01dec5ab

Page 23

WEEKLY PUNJAB NEWS

December 02 - 08 , 2011

23

mInfr-ey-Ìiqh

iswK kOm dy mhfn jrnYl bfbf bMdf isMG bhfdr ny ipMz cwpVicVI ivKy srbMsdfnI gurU goibMd isMG jI dy Coty sfihbËfidafˆ bfbf Ëorfvr isMG, bfbf Pqih isMG aqy mfqf gujrI jI dI Èhfdq aqy muÊl ÌOjfˆ dy jbr-Ëulm df bdlf 12 meI 1710 nUM ilaf sI. ies dy bfvjUd smyˆ dy hukmrfnfˆ ny bfbf bMdf isMG bhfdr dI ies kurbfnI nUM bhuqI qvwjoˆ nhIˆ idwqI. ies dI imsfl ipMz cwpVicVI qoˆ imldI hY. ies nUM 300 sfl bfad vI ieiqhfsk ngr df drj nhIˆ iml sikaf. iewQoˆ qwk ik ies DrqI `qy bfbf bMdf isMG bhfdr dI ZuwkvIˆ Xfdgfr vI nhIˆ bxfeI geI. ies kfrn ajo k I nO j vfn pIVH I nU M cwpVicVI dy mYdfny ivwc isMGfˆ qy muÊl ÌOjfˆ drimafn hoey Gmfsfn XuwD bfry bhuqI jfxkfrI nhIˆ hY pr hux mOjUdf srkfr aqy ÈRomxI kmytI dI pihlkdmI sdkf Buwlyivsry ipMz cwpVicVI ivKy bfbf bM d f isM G bhfdr dI ivlw K x Xfdgfr bxfeI jf rhI hY. ies asQfn `qy imwtI df iewk Auwcf itwbf Ausfr ky Aus `qy bfbf bMdf isMG bhfdr df aflIÈfn buwq sjfieaf igaf hY. ies qoˆ ielfvf keI hornfˆ isMGfˆ dy buwq vI Auwcy itwibafˆ Auqy suÈoiBq kIqy gey hn aqy krIb 300 Puwt AuwcI mInfr-ey-Pqih df kMm lgBg mukMml kr ilaf igaf hY. ies ieiqhfsk Xfdgfr nUM pMjfb dy muwK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl smuwcI sMgq dy spurd krn jf rhy hn. ies Qfˆ `qy iewk Epn QIeytr vI bxfieaf igaf hY. ies Xfdgfr df muwK gyt lfˆzrfˆ myn sVk vfly pfsy rwiKaf igaf hY, ijs nUM Cy mfrgI sVk nfl joiVaf jfvygf. ies dy do vwzy drvfËy lwkV dy bxfey gey hn. pRfpq jfxkfrI anusfr 12 meI 1710 nUM iewQoˆ dy mYdfn ivwc ÈR o m xI ÈhId bfbf bM d f isM G bhfdr dI agvfeI ivw c isw K XoiDafˆ dI sUbf srihMd vËIr Éfn smyq muÊl ÌOjfˆ nfl Ëbrdsq jMg hoeI sI. AunHfˆ ny Ìqih hfisl kr ky ies ipMz nUM sUbf srihMd dy kbËy `coˆ afËfd krvfieaf sI. sUbf srihMd nfl lohf lYx leI bfbf bMdf isMG bhfdr dI agvfeI vflI iswKfˆ dI ÌOj ny iewQy ryq dy krIb 30 Puwt Auwcy itwibafˆ df shfrf ilaf. bfad ivwc smyˆ dy hukmrfnfˆ aqy pMQk lIzriÈp ny

ies ipMz nUM iblkwl axgOilafˆ kr idwqf. ies jMg ivwc kurbfnI dyx vflf iewk iswK BfeI Pqih isMG mukqsr iËlHy dy ipMz Piqh isMG vflf df invfsI sI. ies dy bfvjUd ipCly simafˆ `c srkfr vwloˆ ies DrqI dI sfˆB-sMBfl leI koeI Tos kdm nhIˆ cuwikaf igaf. cwpVicVI Kurd aqy klfˆ dI sfˆJI hwd `qy siQq gurU nfnk PfAUˆzyÈn pbilk skUl nyVy jMz df iewk bhuq purfxf ruwK hY. dwisaf igaf hY ik srihMd Pqih krn qoˆ bfad ies ru w K nfl bfbf bM d f isM G bhfdr ny vËIr Éfn dy imRqk srIr nUM puwTf lmkfieaf sI. ies mgroˆ bfbf bMdf isMG bhfdr vËIr Éfn dI lfÈ nUM afpxy GoiVafˆ ipwCy nUV ky srihMd qwk GVIs ky lY gey sn. cwpVicVI qoˆ srihMd qwk krIb 20 iklomItr df pYˆzf hY. sfˆ B - sMBfl Kuxoˆ awj ienHfˆ ivrfsqI itwibafˆ dI hoˆd hI imt geI hY. hux AuQy ryq dy Auwcy itwby nhIˆ idsdy sgoˆ AuQy JfVIafˆ Auwg peIafˆ hn pr hux ies Qfˆ `qy imwtI dy bxfAutI itwby bxfey gey hn. ies jMg dOrfn bfbf bfË isM G ny sU b f srihM d vËIr Éfn nUM iblkul sfhmxy ho ky llkfiraf sI aqy bfË isMG ny vËIr Éfn Auqy brCy nfl pihlf vfr kIqf. brCf vËIr Éfn dy GoVy dy mwQy ivwc jf ky lwigaf. ies AuprMq muÊl ÌOjfˆ ivwc dihÈq PYl geI. AunHfˆ sfirafˆ ny iekwTy ho ky bfbf bfË isMG Gyrf pf ilaf. muÊl ÌOjfˆ ivwc bfË isMG nUM iGiraf dyK ky bfbf bMdf isMG bhfdr aqy Pqih isMG qurMq mdd leI awgy af gey. Pqih isMG ny afpxI qlvfr dy Ëordfr vfr nfl vËIr Éfn nUM moZy qoˆ lY ky CfqI qwk cIr ky rwK idwqf. ies qrHfˆ isMGfˆ ny vËIr Éfn nUM sdf dI nIˆd sulf idwqf. ies qoˆ bfad muÊl ÌOjI jMg df mYdfn Cwz ky Bwj inkly. ieMJ isMGfˆ ny srihMd Pqih hfsl kIqI. bfbf bfË isMG nUM srihMd df sUbydfr Qfp ky pihlf rfjBfg vI soˆipaf igaf sI. iswKfˆ ny kOm dI Éfqr anykfˆ lVfeIafˆ lVIafˆ hn pr cwpVicVI `c hoieaf Gmsfn XuwD iswK ieiqhfs ivwc mhwqv pUrn sQfn rwKdf hY ikAuˆ jo ies lVfeI `c iswKfˆ ny bMdf isMG dI agvfeI hyT muÊl ÌOjfˆ nUM krfrI hfr idwqI

sI. ieh mihmU d gËnvI aqy muhMmd gOrI dy hmilafˆ mgroˆ Bfrq dyÈ ivwc sQfpq hoey ieslfmI rfj iÉlfÌ smuwcy AuwqrI Bfrq ivwc ieh lVfeI pihlI lVfeI sI, ijs ivwc mugl ÌOj nUM krfrI hfr df mUMh dyKxf ipaf sI. ies lVfeI ivwc ÈhId hoey isMGfˆ aqy muÊl ÌOjIafˆ dy jvfnfˆ df Au n H f ˆ dIafˆ Dfrimk rsmfˆ mu q fibk aM i qm sM s kfr kIqf igaf. muÊl ispfhIafˆ nUM ies Kyqr ivcly ipMzfˆ dy kbirsqfnfˆ ivwc dÌnfieaf sI jdoˆik vËIr Éfn aqy suwcf nMd dIafˆ lfÈfˆ nUM spurd-ey-Kfk krn dI bjfey botI-botI krky kuwiqafˆ nUM Kuafieaf igaf. iehI iek kfrn hY ik pMjfb ivwc vËIr Éfn dI kbr nhIˆ hY. iewQoˆ qwk ik ijwQy sUbf srihMd ny lMmf icr Èfsn clfieaf, AuQy vI Aus df koeI

gulfmI qoˆ injfq idvfeI. sMn 1710 qoˆ lY ky 1715 qwk bMdf isMG bhfdr ny rfj sfˆiBaf. muÊl ÌOjfˆ ny lMmI cuwpI qoˆ bfad jbrdsq GyrfbMdI krky bfbf bMdf isMG bhfdr nUM 700 isMGfˆ smyq gurdfs kMgfr dy iklHy qoˆ bMdI bxf ilaf aqy AunHfˆ nUM idwlI lY gey. AuwQy iewk hfQI Aupr lohy dy mËbUq ipMjry ivwc bMdf isMG nUM bMd krky idwlI dIafˆ glIafˆ `coˆ Gumfieaf igaf aqy lokfˆ nUM ieh sunyhf idwqf igaf ik muslmfnfˆ df vYrI Ëflm hY, ijs ny muslmfnfˆ dy pirvfrfˆ dy pirvfr AujfV idwqy aqy lo k fˆ dy mnfˆ aM d r Ëihr Goilaf. muÊlfˆ ny pihlfˆ qfˆ afey idn isMGfˆ nUM kql krnf ÈurU kr idwqf. AunHfˆ ny jbr dIafˆ hwdfˆ pfr krdy hoey bMdf isMG bhfdr dy puwqr df klyjf kwZ ky ËbrdsqI AunHfˆ dy mUMh ivwc pfieaf. aÉIr bMdf isMG df bMd bMd kwt ky AunHfˆ nUM ÈhId kr idwqf igaf. ies ieiqhfsk ngrI ivwc hux qwk 12 meI 1957 nUM mfstr qfrf isMG, sfl 1978 aqy iPr 2000 ivwc muwK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl do vfr iewQy PyrI pf cuwky hn. jQydfr gurcrn isMG tOhVf vI iewQy hfËrI Br ky gey hn. sfl 1987-88 ivwc Aus smyˆ dy pMjfb dy rfjpfl aYws[aYws[rya vwloˆ cwpVicVI nUM rUpngr iËlHy df sB qoˆ vDIaf ipMz aqy jorf isMG Buwlr nUM srvoqm srpMc df iÉqfb dy ky invfijaf igaf sI. bfad ivwc ieh iKqfb kyvl AunHfˆ dy Gr dI cfr dIvfrI ivwc hI kyvl ÈoapIÈ bxky rih gey hn ikAu ˆ i k hu x qw k ies ipM z nU M ieiqhfsk ngr vjo ˆ srkfrI

nfmo-inÈfn nhIˆ hY. ÈhId isMGfˆ df mu h flI ny V ly ipM z so h fxf, sYktr-44 cMzIgVH, ipMz mfxk mfjrf smy q ho r nfˆ ipM z fˆ ivw c sskfr kIqf igaf. iewQy ÈhId isMGfˆ dI Xfd ivwc aflIÈfn gurduafrf sfihb Ausfry gey hn. cwpVicVI dy Gmsfn XuwD qoˆ bfad muslmfn BfeIcfry dy lok cup-cpIqy afpxf borIaf-ibsqr gol krky Bwj gey sn. bfad ivwc smyˆ dy hukmrfnfˆ ny dyÈ dI su r w i Kaf ivw c aihm Xo g dfn pfAux vfly BfrqI Ìj dy jvfnfˆ nUM ienHfˆ ipMzfˆ ivwc ËmInfˆ alft krky vsfieaf sI. ies qrHfˆ bfbf bMdf isMG bhfdr sdkf byËmIny lokfˆ nUM ËmInfˆ dy mflk bxfieaf igaf. bfbf bMdf isMG bhfdr ny cwpVicVI dI ies jMg rfhIˆ 18vIˆ sdI ivwc krIb 800 sflfˆ dI

mfnqf nhIˆ idwqI geI. cwpVicVI Kurd qy cwpVicVI klfˆ dy vsnIkfˆ ny afps ivwc ÌYslf krky dovyˆ ipMzfˆ dI sfˆJI hwd `qy bfbf bMdf isMG bhfdr dI Xfd ivwc sfˆJf gurduafrf sfihb Ausfiraf sI. ijs nUM hux Zfh idwqf igaf hY aqy Aus dI Qfˆ hux kfrsyvf vfly bfbf hrbMs isMG idwlI vfilafˆ vwloˆ bfbf bMdf isMG bhfdr dI Xfd ivwc iewk aflIÈfn gurduafrf sfihb dI AusfrI krvfeI jf rhI hY pr hux kfrsyvf df kMm bMd ipaf hY. ies bfry sMgq dwsdI hY ik hux iewQy srkfr aqy ÈRomxI kmytI vwloˆ Xfdgfrfˆ bxfeIafˆ jf rhIafˆ hn. ies leI kfr syvf vfly bfibafˆ nUM ieh zr hY ik ikqy AunHfˆ vwloˆ Ausfry gey ieiqhfsk gurduafrf sfihb nUM ÈRomxI kmytI afpxy aDIn nf lY lvy.

iswK kOm dy mhfn jrnYl bfbf bMdf isMG bhfdr ny muhflI nyVly ipMz cwpVicVI ivKy srbMsdfnI gurU goibMd isMG jI dy Coty sfihbËfidafˆ bfbf Ëorfvr isMG, bfbf Pqih isMG aqy mfqf gujrI dI Èhfdq df bdlf lYx leI sMn 1710 ivwc 12 meI vfly idn sUbf srihMd vËIr Éfn smyq sYˆkVy muÊl ÌOjfˆ nfl lVfeI lVI sI. Aus vyly muhflI nyVly keI ipMzfˆ sohfxf, kuMBVf, mOlI aqy mtOr afid vsnIkfˆ ny jMg dOrfn isMGfˆ nUM lMgr iqafr krky cwpVicVI dy mYdfn vflI Qfˆ `qy phuMcfieaf aqy ËÉmI isMGfˆ dI vyly kuvyly mwlmH pwtI vI kIqI. ipMz sohfxf dy vsnIk aqy smfj syvI jQydfr mfn isMG dwsdy hn ik cwpVicVI dI jMg dOrfn isMG sUbf srihMd vËIr Éfn dIafˆ muÊl ÌOjfˆ dy jrnYl BOr Kfˆ nUM bMdI bxf ky aqy GoiVafˆ dy ipwCy bMnH ky GVIsdy hoey ipMz sohfxf lY afey. Aus nUM sohfxf `c siQq CwpV kMZy iewk broty dy drÉq nfl puwTf lmkfieaf igaf, ijwQy Aus nUM mOq dy Gft Auqfr idwqf. bfad ivwc ies CwpV nUM BOrf Kfˆ dy toBy nfl jfixaf jfx lwgf. lMmfˆ arsf pihlfˆ qwk ies toBy dy pfxI nUM ipMz dy biÈMdy vrqoˆ ivwc ilafAuˆdy sn. iewQy aOrqf kwpVy afid DoˆdIafˆ sn pr hux ieh ivrfsqI toBf smyˆ dIafˆ srkfrfˆ dI kiQq axdyKI kfrn ies df pfxI byhwd gMDlf ho igaf hY. ies qoˆ ielfvf muhflI dy ipM z mtO r ivw c ieiqhfsk gurduafrf mfqf suMdrI sfihb ivwc BwTIafˆ mOjUd sn, ijwQy cwpVicVI dy jMg dOrfn isMGfˆ Éfqr lMgr iqafr kIqf jfˆdf sI. mOjUdf smyˆ pMjfb srkfr vwloˆ ies jMgI Xfdgfr nUM Cy mfrgI sVkfˆ nfl joVn dI Xojnf AulIkI geI hY. Xfdgfr df muwK gyt lfˆzrfˆ muwK sVk vfly pfsy bxfieaf igaf hY. ies qoˆ ielfvf cwpVicVI nfl juVdIafˆ aqy Xfdgfr qwk phuMcx vflIafˆ sfrIafˆ sVkfˆ dI murMmq kIqI jf rhI hY qfˆ jo iewQy puwjx vflIafˆ sMgqfˆ nUM koeI idwkq nf hovy. bfbf bMdf isMG bhfdr ny cwpVicVI dy mYdfny jMg `c muÊl ÌOjfˆ nfl lohf lY ky iswKfˆ dI afn qy Èfn nUM bcfieaf. AunHfˆ ny pihlf iswK rfj sQfipq krky pMjfb dy byËmIny lokfˆ nUM ËmInfˆ dy mflk bxfieaf sI. iesy lVI qihq Auwqr pRdys (XU[pI[) dy Dnorf ielfky nfl sbMDq rfjpUq Grfixafˆ dy pirvfrfˆ nUM bfbf jI ny jgIrIafˆ bKÈIafˆ sn. ienHfˆ rfjpUq Grfixafˆ ivwc jQydfr mfn isMG sohfxf dy puriKafˆ df nfˆ vI Èfml hY. cwpVicVI smyq nyVly ipMzfˆ `coˆ jMg dy idnfˆ ivwc isMGfˆ dy kfrnfmy sux muslmfn BfeIcfry dy lok zrdy mfry rfqo-rfq Bwj inkly aqy ipMzfˆ dy ipMz KflI ho gey sn. bfad ivwc ipMz cwpVicVI Kurd, jo Aus smyˆ aMbflf iËlHy df ipMz sI, nUM mfzl grfm dy qOr `qy vsfieaf igaf sI. iew Q y 30-30 Pu w t cO V Iafˆ glIafˆ aqy spYÈl plft kwt AunHfˆ glYˆtrI aYvfrz pRfpq ÌOjIafˆ nUM idwqy gey, ijnHfˆ pihlI aqy dUjI aflmI jMg ivwc ÈlfGfXog kMm

kIqf sI. cwpVicVI dI kuwl afbfdI `co ˆ krIb 98 ÌIsdI afbfdI anusUicq jfqIafˆ dy lokfˆ dI hY. cw p VicVI Ku r d aqy klfˆ dI pihlfˆ iewk hI pMcfieq huMdI sI. bfad ivwc ieh do vwKry-vwKry ipMz sQfpq ho gey. ieMdr isMG nUM ipMz df pihlf srpMc bxn df mfx pRfpq hoieaf jdoˆik bfad ivwc jorf isMG Buwlr ny lMmfˆ icr srpMcI kIqI. Aus ny hux qwk ipMz dy ieiqhfs nUM sfˆB ky rwiKaf hoieaf hY. jdoˆ kdy vI srkfrI pwDr `qy bfbf bMdf isMG bhfdr dI Èhfdq dI gwl qurdI hY qfˆ hmyÈfˆ hI sRI Buwlr dIafˆ syvfvfˆ leIafˆ jfˆdIafˆ hn. Drm isMG, alI isMG, BfeI mnI isMG smyq hornfˆ ÈhIdfˆ dy buwqfˆ Qwly AunHfˆ dI jIvnI ilKI jfvygI qfˆ ik iswK sMgqfˆ aqy afAux vflIafˆ pIVHIafˆ nU M ies jgH f dy ieiqhfs bfry jfxkfrI iml sky. ies qoˆ ielfvf kuJ ËmIn ivwc iJVI, ijwQy drÉqfˆ dy JuMz hn, nUM vI ivrfsq vjoˆ sfˆiBaf jfvygf aqy ies pivwqr DrqI `qy srkfr vwloˆ QIm pfrk bxfieaf jfvy g f. iesy dO r fn srkfr pfs kuJ jQybMdIafˆ vwloˆ ies Kyqr ivwc mInfr-ey-Éflsf bxfAux df vI suJfa Byijaf igaf sI pr bfad ivwc ies Xfdgfr df nfˆ mInfr-ey-Ìqih rwK idwqf igaf. ies qoˆ bfad bfbf bMdf isMG bhfdr df buwq loh top jfˆ dsqfr vflf hox aqy ies Xfdgfr df nfˆ Éflsf burj rwKx afid bfry vI ivvfd iCiVaf sI. ies bfry ÈRomxI kmytI dy mYˆbr qy pMQk afgU BfeI hrdIp isMG vwloˆ lgfqfr hukmrfnfˆ aqy ÈRomxI kmytI nUM ies ieiqhfsk Xfdgfr dI idw K ÉflsfeI bxfAu x dI qjvIË ByjI geI pr ies vwl bhuqI qvwjoˆ nhIˆ idwqI geI. ies bfry BfeI hrdIp isMG df kihxf hY ik cwpVicVI ivKy iswK kOm dy mhfn jrnYl bfbf bMdf isMG bhfdr dI Xfd ivwc bxfeI jf rhI jMgI Xfdgfr dIafˆ ÉfmIafˆ nUM dUr nf krnf pMjfb srkfr aqy ÈRomxI kmytI dI iswK ivroDI soc df pRqIk hY. hflfˆik kuJ smfˆ pihlfˆ ielfky dy krIb pMj hËfr qoˆ vwD iswKfˆ vwloˆ dsqKq krky sfˆJy qOr `qy ies ieiqhfsk Xfdgfr dI idwK ÉflsfeI bxfAux dI Ëordfr nfl mMg kIqI geI sI pr sUbf srkfr ny iswKfˆ dI ies mMg nUM nËr aMdfË kr idwqf. hrdIp isMG hurfˆ df kihxf hY ik iswK ieiqhfs dy mhfn XoDy aqy pihly Éflsf rfj leI lVI geI PYslfkuMn jMg dy asQfn `qy AusfrI jf rhI Xfdgfr dy nfˆ ivwc iswK, isMG, Éflsf, Éflsf rfj jfˆ bfbf bMdf isMG bhfdr df iËkr qwk nhIˆ hY. srkfr vwloˆ Xfdgfr df nfˆ `cwpVicVI jMgI Xfdgfr` aqy `Ìqih mInfr` rwKx dI qjvIË hY jdoiˆ k iswK sMgqfˆ vwloˆ ies Xfdgfr df nf `bfbf bMdf isMG bhfdr jMgI Xfdgfr` aqy tfvr df nfˆ `Éflsf rfj burj` rwKx dI mMg kIqI jfˆdI rhI hY. ipM z cw p VicVI dy pu r fxy gurduafrf sfihb ivwc muwK mMqrI pRkfÈ isMG vwloˆ sQfpq kIqI geI lfiebryrI nfmo-inÈfn vI nhIˆ irhf. - drÈn isMG soZI


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.