τον πολιτισμό της, την καθημερινή της εξέλιξη, την ίδια της την συγκρότηση. Ιδού η ίδια (αιρετική) παρατήρησή μου με πιο καθαρό τρόπο: Το μανιφέστο Θεοτοκά δεν ήταν άλλο από το παραπλήρωμα μια πολιτικής αντίληψης που είχε ήδη γεννηθεί, τίποτε παραπάνω από ένα αναιμικό ανάχωμα μιας μικροαστικής (όχι μεγαλο-) κάστας που έπρεπε οπωσδήποτε να ξεμπερδεύει με τους αμφισβητίες της. Στο πολιτικό πεδίο τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, χρειάστηκαν πολλά χρόνια και πολύπλοκες διαδικασίες για να επιτευχθεί ο σκοπός, στην λογοτεχνία στάθηκαν αρκετές οι συντονισμένες επιθέσεις μιας «πνευματικής πρωτοπορίας» και ήδη από τον δεύτερο πόλεμο το πνεύμα του Θεοτοκά έχει κυριαρχήσει. Στην πολιτική η αριστερά, η όποια αριστερά, έγινε ακίνδυνη όταν ενσωματώθηκε, όμως η «ανευλαβής ποιητική γενεά» που γράφει αλλού ο Τασάκος (μου άρεσε ο όρος και τον υιοθετώ προσωρινά), δεν ήταν δυνατόν από την φύση της να ενσωματωθεί, να στρογγυλέψει, να υποχωρήσει. Καλά καλά δεν πρόλαβε να ανθίσει, το πρώτο γιατί οι εκπρόσωποί της εγκατέλειψαν τα μάταια νεότατοι και ταλαιπωρημένοι (ναι, ο βιολογικός παράγοντας έχει κι αυτός το μερίδιό του στη ροή της λογοτεχνίας) και το δεύτερο γιατί ένα συμπαγές (ακόμη και όταν φαινομενικά δεν είναι έτσι) ρεύμα της λογοτεχνίας πυροδότησε τα κανόνια για την εξόντωσή της. Σαν να ακούω τις πρώτες ενστάσεις. Θα πουν κάποιοι: «Οι ιδέες είναι ιδέες, η ποίηση είναι
ποίηση, όταν κάποιες από αυτές επικρατήσουν πάει να πει πως έχουν την δύναμη της αξίας και της ποιότητας. Κι έπειτα Καβάφης και Καρυωτάκης δεν εξαφανίστηκαν, κάθε άλλο. Η ποίησή τους όχι μόνο επιβίωσε, μα δείχνει και ακλόνητη και σε νεότερες συνειδήσεις…». Οι (δικαιολογημένες) αυτές αντιρρήσεις με τον ένα ή άλλο τρόπο έχουν αποτυπωθεί και σε πολλά άρθρα κατά καιρούς και για τούτο η άποψη που γράφω παραπάνω απαιτεί κάποια παραπάνω ανάλυση και μερικές διευκρινήσεις. Για το πρώτο: Ουδείς μπορεί να αρνηθεί (και όχι βέβαια επειδή υπάρχουν τα Νόμπελ) την ποιητική αξία της λεγόμενης γενιάς του 30. Αναμφισβήτητα Σεφέρης, Ελύτης, Βρεττάκος, Ρίτσος και μερικοί ακόμη είναι στέρεοι και πολύ σημαντικοί ποιητές, κάποιοι από αυτούς όπως ο Ελύτης ακόμη και στα πιο μέτρια έργα τους γράφουν γνήσια ποίηση. Στην πεζογραφία τα κείμενα τις περισσότερες φορές δεν έχουν την ίδια δύναμη, μα και εκεί υπάρχουν φωνές ιδιαίτερα αξιόλογες. Άλλωστε όταν μιλάμε πια για γενιά του 30 στο νου μας δεν έχουμε ένα τέρμα, ένα όριο, ο χαρακτηρισμός έχει εμφανέστατα «ξεχειλώσει» και φτάνει ως τις μέρες μας – μία πρώτη και πολύ σοβαρή απόδειξη πως έχουμε ξεφύγει πλέον από την φιλολογική κατάταξη και έχουμε περάσει στην καταγραφή μιας ευρύτερης νοοτροπίας και κοινωνικής συμπεριφοράς. Όσο και αν κάποιοι μιλούν για την δεύτερη, τρίτη, τέταρτη κ.ο.κ μεταπολεμική λογοτεχνική γενεά, η χρήση αυτής της άχρωμης ορολογίας καταδεικνύει ακριβώς την μονιμότητα με την οποία ο δογματισμός της γενιάς του 30 έχει διοριστεί σε συνειδήσεις και πνευματικές κοινότητες. Οι (λίγοι) επικριτές της γενιάς του 30 την κατηγορούν για «αστικοποίηση», συντηρητισμό, φτάνουν πολλές φορές να μιλήσουν και για συμπεριφορές κλίκας και διαπλοκής, μα όλα αυτά, παρόλο που αναδεικνύουν κάποια χαρακτηριστικά, δύσκολα μπορούν να περιγράψουν τον λογοτεχνικό εμφύλιο με την γενιά που προηγήθηκε. Ας επιχειρήσω λοιπόν μια αντίστιξη που νομίζω αποδίδει συνολικότερα ένα διαχρονικό σημείο της γενιάς του 30 και ερμηνεύει καλύτερα το γιατί
105