.5.2 การดื่มแอลกอฮอลในระดับอันตราย นิยาม ตามบริบทของประเทศ คิดเปนปริมาณแอลกอฮอลตอหัวประชากร (อายุตั้งแต 15 ปขึ้นไป) เปาหมายยอย 3.8 บรรลุการมีหลักประกันสุขภาพถวนหนา รวมถึงการปองกันความเสี่ยงทางการเงิน การเขาถึงการบริการ สาธารณสุขจําเปนที่มีคุณภาพ และเขาถึงยาและวัคซีนจําเปนที่ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ มีคุณภาพ และมีราคาที่สามารถซื้อหาได ตัวชี้วัด 3.8.1 ความครอบคลุมของบริการดานสุขภาพที่จําเปน (นิยามความครอบคลุมของบริการที่จําเปนเฉลี่ยโดยยึดการติดตาม การรักษา ซึ่งประกอบดวย ภาวะเจริญพันธุ มารดา เด็กเกิดใหมและ สุขภาพเด็ก โรคติดตอ โรคไมติดตอ และความสามารถในการเขาถึง
ตัวชี้วัด
สัดสวนของประชากรที่มีคาใชจายครัวเรือนดาน สุขภาพตอคาใชจายครัวเรือนหรือรายไดทั้งหมดอยูในระดับสูง ปจจัยสังคมกําหนดสุขภาพจิต (Social
Health) ปจจัยกําหนดทางสังคม (Social Determinants) คือ ปจจัย ทางสังคมและเศรษฐกิจหลายประการที่มีอิทธิพลตอสุขภาพจิต ของบุคคล เชน การจัดตําแหนงแหงที่ตามโครงสรางทางสังคมและ เศรษฐกิจ (ความยากจนและความเหลื่อมลํ้าทางรายได) ที่ทําให บางคนเสียเปรียบกวาผูอื่นตั้งแตอยูในครรภไปจนถึงวัยชรา การตอง เผชิญเหตุการณรายในชีวิต (วิกฤตดานมนุษยธรรมและความรุนแรง ระหวางบุคคล) และเงื่อนไขเฉพาะของความเปราะบางและความ สามารถในการฟนกลับที่เปนผลมาจากความแตกตางของที่ทางใน สังคมของแตละบุคคล ปจจัยสังคมกําหนดสุขภาพ – เมื่อโครงสรางทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง กําหนดสถานะสุขภาพและอายุขัยของคุณไวแลวตั้งแต ยังไมเกิด เปาหมาย SDGs หลายเปาหมายถูกกําหนดขึ้นอยางชัดเจน เพื่อแกปญหาปจจัยทางสังคมเหลานี้ และการดําเนินการเพื่อบรรลุ เปาหมายตาง ๆ นั้นมีศักยภาพในการสงเสริมสุขภาพจิตของประชาชน และชวยลดภาระของความผิดปกติทางจิตระดับโลก (global burden of mental disorders) ที่สงผลกระทบอยางมีนัยสําคัญตอสุขภาพ และผลกระทบทางสังคมและเศรษฐกิจ และยังเปนความพยายามใน การลดความไมเทาเทียมในการกระจายตัวของความเจ็บปวยทางจิต ในกลุมคนทั่วโลกดวย SDG Updates | ปจจัยสังคมกําหนดสุขภาพจิตผานบริบท SDGs โดย The Lancet Commission on Global Mental Health and Sustainable Development เปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนโดยสหประชาชาติ กําหนด เปาหมายที่เกี่ยวของกับสุขภาพจิต ใน SDG 3 สรางหลัก ประกันการมีสุขภาวะที่ดี และสงเสริมความเปนอยูที่ดีสําหรับทุก คนในทุกชวงวัย เปาหมายยอย 3.4 ลดการตายกอนวัยอันควรจากโรค ไมติดตอใหลดลงหนึ่งในสาม ผานทางการปองกันและการรักษาโรค และสนับสนุนสุขภาพจิตและความเปนอยูที่ดี ภายในป 2030 ตัวชี้วัด 3.4.2 อัตราการฆาตัวตาย เปาหมายยอย 3.5 เสริมสรางการปองกันและการรักษา การใชสารในทางที่ผิด ซึ่งรวมถึงการใชยาเสพติดในทางที่ผิด และ การใชแอลกอฮอลในทางที่เปนอันตราย
บริการระหวางคนทั่วไปและผูดอยโอกาส)
3.8.2
Determinants of Mental
22 Á.¤.-¡.¾. 2566 รายงานพิเศษ - ปองกันการใชความรุนแรงตอผูหญิงและเด็ก - ทําใหแนใจวาการใหบริการดานสุขภาพจิตมีความออนไหวตอ ประเด็นทางเพศ (gender-sensitive) และมุงเนนเฉพาะเพื่อ แกไขปญหาสุขภาพจิตของผูหญิง เชน ภาวะซึมเศราของมารดา และผลกระทบจากการเผชิญความรุนแรง - เพิ่มการสนับสนุนใหผูทําหนาที่ดูแลซึ่งสวนใหญเปนผูหญิง - บูรณาการการสนับสนุนทางจิตสังคมในความชวยเหลือดาน มนุษยธรรมทั้งหมดที่เกี่ยวของกับภัยธรรมชาติและผลกระทบอื่น ๆ จาก การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ - รับฟงเสียงจากผูที่อยูในแวดวงดานสุขภาพจิต เพื่อเนนยํ้าให เห็นถึงความสําคัญของการดําเนินการเพื่อแกปญหาการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ เพราะมีผลกระทบตอสุขภาพจิต - นําโปรแกรมการสงเสริมและดูแลสุขภาพจิตไปใชในที่ทํางาน - มีมาตรการแทรกแซงทางสังคมและอาชีพ และใหการสนับสนุน แกผูที่มีความผิดปกติทางจิตและครอบครัว - ใหความชวยเหลือแรงงานที่ไดรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลง ของอุตสาหกรรม เชน อุตสาหกรรมที่มีบทบาทของเทคโนโลยีเพิ่ม มากขึ้น ความตองการแรงงานคนนอยลง - ใหเงินสวัสดิการ (ในระดับรายไดขั้นพื้นฐาน) สําหรับผูที่อยูใน ความยากจนสุดขีด - ลดการตีตราและการเลือกปฏิบัติตอบุคคลและครอบครัวที่มี ความผิดปกติทางจิต - สงเสริมและเพิ่มโอกาสในการเขาสังคมแกผูที่มีความผิดปกติ ทางจิต - สรางสิ่งแวดลอมสรรคสรางที่สามารถลดปจจัยทางสังคมที่ สงผลเสียตอสุขภาพจิต - ตองมีการใชสารเคมี เชน ยาฆาแมลงอยางปลอดภัย เพื่อ ปองกันการเปนพิษตอระบบประสาท การทํารายตัวเอง และการฆา ตัวตาย - พัฒนาและดําเนินการตามกฎหมายที่มีความกาวหนา และมี ความเกี่ยวของกับสุขภาพจิตและสิทธิมนุษยชน - ปองกันการกักขังผูที่มีความผิดปกติทางจิตในสถาบันตาง ๆ เชน เรือนจําและสถานดูแลเด็ก ดําเนินโครงการสงเสริมและดูแล สุขภาพจิตในเรือนจํา แปลและเรียบเรียงจาก : The Lancet Commission on global mental health and sustainable development ดาวนโหลด เอกสารฉบับเต็ม และศึกษาการดําเนินการอื่นๆ ไดที่ globalmentalhealthcommission.org Last Updated on : มกราคม 12, 2022 ขอขอบคุณ : Editor – ตัวแทน ‘คนธรรมดา’ ในชุมชน นักวิชาการ อาน แปล และสื่อสารเรื่องความยั่งยืน ขอขอบคุณแหลงที่มา : https://www.sdgmove.com/- แสดงผลกระทบของการดําเนินการแทรกแซงดานสุขภาพจิต ในภาคสวนตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับเปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน - พัฒนาและทําใหการเปนหุนสวนเพื่อสรางการเปลี่ยนแปลง วาระสุขภาพจิตระดับโลกมีความยั่งยืน
2. Generalized Onset (มีจุดกําเนิดคลื่นไฟฟาทั่วสมอง)
3. Unknown Onset (ไมทราบจุดกําเนิดคลื่นไฟฟาสมองผิดปกติ)
4. Unclassified (ไมสามารถระบุชนิดอาการชักได) ชนิดของอาการชัก (Epileptic seizures)
23 Á.¤.-¡.¾. 2566 รูทันโรค
โรคลมชักที่ไมพบ รอยโรคในสมอง
?
6. ยังไมทราบสาเหตุ (Unknown) ไดแก
(Non-lesional epilepsy) 3. อาการชักจะมีลักษณะแบบใดบาง
ปจจุบันแบงเปน 4 แบบใหญ ๆ 1. Focal Onset (มีจุดกําเนิดคลื่นไฟฟาเฉพาะที่)
ที่พบไดบอย ๆ - อาการชักเฉพาะที่ (ทั้งแบบรูตัวและไมรูตัว) โดยกระแสไฟฟา ที่ผิดปกติอาจรบกวนสมองสวนที่ควบคุมการทํางานแหงใดแหงหนึ่ง ในรางกาย ทําใหเกิดอาการตาง ๆ โดยที่ยังไมรูตัว เชน อาการชา หรือ กระตุกของแขน ขา หรือใบหนาขางใดขางหนึ่งเปนซํ้า ๆ โดยที่ไมสามารถ ควบคุมได นอกจากนี้ อาจมีอาการคลื่นไส ปวดทอง หวาดกลัวความ รูสึกแปลก ๆ ความรูสึกเหมือนฝน หูแวว เห็นภาพหลอน หรือหัวใจเตน ผิดปกติ - อาการชักแบบเหมอลอย ผูปวยมักมีอาการเตือนนํามากอน เหมือนดังที่กลาวมาแลว ตามดวยอาการเหมอลอย ผูปวยมักจะทําปาก ขมุบขมิบ หรือเคี้ยวปาก หรือมือเกร็ง หรือขยับไปมา อาจคลําตาม เสื้อผาอยางไมรูตัว เคลื่อนไหวแขนขาอยางไรจุดหมายโดยไมรับรูสิ่งรอบ ขางแลว โดยที่จําเหตุการณระหวางนั้นไมได อาการเหมอลอยจะนาน ประมาณไมกี่วินาที จนถึงหลาย ๆ นาที หลังจากนั้นผูปวยมักจะมีอาการ สับสน ในผูปวยบางรายอาจมีอาการพูดไมไดหรือยกแขนขางใดขางหนึ่ง ไมไดอีกหลายนาทีกวาจะตื่นเปนปกติ - อาการชักแบบเกร็งกระตุกทั้งตัว (Focal to bilateral tonic-clonic) เกิดจากการที่กระแสไฟฟาที่ผิดปกติรบกวนเวลาการทํางาน ของสมองทั้งหมด จะเกิดอาการชักที่เรียกวา “อาการชักทั่วทุกสวน” รูทัน โรคลมชัก รับมือได 1. โรคลมชักคืออะไร? โรคลมชักเปนโรคที่เกิดจากกลุมอาการชักอันเนื่อง มาจากการที่สมองสวนใดสวนหนึ่งหรือทั้งหมดทํางานมาก เกินปกติไปจากเดิมชั่วขณะ จากไฟฟาของการชักเกิดขึ้น และกระจายออกไปในบริเวณสวนตาง ๆ ของสมอง อาการ แสดงที่เกิดขึ้นนั้น ขึ้นกับวาเปนสวนใดของสมองที่ไดรับ การกระตุนและอาการจะดําเนินอยูชั่วครู 2. โรคลมชักมีสาเหตุเกิดจากอะไรบาง? 1. ความผิดปกติทางดานโครงสรางสมอง สาเหตุ จากรอยโรคในสมอง ไดแก แผลเปนที่ฮิปโปแคมปส (สมองสวนที่เกี่ยวของกับความจํา), เนื้องอกสมอง, เสนเลือด สมองผิดปกติ, หลังการไดรับบาดเจ็บทางสมอง, การขาด ออกซิเจนหลังคลอดจากการคลอดลําบาก 2. พันธุกรรม ไดแก กลุมอาการที่เดนชัดและเริ่ม เกิดโรคลมชักตามอายุ, ความผิดปกติทางระบบประสาท รวมกับผิวหนัง, เซลลสมองพัฒนาผิดรูปบางชนิด 3. สาเหตุจากโรคติดเชื้อ เชน ไขสมองอักเสบจาก การติดเชื้อไวรัส, แบคทีเรีย, การติดเชื้อโปรโตซัวหรือพยาธิ ในสมอง 4. สาเหตุจากภาวะเมตาบอลิซึม เชน ภาวะความ ไมสมดุลของสารนํ้า, เกลือแรและนํ้าตาล ไดแก ภาวะระดับ เกลือโซเดียมในเลือด และระดับนํ้าตาลกลูโคสในเลือดสูง หรือตํ่าเกินไป เปนตน 5. สาเหตุจากภูมิคุมกัน เปนสาเหตุที่เกิดจากภาวะ ภูมิคุมกันของตนเอง เชน โรคไขสมองอักเสบบางชนิด Rasmussen encephalitis, Limbic encephalitis และ โรคภูมิคุมกันตอตานตนเอง (SLE) เปนตน
26 Á.¤.-¡.¾. 2566 ขอมูลสุขภาพ แพแอลกอฮอล ดื่มเหลาแลวหนาแดง ตัวแดงเกิดจากอะไร เสี่ยงมะเร็งจริงหรือไม? แพแอลกอฮอล (Alcohol flush Reaction) เปนอาการ ผิดปกติของรางกายที่เกิดขึ้นหลังจากการดื่มเหลา หรือดื่ม เครื่องดื่มที่มีสวนผสมของแอลกอฮอล ซึ่งแตละคนจะ แสดงอาการแพแอลกอฮอลแตกตางกัน เชน หนาแดง (flushing) ตัวแดง ตาแดง เกิดผื่นแดง มีอาการคัน หรือหัวใจเตนเร็วรวมดวย บางคนคิดวาอาการเหลานี้เปน อาการปกติที่มักเกิดหลังจากการดื่มเหลา แตความจริงแลว รางกายกําลังบอกคุณวา รางกายมีความผิดปกตินะซิ! อาการแพแอลกอฮอลเปนอยางไร? จากที่กลาวขางตนวา อาการแพแอลกอฮอลนั้นเกิดจาก การที่ในตับขาดเอนไซมที่ชื่อวา “ALDH2” หรือเอนไซมทํางาน บกพรอง ALDH2 defi cient ซึ่งเปนผลมาจากพันธุกรรม บกพรอง … เมื่อเอนไซม ALDH2 ทํางานบกพรอง ทําใหบางคนที่ดื่ม เหลาเขาไปแลวแมเพียงเล็กนอย ก็ทําใหเกิดอาการมึนหัว หนาแดง ตัวแดง (อาจจะเปนแคชวงหัว-หนาอก หรือแดงทั้งตัวก็ได) ตาแดง ฯลฯ ไดเร็วกวาคนทั่วไป และตองใชเวลานานกวาอาการจะหาย เปนปกติ เพราะสารพิษที่คั่งทําใหเกิดอาการตาง ๆ นั่นเอง และยิ่งในคนที่มีความบกพรองเอนไซมชนิดนี้มาก ๆ เอนไซม เผาผลาญแอลกอฮอลไดไมดี ก็อาจทําใหเกิดอาการรุนแรงหลัง ดื่มเหลาได เชน เปนลม หรือสลบไปเลย เพราะทนตอสารพิษ อะเซทาลดีไฮด (acetaldehyde) ไมไหว หรืออาจเกิดกรณีรายแรง เชน ทําใหเกิดอาการแนนหนาอก หายใจไมออก คลายโรคภูมิแพ เนื่องจากทําใหเนื้อเยื่อทางเดินหายใจบวมจนไปปดกั้นหลอดลม สงผลใหหายใจไมออก หายใจติดขัด ซึ่งหากพบอาการเชนนี้ตอง รีบสงโรงพยาบาลโดยดวน ไมเชนนั้นอาจทําใหเสียชีวิตได แพแอลกอฮอลคืออะไร? โดยปกติแลว เมื่อเราดื่มเหลา ดื่มเบียร ฯลฯ เขาไป ในตับจะมีเอนไซมชนิดหนึ่ง ชื่อวา “ALDH2” คอยทํา หนาที่เปลี่ยนสารพิษที่เขาสูรางกายที่ชื่อวา อะซิทัลดีไฮด (Acetaldehyde) ใหกลายเปน อะซิเตต (Acetate) ที่ ไมเปนพิษตอรางกายในระหวางที่รางกายกําลังเผาผลาญ แอลกอฮอล (Ethanol) แตในกรณีคนที่แพแอลกอฮอลนั้น เกิดจากการที่รางกายนั้นขาเอนไซม ALDH2 หรืออาจจะ มีเอนไซมชนิดนี้อยูแตทํางานบกพรอง ทําใหไมสามารถ เผาผลาญแอลกอฮอลออกไปได สงผลใหเกิดการคั่งของ สารพิษอะซิทัลดีไฮด ทําใหเกิดอาการหนาแดง มึนเมา ปวดหัว ฯลฯ หรืออาจจะมีอาการที่รุนแรงกวาหลังจากไดรับ แอลกอฮอลเขาไปในรางกาย ถึงขั้นเกิดโรคแทรกซอน หรือ เสียชีวิตไดเลยทีเดียว แพแอลกอฮอลมักเกิดกับคนกลุมใด? อาการแพแอลกอฮอล สวนมากแลวจะพบในคนเชื้อสายเอเชีย เชน ไทย จีน ญี่ปุน เกาหลี ฯลฯ โดยสังเกตไดงาย ๆ จากเวลา ดื่มเหลา ฯลฯ คนเอเชียมักมีอาการแพแอลกอฮอล และมีอาการ hang over หรือเมาคางมากกวาคนชาติอื่น เพราะตองใชเวลา ในการเผาผลาญสารพิษชากวา จนมีชื่อเรียกเฉพาะของอาการ แพแอลกอฮอลของคนเอเชียดวยวา Asian Flush ซึ่งหากปลอย อาการผิดปกตินี้ทิ้งไวในระยะยาว อาจทําใหเกิดความเสี่ยงเปน โรครายอยางมะเร็งได เชน มะเร็งหลอดอาหาร จะรูไดอยางไรวาแพแอลกอฮอล ? ใหทดสอบโดยการ 1.ตอนดื่มเหลาครั้งแรก ใหสังเกตอาการวาเกิดอาการหนาแดง หรือไม? หากมีอาการหนาแดง แสดงวารางกายขาดเอนไซม ALDH2 และมีแนวโนมเสี่ยงที่จะเปนมะเร็งหลอดอาหาร
27 Á.¤.-¡.¾. 2566 ขอมูลสุขภาพ 2.สังเกตอาการตอนดื่มเหลาในชวง 1-2 ปหลัง วา ทุกครั้งที่ดื่มยังมีอาการหนาแดง ตัวแดง อยูหรือไม? หาก ตัวแดงในครั้งแรก และจางลงเรื่อย ๆ จนไมมีอาการแดง แลว แสดงวารางกายเริ่มติดเหลา ซึ่งก็ไมใชผลดี เพราะ ในอนาคตก็ยังมีความเสี่ยงโรคตาง ๆ เชน ตับแข็ง พิษสุรา เรื้อรัง ฯลฯ รวมถึงมะเร็งหลอดอาหาร อันตรายของอาการแพแอลกอฮอล ขอควรระวังของคนที่แพแอลกอฮอล คือ ไมควรดื่ม เหลามาก เพราะอาจเกิดความเสี่ยงเปนโรคไดหลายชนิด เชน ความดันโลหิตสูง โรคที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร ผื่นภูมิแพผิวหนัง ฯลฯ รวมถึงมะเร็งหลอดอาหารดวย มีงานวิจัยพบวา คนที่มีอาการแพแอลกอฮอล หรือ ขาดเอนไซมยอยสลายแอลกอฮอล ALDH2 นี้ หากดื่ม เบียรเพียงวันละ 2 กระปอง ก็อาจเกิดความเสี่ยงเปนมะเร็ง หลอดอาหารมากกวาคนทั่วไปถึง 6-10 เทา! เลยทีเดียว แต หากเราสามารถควบคุมหรือลดปริมาณการดื่มแอลกอฮอล ลงได ก็สามารถลดความเสี่ยงการเกิดมะเร็งหลอดอาหารได ถึง 53% อีกทั้งยังทําใหระดับแอลกอฮอลในเลือดสูงกวาปกติ อีกทั้งยังเพิ่ม ความเสี่ยงในการเปนมะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งหลอดอาหาร และมะเร็งผิวหนัง อีกดวย นอกจากนี้ ยังมีอีกกรณี คือ แพทยจะจายยาจําพวกเอพิเนฟรีน ที่มาในรูปแบบปากกาฉีดยาแบบพกพาใหผูปวย เพื่อใชในกรณี ฉุกเฉินหากผูปวยเกิดอาการ และผูที่ใชยานี้จะตองไดรับการจาย ยาและเรียนรูวิธีการฉีดจากแพทยกอนเทานั้น หลังจากการฉีดยา ผูปวยตองรีบพบแพทยทันที เพื่อใหแพทยไดทําการวินิจฉัยและ รักษาอาการที่เกิดขึ้นตอไป ลดความเสี่ยงมะเร็งหลอดอาหาร หากรูวาตัวเองอยูในกลุมเสี่ยงที่เกิดเปนมะเร็งหลอดอาหาร ตองหลีกเลี่ยงปจจัยตาง ๆ เหลานี้ เพื่อลดความเสี่ยงการเกิดโรค .. เชน 1. ลดปริมาณการดื่มเครื่องดื่มที่มีสวนผสมของแอลกอฮอล 2. ไมสูบบุหรี่ 3. รับประทานผักและผลไมที่มีประโยชน 4. ไมดื่มเครื่องดื่มที่รอนจัดจนเกิดไป 5. ควบคุมนํ้าหนักใหอยูในเกณฑมาตรฐาน อยาปลอยใหอวน หรือนํ้าหนักเกิน อาการแพแอลกอฮอลที่ทําใหเกิดอาการตาง ๆ เหลานั้น เกิดจาก การที่เอนไซมในตับทํางานบกพรอง หรือขาดเอมไซมนี้ไป ทําให รางกายนั้นไมสามารถขับสารพิษหรือแอลกอฮอลออกไปจาก รางกายได และถาหากรูตัววามีอาการดังกลาวนี้ก็ควรลดปริมาณ ในการดื่มแอลกอฮอลลง แลวหันมาดูแลใสใจสุขภาพใหมากยิ่งขึ้น อีกทั้งเพื่อลดและปองกันการเกิดโรคตาง ๆ ที่จะเกิดตามมาอีกดวย แพแอลกอฮอล (Alcohol flush Reaction) รักษา อยางไร? ปจจุบันยังไมมียาที่ใชรักษาอาการแพแอลกอฮอลนี้ โดยตรง บางคนใชยาที่รักษาโรคกรดไหลยอนแทน ซึ่งมี ทั้งไดผลและไมไดผลกับผูปวย เพราะยานี้เปนเพียงแคการ ปกปดอาการไว ไมใชยารักษาจริง ๆ แตปจจุบันยาดังกลาว ไดถูก อย. เรียกคืนแลว เนื่องจากเสี่ยงกับการเปนมะเร็ง ขณะเดียวกันมีคนบางกลุมใชยาที่มีสารควบคุม ฮิสตามีน 2 เพื่อชวยใหหายจากอาการเมา แตจริง ๆ แลว ยาตัวนี้ไมไดชวยทําใหหายเมาแตทําใหเมาเร็วขึ้นตางหาก ขอขอบคุณขอมูล : นพ. สุทธิพงษ ตรีรัตน ขอขอบคุณแหลงที่มาของขอมูล : https://www.rattinan.com/ alcohol/
28 Á.¤.-¡.¾. 2566 สมุนไพรใกลตัว อบเชยเถา สรรพคุณและประโยชนของตนอบเชยเถา 9 ขอ ! อบเชยเถา ชื่อวิทยาศาสตร Atherolepis pierrei Costantin จัดอยูในวงศตีนเปด (APOCYNACEAE) และอยูในวงศยอย นมตําเลีย (ASCLEPIADOIDEAE หรือ ASCLEPIADACEAE)[1] สมุนไพรอบเชยเถา มีชื่อทองถิ่นอื่น ๆ วา เครือเขาใหม (แพร), เชือกเถา (นครสวรรค), อบเชยปา (กรุงเทพฯ), กํายาน เครือ เครือเขาใหม เถาเชือกเขา (ภาคเหนือ), จั่นดิน กูดิน (ภาคอีสาน), อบเชยเถา (ภาคกลาง), ตํายาน เปนตน[1],[2] หมายเหตุ : ตนอบเชยเถาที่กลาวถึงในบทความนี้ เปน พรรณไมคนละชนิดกันกับตนอบเชยเถาที่มีชื่อวิทยาศาสตรวา Zygostelma benthamii Baill. ลักษณะของอบเชยเถา - ตนอบเชยเถา จัดเปนพรรณไมเถาเลื้อยขนาดเล็ก เลื้อยพันตนไมอื่นหรือเลื้อยไปตามพื้นดิน มีความยาวไดประมาณ 5-10 เมตร ลําตนหรือเถามีขนสั้นและมีนํ้ายางสีขาว เปลือกมี ชองระบายอากาศรูปไขกระจัดกระจายอยูทั่วไป เถามีลักษณะ กลมเรียว สีนํ้าตาลเทาถึงสีนํ้าตาลมวง ลําตนมีขนาดเสนผา ศูนยกลางประมาณ 1.3-2 มิลลิเมตร สวนรากมีกลิ่นหอมคลาย เปลือกอบเชยตน ขยายพันธุดวยวิธีการทาบเถา (อีกขอมูล ระบุวา ขยายพันธุดวยเมล็ดและการปกชํา[5]) เจริญเติบโตไดดี ในดินเกือบทุกชนิด พบขึ้นทั่วไปในทุกภาคของประเทศตาม ชายปา[1],[2],[3] ประมาณ 0.8-2.8 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2.5-6 เซนติเมตร ผิวใบเรียบเปนสีเขียวเขมหรือสีนํ้าเงิน ลายเสนใบเปนสีขาว มอง เห็นไดชัดเจน ใบมีกลิ่นเหม็นเขียว มียางสีขาวขน กานใบมีความ ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร และมีขน สวนหูใบนั้นจะสั้นมาก ใบออน จะมีขนตามเสนกลางใบและเสนใบ แลวขนนั้นจะคอย ๆ หลุดรวงไป เมื่อใบแก[1],[2] โดย เมดไทย ปรับปรุงเมื่อ 22 กันยายน 2020 (เวลา 23:00 น.) - ใบอบเชยเถา ใบเปนใบเดี่ยว ออกตรงขามกันเปนคู ๆ ลักษณะของใบเปนรูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข ปลายใบแหลม โคนใบสอบ สวนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกวาง - ดอกอบเชยเถา ออกดอกเปนชอ โดยจะออกตามซอกใบ ชอหนึ่งจะมีดอกประมาณ 5-6 ดอก กลีบเลี้ยงดอกมี 5 กลีบ สีเหลือง อมสม สวนกลีบดอกมี 5 กลีบ เปนสีชมพูออนหรือชมพูอมสม โคน กลีบดอกชิดติดกันเปนรูปถวยหรือเปนทอสั้น ๆ ตรงปลายแยกออก เปน 5 กลีบ ลักษณะของกลีบดอกเปนรูปสามเหลี่ยมปลายแหลม กลีบดอกจะบิดไปในทางเดียวกัน เมื่อดอกบานจะกางออกแบบ ดอกมะเขือ มีขนขึ้นประปรายทั้งดานในและดานนอก ดอกมีเกสร เพศผูติดอยูกับผนังใจกลางดอก โดยมีเกสรเพศผู 5 อัน กานเกสร ไมติดกัน อับเรณูเปนรูปไขแกมสามเหลี่ยม ปลายแหลม สวนเกสร
11.9%, แคลเซียม 2.01%, ฟอสฟอรัส 0.2%, โพแทสเซียม 1.66%, ADF 23.8%, NDF 26.9%, DMD 78.6%, แทนนิน 3.99%[4]
(องคกรมหาชน). “อบเชยเถา”. [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : eherb.hrdi.or.th. [22 ก.ย. 2014].
4.สํานักพัฒนาอาหารสัตว กรมปศุสัตว. “อบเชยเถา”. [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : nutrition.dld.go.th. [21 ก.ย. 2014].
5.ระบบจัดการฐานความรูดานความหลากหลายทางชีวภาพ สํานักงานความหลากหลายทางชีวภาพดานปาไม กรมปาไม. “อบเชยเถา”. [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : biodiversity.forest. go.th. [22 ก.ย. 2014].
29 Á.¤.-¡.¾. 2566 สมุนไพรใกลตัว เพศเมียมี 1 อัน ปลายเกสรจะใหญกวาทอเกสร และมีลักษณะเปน รูปหาเหลี่ยม ปลายแหลมสั้น โดยจะออกดอกในชวงเดือนมีนาคม ถึงเดือนเมษายน[2],[3],[4] โดยคุณคาทางอาหารจะประกอบไปดวย โปรตีน
(พญ.เพ็ญนภา ทรัพยเจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ). “อบเชยเถา”. หนา 151. 2.หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพครั้งที่ 5. (ดร.วิทย เที่ยงบูรณธรรม). “อบเชยเถา”. หนา 835-836. 3.โครงการเผยแพรขอมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปญญา ทองถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง
เอกสารอางอิง 1.หนังสือสมุนไพรในอุทยานแหงชาติภาคกลาง.
- ผลอบเชยเถา ลักษณะของผลเปนรูปไขยาว ติดกันเปนคู ผิวผลเนียน มีรองเปนแนวตามยาว ผลมีขนาดยาวประมาณ 7-10 เซนติเมตร ภายในผลมีเมล็ด[1] สรรพคุณของอบเชยเถา - รากใชเปนยาบํารุงหัวใจ (ราก)[1] - รากมีสรรพคุณชวยทําใหชุมชื่นกระปรี้กระเปรา (ราก)[1] - รากใชปรุงเปนยาหอม ชวยแกลมวิงเวียนศีรษะ รักษาอาการ หนามืดตาลาย (ราก)[1],[2] - รากใชเปนยาขับลมในลําไส (ราก)[1],[2] - ชวยแกอาการปวดมวนในทอง (ราก)[1] - ใชเปนยาแกบิด แกทองเสีย (ไมระบุสวนที่ใช) (วนิดา, 2536) - รากนํามาตมกับนํ้า อบไอนํ้า แกโรคผิวหนัง ผื่นคัน (ราก)[5] ประโยชนของอบเชยเถา - ผลออนใชรับประทานได โดยนํามารับประทานเปนผักสด จิ้มกับนํ้าพริก[3],[4] - ใชเปนอาหารสัตวจําพวกแทะเล็ม เชน โค กระบือ ขอขอบคุณแหลงขอมูล : https://medthai.com ภาพประกอบ : www.magnoliathailand.com,
เรียบเรียงขอมูลโดยเว็บไซตเมดไทย (Medthai)
www.baanmaha.com, https://www.samunpri.com
30 Á.¤.-¡.¾. 2566 โลกสุขภาพ เปด 8 เทรนดสุขภาพป 2023 “บํารุงจิต-ฟตรางกาย-ใสใจโลก” อัปเดตเทรนดสุขภาพที่จะมาแรงในป 2023/2566 นิยาม รักสุขภาพบทใหมที่เนนใหความสําคัญกับเรื่องสุขภาพจิต ควบคูการฟตรางกาย พรอมใสใจสิ่งแวดลอมเพื่อลด ผลกระทบดานสุขภาพ ตอนรับเดือนสุดทายปลายป 2022 อยางเปนทางการ พรอมเปดกระแสสุขภาพที่จะมาแรงในป 2023 ที่กําลัง จะมาถึง จากบทเรียนที่ทั่วโลกตองเผชิญ ไมวาจะเปนโรคภัย มลภาวะ ภัยพิบัติตาง ๆ สงผลใหเกิดความกังวลในเรื่องของ อนาคตมากขึ้น ในชวงสองสามปที่ผานมานี้ผูคนตางเริ่มหันมา ใสใจเรื่องของสุขภาพ แตดวยขอจํากัดที่ตองเก็บตัวอยูในบาน มากกวาออกไปขางนอก ทําใหเทรนดสุขภาพเริ่มเปลี่ยนไป ดวยจากบางพฤติกรรมที่ถูกจํากัดกลายเปนเทรนดสุขภาพใหม ซึ่งในป 2023 ดูเหมือนวาจะเปนเทรนดที่ไดรับอิทธิพลมา จากสภาพแวดลอมและสถานการณโลก สวนจะมีอะไรมา อัปเดตพรอมกันไดเลย 1. กระแสดูแลสุขภาพจิต เทรนดฮิตสุขภาพประจําป 2023 เนื่องจากสถานการณทั้งเรื่องโรคภัยและภัยพิบัติตาง ๆ ใน 2-3 ปที่ผานมา นาจะทําใหชาวโลกเกิดความเครียด สะสมไมนอย เทรนดสุขภาพที่โดดเดนในป 2023 จึงเนน ไปในทางการดูแลและปรับปรุงสุขภาพจิตที่อาจเปนนิยาม ใหมในการดูแลสุขภาพแบบเดิม ๆ ที่เคยเนนดูแลสุขภาพ รางกายมากกวา แตก็ไมไดหมายความวาจะสนใจแคเรื่อง จิตใจอยางเดียว เพราะนอกจากดูแลสุขภาพจิตก็ยังคงมี ออกกําลังกายควบคูกันไป เพราะการออกกําลังกายมีสวน ชวยปรับสุขภาพจิตใหดีขึ้นไดดวยนั่นเอง การดูแลสุขภาพจิต ถึงแมวาการออกกําลังกาย ดูแลสุขภาพรางกายจะ เปนสวนหนึ่งที่ชวยปรับจิตใจใหดีขึ้น แตการบําบัดทางเลือกอยางการ ใชเสียงบําบัด ดนตรีบําบัด การนําคลื่นเสียงที่พัฒนาขึ้นจากคลื่นความถี่ ของสมองมาใชเยียวยาจิตใจคนที่มีปญหาดานอารมณ การทําสมาธิให จิตใจสงบ การฝกหายใจเพื่อใหความดันเลือดคงที่ นาจะเปนการบําบัด จิตใจที่ตรงจุดมากยิ่งขึ้น และการเขาสปา การนวดที่ชวยผอนคลายทั้ง รางกายและจิตใจก็ยังรวมอยูในเทรนดการบําบัดทางเลือกดวย และ จาก 2 เทรนดนี้ทําใหเห็นวาผูคนจะเริ่มหันมาใหความสําคัญกับการ คลายความเครียดเปนสวนใหญ 2. ผูคนหันมาสนใจการบําบัดทางเลือก เทรนดสุขภาพป 2023 ตอมาเปนเทรนดที่หลายเว็บไซต สายสุขภาพคาดเดากันวาจะฮอตฮิตในอนาคตอันใกล คือ การบําบัดทางเลือก ซึ่งคาดวานาจะสืบเนื่องมาจากเทรนด 3. ฟตที่บานผานแอปฟตเนส หนึ่งในเทรนดสุขภาพที่ไดรับอิทธิพลมาจากสถานการณโควิด เมื่อผูคนตองใชชีวิตแบบ Social Dictancing การออกไปฟตเนส ขางนอกเลยลดลง พฤติกรรมการออกกําลังกายโดยเฉพาะคนเมืองที่เคย เขาฟตเนสจะนอยลง โดยในป 2023 จะเปนการออกกําลังกายที่บาน ดวยแอปฟตเนส ก็อยางที่บอกไปวา นอกจากการดูแลสุขภาพจิต การบําบัดทางเลือกแลว ก็ยังมีการออกกําลังกายเพื่อดูแลทั้งสุขภาพ รางกายและสุขภาพจิตควบคูกันไปดวย เมื่อผสานกับโลกยุคดิจิทัล แมไมไดออกจากบานไปฟตเนส ก็ยังมีบริการในแอปพลิเคชันชวย อํานวยความสะดวก ซึ่งนอกจากชวยเรื่องออกกําลังกาย บางแอป ยังสามารถวัดมวลรางกาย ไขมัน การเตนของหัวใจ การนอนหลับ เช็กการกินอาหารของเราไดดวย เหมือนมีเทรนเนอรสวนตัวอยูกับเรา ตลอด 24 ชั่วโมงเลยทีเดียว
31 Á.¤.-¡.¾. 2566 โลกสุขภาพ ขอขอบคุณแหลงขอมูล : https://www.nationtv.tv/lifestyle/healthbeauty/378894603 4. การออกกําลังกายแบบ Virtual Reality Workouts จะมาแรง อีกหนึ่งเทรนดสุขภาพที่คาดวานาจะมาแรงและฮอต ฮิตติดลมบนในป 2023 คือ การออกกําลังกายแบบ Virtual Reality Workouts หรือ VR Fitness Games ซึ่งเปนการ ออกกําลังกายแบบสนุก ๆ เพราะบวกการเลนเกมเขาไปดวย โดยผูเลนตองเชื่อมตออุปกรณกับรางกายตัวเองเพื่อใหตัวละคร ในเกมเคลื่อนไหวตาม ผูเลนจะตองทําเควสออกกําลังกาย ตามเกมเพื่อผานแตละดานไปใหได ซึ่งความยากงายที่เรา กําหนดเองนี่แหละจะเปนชาเลนจที่สนุกแถมฟตไปในคราว เดียวกัน 6. การนอนพักผอนใหเพียงพอและมีคุณภาพ เทรนดสุขภาพป 2023 แบบไมตองออกแรง ไมตองใชอุปกรณ ตองมี!! นั่นคือ การหันมาใหความสําคัญกับการนอนพักผอนใหเพียงพอ แตไมไดหมายความวาจะนอนนาน หรือจะนอนตอนไหนก็ได เพราะ รางกายเรามีนาิกาชีวิตที่อวัยวะตาง ๆ จะทํางานตามเวลาของมัน การใชชีวิตประจําวันใหเปนไปตามชวงเวลาที่อวัยวะทํางาน จะทําให อวัยวะทํางานไดดีและสุขภาพรางกายดียิ่งขึ้น ซึ่งชวงเวลาที่เหมาะสม สําหรับการนอนจะอยูที่การเริ่มนอนประมาณ 4 ทุม และตื่นนอน ประมาณตี 5 ถึง 6 โมงเชา และเราควรนอนใหได 1 ใน 3 ของรอบ นาิกาชีวิต นอกจากตามเทรนดออกกําลังกายแลว ลองตามเทรนด นอนพักผอนใหเพียงพอไปดวย จะไดเปนคนสุขภาพดีในป 2023 5. การออกกําลังกายแบบ Tabata Training เทรนด สุขภาพที่นาจับตาในป 2023 เมื่อโลกมันหมุนเร็วจนเราตามไมทัน อะไรที่ตองใชความไว มักจะไปเปนที่นิยมเสมอ ไมเวนแมแตการออกกําลังกาย โดย เทรนดออกกําลังกายในป 2023 ที่คาดวาจะมาแรง คือ การ ออกกําลังกายแบบ Tabata Training ที่ปนี้เขามาอยูในลิสตดวย สําหรับการออกกําลังกายแบบ Tabata Training เปนการ ออกกําลังกายที่เหมาะสําหรับคนที่มีเวลานอย ออกกําลังกาย แคไมกี่นาทีก็สามารถลดไขมันได และจะออกกําลังกายแบบ หนักสลับเบาเปนชวง ๆ โดยออกแรงทั้งหมด 20 วินาที และ พัก 10 วินาที ถึงจะใชเวลานอยแตดีกรีความยากเขาขั้นอยู พอสมควร 7. เทรนดรักสุขภาพ=รักษโลก ดวยการเลือกทานอาหาร Plant-based นอกจากกิจกรรมดูแลสุขภาพแลว ในเรื่องของเทรนดอาหารการกิน สายเฮลทตี้ก็ตองมีมาอัพเดทเชนกัน แนนอนวาตองเปนเทรนด Plant-based ความ Organic ธรรมชาติกําลังมาแรง สาเหตุจากความกังวลเรื่อง ของมลพิษ สารเคมีทําลายสิ่งแวดลอม และกังวลถึงสารบางอยางที่มา จากสัตวดวย เลยทําใหเทรนดการเลือกทานอาหาร Plant-based มาแรงในป 2023 อาหารและเครื่องดื่มที่เปนวีแกนอยางนํ้าผลไมสกัดเย็น จะฮอตฮิตคนเลือกทานมากยิ่งขึ้น แถมบางคนไมไดทานเพราะเปนกระแส หรือเพราะชอบอยางเดียว แตยังมีคนที่เลือกทาน Plant-based เพื่อ ควบคุมนํ้าหนัก เขาไปปรึกษากับนักโภชนาการ เพื่อปรับการทานอาหาร ใหเขากับตัวเองอีกดวย 8. ใสใจสิ่งแวดลอม เพื่อรักษาสุขภาพที่ดี เมื่อโลกกําลังสงสัญญาณตือนบางอยางถึงมนุษย เทรนดสุขภาพใน ป 2023 จึงพุงมาที่การใสใจสิ่งแวดลอมเพื่อรักษาสุขภาพที่ดีอยางยั่งยืน (sustainable) ในชวงหลังมานี้ผูคนเลยใหความสนใจกับการดูแลและให ความสําคัญกับความยั่งยืนทางสิ่งแวดลอมมากยิ่งขึ้น อยางเทรนดการ เลือกทาน Plant-based ก็ดวย เพราะถาสิ่งแวดลอมบนโลกดีขึ้นก็ตาม มาดวยการลดการเกิดมลภาวะ โรคภัย สงผลใหสุขภาพมนุษยเราดียิ่งขึ้น ตามมา
(Basic Course) Line ID: thaihp8920
34 Á.¤.-¡.¾. 2566 ปฎิทินขาว วันที่ สถานที่ รายละเอียด สนใจติดตอ 16-20 มกราคม 2566 ณ หองประชาสโมสร 1-2 คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน รวมกับ โทร. 0 4320 2378 ชั้น 1 โรงแรม อวานี ขอนแกน กระทรวงสาธารณสุข จัดประชุมเชิงปฏิบัติการเภสัชกรรมคลินิก โฮเทล แอนด คอนเวนชั่น เรื่อง Advanced Pharmacotherapeutics เซ็นเตอร จังหวัดขอนแกน 25-27 มกราคม 2566 ณ Macademy (เอ็มซีดี สมาคมเภสัชกรโรคมะเร็งภาคพื้นเอเชียแปซิฟก (ประเทศไทย) โทร. 0 4320 2378 เทรนนิ่งเซ็นเตอร) กรุงเทพฯ และ กลุมเภสัชกรดูแลผูปวยโรคมะเร็ง (ประเทศไทย) หรือ Thai Medical OncologyPharmacists (TMOP) รวมกับ คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน จัดโครงการ ประชุมวิชาการกลุมเภสัชกรดูแลผูปวยโรคมะเร็ง (ประเทศไทย) “Fundamental workshop of oncology pharmacy practitioners” ครั้งที่ 1 26–27 มกราคม 2566 ณ คณะเภสัชศาสตร คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม จัดประชุมวิชาการ โทร. 0 4375 4360 มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เรื่อง “ความกาวหนาทางดานสมุนไพรและการแพทยแผนไทย E-mail : nittaya. (รูปแบบออนไลน) ครั้งที่ 4”
6-10 กุมภาพันธ 2566 ณ หองเจาพระยา สมาคมเภสัชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย) โดย โทร. 0
9333 โรงแรมมณเฑียร ริเวอรไซด กลุมชุมชนเภสัชกรนักปฏิบัติงาน ADR หรือ กลุม ADCoPT
พระราม 3 กรุงเทพฯ จัดการฝกอบรมเชิงปฏิบัติการคอรสพื้นฐาน
สําหรับหลักสูตรประกาศนียบัตร การฝกอบรมระยะสั้นการบริบาลทางเภสัชกรรม (สาขาการประเมินและติดตามอาการไมพึงประสงคจากการใชยา) 27 ก.พ.-3 มี.ค. 2566 ณ หองเจาพระยา สมาคมเภสัชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย) โดย โทร. 0 2249 9333 โรงแรมมณเฑียร ริเวอรไซด กลุมชุมชนเภสัชกรนักปฏิบัติงานดูแลการบําบัดผูปวยโรคติดเชื้อ
พระราม 3 กรุงเทพฯ ดวยยาตานจุลชีพ (ประเทศไทย) หรือ กลุม SOPITT จัดงานประชุมวิชาการ The 8th NCARO
“The
8-10 มีนาคม 2566 ณ หองประชุม 302 ภาควิชาเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล โทร. 08 7559 7393 อาคารเทพรัตน จัดประชุมวิชาการ เรื่อง Pain Point in Pharmaceutical Care: E-mail: supattra.kon คณะเภสัชศาสตร Unraveling and Counseling Approach @mahidol.ac.th มหาวิทยาลัยมหิดล และผานระบบออนไลน 29-30 มิถุนายน 2566 ณ โรงแรมสุนีย แกรนด โฮเทล คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี จัดประชุมวิชาการ โทร. 0 4535 3603 แอนด คอนเวนชั่น เซ็นเตอร โครงการ North Eastern Oncology Pharmacy Symposium อุบลราชธานี ครั้งที่ 5 เรื่อง “Advancing in cancer treatment: What pharmacist need to know?”
n@msu.ac.th
2249
E-mail: hp@thaihp.org
E-mail: hp@thaihp.org
(National Pharmacy Conferenceon Antimicrobial Agents and Resistant Organisms)Infectious Disease Pharmacists 2023 ในหัวขอ
Unfinished solution for Difficulty-to-Treat infectious disease form Difficulty-to-Treat Pathogen”
