26
il-Óadd, 3 ta’ :unju, 2012
C O L L A G E LETTERATURA
(Xellug)> Il-qoxra tal-ktieb, b’disinn tal-mara ta’ Sergio, Maryanne. Fir-ritratt ta’ ta[t lawtur jidher ma’ martu f’ritratt me[ud minn Erika Grasso u li hu riprodott fuq il-qoxra ta’ wara tal-ktieb ‘Imrar’
L-ewwel versi u rakkonti ta’ Sergio Grasso ‘Imrar’, Printwell Press, 2011 – 197 pa;na. ISBN> 978-99957-0-000-3 minn Patrick Sammut
Sergio Grasso hu wie[ed millkittieba ]g[a]ag[ (g[andu ftit iktar minn 20 sena) li g[amel il-pass kura;;u] li jippubblika r-rakkonti tieg[u f’;abra blisem ta’ Imrar. Dan hu ktieb ta’ 197 pa;na u li fih, Sergio Grasso (iben Anton) jalterna bejn versi u rakkonti. Fil-fatt, wie[ed isib 9 siltiet ta’ poe]ija (miktubin bil-vers tal-[dax) u 7 rakkonti. Insibu wkoll g[add ta’ sketches marbutin malkontenut tar-rakkonti, mag[mulin minn Maryanne Grasso, mart l-awtur. Is-siltiet versifikati
Grasso jag[]el li jifta[ Imrar b’silta poetika bl-isem ta’ Jitbexxaq is-Siparju – isservi b[ala tip ta’ da[la jew introduzzjoni fejn l-awtur jistqarr li dak li kiteb kien fuq kollox g[alih u mhux g[allqarrej. Silta poetika o[ra, dejjem mag[mula blendekasillabu, hi G[e]ie] :enituri. Jin[ass it-ton /iniku, sarkastiku u pessimist, imma fl-istess [in realist. Il-[ajja tinftiehem b[ala mixja lejn ilmewt. Mela, Grasso jistaqsi, biex jifir[u l-;enituri u lqraba meta titwieled tarbija? Silta o[ra ;;ib l-isem ta’ Min hu mieg[i u min mhux mieg[i, kontra tieg[i. Jin[assu influwenzi ta’ kittieba b[al Edgar Allen Poe u l-letteratura gotika. Hemm ix-xbieha tal-[assad b[ala simbolu tal-mewt, u anki lpatibolu. Min-na[a l-o[ra, Kelmet {oru g[andha mit-talba, mirrit u mill-indirizz lil dan l-alla li g[andu mill-passat imbieg[ed. Ix-xbihat li Grasso jnissel g[andhom millmitolo;iku u mis-surreali. Imbag[ad, Erba’ Bewsiet lil Marti Maryanne, jittrattaw kemm l-im[abba kif ukoll ilmewt. Dwar id-differenza bejn il-bniedem u l-annimal, huma l-versi Kelmtejn li]-
}ew; Qtates Uliedi, Carvia u Craver. Versi f’forma ta’ talba indirizzata lill-Mulej huma G[alija u G[al Min Hu B[ali. Anki hawn jispikkaw il-bi]a’, id-dlam u l-lejl li ma j[allikx tistrie[. F’It-Tebg[a talBniedem Grasso jikteb dwar il-bniedem li jmut, jindifen u ma jibqax ta’ did-dinja. Wie[ed jistaqsi: liema hi ttebg[a li jsemmi? Hi l-mewt li tibdel lil ;isem il-bniedem f’“moq]i]erija”? Anki fi IrRaqda, Grasso jitlob lillMulej biex iqum mir-raqda u jisma’ talbu. :eneralment, dawn ilpartijiet versifikati (li f’/erti ka]i je[tie;u limatura fejn jid[lu a//enti ritmi/i) ile[[nu l-[sibijiet, it-thewdin u tturmenti l-aktar profondi, mistura u mdallmin, li spiss a[na lkoll ikollna ma[]unin f’mo[[na imma nib]g[u nberr[uhom. G[alhekk, xi partijiet minnhom jistg[u jdarrsu lil dak li jkun. Ir-rakkonti Is-seba’ rakkonti li
jippre]entalna Grasso f’Imrar ivarjaw fit-tul: l-iqsar wie[ed hu ta’ seba’ pa;ni bl-isem ta’ :awhra Mitlufa, filwaqt li litwal wie[ed itul mat-38 pa;na u j;ib l-isem ta’ IdDarsa. Huma rakkonti li spiss huma ispirati minn sitwazzjonijiet ta’ niket. F’L-Ixkupa Grasso jittratta t-temi tax-xog[ol u talim[abba, flimkien mattradiment; jid[ol f’mo[[ ilprotagonist, mela fil-psike talbniedem li jg[addi minn waqtiet ta’ /ertezza u o[rajn ta’ dubji u in/ertezzi, ;enn u g[ira. Huma dawn tal-a[[ar li j;eg[luh jag[mel [wejje; talwa[x, anki jekk ikun l-iktar bniedem kwiet. Teknikament, Grasso j[addem id-djalogar u nnarrazzjoni fit-tielet persuna, flimkien mas-sempli/ità u l-
kon/i]joni. Hu jirrakkonta b’/erta impersonalità klinika. In-narrazzjoni fl-ewwel persuna tit[addem f’:awhra Mitlufa, fejn Grasso jalterna bejn il-[olm u r-realtà. Hu rakkont dwar persuna li m’g[adhiex [ajja. Jalternaw it-tifkira po]ittiva tag[ha u nniket tat-telfa tag[ha min[abba l-mewt. Il-qarrej jinduna li Sergio Grasso spiss i[obb jintrodu/i dik it-twist tal-a[[ar, li tista’ tkun kemm tajba kif ukoll [a]ina. Lil Sergio Grasso narawh b[ala r-rakkontatur orali ta’ dak li jislet direttament minn fomm il-popolin fir-rakkont Id-Destin ma Tixtrihx b’Karlin. L-awtur je[odna lura fi ]mien il-furbani, meta Malta kienet mag[mula minn ftit ir[ula li kienu spiss ta[t it-theddida tal-inva]ur. Grasso jmiss aspetti b[alma huma l-ilsien [a]in tan-nies tar-ra[al rigward min jg[ix flistess ra[al, in-nuqqas ta’ karità, l-g[ira, iddisperazzjoni li titwieled minnuqqas ta’ g[ajnuna li wie[ed isib madwaru, l-istigma li ma ta[rabx minnha, is-suwi/idju b[ala s-soluzzjoni unika u finali li sserra[ minn kull tbatija, u, paradossalment, ilmewt b[ala l-att ta’ m[abba estrem. Rakkont twil f’dil-;abra hu dak li j;ib l-isem tal-ktieb, mela, Imrar. Min qed jirrakkonta hawn hu l-iben, li qed jiftakar. Grasso jittratta rrelazzjoni missier-iben u anki t-tema tal-mard. Fuq na[a hemm il-missier li jaf li ma fadallux wisq [ajja u li qed jipprova jg[addi t-tag[lim lil ibnu (tag[lim li jg[id li trid tapprezza kull [lejqa [ajja); fuq l-o[ra hemm l-iben li
g[adu ma fehemx il-gravità tas-sitwazzjoni. Imrar hu wkoll rakkont dwar theddid, inkwiet bejn ilmi]]ew;in, omm possessiva u vjolenti, ipokrisija, u anki dulur ta’ min tilef lil missieru u ma fadallu lil [add lil min i[obb [lief lil annimal /kejken. Teknikament, Grasso jag[ti kas ta’ /erti dettalji li jrendu lillpersuna;;i verament [ajjin: ;estwalità, mod kif jitkellmu u jilbsu. Jispikkaw ukoll illaqmijiet. F’Ostji Misruqa Grasso jqieg[ed l-azzjoni l-ewwel f’dar, imbag[ad fi knisja, biex fl-a[[ar je[odna ;o mas;ar mudlam fejn isse[[ quddiesa sewda. Dan tala[[ar hu spazju fejn isse[[ il-;lieda bejn il-[a]in u ttajjeb. Rakkont mill-qosra ie[or hu }ew; ?rieket. L-ispazji fejn isse[[ l-azzjoni huma fittizji, g[alkemm g[andhom mir-realtà tar-ra[al Malti. Hemm ukoll l-ispazju ta//imiterju. B[ala rakkont, g[all-ewwel jidher bla sorpri]i, imma lejn l-a[[ar b[al ja[sdek. Mir-reali, Grasso jg[addi g[as-surreali, il-fantastiku u s-se[er. Sergio Grasso jag[laq blitwal rakkont tal-;abra, IdDarsa. Min qed jirrakkonta hu ]ag[]ug[. L-ambjent hu dak tal-famlja. L-awtur jinkludi parentesi dwar /erti pre;udizzji li lMaltin ibatu minnhom rigward in-nies bil-;ilda sewda. Mill-;did niltaqg[u mal-omm goffa fi kliemha. Kontra l-omm, il-figura talmissier hi inqas awtoritarja u tifhem iktar lill-iben li qed jirrakkonta.
Kontra l-kliem niggie]i talomm hemm l-umori]mu talmissier li f’[in minnhom jg[id: “Qed tag[mlu qisu le[aq is-sema. Qisux l-ewwel wie[ed li ggradwa! Da[[alha f’mo[[ok li llum issib aktar gradwati minn pastizzara.” (p. 171) Bil-mod il-mod, Grasso jintrodu/i /erti dettalji li jindikaw sinjali ta’ ossessjoni jew komportamenti abnormali fil-protagonist li jsir dentist u li jibda jsejja[ lid-dras “g[e]ie] tieg[i”. Dan xi ftit jew wisq jista’ jfakkar f’Gollum u /-/urkett tieg[u, li kien isejja[lu “My prescious”, f’Lord of the Rings ta’ J.R. Tolkien. Hawn ji;i ttrattat ka] ta’ ski]ofrenija, u ta’ bniedem mimli kunflitti ;ewwiena. G[eluq
In[oss li dan hu bidu tajjeb u sodisfa/enti g[al Sergio Grasso fil-qasam tannarrattiva lokali. Wie[ed ma jistax ma jiftakarx fil-kitbiet ta’ missieru, Anton, li hu wkoll ippubblika l-ewwel ktieb tieg[u meta kellu bejn wie[ed u ie[or l-istess età, fl1974. Nemmen li Sergio Grasso bil-kitba tal-wa[x, imma anki b’xejriet so/joe]istenzjali, jista’ jappella sewwa g[all-;enerazzjoni ]ag[]ug[a li dejjem tfittex lalternattiv f’kull qasam. Dan hu ;eneru li kien ]viluppat sewwa minn Anton Grasso matul dawn l-a[[ar 38 sena, imma ]gur li jista’ jkollna aktar sorpri]i minna[a ta’ ibnu jekk jibqa’ jie[u l-kitba bis-serjetà. Nemmen ukoll li jekk din id-darba l-pubblikatur ta’ Imrar kien l-awtur stess, darb’o[ra g[andu jag[mel ilkura;; u jfittex pubblikatur li jg[inu jberra[ aktar minn kitbietu. Milli qrajt, Sergio Grasso b[ala kittieb jipprometti tassew.