MEDICINSKI TURIZAM I NJEGOV POTENCIJAL U CRNOJ GORI Dr Boris Maslovski, Dom zdravlja Kotor U posljednjih par decenija, povećan broj ljudi koji medicinske tretmane traže van svoje matične zemlje, protok na tržištu rada stučnog medicinskog kadra, kao i razvoj novih medicinskih tehnologija, učinili su da se znatno promjeni način na koji se do sada zasnivala ponuda i potražnja zdravstvenih usluga u svijetu. Ovaj, slobodno nazovimo, fenomen sada se stručno naziva „medicinski turizam“. Pod medicinskim turizmom se podrazumjeva pojava gdje se osoba odlučuje da zatraži medicinski tretman van granica svoje matične zemlje. Treba takođe razlikovati medicinski od zdravstvenog turizma. Zdravstveni turizam se tradicionalno vezuje za geografske lokalitete od posebnog značaja za zdravlje (vazdušne, termalne banje i dr. ). Carrera i Bridges (2006) definišu zdravstveni turizam kao „organizovano putovanje van svog mjesta boravka u cilju održanja, poboljšanja ili restoracije duševnog i tjelesnog blagostanja“. Medicinski turizam, sa druge strane, predstavlja ciljani odlazak osobe na liječenje u drugu zemlju, u potrazi za medicinskim tretmanom koji je bolji ili (novčano) pristupačniji u odnosu na zemlju iz koje ta osoba dolazi. Medicinski turizam obuhvata skoro sve medicinske grane, ali najčešće uključuje stomatološke usluge, estetsku hirurgiju, programe vještačke oplodnje i ostale medicinske tretmane koje uglavnom ne obuhvataju osiguranja iz nacionalnih sistema zdravstvene zaštite. U svijetu je primjetan broj korisnika koji dolaze iz zapadnih bogatijih zemalja u manje razvijene zemlje, vođeni potragom za jeftinijom medicinskom uslugom, a potpomognuti su lako dostupnim izvorima informacija (prvenstveno internet) i low-cost avionskim letovima. Pored toga, tu je i „zadesna potražnja“ za zdravstvenim uslugama od strane turista koji su u potrebi da riješe svoj akutno nastali zdravstveni problem. Crna Gora, kao zemlja prirodnih bogatstava i povoljnog geografskog položaja, ima izrazit potencijal da bude regionalna, ako ne i evropska, destinacija medicinskog turizma. Veliki projekti stranih
66
investitora, uglavnom u primorskom dijelu Crne Gore, kruzingturizam pa čak i tradicionalna turistička posjeta iz regiona, dovele su brojne turiste u Crnu Goru, koji su potencijalni korisnici medicinskih usluga. Pored toga, ne zaboravimo da Crna Gora ima i brojnu dijasporu koja je takođe bitna grupa potencijalnih korisnika. Potreba za unapređenjem medicinskog turizma u Crnoj Gori je svake godine sve veća. Brojni gradovi u primorskom dijelu ne mogu adekvatno da odgovore na potrebe turista za zdravstvenom zaštitom, što treba da predstavlja motivaciju za javne zdravstvene ustanove u Crnoj Gori da, kroz javno-privatna partnerstva, riješe ovaj nedostatak koji se može i veoma valorizovati. Time bi javne zdravstvene ustanove obezbijedile potrebna sredstva za bolje funkcionisanje. Kada je u pitanju privatni sektor, evidentna je potreba da se on standardizuje u ponudi i pravno reguliše, kako bi se jasnije definisala ponuda koju bi Crna Gora imala kao destinacija medicinskog turizma. Međutim, ono sto nedostaje je infrastruktura i zakonska politika koja će urediti ovu oblast, koja se za sada samo-organizuje i odvija, a dugoročno to može voditi samo na štetu same države. Zato treba načiniti napore da se ova oblast uvede u regularne privredne tokove, bilo kroz specijalizovanu agenciju za medicinski turizam, koja bi se bavila ovom djelatnošću, ili u okviru odgovarajućeg resornog ministarstva. Iako je fenomen medicinskog turizma dobro propraćen masovnim medijima, teško se može naići na stručna istraživanja koja se bave ovom temom. Upravo je to i razlog zbog čega se ovoj temi mora prići stručno i sistematski, a potrebna je saradnja između profesionalaca iz više oblasti: medicine, turizma, ekonomije i dr. Ukoliko uzmemo u obzir i ekonomske aspekte medicinskog turizma, on je svakako veliki investicioni kapacitet za Crnu Goru i treba raditi na tome da se taj potencijal prepozna, kako od strane domaćih preduzetnika tako i od stranih investitora.