't Polleken van april 2020

Ledenblad van

België – Belgique

KONINKLIJKE

P.B. – B.P.

IMKERSGILDE

1840 Londerzeel

NEERBRABANT

BC25171

Verschijnt 5x per jaar: jan/feb. – mrt/april – mei/juni – sept/oct – nov/dec.

Afgiftekantoor 1840 Londerzeel Erkenningsnr. P509236 Afzender: Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 e-mail: info@imkersgildeneerbrabant.be 20ste jaargang, nummer 2, maart - april 2020

KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT

Secretariaat:

Imkersgilde Neerbrabant, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: secretariaat@imkersgildeneerbrabant.be Rekeningnummer: BE55 9731 4593 7544

Bestuur: Voorzitter:

Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: mex.b.j.snep@gmail.com

Secretaris, penningmeester:

Ria De Donder, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel

Ledenadministratie:

Tel: 0473/48 26 13 E-mail: ria.dedonder@telenet.be

Bestuursleden:

Marc De Bont Rudi Moeyersons Tom De Pauw

Redactie:

Jef Beuckelaers

Lay-out:

Rudi Moeyersons

Opleidingsteam:

Jef Beuckelaers, Marc De Bont,

Bijenweide:

Marc De Bont

Webbeheer:

Marnik De Bont

Onze website:

www.imkersgildeneerbrabant.be

Tel: 0477/23 33 02 Tel: 0476/64 56 84 Tel: 0479/60 79 53

In de kijker Kennen we de ziekte van Lyme Zie pagina 27 22

Woordje van de voorzitter Wanneer de klokken terugkomen van Rome en de meegebrachte eitjes in de tuinen leggen waarbij ze geholpen worden door de paashazen, zijn de broednesten van onze bijen in volle ontwikkeling of ze zouden dat toch al moeten zijn. Langere dagen en meer zonlicht geven bloemen met stuifmeel en nectar dat binnen gebracht wordt, waardoor de koninginnen aangezet worden om eitjes te leggen, wat ze dan ook doen, ze kunnen niet anders, het is hun natuur en ze zijn ervoor geprogrammeerd. We moeten wel oog hebben voor de aanwezigheid van voedsel in de volken, want met ontluikende nesten is er veel eten nodig en als dat er niet is valt de eierleg stil, en durven de bijen wel larven opeten om aan de behoeften te voldoen!

In 1980 werd in ons bestuur het initiatief genomen om in de gilde en onder de naam van de gilde, werkgroepen te vormen en te benoemen in de gemeenten met een flink ledenaantal om op die manier de plaatselijke activiteiten te ondersteunen met de leden van ter plaatse en ook om zelf initiatieven aan te brengen en uit te werken. Nu denken sommigen – we horen dat ook – dat de werkgroepen afzonderlijke verenigingen zijn, wat niet zo is, het zou wettelijk niet in orde zijn! Als we even tellen dan stellen we vast dat onze 3 werkgroepen 40 jaar geleden ontstonden: ° in Merchtem waren de trekkers – Hubert De Plecker en Pierre Van Zeebroeck °in Opwijk had Jan De Hertogh de touwtjes in handen ° in Londerzeel was René Luyckx de vaandeldrager Zouden we in 2020 dit 40-jarig jubileum kunnen vieren met een plaatselijk evenement en de meewerkende leden eens in de bloemetjes zetten om te tonen dat de imkersvereniging nog leeft!

23

We lazen in het maandblad van maart 2020 op blz. 7 dat Hasselt in 2019 de trofee van de bijenvriendelijke gemeente behaald heeft. De praktijkhal in de Tuinbouwschool was voor Merchtem het onderwerp om in 2019 mee te doen aan “De groene lente” en behaalde 2 bijenlogo’s. Wel leuk, maar niet genoeg om de winnende trofee binnen te halen. Het zal in 2020 wat creatiever moeten zijn.

Er is mogelijks een natuurlijk middel op komst om het Amerikaans Vuilbroed, een broedziekte, aan te pakken. Wetenschappers van de Oostenrijkse unief in Graz hebben een behandelingsmethode laten patenteren om bijenlarven te behoeden tegen het besmet worden met het Amerikaans Vuilbroed virus. Ze ontdekten dat in de darm van een volwassen bij een stof aanwezig is die haar beschermd tegen het A.V.-virus. Wanneer ze deze stof mengen in vloeibare was waarmee ze dan wafels maken, stelden ze vast dat larven die in deze was geboren worden en er in opgroeien immuun waren voor het A.V.! Een gat in de markt voor waswafel producenten en mogelijke hulp voor ons!

Er waait een gunstige wind voor de terugkeer van de zwarte honingbij. In meerdere tijdschriften, zo ook in het maandblad met artikels van Dylan Elen, worden de gunstige eigenschappen van de zwarte honingbij uitvoerig belicht waaruit blijkt dat de zwarte bij niet moet onderdoen voor haar soortgenoten. De zwarte bij kreeg na de kruising met de Italiaanse bij, wat steekduivels, als resultaat had een minder goede, zeg maar slechte naam! Niet alleen bij ons maar ook in de omliggende landen laten meerdere imkers de sinds de 2de wereldoorlog ingevoerde Carnica bijen en de kunstmatig samengestelde Buckfast bij van broeder Adam uit Engeland links liggen en stappen over naar het houden van de zwarte honingbijen die van oorsprong o.a. in Noord Westelijk Europa thuishoorde en er dan ook aangepast was. Het is wel zo dat het klimaat een versnelde verandering ondergaat en dat het warmer wordt. Als de zwarte bij 24

voldoende aanpassingsvermogen heeft zal ze in onze gebieden haar plaats terug innemen. Aan ons, in dat geval, om ze te leren kennen en er leren mee om te gaan!

Een tijd terug was er in Gent een onderzoek bezig om vast te stellen of er een verschil was in het aantal virussen dat aanwezig is op de eitjes van de verschillende rassen van bijen. Een eerste signaal gaf aan dat de eitjes van de zwarte bij minder virussen bevatten. Het is er nu stilletjes rond geworden. Spelen hier bepaalde belangen mee?

We moeten toch ook iets zeggen over het Coronavirus waarmee we geplaagd worden dezer dagen en nu is het geen gezondheidsprobleem bij onze bijen maar bij ons. Op verschillende plaatsen in de wereld zijn er echte ziektehaarden en worden er door de overheid strenge maatregelen uitgevaardigd om de besmetting in te dijken. Het Coronavirus is een griepvariant waarvoor er nog geen geneesmiddel ontwikkeld is en dat mensen met een verzwakt immuunsysteem of met een ander gezondheidsprobleem fataal kan besmetten. Ik hoop dat wanneer dit ’t Polleken in de bus valt het ergste voorbij is, en er geen slachtoffers in onze rangen zijn en we terug gerust mogen onder de mensen komen met onze activiteiten zonder dat we besmet worden of dat we een besmetting doorgeven! Nu ik aan het eind van dit woordje gekomen ben, ontvang ik telefonisch van het gemeentebestuur het bericht dat het verboden is om als vereniging met meer dan 10 mensen samen te komen. Wat gaat het nog worden en waar staan we voor?

De voorzitter

25

Agenda 3 en 16 mei:

Overlarfdag

2 augustus:

Imkersreis naar Beieren

24 mei:

Voordracht over biotechnische varroabehandeling door Thomas van Pelt Onder voorbehoud

30 augustus:

BBQ voor onze leden

7 juni:

Rotatiemethode-duurzame bijenteelt

21 juni:

Rotatiemethode-duurzame bijenteelt

22 en 29 november:

Waswafelen bij Marc

13 december:

Ledenfeest

December:

Varroabehandeling tussen kerst en nieuwjaar

Verder nog in te plannen: 10 gevestigde imkers bijscholen Dierenartsenopleiding 2 dagen Een lezing over allergie Cursus voor beginners begin november

Je kan de agenda ook altijd raadplegen op www.imkersgildeneerbrabant.be.

26

Kennen we de ziekte van Lyme?

Herhaling Omwille van het feit dat er dit jaar al heel vroeg teken waargenomen worden – begin maart – en ook vanwege de maatregelen door het gevaar op een Coronabesmetting waardoor de gewone activiteiten gestopt worden en alternatieve bezigheden in de plaats komen zoals vertoeven in groen en bos, waar de teken ons overvallen, herhalen we het artikel over de teken met als titel “Kennen we de ziekte van Lyme? “ Kennen we de ziekte van Lyme?

De ziekte van Lyme is een aandoening die kan optreden na een tekenbeet, en is niet zonder gevaar! Een teek is een spinachtige die door de wijzigende klimaatomstandigheden van in de vroege lente tot het einde van de zomer in onze streken voorkomt, en zich ophoudt in gras en laag struikgewas. Wanneer een warmbloedig wezen zoals huisdieren en de mens in de buurt komen kruipen ze erop of laten er zich op vallen en zoeken een warme plek op, bijten de huid stuk en kruipen er met hun kop in - zie de fig. Deze activiteit voelen we zo goed als niet, het is pas na een poosje dat er zich een jeukend ongemak manifesteert. Een teek heeft om te groeien en om zich voort te planten behoefte aan genuttigd bloed dat gehaald wordt bij prooien, zoals vogels, dieren en ook bij mensen. Sommige vogels en kleine knaagdieren zijn de dragers van een zogenoemde Lymfebacterie, de “Barelia Burgdorferi “ en door het bloed van deze prooien op te zuigen kan een teek deze bacterie meebrengen en 27

doorgeven. Deze bacterie zal zich aan ons tonen als we er mee besmet werden door een rode zwelling rond de plaats waar de teek gezeten heeft. Wanneer we een teek hebben, en ze kunnen heel klein zijn van 1 tot 3 mm moeten we hem zo vlug als mogelijk verwijderen met het gepaste gereedschap, zonder gereedschap is het onbegonnen werk, ja eerder knoeien.

Ik heb al wel gehoord, van bij onze hond of kat pak ik die teek vast en trek hem eruit. Op deze manier bestaat de kans dat de teek door erop te knijpen zijn maaginhoud leegspuit en als hij drager is van de lymfebacterie een besmetting doorgeeft. De lymfebacterie ontaard in de ziekte van Lyme die begint met vermoeidheid, griepachtige verschijnselen, spier en gewrichtspijn, vergeetachtigheid en concentratiestoornissen. Het gevolg zal zijn: aandoeningen van de zenuwen, huidaandoeningen, hartritmestoornissen, gevolgd door een geleidelijke aftakeling van alle lichaamsfuncties waarop de dood volgt. Als beginbehandeling zal met cortisonen gewerkt worden maar het is geen garantie op een genezing! Bij een tekenbeet deze verwijderen met een tekentang. Een tekentang is een kleine koevoet die met de opening vóór de ingegraven teek geplaatst wordt, dan naar beneden gedrukt wordt en vervolgens vooruitgeschoven wordt tot voorbij de plaats van de wonde. Enkel schuiven, niet opheffen. Als de teek er niet uit is de handeling herhalen. De datum van het tekenbezoek noteren om dit aan de dokter te melden wanneer er na enkele weken 28

een zichtbare reactie op deze plaats merkbaar wordt. Als de teek uit de huid is zit hij in de tang en met een naald, zonder de tang te beschadigen de teek er uit duwen op een toiletpapiertje, er een klevertje opplakken zodat hij vast zit en in het toilet doorspoelen.

Verbranden kan ook = elimineren en even de biodiversiteit achterwege laten!

Er bestaat nu een elektronisch beschermingstoestelletje dat aan de kledij vast gemaakt wordt tijdens handelingen in het groen, en welke wij als imkers toch wel eens meemaken. Dit toestelletje dat werkt met geluidssignalen ter grootte van KHz stoot de teken af en kan bij een apotheker of drogist aangeschaft worden. Kinderen die in het groen spelen dagelijks nakijken op teken aanwezigheid, moet een ritueel zijn op de vakantiekampen! Om op onze hond en kat met een tekenbezoek terug te komen het volgende. Als een van onze huisdieren de ziekte van Lyme krijgt dan komen ze ons niet vertellen dat ze moe zijn of hoofdpijn hebben of slecht beginnen zien en aftakelen. We merken dat er iets hapert en zeggen dat ze oud worden. Dus ook bij onze huisdieren de tekenbeet verwijderen met een tekentang!

Jef Beuckelaers 29

Hoe Merchtem een bijenvriendelijke gemeente werd Half september 2019 kreeg de Tuinbouwschool Merchtem bericht dat er een jury langs komt om de bijenhal te bezoeken en de vraag of er een imker aanwezig kan zijn om een woordje uitleg te geven.

Zonder dat we het wisten had de gemeentelijke dienst Omgeving zich ingeschreven voor de wedstrijd “Groene Lente” van de VVOG, een animatieproject voor de gemeentelijke groenvoorziening.

Merchtem hoopte met de “week van de bij” in aanmerking te komen voor een logo van bijenvriendelijke gemeente. De dienst Omgeving vroeg ons om zoveel mogelijk te vertellen over de week van de bij en de bijenhal …

Op 24 september stonden de burgemeester Maarten Mast, twee personen van de dienst Omgeving en imkers Marc, Gunther, Jellen en ik de jury op te wachten. Bleek dat de jury in veel meer geïnteresseerd was dan de “week van de bij”. We konden de jury verassen met de samenwerking tussen de gilde Neerbrabant, de provincie Vlaams-Brabant, de Tuinbouwschool en de gemeente Merchtem. We somden op: leerlingen van de Tuinbouwschool worden stilaan betrokken bij activiteiten van de imkerij, krijgen begeleiding bij hun GIP, lessen over de bij met de bijenhal als didactisch materiaal, teeltleiders die in hun teeltplan rekening houden met bijenplanten, de insectenhotels en andere voorzieningen voor de wilde bij, samenwerking met Natuurpunt, de cursus “Rotatiemethode” voor gevestigde imkers, de opleiding van dierenartsen, het overlarfproject, het nosema onderzoek, bezoek 30

van verschillende lagere scholen, het uitdelen van zakjes bloemenzaad, de prachtige infostand van Leo en Eddy tijdens de opentuindag, onze boomstam met bijen, de Burgemeester kon aanvullen met initiatieven als de aanleg van een bloemenweide op verschillende openbare percelen, de deelname aan “Zaai een bloemenakker”, de samen aankoop van bloemenzaad, de vraag aan landbouwers om de 3-meter-teeltvrije zone in te vullen met een meerjarige bloemrijke strook De jury luisterde heel geïnteresseerd, stelde veel vragen, bleef zelfs wat langer dan voorzien en keerde tevreden huiswaarts. Lange tijd hoorden we niets. In de wandelgangen liep het gerucht dat de gemeente uitgenodigd was voor de prijsuitreiking op 16 december in Oudenaarde. Tijdens de kerstvakantie lazen we op de website van “Groene Lente” dat Merchtem twee bijtjes gewonnen heeft. Ik belde naar de dienst Omgeving ter bevestiging en kreeg die. Maar de dienst, afwezig op de prijsuitreiking, kon er niets meer over vertellen en wachtte zelf af voor ze het nieuws wereldkundig wilde maken. Dat kon op 28 januari 2020. De post bezorgde een officiële brief en het logo met de twee bijtjes. Tijd voor een foto!

In de begeleidende brief lazen we: “De gemeente Merchtem was de verassing van het jaar en behaalde bij haar eerste deelname al twee bijen.” Dat kwam ook voor ons als een 31

verassing. De dienst Omgeving fluisterde ons toe dat de jury ons eigenlijk drie bijtjes wou geven, maar dat was iets te veel van het goede voor een eerste deelname. Hopelijk volgend jaar wel! Dertien gemeenten kregen drie bijensymbolen, elf gemeenten kregen twee bijensymbolen en vijfentwintig gemeenten kregen één bijensymbool. Wat houdt deze prijs nu in? Weinig meer dan dat de gemeente een bordje kan plaatsen waarop twee bijtjes en wat publiciteit. Onder de gemeenten die drie bijensymbolen behalen, wordt een winnaar gekozen die een geldprijs krijgt voor de aankoop van bijenvriendelijke planten. Zo mag de stad Hasselt zich voor 2019 de bijenvriendelijkste gemeente van Vlaanderen noemen. De jury loofde haar project Bestuivers. We zien deze prijs als een appreciatie en beloning voor alle inspanningen die we in de gilde, de Tuinbouwschool en de gemeente Merchtem al gedaan hebben om de “Bij” bij een breder publiek onder de aandacht te brengen en ons als imker te verdiepen in de wondere wereld ervan. Het is zeker een aanmoediging om verder te doen! Met dank aan iedereen die zich inzet voor de Bij.

Elke Rombauts

32

De taal van de bijen‌..

Door Jef Beuckelaers Met deze titel hadden we enkele jaren terug een lesonderwerp samengesteld, dat we in onze gilde en er buiten in andere verenigingen uit de doeken gedaan hebben. Nu stel ik vast dat er in de pers artikelen verschijnen van onderzoeken waarin verkondigd wordt dat er ontdekt is dat de bijen verschillende talen hebben, men vindt het warm water uit! Ik leg uit: we weten dat de bijen die van een drachtveld komen met bewegingen die we dansen noemen aan hun volksgenoten vertellen van welke voedselbron ze eten meegebracht hebben. Dit gedrag werd door Dr. Karl von Frisch ontdekt en bestudeerd waarvoor hij in 1973 de Nobelprijs voor natuurkunde kreeg In die tijd had ik 2 jaar bijen en het onderwerp trok mij wel aan. Bij de vaststelling dat bijen met mekaar informatie uitwisselen stelde Dr. Karl von Frisch ook vast dat bijen van een verschillend ras in dezelfde omstandigheden er een ander danspatroon op na hielden. Zo zullen de bijen van 2 volken van verschillend ras en geplaatst in eenzelfde drachtgebied de boodschap over de voederplaats op een andere manier vertellen.

Wanneer we het over de kwispeldans hebben – zie figuur – dan zullen de haalbijen van het ene volk meer kwispelbewegingen tonen om de afstand van de kast tot het drachtveld aan te geven, en dit voor dezelfde boodschap!

Dit wil zeggen dat de bijen van 33

verschillende rassen eenzelfde boodschap op een andere manier aangeven, waardoor er verklaard kan worden dat ze een verschillende taal hebben. Door eigen vaststellingen en door informatie-uitwisselingen met andere imkers die betrokken waren in het selecteren van honingbijen kwamen we er achter dat bij het invoeren van een nieuwe koningin in een bijenvolk van een ander ras, deze koningin afgestoken werd wanneer haar nakomelingen uit lopen. Waarom is dit? De haalbijen van de nieuwe koningin gebruiken een andere taal dan de oorspronkelijke bewoners en ze verstaan deze taal niet of begrijpen ze verkeerd vanwege het andere danspatroon. De haalbijen die met de verkeerde boodschap uitvliegen, om eten, komen leeg terug thuis. Dit zijn signalen dat er wat misgaat met de nieuwe nakomelingen en men zal de koningin vervangen door ze af te steken en nieuwe doppen op te trekken om een andere koningin op te kweken, waarmee het meestal ook mis zal gaan. De kennis over de taal der bijen die Dr. Karl von Frisch ons gegeven heeft is nog steeds actueel! Ik formuleer hierbij een vraag voor de aandachtige lezer. Hoe kunnen bijen de dansfiguren van andere bijen zien in een pikdonkere kast of korf?

Reizen met de bijen 34

Naar de bijen in Corona tijden Verduidelijking Coronamaatregelen Bron: KONVIB Beste imkers, We begrijpen dat de maatregelen genomen door de federale overheid inzake de indijking van de besmetting van de Belgische bevolking met het corona virus zorgen voor ongekende restricties, ook bij het imkeren. Al eerder hebben we daarover gecommuniceerd. We stellen echter vast dat sommige regels niet goed begrepen worden, en dat kan diverse problemen veroorzaken.

1. Betreffende toegelaten verplaatsingen.

Besef dat het verplaatsen van bijenkasten nu ENKEL toegelaten wordt als men onderweg is naar een beroepsteler. Zorg dat u voldoende info over uw teler bij u hebt; bijvoorbeeld een mail waarmee hij kasten aanvraagt voor de bestuiving. Alleen dan kan er sprake zijn van een verplaatsing in het kader van een beroepsactiviteit. Zorg ook dat u steeds zijn gsm-nummer en adres bij u hebt. Neem de meest realistische kortste weg tussen vertrekadres en plaats van aankomst.

35

Kasten verplaatsen van eigen locatie A naar eigen locatie B MAG ALS HOBBY-IMKER NIET. Men mag wel naar de eigen diverse standen rijden om uw bijen te verzorgen.

Wat u hierin kan helpen om u te rechtvaardigen bij controle is een kopie van het FAVV dossier waarin men uw diverse standen kan terugvinden. Hoe u dit document kan vinden staat op de website van Libvzw (www.libvzw.be) of kan u aanvragen via de website van het FAVV. U reist best enkel met ĂŠĂŠn gezinslid. Tijdens de werkzaamheden de reglementaire afstand bewaren ten opzichte van anderen. Draag desnoods een mondmasker.

Zelf aanvoeren van aangekocht teeltmateriaal (koninginnen, kweekkastjes, ...) valt ook niet onder essentieel vervoer en is dus verboden. Verplaatsen van bijen over de landsgrenzen zijn sowieso zeer problematisch geworden, na het sluiten van de grenzen.

2. Betreffende aankoop van materialen Er zijn momenteel enkel winkels open die mensen- of dierenvoeding verkopen. Imkersmateriaal is niet meer verkrijgbaar via deze weg.

De enige manier om imkersmateriaal aan te schaffen is ONLINE. De verkoper zorgt dan voor de levering bij u ter plaatse. Omruilen van verkeerd gekochte goederen achteraf zal dus moeilijk zijn.

3. Bijenzwermen Probeer zwermen te vermijden en pas daartoe uw bedrijfsmethode aan; zelfs indien u principieel tegen bent, dan nog moet u 36

verplaatsingen omwille van zwermen zoveel mogelijk vermijden. Er zijn zwermverhinderingsmethoden genoeg ter beschikking en omwille van het feit dat een groot deel van de bevolking van thuis uit werkt, is er ook meer tijd om preventieve controles uit te voeren.

4. Bijkomende informatie.

Baseer u niet op geruchten of op informatie waarvan u de achtergrond niet kent. Gebruik uw gezond verstand alvorens u een actie uitvoert en informeer u hierover. U kan contact opnemen met uw gemeentebestuur of de lokale politie. Raadpleeg ook onze website. Daarop gaat u steeds de laatste informatie waarover we beschikken vinden. Om uw specifieke vragen te beantwoorden hebben we een informatiepunt opgericht, waar u met uw specifieke vraag vanaf nu terecht kan: Penningmeester.konvib@gmail.com We zorgen voor een antwoord binnen de 24 u, eventueel nemen we contact op met uw lokale overheid of met FOD Binnenlandse zaken.

P. Duts Voorzitter

Mailadressen ’t Polleken wordt nog steeds verspreid op papier. Op de website vind je eveneens een elektronische versie. Veel van onze leden hebben reeds een e-mailadres. Via deze adressen kunnen we korter op de bal spelen en recente berichten verspreiden. Heb je een e-mailadres en wens je ook via deze weg op de hoogte gehouden te worden, stuur een mail naar info@imkersgildeneerbrabant.be 37

VEGER Een veger maken we 1 maand voor de zomerdracht (voor 15 mei) zodat de nieuwe koningin aan de leg is tijdens de zomerdracht.

Doelstelling: - zwermvoorkoming - moerteelt Beginsituatie: - sterk bevolkte kast - met voor zwermdrift Uitvoering: Methode 1:

• we zoeken de moer en het raam waarop ze zit en hangen dit in een nieuwe kast • langs beide zijden van de moer hangen we een uitgebouwd raam • vervolgens aan beide zijden een wasraam • 2 voerramen (plaatsen na het afvliegen: roven!)

• open ruimten opvullen met vulblokken • we kloppen uit het moedervolk 8 à 9 ramen bijen in de nieuwe kast 38

• de nieuwe kast met de oude moer wordt op een andere plaats gezet • het moedervolk blijft staan en is nu moerloos en zal dus bijgevolg redcellen optrekken

Nieuwe kast met oude moer

VEGER

Methode 2: wanneer we de koningin niet vinden • dag 0: moerrooster tussen de 2 broedkamers plaatsen (er zijn nu 2 roosters!)

• dag 7: veger maken zoals hierboven: 1 broedraam, 2 uitgebouwde ramen, 2 wasramen, 2 voederramen en vulblokken • alle bijen uit de broedkamer met de koningin in nieuwe kast kloppen Behandeling stamvolk: • ofwel na 10 dagen alle doppen breken en edelcel of nieuwe moer invoeren • ofwel tuten en kwaken afwachten (na 12 tot 13 dagen): doppen breken + een paar jonge moeren laten lopen (moer uit redcel!)

Men kan de veger overwinteren als reservevolk om dan na de winter te verenigen met het hoofdvolk (Aalstermethode).

Uittreksel uit "Bijenhouden in de 21ste eeuw" door Dirk Desmadryl 39

40