Driesteden Business nr1 2022 by Van Munster Media

D R IE S T E D E N - N O O R D V E L U W E

BUSINESS Jaargang 36 | nummer 1 | februari 2022

Z A K E N M A G A Z I N E V O O R D E R E G I O S T E D E N D R I E H O E K , N O O R D -V E L U W E , R A A LT E E N L O C H E M

ABN AMRO

PERSOONLIJKER, DIGITALER EN DUURZAMER ONDERNEMERS IN CORONATIJD: WINNAARS EN VERLIEZERS

ONDERNEMENDE BINNENSTAD ZUTPHEN ZIET TOEKOMST ROOSKLEURIG IN

Samen werken we aan duurzame groei. Synerlogic ontwikkelt, produceert en distribueert ingrediënten, voedingsadditieven, basischemie en reinigings- en desinfectiemiddelen. Samen met klanten werkt Synerlogic aan duurzame oplossingen van de toekomst, om zo de juiste oplossingen te leveren waar het nodig is en wanneer het nodig is.

Synerlogic

+31 26 3186704

Graafsingel 18-22

info@synerlogic.nl

6921 RT Duiven

www.synerlogic.nl

Nederland

INHOUDSOPGAVE

van munster m e d i a

g r o e p

van munster m e d i a

g r o e p

Zakenmagazine voor de regio Stedendriehoek, Noord-Veluwe, Raalte en Lochem. JAARGANG 36 Februari 2022, editie 1

REDACTIE ADRES MVM Productions BV, Postbus 6684, 6503 GD Nijmegen Kerkenbos 12-26C, 6546 BE Nijmegen Tel. (024) 373 8505, Fax (024) 373 0933 info@vanmunstermedia.nl UITGEVER Michael van Munster

SALES MANAGER Pieter van de Mosselaar Hoofdredactie Guus Hetterscheid REDACTIE BIJDRAGEN Wilma Schreiber, Aart van der Haagen Fotografie Evert van de Worp VORMGEVING / opmaak Jan-Willem Bouwman, Lisanne Cobussen DRUK Bal Media

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE VM Sales en Support B.V. Kerkenbos 12-24A, 6546 BE Nijmegen Tel. (024) 373 8505, Fax (024) 373 0933 info@vanmunstermedia.nl ABONNEMENTEN Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan met en looptijd tot 31 december en worden automatisch verlengd tenzij de abonnee uiterlijk voor 31 oktober schriftelijk opzegt. Abonnementsprijs per jaar 55 euro Copyrights Het auteursrecht op de in dit tijdschrift verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. © 2021 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever Website www.driestedenbusiness.nl

4 ABN AMRO: persoonlijker, digitaler en duurzamer 6 SprintWerkt continueert groei 8 Ondernemers in coronatijd: winnaars en verliezers 12 Personeelstekort: ‘Aandacht voor opleiding is een must!’ 14 EasySystems: de kracht van zelfstandig en samen 15 Crossdocking - GVT Transport & Logistics Apeldoorn 17 Column Daniels Huisman Advocaten 18 Centrum voor Bedrijfsopvolging focust zich op zowel ondernemer als onderneming 21 Parkeren in de toekomst 22 Factor 12: merkspecialisten die jou voorgoed anders willen laten kijken naar merken 26 Aarts Th. BV: ‘De prijs-kwaliteitverhouding van onze producten is altijd optimaal’ 29 Grote innovatiekracht in cyber-aanvallen in 2022 30 De Kleinbedrijf Index: ‘40% van de ondernemers leidt een marginaal bestaan’ 32 Werknemers vragen om andere leiderschapsstijl bij hybride werken 34 Ondernemende binnenstad zutphen ziet toekomst rooskleurig in 39 Literatuur 40 Gezondere werknemers: makkelijker dan je denkt 43 Publieke sector omarmt hybride werken, maar kampt met uitdagingen 44 De vier kapiteins van de Horeca Inspiratie maatschappij 46 Fusie- en overnamemarkt op recordkoers 48 Emile Roemer over uitbuiting van arbeidsmigranten 50 Column Harry Webers

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

V.l.n.r. Gerard Bernhards, Max Raaijmakers, Marco Pleket en Thea Braakhekke: “Al onze businesslines hebben een gezamenlijk doel: er zijn voor de klant en hem een persoonlijke en vlekkeloze bankervaring bieden.”

ABN AMRO:

PERSOONLIJKER, DIGITALER EN DUURZAMER Banking for better, for generations to come – dat is het kompas bij alles wat ABN AMRO doet. Dat houdt in: een persoonlijke bank in de digitale tijd, die problemen voor de klant in één keer goed oplost, met experts die 24/7 beschikbaar zijn. En een bank die begrijpt wat nu en in de toekomst relevant is voor de klant en waar de klantvraag het vertrekpunt vormt voor alle dienstverlening. “Zo creëren we waarde voor de lange termijn, verankerd in onze unieke vertrouwenspositie.”

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

COVERSTORY Tekst: Wilma Schreiber. Fotografie: Evert van de Worp

De grote uitdagingen in de huidige tijd – klimaatverandering, sociale ongelijkheid en Covid-19 – gaan gepaard met ongekende kansen door de toenemende connectiviteit, digitalisering en de behoefte aan duurzame impact. “Bij ABN AMRO nemen we onze rol in de samenleving serieus. Daarom willen we voor onze stakeholders een solide bank zijn die veiligheid biedt, een partner die samen met hen de toekomst vorm geeft”, aldus Gerard Bernhards, Manager Bedrijven bij ABN AMRO in de Stedendriehoek. De nieuwe strategie rust op drie pijlers: klantbeleving opnieuw uitvinden, klanten op weg helpen naar duurzaamheid en bouwen aan de bank van de toekomst. Tevens worden alle kantoren die blijven bestaan verduurzaamd via het eigen duurzame en circulaire GREENE-huisvestingsconcept. ABN AMRO kan alle typen klanten op eenzelfde locatie ontvangen. “Doordat relatiemanagers in dezelfde omgeving hun klanten kunnen ontvangen, samen van de spreekkamers gebruik maken en samen kunnen werken, kunnen zij ook meer en beter kennis delen en inspelen op kansen. Een ontwikkeling waar zowel de bank, adviseur, als de klant beter van wordt”, verklaart Max Raaijmakers, Private Banker. “Onze klanten verwachten gemak bij hun dagelijkse bankzaken. Op belangrijke momenten willen ze gebruikmaken van onze hoogwaardige adviesdiensten en oplossingen. We bieden ze een klantreis die het leven makkelijker maakt en waarde toevoegt aan hun onderneming.”

DICHTER BIJ DE KLANT

specifieke expertise op duurzaamheid en verwerken deze ook in onze producten en diensten. Zo willen we helpen de klimaatverandering te bestrijden en de energietransitie vooruit te helpen”, zegt Thea Braakhekke, Specialist Medisch & Vrije Beroepen en DGA. “Daarom steunen we klanten die net als wij hun vastgoed willen vergroenen, bijvoorbeeld door het energiezuiniger te maken. Tegelijkertijd breiden we de financiering van duurzame energie uit en beleggen onze klanten steeds vaker duurzaam.” Verder pioniert ABN AMRO in de circulaire economie, naar verwachting een groeisector. “Ook op dat vlak delen we onze expertise en steunen we ondernemingen. Bijvoorbeeld door innovatieve partijen in contact te brengen met klanten en leveranciers met inkopers.”

VLEKKELOZE BANKERVARING De derde pijler is het (continu) blijven bouwen aan de bank van de toekomst: goed samenwerken, meer gebruikmaken van data en medewerkers de ruimte geven om te groeien en te experimenteren. Bernhards: “Om genoemde doelstellingen te verwezenlijken, hebben we een wendbare organisatie nodig die als één bank opereert. Al onze businesslines hebben een gezamenlijk doel: er zijn voor de klant en hem een persoonlijke en vlekkeloze bankervaring bieden.” Dit wil ABN AMRO realiseren door de activiteiten van de businesslines beter op elkaar af te stemmen, met uniforme processen en IT-tools, en door effectiever samenwerken. “Zo ont-

staat een nog gestroomlijndere organisatie, waardoor we meer tijd vrijmaken voor onze klanten en ook beter in staat zijn om risico’s te beheersen. En door minder producten aan te bieden, is ons aanbod ook transparanter voor de klant.” Wat onveranderd blijft, is de kwaliteit en betrokkenheid van de mensen om klanten optimaal van dienst te zijn. “Ambitieuze professionals die hun talenten en deskundigheid verder ontwikkelen. Die voor hun klanten door het vuur gaan, moed tonen, verandering omarmen en zoeken naar innovatieve oplossingen. Onze mensen staan pal achter onze visie en begrijpen onze rol in de samenleving en het belang van goede klantbediening”, aldus Bernhards.” Meer weten? Kijk op www.abnamro.nl

ABN AMRO, EEN PERSOONLIJKE BANK IN DE DIGITALE TIJD Gerard Bernhards (Manager Bedrijven) 06-51300755 Marco Pleket (MKB Adviseur) 06-30172279 Thea Braakhekke (Specialist Medisch & Vrije Beroepen en DGA) 06-22040941 Max Raaijmakers (Private Banker) 06-51742728

Om de dienstverlening te verbeteren, staat ABN AMRO dicht bij haar klanten. “We willen onze klanten zo goed mogelijk begrijpen zodat we hun relevant advies op maat kunnen bieden. Want we zijn er voor hen bij alle financiële mijlpalen in hun leven: als ze hun eerste bankrekening openen, hun eerste huis kopen of een gezin beginnen, maar ook als ze hun bedrijf willen opschalen of verduurzamen”, aldus MKB Adviseur Marco Pleket. “Nu klanten veel minder naar kantoren komen, voeren we vaker klantgesprekken op afstand, ook bij advies over complexere zaken. Dankzij die volledig digitale ervaring wordt onze expertise toegankelijker. Ook zetten we onze data in om beter te begrijpen wat klanten nodig hebben.” Het aantal bankkantoren neemt daardoor af. “We maken een beweging van onze kantoren naar 8 miljoen huiskamers.” De transitie naar duurzaamheid is een andere belangrijke pijler van de dienstverlening van ABN AMRO, waarmee de bank haar impact op de samenleving wil maximaliseren. “We bieden onze klanten

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Het nieuwe pand krijgt een industriële uitstraling.

SPRINTWERKT CONTINUEERT GROEI 6

'WIJ WORDEN HÉT UITZENDBUREAU VAN MIDDEN-NEDERLAND' Nederland heeft een slechte naam als het gaat om de omgang met arbeidsmigranten. Zij maken lange werkdagen, doen het zware werk, hebben slechte huisvesting en krijgen niet genoeg loon. Het zijn deze misstanden die steeds de media halen. Dat het ook anders kan bewijst SprintWerkt uit Dodewaard, waar waardering de maatstaf is.

SprintWerkt, dat sinds 2008 actief is, zendt dagelijks gemotiveerde arbeidsmigranten uit in de foodsector, productie, logistiek, horeca, transport en de landen glastuinbouw. Het ABU-lidmaatschap, het SNFkeurmerk en de NEN-4400-1 certificering bewijzen dat deze uitzendorganisatie de zaken meer dan op orde heeft. Nog belangrijker vindt Kumar Spaans, operationeel directeur bij SprintWerkt, hoe dit in de praktijk uitgevoerd wordt. “Dat je arbeidsmigranten die huis en haard verlaten een warm welkom moet heten, staat voor ons buiten kijf. Dit begint al bij de werving en selectie in de landen waar kantoren van SprintWerkt gehuisvest zijn.” DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

EIGEN LEVEN OPBOUWEN Momenteel heeft SprintWerkt eigen kantoren in Polen, Kroatië, Slowakije, Tsjechië, Slovenië en Portugal. “Daarnaast zijn we aan het oriënteren in Spanje om daar een kantoor te openen”, vertelt Wilfred Brens, eigenaar van SprintWerkt. “Nederland wordt steeds minder populair voor arbeidsmigranten. Landen als Engeland, Duitsland en de Scandinavië hebben de voorkeur. En dat terwijl we ze hard nodig hebben, onder andere door de vergrijzing in Nederland. Wij wachten niet af, maar houden juist onze ogen open voor andere landen waar we kunnen recruiten. Onze recruiters in het buitenland werven op dezelfde

SPRINTWERKT manier als wij in Nederland doen. Wij vinden goede begeleiding en informatievoorziening ontzettend belangrijk. Evenals een respectvolle behandeling. Eenmaal in Nederland helpen wij hen een eigen leven op te bouwen, zonder van ons afhankelijk te zijn. Dit gaat veel verder dan het helpen met inschrijven bij de gemeente. We begeleiden hen bijvoorbeeld met het zoeken naar een sportclub in de buurt en/of gaan op zoek naar een geloofsgemeenschap als daar behoefte aan is.”

HUISVESTING Sinds de oprichting in 2008 houdt SprintWerkt zich al bezig met goede en veilige huisvesting voor hun uitzendkrachten. Emile Roemer bezocht een tijdje terug als voorzitter van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten woonlocaties in Neder-Betuwe, onder andere met arbeidsmigranten van SprintWerkt. Hij typeerde het als de beoogde maatstaf. “Belangrijk vinden wij het dat mensen een eigen kamer hebben en dat er voorzieningen

Wilfred Brens (boven) en Kumar Spaans gaan voor de beste resultaten. Fotografie: Raphaël Drent

zijn zoals bijvoorbeeld internet en een fitnessruimte”, licht Brens toe. “Momenteel zijn we drie nieuwe woonlocaties aan het ontwikkelen. Deze huisvesting heeft het elan van een hotel. Ieder heeft een eigen kamer met een eigen keuken. Ook hier vind je een fitnessruimte. We werken met externe facilitaire managers, zodat er geen belangenverstrengeling komt. Wij willen in de markt niet te boek staan als een uitzender die de dingen slecht regelt. Bovendien zien we graag dat onze arbeidsmigranten zo lang mogelijk bij ons blijven. Dat betekent simpelweg dat je goed voor ze moet zorgen.”

INVESTEREN Volgens Spaans is het team van SprintWerkt van binnenuit gemotiveerd om continu in het bedrijf en de mensen te investeren. “Zo maken wij het verschil”, verklaart Spaans. “Dat begint met letterlijk 24/7 bereikbaar zijn voor relaties en medewerkers.” "Werkgevers die volledig ontzorgd willen worden, bieden wij bovendien inhouse constructies aan. Hier hebben wij al geruime tijd ervaring mee", vult Brens aan. “Samen gaan we voor de beste resultaten en optimaliseren we de HRprocessen. We zien onszelf dan ook niet als leverancier van de klant, maar als partner. Wanneer een klant kosten kan besparen, kijken wij altijd naar de lange termijn. Wat kan efficiënter in het proces?” SprintWerkt geeft wekelijks de KPI'S vrij en bespreekt deze met de klant. Brens verduidelijkt: “Hierdoor weten we precies waar de kosten heen gaan en hoe we op tijd bij kunnen sturen. Alles is bij ons heel transparant. Wij zijn bezig met het ontwikkelen van een app voor onze uitzendkrachten waarin allerlei informatie staat; het arbeidscontract, de loonstroken enzovoort. Bovendien kan onze klant hier ook in meekijken. Wij willen de klant volledig ontzorgen.”

LANDELIJKE SPELER De volgende stap die SprintWerkt gaat maken, is doorgroeien naar de positie van landelijke speler. Spaans: “Momenteel opereren we met name in Midden- en Zuid-Nederland. We zoeken dan ook naar uitzendorganisaties die aansluiten op ons werkgebied. Essentieel voor ons is dat ze op dezelfde manier als wij werken en dezelfde maatstaf hanteren. Deze overnames zullen ons naar een volgend niveau brengen. Wij worden hét uitzendbureau van MiddenNederland." Een van de eerste stappen om de groeiambitie kracht bij te zetten, is de

uitbreiding van het kantoor in Dodewaard. “Binnenkort wordt er gestart met een rigoureuze verbouwing”, aldus Brens. “Momenteel telt ons pand 350 m2, dit gaat naar 700 m2. Het kantoor wordt helemaal van deze tijd met onder andere zit-stabureaus en een fitnessruimte. In maart 2022 verwachten we dat we operationeel zijn vanuit het vernieuwde pand.”

'WANNEER EEN KLANT KOSTEN KAN BESPAREN, KIJKEN WIJ ALTIJD NAAR DE LANGE TERMIJN' WAGENPARK Ook het wagenpark van SprintWerkt wordt flink uitgebreid. “Doordat wij het wagenpark in eigen beheer hebben, zijn we flexibel en is het woon- werkvervoer voor de medewerkers perfect geregeld”, vertelt Spaans enthousiast. “Begin dit jaar wordt ons wagenpark uitgebreid met vijftig auto’s. In het kader van duurzaamheid zijn er echter ook nog steeds veel medewerkers die op de fiets gaan. Zo’n zeventig procent van onze uitzendkrachten gaat met de fiets naar het werk. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de gezondheid.”

KORTE LIJNEN Ondanks de groei die SprintWerkt heeft ingezet, verwacht Brens dat de lijnen kort blijven. “Onze organisatie is plat en we gaan informeel met elkaar om. Wij zijn net één grote familie en bijna iedereen werkt hier al heel lang. Energie halen we uit elkaar en uit de groei die we doormaken. Wij zijn nog zo nauw betrokken bij het proces, dat is bij veel uitzenders niet. Wij hechten veel waarde aan het contact met de klant, daarom houden wij ook altijd een vinger aan de pols. Tegelijkertijd heeft iedereen bij ons een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zijn we resultaatgericht. Een perfecte mix voor maximale klantgerichtheid.” Dat het SprintWerkt voor de wind gaat, is volgens Brens geen aanleiding om tevreden achterover te gaan leunen. “Je hebt altijd een keuze: je kunt denken dat het goed is zoals het is, of je kunt weer op zoek gaan naar een nieuwe uitdaging en hierin investeren. Wij kiezen voor dat laatste.” www.sprintwerkt.nl

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Robbert Veenendaal (Bedrijvenkring Zutphen) Priscilla Trip (Bedrijvenkring Apeldoorn)

ONDERNEMERS IN CORONATIJD: WINNAARS EN VERLIEZERS Hoe staan ondernemers ervoor na twee jaar coronaperikelen? Wat zijn de grootste bedreigingen, waar liggen kansen? En hoe zien de plannen voor de komende tijd eruit? Driesteden Business legde deze vragen voor aan de voorzitters van de bedrijvenkringen in Zutphen, Deventer en Apeldoorn. “In alle ellende hebben we het belang van samenwerking herontdekt.”

Priscilla Trip van de Bedrijvenkring Apeldoorn (BKA) kan er kort over zijn: het mkb staat het water aan de lippen, met name in sectoren die nog niet (geheel) open mogen, zoals de horeca en de evenementenbranche. Desondanks is het aantal faillissementen nog steeds historisch laag. “Andere bedrijven floreren juist, denk aan makelaars, bedrijven die online producten verkopen, adviesbureaus en de bouw.” Voor de voorzitter van Bedrijvenkring Zutphen, Robbert Veenendaal, een herkenbaar beeld. “Daarnaast kampen bedrijven met uitval, als personeel in quarantaine moet. En ook de reisbeperkingen

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

voor bedrijven die in het buitenland actief zijn, zorgen voor extra kosten en gedoe.”

GROTE VEERKRACHT In Deventer hangt de vlag er niet veel anders bij, schetst Marco Dirksen, sinds 1 januari 2022 voorzitter van de Deventer Kring van Werkgevers (DKW). “Horeca, detailhandel en evenementenbranche hebben te maken met hele grote omzetdalingen. De DKW is aangesloten bij het coronacrisisteam, een initiatief van Deventer Economisch Perspectief, om ondernemers door de crisis heen te loodsen.

Actieplan schrijven, helpen bij de coronaregelingen of een businessplan. Bedrijven blijken heel veerkrachtig en blijven dankzij hun buffers en de overheidssteun overeind”, zegt hij. “Anderzijds maakt een heel aantal sectoren, waaronder de ICT, een ongekende groei door. Deze crisis kent winnaars en verliezers.” Ook in Apeldoorn bundelen ondernemers, overheid en onderwijs hun krachten in de Economische Alliantie Apeldoorn. “Boven op de landelijke coronaregelingen heeft de gemeente Apeldoorn een eigen steunpakket

BEDRIJVENKRINGEN Tekst: Wilma Schreiber. Fotografie: Evert van de Worp

ontwikkeld, met onder meer een adviesvoucher”, vertelt Trip. Qua kansen en bedreigingen geldt wat haar betreft: “Meer samenwerken en van en met elkaar leren, ook binnen de Cleantechregio. Weer lokaal producten betrekken in plaats vanuit China, alleen al vanwege die dure containers. Ook in de vraag naar gekwalificeerde krachten biedt samenwerking wellicht uitkomst, door het tekort bij de één (tijdelijk) aan te vullen met het overschot bij de ander.”

PERSONEELSPROBLEEM Een van de belangrijkste lessen volgens Dirksen is dat de coronapandemie zich lastig laat voorspellen. “Bepaald gedrag, zoals thuiswerken, online winkelen, zal blijvend zijn. Heel veel ondernemers hebben dan ook de crisis aangegrepen

om hun businessmodel tegen het licht te houden”, zegt hij. “Goed personeel krijgen en houden is en blijft een groot probleem. De jonge generatie baart mij zorgen, kunnen zij straks een goede start maken op de arbeidsmarkt, nu ze nauwelijks stage hebben kunnen lopen en onderwijs zo lang online heeft plaatsgevonden? Er is extra aandacht nodig voor die groep.” Veenendaal beaamt het personeelsprobleem. “Veel mensen zijn elders gaan werken en keren niet meer terug naar hun oude sector. Werken bij de GGD verdiende fors meer dan in de horeca. En recente nieuwe bedreigingen zijn de extreem stijgende energiekosten, lastendruk vanuit de (lokale) overheid en de inflatie die de koopkracht aantast.”

Kansen ziet hij in uitbreiding van het parkmanagement om de samenwerking met de gemeente en specifiek de provincie Gelderland te bevorderen. “Het Zutphens bedrijfsleven haalt ook nog te weinig uit de Cleantechregio en verder is het zaak de uitvoering van het eerder vastgestelde businessplan De Mars vlot te trekken. Ook zou het zeer wenselijk zijn dat ambtenaren en interim-managers volledig eigenaarschap krijgen van problemen inclusief duidelijke taakstelling en harde deadlines. Ik mis het daadwerkelijk actief aanpakken van soms simpele problemen.”

BETERE TOEKOMST Om richting de gemeente met één stem te kunnen spreken, zet de BKA komend jaar in op het regelmatiger samenbrengen van alle belangenbehartigers in Apeldoorn. “Uiteraard heeft ieder deelgebied zo zijn eigen problematiek, maar deels overlappen de problemen elkaar ook en dan is het goed daarin samen op te trekken”, zegt Trip. “Dat gaan we zo veel mogelijk weer live doen, zodra de coronamaatregelen het toestaan.” Daarnaast blijft de BKA in nauw contact staan met met de gemeente. “Zodat we het geluid van onze achterban goed kunnen overbrengen en de gemeente oog houdt voor wat er bij ondernemers speelt.” Deventer ziet ook uit naar fysieke ontmoetingen. “Zo’n netwerkevent geeft toch meer energie dan online meetings. Dat soort bijeenkomsten mis je pas als ze wegvallen”, zegt Dirksen, die met DKW-leden komend jaar een impuls wil geven aan sociaal ondernemerschap. “Dat is iets wat iedereen bezighoudt. We willen elkaar daarin inspireren en faciliteren, en zo maatschappelijke impact creëren.” Kijkend naar de toekomst, is de DKW-voorzitter optimistisch. “In alle ellende hebben we het belang van samenwerking herontdekt. Als ondernemend volk kijken we naar voren, naar de mogelijkheden.”

Marco Dirksen (Deventer Kring van Werkgevers)

Trip is niet minder positief. “Bij mij is het glas altijd halfvol en ik heb vertrouwen in de toekomst. Corona heeft bepaalde ontwikkelingen versneld, zoals digitaal vergaderen. En wellicht biedt de leegstand in de kantorenmarkt juist weer kansen voor ontwikkelingen op de woningmarkt.” Veenendaal is optimist, maar ziet toch een donkere wolk aan de horizon: “We gaan echt last krijgen van het grote tekort aan goed opgeleide medewerkers, dat zich van de techniek uitbreidt naar andere sectoren.”

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

WWW.EVERT VANDEW ORP.NL T. 06-22501467 STUDIO : TEUGSEWEG 12, 7418 AM DEVENTER

‘AANDACHT VOOR OPLEIDING IS EEN MUST!’ Net als elders in Nederland kampen werkgevers in de Stedendriehoek en Noordwest Veluwe met een groot personeelstekort. Dit geldt met name in de technische beroepen, de industrie en de bouw – en dat zal voorlopig ook wel zo blijven, is de verwachting. Er liggen kansen – als werkgevers én werkzoekenden bereid zijn breder te kijken en te investeren in ontwikkeling. November vorig jaar publiceerde UWV een overzicht van kansrijke beroepen. Een flink aantal ervan is klimaatgerelateerd, zoals monteur zonnepanelen, warmtepompen, laadpalen, windmolens, timmerlieden en isoleerders. “Daar is nu al een groot tekort aan. En ze zijn niet alleen nodig voor de energietransitie, ook het gewone installatiewerk moet gedaan worden”, stelt Saskia Grit, arbeidsmarktadviseur bij UWV, die ook grote tekorten signaleert in transport en ICT (cybersecurity, online werken). Seesing Flex in Lochem bemiddelt voor werkgevers in de

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Stedendriehoek, Salland en Twente in de industrie, logistiek & transport, techniek, zorg, groen, bouw en administratieve en commerciële kantoorfuncties. “In geen enkele sector is het makkelijk om aan personeel te komen”, zegt vestigingsmanager Ineke Zweverink. “Ik zit al twintig jaar in het vak, maar heb het nooit zo heftig meegemaakt.” Toch blijft ook het nodige arbeidspotentieel onbenut, aldus Grit. “Mensen hebben wellicht net een andere achtergrond dan werkgevers wensen,

ARBEIDSMARKT Ineke Zweverink en Sander Kolkman van Seesing Flex in Lochem ondersteunen het mkb onder meer bij het uitzoeken van ontwikkeltrajecten. Foto: Evert van de Worp

Tekst: Wilma Schreiber

organiseren en binden & boeien van huidige medewerkers. “Je kunt wel heel hard proberen nieuwe mensen binnen te halen, maar als je huidige personeel door de achterdeur vertrekt vanwege te weinig autonomie of ontwikkelingsmogelijkheden of hoge werkdruk, schiet je daar niet veel mee op.” Zweverink en Kolkman onderschrijven het toenemende belang van cultuur en sfeer. “We adviseren onze klanten hun tijdelijke krachten of BBL’ers te zien als potentiële nieuwe medewerkers en hen vanaf dag 1 goed te ontvangen. En als de uitstroom toeneemt, proberen we samen met de klant de oorzaak te achterhalen. Zitten mensen op hun plek, kunnen ze doorgroeien of hun werkzaamheden verbreden?” Extra scholing vergroot de kansen voor werkzoekenden. “Dus gaan we het gesprek aan om iemands talenten in kaart te brengen. Mensen weten soms zelf niet waar ze goed in zijn. Ze blijven lang in één vak, maar wellicht past iets anders beter”, is Zweverinks ervaring. Grit benadrukt daarnaast het belang van anders werven. “Niet alleen kandidaten uitnodigen op basis van cv, opleiding en werkervaring. Ook hobby’s kunnen wijzen op vaardigheden die ze kunnen gebruiken in een nieuwe baan. Denk aan een klusser die in de bouw aan de slag gaat. Op papier heeft zo iemand dan geen ervaring, maar wellicht beschikt hij wel over de juiste competenties en motivatie.”

VEEL MEERWAARDE Ook werkgevers zouden breder moeten kijken, bijvoorbeeld naar ervaren 50-plussers en mensen met een beperking. Bij productiewerk, supermarkten, horeca, schoon-

bijvoorbeeld administratief, omdat die banen steeds meer verdwijnen vanwege automatisering en digitalisering. Net de hoek waar mensen vasthouden aan hun oude beroep. Het is dan ook zaak hen zo snel mogelijk te motiveren naar een andere richting te kijken.” Daar liggen ook carrièrekansen, volgens Sander Kolkman, directeur van Seesing Flex. “Aandacht voor opleiden is dan een must, zowel voor bedrijven als werkzoekenden. Alleen dan komen we samen verder”, zegt hij. “Als een ondernemer geen eigen HR heeft, kunnen wij daarin ondersteunen, bijvoorbeeld door ontwikkeltrajecten uit te zoeken of voor meer begeleiding van mensen met een beperking.”

maak en dergelijke wordt tegenwoordig ook ‘open hiring’ ingezet. Functie-eisen worden daarbij losgelaten, iedereen krijgt een kans – iets waar de markt steeds meer voor open staat. “Werkzoekenden hoeven alleen hun naam in te vullen en krijgen sowieso een proefcontract als hun naam boven aan de lijst komt. Zo komen mensen in beeld die normaal gesproken zouden afvallen, hele gemotiveerde mensen ook”, zegt Grit. Kolkman en Zweverink noemen in het kader van binden en boeien van personeel aandacht heel belangrijk. “Als mensen een uur langer werken, bedank ze dan bij het naar huis gaan. Dat kost maar een minuut, maar motiveert mensen een stapje extra te zetten. Oog hebben voor hun welzijn, zoals arbotechnische zaken en eventuele problemen in de thuissituatie, vergroot de duurzame inzetbaarheid van mensen.” Hoe de arbeidsmarkt zich zal ontwikkelen, is lastig te voorspellen. Wel zullen de huidige tekorten nog extra toenemen vanwege de aanstaande vergrijzing. Cijfers van UWV laten zien dat in de Stedendriehoek en Noordwest Veluwe 10% van de werknemers boven de 60 is oftewel ruim 28.000 medewerkers verlaten komende acht jaar de arbeidsmarkt. “Dus wordt matchen op competenties belangrijker, voor zowel werkgever als werkzoekende. En verder innovaties inzetten, zoals VR-brillen met instructie, om ook mensen te laten werken die liever in de praktijk leren”, zegt Grit. Zweverink en Kolkman signaleren nog een andere ontwikkeling die de krapte vergroot. “Jongeren vinden vier dagen werken ook voldoende, zij hebben meer aandacht voor de werk-privébalans.”

“Matchen op competenties wordt belangrijker, voor zowel werkgever als werkzoekende”, aldus Saskia Grit, arbeidsmarktadviseur bij UWV. Foto: Anja Robertus

DRIE STRATEGIEËN Grit ziet drie strategieën voor werkgevers om het personeelstekort aan te pakken: aantrekken van nieuw talent, werk anders

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

BEDRIJFSPROFIEL

DE KRACHT VAN ZELFSTANDIG EN SAMEN 14

Elke organisatie heeft te maken met administratieve processen. Processen die nou eenmaal verplicht zijn, maar die door toenemende weten regelgeving een steeds grotere last worden die jaarlijks toeneemt.

Als softwareontwikkelaar zetten wij ons al jaren in op het automatiseren en optimaliseren van purchase to pay processen. In die jaren hebben wij ook gezien dat er vele aanverwante processen zijn waar organisaties nog veel tijd aan kwijt zijn. Denk bijvoorbeeld aan boekhouding, creditmanagement, contracten ondertekenen, gegevensuitwisseling en vele andere handmatige en repeterende administratieve handelingen. Processen waar je veel tijd aan kwijt bent, maar eigenlijk geen tijd aan kwijt wil zijn!

FOCUS OP WAT ER TOE DOET Zou het niet mooi zijn als ál deze processen geautomatiseerd werden? Zodat de mensen binnen je organisatie zich kunnen focussen op wat er écht toe doet? Dat is nou precies waarom Easy Systems onderdeel uitmaakt van 4CEE. Om organisaties te ondersteunen in het automatiseren van ál hun administratieve backoffice processen. 4CEE is namelijk een groep specialistische IT-bedrijven die samen softwareoplossingen aanbieden voor het automatiseren en optimaliseren van alle financieel administratieve processen. Een DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

zogenaamde ‘one-stop-shop’ waar je naast oplossingen voor het purchase to pay proces ook voor aanverwante processen terecht kunt. Als groep trekken we samen op, ieder vanuit onze eigen kracht, maar samen excelleren we om voor klanten administratieve lasten substantieel omlaag te brengen en zo het kantoor van de toekomst te realiseren.

HET KANTOOR VAN DE TOEKOMST Hoe ziet dat kantoor van de toekomst er dan uit? Neem bijvoorbeeld één van onze klanten. Met hun boekhoudpakket van Unit4 waren zij al jarenlang klant bij Diesis (o.a. gespecialiseerd in consultancy en beheer van Unit4 omgevingen). Vervolgens gestart met het automatiseren van het factuurverwerkingsproces (met de oplossing van Easy Systems) i.c.m. Unit4, wat later uitgebreid werd met contractmanagement. Op zichzelf al een hele mooie geïntegreerde oplossing, maar het is toch gek om je gedigitaliseerde contracten vervolgens uit te moeten printen, met een pen een handtekening te zetten en het contract vervolgens weer te scannen en op te slaan. Hier kwam digitaal ondertekenen goed van pas, een oplossing

van zusterbedrijf Stiply en naadloos te integreren in onze oplossingen.

BLIJVEN INNOVEREN De stappen die deze organisatie inmiddels had gezet inspireerden om de automatisering een nog verdere impuls te geven. Blijven innoveren was het idee en die impuls was de aanleiding om in gesprek te gaan met Coforce, nóg een lid van onze groep en gespecialiseerd in software robots. Verschillende repeterende processen werden aangepakt met robots om werkdruk en routinewerk te verminderen. Zoals het automatiseren van de onboarding van nieuwe medewerkers of om kredietaanvragen af te handelen. Deze klant is hard op weg om het kantoor van de toekomst te creëren, bijgestaan door inmiddels vier bedrijven binnen onze groep, met het gemak van één aanspreekpunt en met de expertise van alle organisaties erachter. Dat is de kracht van zelfstandig én samen. Ga voor meer informatie naar www.4CEE.com

GVT TRANSPORT & LOGISTICS

CROSSDOCKING GVT TRANSPORT & LOGISTICS APELDOORN Vandaag besteld morgen in huis! Met deze belofte proberen bedrijven klanten te overtuigen om bij hen te bestellen. De vraag naar snelle leveringen is groot en niet meer weg te denken in de huidige maatschappij. Om aan deze wens te voldoen moeten goederen snel, efficiënt en duurzaam worden afgehandeld. Hierom werken wij binnen GVT – part of ID logistics, met crossdocking. En met onze strategisch gelegen hubs zijn we voorbereid op de emissievrije toekomst. WAT IS CROSSDOCKING? Bij crossdocking worden inkomende goederen direct uitgaande goederen. In dit logistieke systeem worden goederen verplaatst zonder dat ze worden opgeslagen. Hierdoor wordt de doorlooptijd in de logistieke keten verkort. Dit werkt kostenbesparend omdat productvoorraad en magazijnbeheer overbodig zijn geworden. Als ondernemer streeft u er immers naar om voorraden klein te houden zonder dat het leverproces in gevaar komt.

HOE GAAT DIT IN DE PRAKTIJK? Een crossdock medewerker begint zijn werkdag met het lossen van de binnengekomen voertuigen. Hierin zitten afhalingen van onze klanten, retouren en lege emballage, maar ook pendels vanuit onze eigen vestigingen. Tussen iedere hub van GVT lopen 1 of meerdere pendelritten, afhankelijk van de volumes. Deze goederen worden op de hub middels scanning op postcode en klant gesorteerd en klaar gezet voor verlading. Zo garanderen wij de traceerbaarheid van alle zendingen, en weten wij 24/7 waar de zending zich bevindt. Tijdens de nachtelijke uren moeten de leverschema’s goed in de gaten worden gehouden. Want naast de reguliere dagelijkse distributieritten, zijn er de nachtelijke pendelritten. Deze moeten met prioriteit geladen en gelost worden om alle aansluitingen naar onze hubs te halen.

gelost, samengevoegd en geladen. Dit werkt milieuvriendelijk omdat kleinere zendingen worden samengevoegd tot grote ladingen. Ook zijn we met deze hubs voorbereid op de toekomst. Vanaf 2030 komt de noodzaak tot zero-emissie-aangedreven logistiek. Steeds meer gemeenten willen dan geen vervuilende verbrandingsmotoren meer in hun binnensteden. Door onze strategisch gelegen hubs, is het mogelijk om binnensteden te bevoorraden met zero-emissie voertuigen. Dit draagt bij aan de reductie van CO2-uitstoot. En hiermee bieden wij dus niet alleen snelle, maar ook duurzame logistieke oplossingen.

DE UITDAGINGEN VAN CROSSDOCKING Omdat de doorlooptijden klein zijn is een

goede samenwerking tussen leverancier en logistieke dienstverlener belangrijk. Levertijden moeten goed op elkaar worden afgestemd om stagnatie te voorkomen. IT-systemen moeten goed met elkaar samenwerken en er moet een correcte informatieoverdracht zijn.

GVT TRANSPORT & LOGISTIEK Transport is topsport. Deze logistieke uitdagingen vragen om een goed team van logistieke specialisten. Van vrachtwagenchauffeurs tot magazijnmedewerkers, planners en managers. Iedere dag zetten onze mensen zich 24 uur per dag in om deze logistiek uitdagingen tot een goed einde te brengen en onze klanten tevreden te maken. GVT- WE LEAD THE WAY.

VOORBEREID OP DE TOEKOMST Dagelijks halen onze chauffeurs goederen op bij onze klanten in de Benelux. Deze goederen komen samen in onze strategisch gelegen hubs in Tilburg, Alkmaar, Apeldoorn, Veendam, Berkel en Rodenrijs en Willebroek(B). In 2022 wordt ook een hub in Echt geopend! Hier worden de zendingen

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Code 95 Heftruck BHV VCA

TRANSPORTOPLEIDINGEN

www.deweerd.net

Wij maken van weggebruikers betere bestuurders!

“Kwaliteitszorg zonder zorgen”

Meetsma | Advies Brengt structuur in uw organisatie K WA L I T E I T S Z O R G & C E R T I F I C E R I N G O R G A N I S AT I E O N T W I K K E L I N G C O A C H I N G CO N F L I C T HA N T E R I N G B E D R I J F SO P L E I D I N G E N W W W . M E E T S MA . N L

COLUMN DANIELS HUISMAN ADVOCATEN

EEN SUCCESVOLLE OVERNAME U heeft al veel bereikt, bent succesvol en voorziet een mooie toekomst voor uw onderneming. Maar in uw achterhoofd speelt ook steeds vaker de gedachte dat u op enig moment uw onderneming wilt overdragen. U realiseert zich dat daar veel bij komt kijken. Zaken waarop u nu nog geen zicht heeft. Wel herinnert u zich het veel gehoorde advies, dat een succesvolle overname begint met een goed doordacht plan. Bedrijfsoverdracht vergt een goede voorbereiding en een zorgvuldige uitvoering. Vaak gaat het om een intensief proces waarin ondernemers helaas onder (te) hoge druk, snel de juiste beslissingen moeten nemen. Een effectieve aanpak van het voorbereidingstraject en het onderhandelingsproces kunnen veel tijd, ergernis en kosten besparen. Bovendien is de kans groot dat u hier later met veel meer voldoening op terugkijkt

Daniels Huisman Advocaten Mr. Marijke Sipkema – ten Brink E-mail: sipkema@danielshuisman.nl Telefoon: (0570) 613327

Verkoopklaar maken Begin als verkoper op tijd met het neerzetten van de juiste juridische structuur. Zo maakt u de onderneming verkoopklaar. Denk hierbij aan een holdingstructuur, een werkmaatschappij en houd zakelijk en privé gescheiden. Is het kiezen van de meest gunstige structuur niet uw dagelijks werk, vraag dan uw fiscaal adviseur/advocaat/notaris om met u mee te denken. Zet de afspraken goed op papier Als ondernemer bent u gewend om afspraken met zakenpartners goed op papier te zetten. Door toenemende Amerikaanse invloeden wordt het steeds belangrijker om genoeg tijd te besteden aan het goed en eenduidig vastleggen van afspraken in de overnamecontracten (zowel in de initiële fase als eindfase). Dat verdient zich later absoluut terug, mochten er discussies ontstaan. Bij bedrijfsovername gaat het niet alleen om de overnamesom en de betaling daarvan. Het gaat ook om afspraken over de voortzetting van de bedrijfsvoering en over non-concurrentie. Ook de garanties die de koper verlangt over de status van het bedrijf verdienen uw aandacht. Deze zal de koper eisen om zichzelf te beschermen tegen lijken die mogelijk achteraf uit de kast komen. Vastleggen proces en de gevolgen van een boekenonderzoek Houd van begin af aan goed bij welke informatie u tijdens het proces precies verschaft. Maak het de koper vooraf onmogelijk om u achteraf aansprakelijk te kunnen stellen voor zaken die bekend waren. Hetzelfde geldt voor zaken die hij redelijkerwijs uit de beschikbare informatie had kunnen weten. Risico’s evenwichtig verdeeld, gemoedsrust voor later Zorg ervoor dat u de risico’s in het overnamecontract evenwichtig verdeelt. U kunt in de overeenkomst beperking van de juridische aansprakelijkheid van de verkopende partij laten vastleggen. Zo bereikt u dat de koper niet al te snel en makkelijk kan aankloppen met een claim tot schadevergoeding. Laat u begeleiden door professionals Neem een ervaren en gespecialiseerde overnameadvocaat in de arm. Betrek uw accountant en fiscalist tijdig en schakel waar nodig een corporate finance adviseur in. Het is verstandig om van begin af aan ervaren adviseurs aan uw zijde te hebben. Omdat zij de nodigde kennis in huis hebben, én omdat een specialist op tijd kan anticiperen op ontwikkelingen en u kan bijstaan in de vaak complexe onderhandelingen.

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

FUSIES & OVERNAMES Tekst: Aart van der Haagen

CENTRUM VOOR BEDRIJFSOPVOLGING FOCUST ZICH OP ZOWEL ONDERNEMER ALS ONDERNEMING

MEER DAN ALLEEN MAAR DEALMAKERS Volgens onderzoek zal binnen tien jaar zeventig procent van de ondernemers zijn zaak verkopen. Het verdient dus aanbeveling om tijdig over dit onderwerp na te denken. Het Centrum voor Bedrijfsopvolging staat de kopende of juist de verkopende partij graag terzijde, met een benadering die niet alleen maar prijsgeoriënteerd is. De focus ligt zowel op de ondernemer als de onderneming, met aandacht voor relevante factoren die zwaarder wegen dan in de beginfase vaak wordt gedacht.

Bij een bedrijfsovername denk je aan situaties als opvolging binnen de familie, een naderend pensioen, ambities om iets nieuws te starten, het verlies van plezier in het ondernemen, continuïteit van de onderneming of het realiseren van een groeistrategie. “Er kunnen echter ook omstandigheden veranderen, bijvoorbeeld in de markt of op persoonlijk vlak,” zegt Frans Kennepohl, adviseur bij het Centrum voor Bedrijfsopvolging in Maartensdijk. “Vaker dan je zou vermoeden vormt ziekte de aanleiding. Ook bestaan er cases waarin je mensen moet uitkopen of anderszins compenseren, zoals broers en zussen in relatie tot een familiebedrijf, ruzie met je compagnon bij beëindiging van de samenwerking of je partner bij een echtscheiding, als diegene aan de zaak verbonden is. Dan draait het om het vinden van een goede balans tussen persoonlijke en zakelijke belangen. Wordt er niemand benadeeld? Welke risico’s brengt het geschetste overnameplaatje mee voor zowel het bedrijf als de betrokken personen? Ga je als ondernemer die de zaak overdraagt je pensioen in de waagschaal stellen door zelf een stuk financiering in te brengen?”

ALTIJD TWEE ADVISEURS Om die reden schakelt het Centrum voor Bedrijfsopvolging altijd twee adviseurs in, ongeacht of het nu uit

naam van de kopende of de verkopende partij handelt. “Ten eerste brengen we daarmee verschillende expertises bij elkaar, ten tweede zien en horen twee personen nu eenmaal meer dan één,” verklaart adviseur Anton Verbunt. “Achteraf evalueren we samen het gesprek. Wat viel ons op? Is de overnamekandidaat in een familiebedrijf geschikt voor zijn rol? Proeven we bepaalde onzekerheden bij de ondernemer? We registreren wat er speelt, ook dingen die niet altijd op tafel komen, maar die wel relevant zijn. Dan zullen we er alles aan doen om die zaken toch bespreekbaar te maken.” Wij zijn ervan overtuigd hierdoor een beter resultaat te realiseren voor de ondernemer en onderneming, hetgeen onze opdrachtgevers bevestigen. Daarnaast hebben we een enorm netwerk, want bij het Centrum voor Bedrijfsopvolging zijn op dit moment zeventien adviseurs actief, ieder met zijn eigen zakelijke kring en database van ondernemingen in een grote verscheidenheid aan branches.”

NIET IN DE ETALAGE Kennepohl legt de meerwaarde van dit laatste uit. “Binnen dat netwerk kunnen wij zoeken naar partijen die open staan voor het overnemen van een bedrijf of die juist graag hun business willen verkopen. Ondernemers zetten over het algemeen niet graag hun zaak in de etalage, omdat dat

mogelijk onrust creëert bij klanten, leveranciers en medewerkers. Ook liggen de verhoudingen met potentiële kandidaten soms lastig. Je belt niet even met je concurrent met de boodschap dat je graag je bedrijf wilt verkopen, terwijl je voor zo’n partij wél een interessante kanditaat kunt vormen, omdat hij er belang bij heeft om zijn marktaandeel te vergroten en er een interessant klantenbestand bij zit. Wanneer wij dat spel spelen, wordt de toon anders, waarbij vaak zelfs de situatie ontstaat dat wij op bepaalde vlakken een bescheiden positie innemen. Dan laten de betrokken partijen het touwtrekken over de prijs aan ons over, terwijl ze met elkaar over de kwaliteit van het bedrijf praten.”

SPIEGEL VOORHOUDEN “Precies daarmee haalt mijn collega aan wat wij bedoelen met het feit dat we ons niet alleen maar als dealmakers opstellen,” zegt Verbunt. “Natuurlijk gaat het om het realiseren van de beste overnamesom, maar naast de prijs van de onderneming kijken wij ook naar de ondernemer. De verkoper gaat, meer dan hij in eerste instantie vaak wil toegeven, gevoelsmatig afscheid nemen van zijn

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

FUSIES & OVERNAMES

kindje. Hij hecht er veel waarde aan om datgene wat hij heeft opgebouwd goed achter te laten, vaak ook met een stukje verantwoordelijkheidsgevoel richting medewerkers en externe relaties. Wij als adviseurs brengen inzichten en houden onze opdrachtgever soms een spiegel voor. Het gebeurt nogal eens dat partijen in de loop van het proces ‘ja’ zeggen tegen dingen waar ze aanvankelijk niet achter stonden. Dan zien wij het als onze taak om de risico’s aan te kaarten. Is het wel verstandig om als verkoper aan de koper een financiering te verstrekken om het gat te dichten? Blijven klantrelaties overeind als de nieuwe eigenaar op zijn eigen manier zaken doet? Trouwens, de prijs vormt niet altijd een vast gegeven. Soms kan het voor de verkoper meer opleveren om een variabele component in te bouwen, bijvoorbeeld gebaseerd op toekomstige omzet. Een interessante optie, mits je dat juridisch goed aftimmert.”

VERWACHTINGEN MANAGEN Een essentiële schakel in het geheel vormt de accountant. “Die geldt voor de meeste ondernemers als een vertrouwenspersoon, niet alleen op het

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

HET GEBEURT NOGAL EENS DAT PARTIJEN IN DE LOOP VAN HET PROCES ‘JA’ ZEGGEN TEGEN DINGEN WAAR ZE AANVANKELIJK NIET ACHTER STONDEN. cijfermatige vlak,” aldus Henk Glissenaar, aanwezig bij het gesprek namens Glissenaar Accountants in Vleuten. “In het geval van een overname onder begeleiding van het Centrum voor Bedrijfsopvolging verschaft hij waardevolle informatie en kan hij keuzes uit het verleden cijfermatig goed onderbouwen. Sowieso vervult de accountant een hoofdrol bij due diligence en is hij direct of indirect betrokken bij de waardebepaling, aan welke kant hij ook staat. In opdracht van de verkopende partij zal hij de ondernemer helpen om zijn doel met de transactie te realiseren, bijvoorbeeld een solide pensioenvoorziening. Treedt hij op voor de kopende partij, dan legt hij zich naast de genoemde zaken toe op onder andere het voorwerk voor het verkrijgen van

een financiering, het opstellen van een begroting en het schetsen van goed- en slechtweerscenario’s, om de verwachtingen te managen. In alle gevallen zou ik graag een dringend advies geven aan ondernemers: denk vroegtijdig na over verkoop van je onderneming, want dat geeft je gelegenheid om zaken te structureren en het proces grondig voor te bereiden. Accountants werken daarbij graag samen met de adviseurs als het Centrum voor Bedrijfsopvolging. Het scheelt je een hoop stress en levert bijna altijd geld op.” Verbunt knikt bevestigend: “Hoe beter en eerder we de ondernemer en zijn accountant kennen, hoe meer we kunnen betekenen voor zijn zaak… en hem- of haarzelf, zeker in nauwe samenwerking met elkaar.” Meer informatie: www.cvbinfo.nl

ELEKTRISCH RIJDEN

PARKEREN IN DE TOEKOMST: BEHOEFTE AAN MEER LAADPALEN EN SNELLER VINDEN PARKEERPLEK Volgens een nieuw Europees onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het techbedrijf in parkeeroplossingen EasyPark, overweegt een meerderheid van de Europeanen een elektrisch voertuig te kopen als volgende auto of in de nabije toekomst. Dit betekent wel dat de vraag naar elektrische laadpalen en beschikbare parkeerplekken zal toenemen. Er worden dus meer eisen gesteld aan de infrastructuur die elektrisch rijden mogelijk maakt. Daarnaast willen de meeste automobilisten een oplossing voor het vinden van een vrije parkeerplek. In opdracht van EasyPark voerde YouGov een onderzoek uit naar houding en gedrag rondom parkeren en autorijden. Uit de resultaten onder 16.574 deelnemers blijkt dat de belangstelling voor elektrische voertuigen onder Europeanen enorm is. Meer dan de helft (51%) zegt te overwegen een elektrische auto aan te schaffen. Echter zijn er, volgens automobilisten die momenteel al een elektrische auto bezitten, een aantal uitdagingen. Een tekort aan laadpalen, het moeilijk kunnen vinden van een laadpaal en het laden dat te traag verloopt zijn de voornaamste.

procent), parkeerboetes (23 procent) en het niet kunnen vinden van een parkeermeter (22 procent). De innovaties waar Nederlanders het meest op zitten te wachten is de mogelijkheid om door een app naar een beschikbare parkeerplek geleid te worden (40 procent), en het automatisch starten en stoppen van een parkeermeter tijdens het parkeren (36 procent).

MINDER ZOEKVERKEER DANKZIJ PARKEERAPPS

GROOTSTE ERGERNIS

De huidige parkeerapps zorgen er al voor dat de parkeerdruk in binnensteden afneemt. Nu al bestaat de mogelijkheid om de app te laten zoeken naar een zo goedkoop mogelijke plek of naar een lege parkeerplaats. Marius Koerselman, Benelux-directeur bij EasyPark: “Meer dan 20 procent van het verkeer in Amsterdam is zogenaamd zoekverkeer: automobilisten op zoek naar een parkeerplaats. Weten waar vrije parkeerplaatsen zijn kan de drukte fors doen afnemen en het vergroot de leefbaarheid in een stad.” Ook is het met een parkeerapp steeds vaker mogelijk om - door middel van kentekenregistratie - eenvoudig een parkeergarage in- en uit te rijden zonder daarbij eerst een kaartje te kopen; de slagboom opent automatisch.

Onder de ondervraagde Nederlanders blijkt betaald parkeren de grootste ergernis te zijn (35 procent), op de voet gevolgd door het niet kunnen vinden van een parkeerplek (29 procent). Andere ergernissen die hoog scoren zijn de beperkte parkeerduur (24

Ongeveer een derde (29%) van de Europeanen gebruikt momenteel parkeerapps om de parkeerkosten te betalen. Het niet hoeven meenemen van contant geld en de mogelijkheid om de parkeertijd flexibel aan te

“Het is heel positief dat er in heel Europa grote belangstelling is voor elektrisch rijden. Dit is ook een duidelijke indicatie dat er meer eisen gesteld zullen worden aan het ecosysteem dat zowel eigendom als gebruik van elektrisch rijden mogelijk maakt. Bij EasyPark zijn we er trots op deel uit te maken van deze shift door de nodige oplossingen te bieden voor het zo gemakkelijk mogelijk opladen van voertuigen”, zegt Johan Birgersson, CEO van de EasyPark Group.

NEDERLANDER: BETAALD PARKEREN

passen zijn volgens de respondenten twee van de belangrijkste voordelen. Onder EasyParkgebruikers is de meest gewaardeerde functie de mogelijkheid om flexibel een parkeersessie te starten, stoppen en verlengen waardoor kosten worden bespaard. De uitkomsten verbazen Koerselman nauwelijks. “In de afgelopen twee jaar is het aantal gebruikers van onze parkeerapps ondanks corona en het feit dat we minder zijn gaan rijden - met tien procent gestegen. Steeds meer mensen zien in dat het gebruik van een parkeerapp kosten scheelt.” Met een parkeerapp betaal je immers nooit teveel; je start de betaling zodra je hebt geparkeerd en zet de meter uit zodra je weer terug bent bij je auto. Je kan al gauw zo’n twintig procent besparen. Vaak krijg je ook een melding wanneer je over de ingestelde tijd dreigt heen te gaan. “Die flexibiliteit wordt het hoogst gewaardeerd”, stelt Koerselman.

OVER HET ONDERZOEK In opdracht van EasyPark voerde YouGov in september 2021 een onderzoek uit naar houding en gedrag rondom parkeren en rijden. Onder de titel ‘Attitude and behaviours to parking and driving’ werden 16.574 mensen, waaronder 1010 Nederlanders, van 18 jaar en ouder online bevraagd. Er werd onder andere gevraagd naar grootste ergernissen, meest veelbelovende innovaties, gewenste oplossingen, het gebruik van parkeerapps en de manier van betalen. DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

HI! WIJ ZIJN MARTIJN, SUZANNE, BAS, MARCO EN LISA

MERKSPECIALISTEN DIE JOU VOORGOED ANDERS WILLEN LATEN KIJKEN NAAR MERKEN Samen zijn we Factor 12, strategisch ontwerpbureau voor merkidentiteit en merkstrategie. Al 15 jaar inmiddels! De komende edities ga je in dit magazine columns van ons lezen. Over ons vak, over mooie merken, hoe wij naar ze kijken én hoe ze jou willen overtuigen… Nee, niet zomaar wat columns. We hebben een missie met ze! Gaan we je meer over vertellen. Eerst even kennismaken… SAMEN WERKEN AAN HET SUCCES VAN MERKEN Lisa: ‘Meestal creëren we ze vanaf het eerste bierviltje, soms omdat er een alles veranderende koerswijziging nodig is en steeds vaker vanwege een groeiende behoefte aan een eerlijker verhaal. Met ons team van verschillende creatieven werken we iedere dag aan ideeën die

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

ambitie en visie een nieuw gezicht geven. En daar gaat ons hart nou sneller van kloppen!’

KLINKENDE NAMEN OP DE GEVEL Suzanne: ‘Wat we doen wordt ook gezien, gehoord en gevoeld. Zo zijn we trots op het werk dat we in de regio

BEDRIJFSPROFIEL Tekst: Sander Voortman, Fotografie: Evert van de Worp

maken onder andere de Gemeente Deventer en onderwijsinstelling Aventus. Ook aan de andere kant van de oceaan rolt onze naam over de marketingafdelingen van Invicta Watch. Iedere keer weer is het onze verrassende aanpak waarmee we bedrijven de marketingpower geven om hun doelgroep in beweging te krijgen. Door met verschillende merkspecialisten de vraag achter de vraag te blijven stellen en ons helemaal onder te dompelen in het merk. Elke dag opnieuw.’

met een publiek. Dat kan alleen als mensen zichzelf langdurig ergens in herkennen of erbij willen horen. En ja: ook als je een accountancy kantoor of een winkel in witgoed hebt. Natuurlijk, een kortingsactie of een advertentie op social media, ze kunnen je allemaal nieuwe volgers opleveren. Maar hoe maak je van die volgers ook loyale fans? Daar heb je dus echt een stevige merkpositionering en strategie voor nodig.’

ZEG EENS, HOE KIJKEN KLANTEN NAAR JOU ALS MERK?

Bas: ‘Het ontwikkelen of aanscherpen van een identiteit is een on-going proces. Een identiteit ‘koppelen’ we niet zomaar even aan een communicatiemiddel. Daarvoor heb je ook een goed merkverhaal nodig. Een merkidentiteit geeft weer wie je bent en hoe je eruit ziet, maar het merkverhaal brengt dat over. Waarin maak jij het verschil? Waarom doe je wat je doet? Welke beelden, kleurstellingen en vormen passen daarbij? Samen vormen ze het fundament van jouw bedrijf.’

dat is precies waar het om gaat als je die ene positie in de markt wilt claimen.’

EEN IDENTITEIT ZORGT (NOG) NIET VOOR MERKFANS

IDEEËN WORDEN BETER ALS JE ZE MET ELKAAR DEELT

Marco: ‘Daar moet je middelen voor ontwikkelen die consequent het merkverhaal vertellen of uitdragen. Iedere keer weer. Oriëntatie vraagt om overtuiging en verduidelijking, bewustwording vraagt om inzicht… Voor ons als strategisch ontwerpbureau is het de uitdaging om binnen deze kaders te creëren én verrassend te blijven. En

Bij Factor 12 zijn we allemaal teamplayers, maar los van elkaar zijn we heel verschillend. Een mix van talenten, leeftijden en expertises dus. Door al die verschillende perspectieven vullen we elkaar perfect aan en daar rollen de sterkste ontwerpen uit. I deeën worden namelijk echt beter als je ze met elkaar deelt. Daar geloven we heilig in. Met onze columns gaan we dat ook doen. Zien we je bij de volgende!?

Martijn: ‘Niet iedereen heeft er zo snel een antwoord op. Zonde, want dat betekent ook dat er nog veel onbenut potentieel ligt; voor jou als manager, ondernemer óf de klant waar je voor werkt. Onderliggend probleem is dat ‘het hebben van een merkidentiteit’ weinig tastbaar is én vaak nog wordt onderschat. Dat gaan wij dus veranderen, met onze columns! Concreet? Dat jij de waarde van een merkidentiteit, -positionering en -strategie wél omarmt. En dat is hoognodig, want dagelijks zien wij bedrijven worstelen met hun identiteit en onderscheidend vermogen. Herkenbaar? Daar gaan we je nu alvast een beetje bij helpen.’

IDENTITEIT + ZICHTBAARHEID² = MEER MERKFANS? Suzanne: ‘Was het maar zo simpel als een formule. Net als in het echte leven moeten merken een relatie opbouwen

OP ZOEK NAAR JOUW UNIEKE VERHAAL

Suzanne Altena

Marco IJmker

Martijn Gillijns

Lisa Mulder

Bas Simon

Deel vandaag nog je vraagstuk met ons. www.factor12.nl

DIT IS ONZE #BROEDKAS Een inspirerende en bijzondere plek in ons kantoor. Hier broeden we dagelijks originele ideeën, concepten en strategieën uit. En dat hoeft niet een nieuw corporate merk te zijn. Soms is het een app of een intern vraagstuk waar we op broeden. Samen met ons een keer de diepte in?

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

voor flexibele krachten met een PLUS Voordelen van 65-plus uitzendkrachten: ✓ bijzonder flexibel inzetbaar ✓ zeer gemotiveerd ✓ jarenlange ervaring ✓ goede werkinstelling ✓ lagere loonsom Tevens adviseert en bemiddelt Veluwe65plus wanneer u als werkgever een arbeidscontract wilt aangaan met een 65-plus medewerker.

www.veluwe65plus.nl Vlaggen Raamfolies Freesletters Gevelreclame Autobeletteringen

Posters Stickers Drukwerk Spandoeken Reclameborden

WWW.PRINTXPERT.NL

055-8436282

We ❤ PrintMedia

COACHING

WAAROM ZOU JE KIEZEN VOOR COACHING IN DE NATUUR? Als er sprake is van (dreigend) mentaal verzuim, dan is het de hoogste tijd om deskundige ondersteuning in te schakelen. Bij bestaand mentaal verzuim kun je met deskundige begeleiding de duur van de uitval halveren. Bij preventieve inzet bespaar je volgens onderzoek 95% van de kosten van verzuim. Bij Liberi bieden wij die deskundige begeleiding aan met coaching in de natuur. 25

Naast dat je natuurlijk de beste coach voor jouw medewerker wil vinden, is de meerwaarde van beweging - in de natuur - ruimschoots aangetoond. Zo heeft onderzoek aangetoond dat alleen al het zien van natuur ontspanning bevordert, de bloeddruk verlaagt en cognitieve functies herstelt. Daarnaast zorgt het gesprek gecombineerd met beweging ervoor dat de linker- en de rechter hersenhelft gaan samenwerken, waardoor je in oplossingen gaat denken en vervelende ervaringen makkelijker verwerkt. Als landelijk opererend bedrijf lopen we met veertig coaches elke dag de stress uit heel wat werknemers. Door actief bezig te zijn, is leren herkennen wat ons lijf ons vertelt onze focus. De banen in Nederland worden steeds digitaler en complexer, waarbij we meer en meer lijken te vergeten om te luisteren naar de lichaamssignalen. Dat we hierdoor overprikkelt, angstig of zelfs depressief worden, lijken we niet goed te beseffen. Hier wandelend bij stil staan en een voorbeeld nemen aan wat de natuur ons leert over balans en evenwicht is zeer de moeite waard. Wat je vraag ook is, Liberi zet je in beweging!

Houdt u ook zo van schitterend drukwerk, scherpe prijzen en uitstekende service? Neem nu contact op en ondervind zelf de geweldige kwaliteit van ons Nederlands/Baltisch traject: optimaal van boom tot deur. Bouwmeesterweg 52 | 3123 AA Schiedam T 010 247 6666 W www.balmedia.com

Wil jij voor jouw organisatie de impact van mentaal verzuim verlagen? Neem dan contact op voor een gratis adviesgesprek. Reinoud Prins, medeoprichter en coach Liberi Coaching www.liberi.nl info@liberi.nl DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

‘DE PRIJS-KWALITEITVERHOUDING VAN ONZE PRODUCTEN IS ALTIJD OPTIMAAL’ Aarts Th. BV in Vaassen is specialist in het verpakken van producten voor klanten in binnen- en buitenland. Een team van 100% gemotiveerde medewerkers staat garant voor een hoge kwaliteit en leverbetrouwbaarheid. Het verpakkingsportfolio met de bekende plastic blisters (“minimaal 70% gerecycled materiaal en 100% recyclebaar”) is inmiddels uitgebreid met kartonnen blisters. Daarnaast profiteert het bedrijf van de huidige hoge containerprijzen. Sinds de oprichting in 1965 streeft Aarts Th. ernaar zijn klanten voortdurend de hoogste kwaliteit van alle soorten producten te leveren. “In de eerste plaats dankzij een meer dan 100% gemotiveerd team medewerkers. Daarnaast hebben we verschillende kwaliteitscontroles ingebouwd. Zo wordt in de aanloop van een productieproces altijd een extra controle uitgevoerd om te zien of de juiste onderde-

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

len gebruikt worden. Klanten kunnen er dan ook van uitgaan dat we de juiste kwaliteit produceren, zodat er rechtstreeks vanuit ons aan hun klanten geleverd kan worden”, aldus directeur Peter Bockweg. “Ons bedrijf is uniek. Niet alleen door de geavanceerde machines die wij gedeeltelijk in eigen beheer ontwikkelen, maar ook door het continu uitdenken van nieuwe, efficiëntere productiemethodes. Daardoor is de prijs-kwali-

BEDRIJFSPROFIEL Tekst: Wilma Schreiber Fotografie: Evert van de Worp

teitverhouding van onze producten altijd optimaal.”

DIVERS KLANTENBESTAND Momenteel telt Aarts Th. zestien medewerkers, van wie zes bij Aarts zelf in dienst zijn en tien vanuit Werkbedrijf Lucrato bij het bedrijf zijn gedetacheerd – de meesten van hen al meer dan vijftien jaar. “Maatschappelijk ondernemen staat bij ons hoog in het vaandel, in totaal werken er twaalf mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij ons.” Samen bedienen zij een diverse groep aan klanten. Te denken valt aan Life Safety Products BV, waarvoor de Life Hammer (het bekende oranje hamertje dat in elke auto aanwezig zou moeten zijn) wordt gemonteerd en verpakt. En voor Universal Electronics verpakt Aarts

Th. afstandsbedieningen en worden displays en andere marketingmaterialen geassembleerd en verpakt. “Verder blisteren we pennen en stiften voor Royal Talens, babyartikelen, zoals badthermometers, borstels/kammetjes en manicure-setjes, voor Atelier 49 (BéBé You) en special tapes voor Soudal, een Belgische fabrikant van siliconen, stopverf, polyurethaanschuim, lijmen en vochtweringsproducten”, vult Bockweg aan.

Door het ontwerp dan iets aan te passen is de verpakking met dezelfde materialen net zo functioneel en bovendien milieuvriendelijker. Dankzij onze jarenlange ervaring zien wij sneller nieuwe mogelijkheden”, zegt hij. De blisters voor genoemde producten produceert Aarts Th. zelf, dozen en overig karton krijgt het bedrijf aangeleverd of worden, indien gewenst, ingekocht bij een aantal geselecteerde toeleveringsbedrijven.

NIEUWE MOGELIJKHEDEN

MILIEUVRIENDELIJK

Gevraagd naar de sterke punten van Aarts Th., noemt de Vaassense directeur betrouwbaarheid, flexibiliteit en meedenken over hoe een verpakking of het logistieke proces beter kan. “Soms komt een klant met een voorbeeldverpakking bij ons.

Momenteel signaleert Bockweg bij in de markt de trend om geen of zo weinig mogelijk plastic in een verpakking te verwerken. De plastic blister wordt dan bijvoorbeeld vervangen door een kartonnen blister. “Plastic heeft een wat negatieve naam gekregen, met name vanwege de plastic soep in de oceanen. In mijn beleving ligt dat niet aan het plastic, maar eerder aan hoe de mensheid ermee omgaat”, zegt hij. “Het plastic dat wij voor onze blisters gebruiken, bestaat inmiddels voor minimaal 70% uit gerecycled materiaal. Sowieso zijn onze blisterverpakkingen 100% recyclebaar, het karton en plastic zijn eenvoudig te scheiden. En met wat kleine aanpassingen zijn wij ook in staat om kartonnen blisters te verwerken. Dit zijn geheel kartonnen verpakkingen met daarop een print van het product dat in de verpakking zit.”

WEER IN EIGEN LAND Verder ziet Bockweg veel bedrijven die tot voor kort hun producten in het Verre Oosten lieten verpakken, nu daar van terugkomen. “Leverbetrouwbaarheid speelt daar een rol in, denk aan het containerschip dat wekenlang vastzat in het Suezkanaal, en ook de kwaliteit laat weleens te wensen over. Dus kiezen ze ervoor hun producten toch weer in Nederland te laten verpakken. Willen ze het product controleren, dan hoeven ze maar een uurtje in de auto te zitten. En de communicatie verloopt natuurlijk ook makkelijker”, zegt hij. “Daarnaast wordt het prijsverschil met China steeds kleiner en rijzen de transportkosten intussen de pan uit, een verzesvoudiging ten opzichte van een jaar geleden. Dat speelt ons in de kaart.” Aarts Th. B.V. Spinfondsweg 27 - 8171 NT Vaassen 0578-571540 info@aarts.nl www.aarts.nl

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

VAN MUNSTER MEDIA FACTORY marketing- en communicatiemakers

Gespecialiseerd in het creëren en beheren van media, in de meest brede zin van het woord. Bij ons vind je alle kennis en services onder één dak. We kunnen je helpen met elke gewenste media-uiting. Of dit nu online of offline is!

vmmf.nl

CYBERCRIMINALITEIT

GROTE INNOVATIEKRACHT IN CYBER-AANVALLEN IN 2022

Het CyberArk Labs onderzoeksteam heeft signalen waargenomen van evoluerende innovaties in cyber-aanvallen die het potentieel hebben om het security-landschap in de komende 12 maanden aanzienlijk te veranderen. CRIMINELE ORGANISATIES GEBRUIKEN OOK DEVOPS DevOps verandert de manier waarop zaken worden gedaan en criminele organisaties vormen daarop geen uitzondering. Net als legitieme softwareleveranciers maken aanvallers gebruik van CI/CD-pijplijnen, cloudinfrastructuur en andere digitale technologieën om nieuwe malware as a service (MaaS)-aanbiedingen te ontwikkelen en te verkopen. De noodzaak om nieuwe functies snel op de markt te brengen, wordt ingegeven door de groeiende (ondergrondse) vraag naar populaire tools zoals malware voor het stelen van gebruikersgegevens en andere geprivilegieerde informatie. Dergelijke malware is niet alleen krachtig, maar ook eenvoudig direct te gebruiken, waardoor zowel beginnende aanvallers als geraffineerde staat-hackers worden aangemoedigd. Aanvallersgroepen maken gebruik van de krachten van verschillende experts om deze diensten te gelde te maken en hun activiteiten uit te breiden - van ontwikkelaars die de exploitcode schrijven, tot technici die de aanvalsinfrastructuur ontwerpen, tot aanvallers die deze nieuwe exploits gebruiken om netwerken aan te vallen. Naarmate deze criminele groepen echter meer en meer op “echte” ondernemingen gaan lijken, stellen ze zich ook bloot aan nieuwe risico’s. Net als elke andere onderneming krijgen ze te maken met nieuwe beveiligingsuitdagingen zoals het beheer van multi-tenant SaaS-applicaties en de beveiliging van externe toegang tot gevoelige systemen en gegevens. Terwijl ze gedwongen worden hun eigen beveiligingsmaatregelen op te voeren, zullen tegenstanders steeds

vaker betrapt worden door verdedigers die hun eigen offensieve tactieken tegen hen gebruiken.

AUTOMATISEREN VAN SUPPLY CHAIN AANVALLEN MET OPEN SOURCE Open source software stimuleert innovatie, maar betekent ook een vergroting van het aantal aanvalsmogelijkheden en een manier voor aanvallers om hun inspanningen te automatiseren, detectie te omzeilen en meer schade aan te richten. De inbraak bij Codecov in april 2021 heeft laten zien hoe één subtiele aanpassing in één regel code een volledig onschuldige softwarebibliotheek kan veranderen in een kwaadaardige bibliotheek, waardoor elke organisatie die er gebruik van maakt in gevaar komt. Met behulp van deze zeer effectieve infiltratiemethode kunnen aanvallers zich richten op duizenden organisaties in een toeleveringsketen en hun inloggegevens stelen. In de komende 12 maanden zullen aanvallers blijven zoeken naar nieuwe manieren om open source bibliotheken te compromitteren. CyberArk Lab heeft gezien hoe aanvallers typosquatting-achtige aanvallen uitvoerden door codepakketten te maken met subtiele veranderingen in de namen van de pakketten (bijv. atlas-client vs. atlas_client). Dit waren in feite ‘getrojaniseerde’ versies van de originele pakketten, die een achterdeur of functionaliteit voor het stelen van referenties implementeren of downloaden. In een ander geval werd een NPM-pakket getrojaniseerd om een cryptomining script en malware voor het stelen van referenties uit te voeren nadat de referenties van een ontwikkelaar waren achterhaald.

Organisaties moeten waakzaam blijven, omdat deze subtiele aanvallen zelden signalen afgeven en ze uiterst moeilijk te detecteren zijn. Dergelijke softwarebibliotheken worden in de pijplijn geïmplementeerd als onderdeel van legitieme dagelijkse activiteiten, en zien er in veel gevallen goedaardig uit omdat de kwaadaardige code als een dependency wordt gedownload. Aangezien deze geautomatiseerde aanvallen gemakkelijk en snel kunnen worden uitgevoerd met een zeer beperkte handtekening, zullen ze nog vaker voorkomen, plotseling plaatsvinden en nog meer schade aanrichten.’.

VERSTOPPEN IN HET VOLLE ZICHT Beveiliging wordt nog ingewikkelder dankzij nieuwe schuilplaatsen die worden geïntroduceerd door cloud-, virtualisatie- en containertechnologieën. Nu microvirtualisering steeds populairder wordt, kunnen aanvallers malware bijvoorbeeld isoleren in deze virtuele systemen en verborgen houden voor hostgebaseerde beveiligingscontroles. Deze nieuwe aanvalstechnieken worden nog niet veel waargenomen, maar er zijn al voorbeelden gezien bij met name financieel gemotiveerde aanvallers die systemen zoals Windows Subsystem for Linux (WSL) testen een subsysteem dat credential- en verificatieprocessen beveiligt - terwijl ze op zoek zijn naar nieuwe manieren om endpoints in gevaar te brengen. Door bijvoorbeeld ransomware binnen een Linux-infrastructuur uit te voeren, kunnen Endpoint Detection and Response (EDR) en andere hostgebaseerde endpointbeveiliging de kwaadaardige activiteit meestal niet identificeren, waardoor aanvallers gemakkelijk gegevens kunnen versleutelen of stelen. Dit gebeurt allemaal, verborgen, in het volle zicht. DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Lex van Teeffelen: “Soms kan het verstandiger zijn om te stoppen en een baan te zoeken.” (Foto: Femke van den Heuvel)

EYEOPENERS DOOR KLEINBEDRIJF INDEX

‘40% ONDERNEMERS LEIDT MARGINAAL BESTAAN’ Belangrijke grondslag voor economisch beleid is de conjunctuurmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In dit onderzoek ontbreken echter gegevens over zzp’ers, starters en de meeste kleinbedrijven. De Kleinbedrijf Index brengt daar verandering in. Belangrijke conclusie: veel ondernemers leiden een marginaal bestaan. Adequate data zijn cruciaal als basis voor een effectief economisch beleid. “De conjunctuurmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek geeft informatie over bedrijven met vijf en meer medewerkers,” zegt Lex van Teeffelen, Lector Financieel Economische Innovatie aan de Hogeschool Utrecht. In de economische en financiële cijfers ontbreken hierdoor gegevens over zzp’ers, starters en de meeste kleinbedrijven. “Je hebt het dan over ruim 95% van alle 1,3 miljoen ondernemers, een kwart van alle bedrijfswinsten en een derde van de werkgelegenheid.”

DE PLANK MIS DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Maatregelen voor ondernemingen met meer medewerkers zijn lang niet altijd effectief voor kleinere bedrijven en zzp’ers. “Ze kunnen zelfs contraproductief zijn. Zo is de dynamiek voor wat betreft digitalisering heel anders. Bij tien en meer medewerkers is een substantiële inzet van software essentieel voor een adequate bedrijfsvoering. Werk je maar met een paar mensen dan is een ERP-pakket echt niet nodig.” Bij stimuleringsmaatregelen moet rekening worden gehouden met deze verschillen. “Baseer je alles op de kenmerken en behoeftes van grotere bedrijven dan sla je de plank mis.”

IN LACUNE VOORZIEN Om in de lacune te voorzien, namen Qredits Microfinanciering, ONL voor Ondernemers en Hogeschool Utrecht eind 2020 het initiatief voor een Kleinbedrijf Index. Van Teeffelen: “Dit onderzoek wordt vier keer paar jaar uitgevoerd via een online vragenlijst aan relaties van Qredits en ONL. De pool bestaat uit zo’n 10.000 ondernemers. Hun kenmerken komen overeen met die van de Nederlandse bedrijfspopulatie.” Voor de Kleinbedrijf Index wordt onder meer gevraagd naar omzet, werkgelegenheid, innovatie, ondernemersloon, investeringen, solvabiliteit en continuïteit.

TRENDS Tekst: Hans Hajée Ook wordt regelmatig ingezoomd op specifieke thema’s. “De respons ligt tussen 10 en 15% en is voldoende representatief.”

SCHULDEN AFBETALEN Begin december 2021 verscheen de vierde editie van de Kleinbedrijf Index. Gevraagd is naar de resultaten over de derde periode en de verwachtingen voor het laatste kwartaal. “In Q3 herstelde de economie zich. Al stijgt de omzetindex amper, alle sectoren presteren op of zelfs boven het niveau van 2019.” Desondanks blijven ondernemersloon en solvabiliteit volgens de Kleinbedrijf Index nog sterk achter. “Belangrijke oorzaak is dat ondernemers hun kortetermijnschulden versneld aflossen. Denk aan leveranciers en huur; voorwaarden om te kunnen blijven ondernemen. Hierdoor lukt het amper om te investeren. Vaak laten ondernemers ook de eigen beloning nog maar even zitten.”

TREND BAART ZORGEN Uit de Kleinbedrijf Index blijkt dat zo’n 40% van de ondernemers een te lage marge realiseert en weinig solvabel is. “Ze zijn niet in staat zichzelf een normaal ondernemersloon uit te keren. Vaak ligt hun inkomen zelfs onder het bijstandsniveau.” Corona heeft deze ontwikkeling versterkt. “Maar de trend is al langer zichtbaar en dat baart grote zorgen. Natuurlijk, een meerderheid van de ondervraagden doet het nog steeds goed. Maar extrapoleer je de 40% dan hebben we het over ruim 800.000 Nederlandse ondernemers met een marginaal bestaan.”

DOORBRAAKTAFELS Actie is daarom dringend gewenst, stelt Van Teeffelen. “Goed voorbeeld is het programma Ondernemers Centraal van de gemeente Utrecht. Daarbij zijn de afdelingen Economische Zaken en Werk en

Inkomen betrokken. Alle Utrechtse ondernemers die een TOZO- of NOW-aanvraag hebben ingediend, zijn uitgenodigd. Ook kunnen mensen zelf initiatief nemen voor een gesprek. Doorbraaktafels moeten er vervolgens voor zorgen dat ondernemers die vastlopen, geholpen worden.”

POTENTIEEL ONTSLUITEN Het Utrechtse programma biedt kosteloos advies en coaching. “Een deel van de ondernemers zal met de juiste ondersteuning levensvatbaar blijven. Maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Soms kan het verstandiger zijn om te stoppen en een baan te zoeken.” Gezien de grote tekorten op de arbeidsmarkt is het momentum gunstig. “Ondernemers hebben vaak prima kwalificaties en veel ervaring. Stappen zij over naar een loondienstfunctie dan wordt een potentieel ontsloten waar groeiende bedrijven met toekomstperspectief baat bij kunnen hebben.”

GELUKKIG WORDEN Voor veel ondernemers is bedrijfsbeëindiging een grote stap. “Trots kan een rationale keuze in de weg staan. Maar het gaat er uiteindelijk om waar je gelukkig van wordt. Als iemand een stressvol, marginaal bestaan als ondernemer verruilt voor een uitdagende baan dan kan dat een verstandig besluit zijn.” Ook hierbij is ondersteuning gewenst. “Voor veel ondernemers is het immers lang geleden dat ze gesolliciteerd hebben.”

AANGEVRAAGDE SUBSIDIES GEHALVEERD Bij het Utrechtse programma Ondernemers Centraal wordt het gesprek met ondernemers aangegaan. “Dat gebeurt nog maar zelden. Dit raakt een andere belangrijke conclusie uit de recente Kleinbedrijf Index: ondernemers weten de weg

naar subsidies en fiscale aftrekmogelijkheden slecht te vinden. Eerder onderzoek uit 2015 biedt een bruikbare benchmark. Daarmee vergeleken is het aantal aangevraagde subsidies gehalveerd.”

KOPSCHUW En dat komt niet omdat er minder stimuleringsmaatregelen zijn. “Er zijn tal van aantrekkelijke regelingen en subsidies van gemeenten, provincies en vanuit Europa. Denk aan onderwerpen als scholing en duurzaamheid.” Die zijn echter alleen toegankelijk via een woud aan digitale loketten. “Daar lopen bedrijven vaak vast door complexe, uitgebreide vragenlijsten en onderbouwing. Vul je één onderdeel verkeerd in dan gaat het al mis. Ondernemers worden kopschuw en haken af.”

ECHTE MENSEN Dit moet anders, vindt Van Teeffelen. “Vrijwel alle ondernemersondersteuning is wegbezuinigd, zowel bij brancheorganisaties als bij de Kamer van Koophandel. Een organisatie als Syntens bestaat niet meer. Accountmanagers van banken zijn vervangen door digitale loketten en algoritmes.” Adviseurs met kennis van zaken worden node gemist. “Bij ondernemers is grote behoefte aan een organisatie die als vraagbaak dient. Niet het zoveelste digitale loket maar een centraal punt waar de weg wordt gewezen naar alle regelingen en subsidiemogelijkheden. En plek ook waar ondernemers weer face to face kunnen sparren met echte mensen.” Van Teeffelen adviseert om daarvoor geen nieuwe organisatie in te richten maar samenwerking te zoeken met een bestaande partij. “De Kamer van Koophandel zou zo’n rol prima op zich kunnen nemen.”

Kleinbedrijf Index

3e kwartaal 2021

initiatief van Qredits

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

WERKNEMERS VRAGEN OM ANDERE LEIDERSCHAPSSTIJL BIJ HYBRIDE WERKEN De hybride werkplek brengt andere uitdagingen met zich mee voor organisaties. Dit vereist een hernieuwde nadruk op leiderschapseigenschappen zoals authenticiteit, emotionele intelligentie, openheid voor verandering en het vermogen om een cultuur van vertrouwen te creëren waarin werknemers zich gesterkt voelen. Organisaties doen echter niet genoeg om managers in staat te stellen effectief leiding te geven in een hybride werkomgeving. 32

Dit blijkt uit een nieuw rapport van het Capgemini Research Institute: “Relearning Leadership: Creating the Hybrid Workplace Leader”. De onderzoekers analyseerden wereldwijd 548 organisaties en spraken met leidinggevenden en medewerkers over hybride werken. Van leidinggevenden wordt verwacht dat zij hun mensen autonomie geven, begeleiden en inspireren en daarbij eigenschappen als authenticiteit en emotionele intelligentie tonen. Slechts 37% van de ondervraagde werknemers zonder leidinggevende functie zegt echter zij door hun organisatie actief in staat worden gesteld hun eigen beslissingen te nemen. Iets minder dan de helft (47%) van de werknemers voelde zich in de loop van de pandemie door hun organisatie begrepen en gehoord. Door de pandemie is er nog meer aandacht gekomen voor de noodzaak om het fysieke en mentale welzijn van werknemers serieus te nemen. Maar er is ook een kloof tussen de perceptie van werknemers en leidinggevenden over hoe doeltreffend met gezondheid en welzijn wordt omgegaan tijdens de crisis. Terwijl 72% van de ondervraagde leidinggevenden zegt dat hun organisatie in staat was om te zorgen voor het fysieke en mentale welzijn van de werknemers, dacht slechts 49% van de werknemers er hetzelfde over. Bovendien zegt slechts 34% van de werknemers dat hun organisatie actief werkt aan initiatieven om burn-out bij werknemers te verminderen. Marjolein Wenderich, hoofd van de Workforce & Organization-practice bij Capgemini Invent zegt: “Ons rapport laat een duidelijke kloof zien tussen de opvattingen van het hogere management en de

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

werknemers in veel organisaties. Dat zien we ook in Nederland: hier vindt 81% van de leidinggevenden dat hun organisatie de overgang naar werken op afstand en hybride werken goed heeft geregeld. Slechts 41% van de werknemers is het evenwel daarmee eens. Terwijl technologie de snelle adoptie van hybride werken heeft vergemakkelijkt, heeft het leiderschap in veel gevallen deze veranderingen onvoldoende kunnen bijbenen. Het is duidelijk dat er behoefte is aan een verjonging van het concept van leiderschap voor de hybride werkplek van de toekomst. Organisaties moeten leiders in staat stellen empathisch, authentiek en geloofwaardig te zijn in hun aanpak.”

BELANGRIJKSTE EIGENSCHAPPEN VOOR LEIDERSCHAP IN EEN HYBRIDE WERELD Het onderzoek geeft ook aan dat nieuwe stijlen van empathisch en mensgericht leiderschap nodig zijn voor de nieuwe wereld van hybride werk. Vertrouwen staat centraal bij deze verandering: een overweldigende meerderheid (84%) van de werknemers beschouwt het vermogen om een cultuur van vertrouwen te creëren als een belangrijke vaardigheid die leiders moeten ontwikkelen. In de meeste organisaties ontbreekt het echter aan adequate maatregelen om een cultuur van vertrouwen te bevorderen en teams mondiger te maken. Zo heeft slechts 34% van de organisaties programma’s opgezet om

TRENDS

op het doorvoeren van deze fundamentele veranderingen. Zo zegt slechts 33% van de HR-managers dat hun organisaties hun recruitment-procedures hebben herzien om leiders aan te trekken die beschikken over de eigenschappen en het gedrag die nodig zijn om organisaties naar een hybride toekomst te leiden. En slechts 36% zegt dat ze processen hebben aangepast met betrekking tot compensatie en secundaire arbeidsvoorwaarden, om leiders te belonen die deze eigenschappen vertonen.

MENSGERICHT LEIDERSCHAP Het Capgemini Research Institute identificeerde een klein cohort van toonaangevende organisaties (in het onderzoek ook wel “pioniers” genoemd) die actief leiderschapsontwikkelingsprogramma’s op schaal, organisatiebreed, inzetten en bezig waren met een radicale herziening van hun leiderschapskader en -processen. Werknemers van deze organisaties hebben een zeer goede employee experience die niet beschikbaar is voor werknemers van andere organisaties. Zo is 80% van de werknemers van deze voorlopers het ermee eens dat hun organisaties zich goed hebben aangepast door hen in staat te stellen eigenaar te zijn van hun werk, meer autonomie en eerlijkheid op te bouwen (vergeleken met gemiddeld 52% van de werknemers in andere organisaties).

leidinggevenden te trainen in de vaardigheden die nodig zijn om een cultuur van vertrouwen op te bouwen. Dit geldt ook voor andere eigenschappen. In feite zien werknemers een ongelijke verhouding tussen de vaardigheden die hun leidinggevenden zouden moeten vertonen en hun huidige vaardigheidsniveau. Vanuit het oogpunt van de werknemers beschouwt 75% emotionele intelligentie als een belangrijke eigenschap, maar slechts 47% gelooft dat leidinggevenden bekwaam zijn op dit gebied. Ondanks het gepercipieerde gebrek aan bekwaamheid van leiders voor verschillende vaardigheden en eigenschappen, toont het onderzoek van Capgemini aan dat organisaties niet genoeg doen om trainingsprogramma’s op te schalen, gericht op het opbouwen van deze vaardigheden. Zo is bijvoorbeeld slechts 27% van de organisaties actief bezig met het opschalen

van leiderschapsontwikkelingsprogramma’s gericht op emotionele intelligentie. Organisaties bereiden zich onvoldoende voor op hybride werken Hoewel het trainen van leiders in nieuwe vaardigheden belangrijk is ter voorbereiding op het werken in een hybride omgeving, is dit slechts een deel van wat nodig is. Organisaties zullen er ook voor moeten zorgen dat zij de juiste voorwaarden creëren voor leiders om effectief te kunnen zijn. Dit omvat het herontwerpen van processen en kaders rond recruitment en prestatie-evaluaties van leiders, om ervoor te zorgen dat vaardigheden en attributen die nodig zijn voor hybride werk adequaat worden overwogen en beloond. Fundamentele veranderingen in dergelijke processen zijn een noodzakelijke aanvulling op de opleiding van leiders. Uit het onderzoek blijkt echter dat organisaties zich niet voldoende richten

Organisaties die actief leiderschapsprogramma’s opschalen, kunnen werknemers op grotere schaal van voordeel zijn, maar zij zullen een culturele basis moeten leggen om verandering mogelijk te maken. Dit vereist een radicale herziening van processen en praktijken om leiders aan te trekken en te belonen die het gedrag vertonen dat nodig is om organisaties naar een hybride toekomst te leiden.

METHODOLOGIE De bevindingen van Capgemini zijn gebaseerd op een onderzoek in 12 landen, waaronder Nederland, in diverse sectoren zoals producenten van consumentengoederen, detailhandel, automotive, industrie, energie, financiële dienstverlening, publieke sector en de gezondheidszorg. Er werd een enquête gehouden onder 1.380 respondenten van 548 organisaties, en er werden interviews afgenomen met leidinggevenden uit de sector, academici en deskundigen op het gebied van leiderschapsontwikkeling.

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

ONDERNEMENDE BINNENSTAD ZUTPHEN ZIET TOEKOMST ROOSKLEURIG IN Binnenstadondernemers zijn de afgelopen jaren hard geraakt door de coronapandemie en de lockdowns die daarmee gepaard gingen. Hanzestad Zutphen vormt zeker geen uitzondering, maar Binnenstadsplatform, Binnenstadsmanagement en Zutphen Promotie slaan samen met ondernemers de handen ineen en zetten de stad met vereende krachten stevig op de kaart. “Dat moet uiteindelijk leiden tot meer bezoekers, die langer blijven en er zo voor zorgen dat de bestedingen omhooggaan. De focus ligt daarbij op bezoekers, bewoners en bedrijven enthousiasmeren voor recreëren, wonen en ondernemen.”

Martijn Droog, eigenaar van een noten- en delicatessenzaak in de Zutphense binnenstad en sinds februari 2019 voorzitter van het Binnenstadsplatform Zutphen, heeft zelf zijn deuren niet hoeven sluiten. De coronapandemie laat volgens hem dan ook een tweeledig beeld zien. “Sommige ondernemers hebben geprofiteerd van de crisis voor anderen was het een drama, dat is schrijnend om te zien. In de binnenstad was die grote onzekerheid goed voelbaar”, vertelt hij. “Tegelijkertijd zijn er ook ondernemers die kansen zien, de ellende op de koop toenemen en bijvoorbeeld hun winkel op orde brengen of verhuizen naar een groter pand. En zelfs ondernemers die zich nu nieuw in de binnenstad vestigen, daar spreekt toch lef

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

uit. Dat geeft aan dat mensen zien welke kansen Zutphen biedt. Dus ondanks corona is de binnenstad van Zutphen heel actief.”

HELDERE STRATEGIE Corona heeft ervoor gezorgd dat de stad nog meer met elkaar is gaan samenwerken om de ellende het hoofd te bieden, beaamt Remco Feith, als binnenstadsmanager werkzaam voor de Stichting Binnenstadsmanagement die uitvoering geeft aan wat ondernemers en pandeigenaren aangepakt zouden willen hebben. “Te denken valt aan het bestrijden van leegstand, het verbeteren van gebieden en het optimaliseren van loop- en koopstromen optima-

CITYMARKETING Tekst: Wilma Schreiber. Fotografie: Stichting Zutphen Promotie / Evert van de Worp

liseren, zodat de stad aantrekkelijk blijft.” Feith vervult daarin een onafhankelijke en verbindende rol tussen gemeente, ondernemers en andere organisaties in de stad. In zo’n pandemie doen ondernemers er goed aan hun strategie helder te hebben. “Kies je voor bijvoorbeeld een winkel in de historische setting van Zutphen, voor online of een combinatie van beide? Belangrijk is dat zo’n crisis je niet overkomt, maar dat je je organisatie daarop inricht.” De samenwerking leidt volgens Feith bij bewoners en in de regio tot een positief sentiment ten aanzien van de binnenstad. “Dat heeft te maken met de gezelligheid in combinatie met horeca, maar ook met een kwalitatief goed advies dat je online niet krijgt. Die meerwaarde heeft bezoekers, pandeigenaren en investeerders de ogen geopend”, zegt hij. “Die positieve sfeer blijft de komende tijd bestaan en zien we ook terug in wonen, zeker in vergelijking met de Randstad en

Mark Schuitemaker

mede vanwege het prijskaartje. Die kwaliteiten van Zutphen blijven we voor het voetlicht brengen.”

POSITIEVE BIJDRAGE

Martijn Droog

Dat is precies de taak van Mark Schuitemaker, sinds 1 februari 2015 directeur Stichting Zutphen Promotie en verantwoordelijk voor het verkopen en vermarkten van Zutphen. “Ons doel is een positieve bijdrage te leveren aan het economisch profiel van de stad en zo ondernemers ertoe aan te zetten zich hier te vestigen. In opdracht van gemeente en samen met ondernemers zetten we daarvoor de binnenstad Zutphen en Zutphen als woonstad goed in de picture zetten”, meldt hij. “Dat moet uiteindelijk leiden tot meer bezoekers, die langer blijven en er zo voor zorgen dat de bestedingen omhooggaan. De focus ligt dan ook steeds op bezoekers, bewoners en bedrijven enthousiasmeren voor recreëren, wonen en ondernemen.” Schuitemaker onderschrijft dat corona ook een aantal positieve zaken gebracht. “De lockdown en de algehele sluiting was natuurlijk een schok voor iedereen en leidde ook tot veel vragen over de steunmaatregelen. Maar binnen een week hadden we een corona-taskforce in het leven geroepen, samen met gemeente, bedrijven, horeca en andere organisaties in de binnenstad. Zo zaten we heel dicht op de materie en

Remco Feith DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

in combinatie met het voor Nederland unieke winkelaanbod en goed geconserveerde panden, trekt enorm veel gasten, ook vanuit Duitsland. De historische binnenstad is een van onze USP’s, waar we zuinig op zijn. De gemeente stelt die monumenten ook open, zodat toeristen ze niet alleen van afstand zien, maar ook echt kunnen beleven.”

konden we snel schakelen”, vertelt hij. Daarnaast werd ook meteen een plan uit de mouw geschud voor het moment dat alles weer open zou gaan. “Daarin hebben we de kwaliteit van de stad naar voren gebracht. En bijvoorbeeld wandelen fietsroutes uitgezet in samenwerking met steden uit de regio, zoals Vorden en Gorssel. Uiteindelijk is de zomer van 2020 best goed geweest.”

GOED GEMANAGED Het verschil met de tweede lockdown in 2021 zat ‘m in het gemak, betoogt Schuitemaker. “In 2020 overviel corona ons. In 2021 hadden we al met het bijltje gehakt

en konden we sneller en beter schakelen. We weten waar we in zo’n geval voor aan de lat staan.” Een ander positief punt dat de directeur van Zutphen Promotie signaleert: de Nederlander is de vakantie in eigen land weer gaan waarderen. “Doordat we onze stad de afgelopen jaren goed geprofileerd hebben, plukken we daar nu de vruchten van. En die promotie maken we ook waar dankzij alle ondernemers en organisaties zoals Binnenstadmanagement en Binnenstadplatform die zorgen dat alles goed gemanaged is”, zegt hij. In kader verdient de gemeente ook een pluim. Die heeft erin geïnvesteerd dat de stad schoon, heel en veilig is. Dat

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Droog geeft aan dat het Binnenstadsplatform in coronatijd als spreekbuis heeft geacteerd. “Via onze straatvertegenwoordigers hebben we het geluid en de wensen ondernemers opgehaald en dat doorgespeeld aan Binnenstadmanagement en Zutphen Promotie, zodat zij daar hun strategie op kunnen bepalen. En ook met de gemeente hebben we veel overleg”, zegt hij. “Het belangrijk om alle ondernemers een luisterend oor te bieden en vervolgens waar nodig actie te ondernemen. Onze straatvertegenwoordigers voeren gesprekken op de stoep, dan worden ook de echte behoeften uitgesproken. Dat kan nuttig zijn, voor het geval de drempel naar Binnenstadmanagement wellicht net te hoog is.”

WARM WELKOM Ook de Stichting Binnenstadsmanagement acteerde in coronatijd extra kort op de ondernemer. “Zo wilden we onnodige schade voorkomen, voor ondernemer én de stad. Hiervoor hebben we snel geschakeld met elkaar, bijvoorbeeld over de steunmaatregelen en hoe ondernemers hier goed gebruik van konden maken. Daar hebben we onder meer een accountant en advocaat voor ingezet”, aldus Feith, die zich ten doel stelt ondernemers daarbij professioneel en serieus te ondersteunen. “Denk aan het opfrissen van de onderneming of door ondernemers

CITYMARKETING

een spiegel voor te houden: is het wellicht goed een andere strategie te kiezen? Bijvoorbeeld naar een ander pand verhuizen nu de huurprijzen onder druk staan.” Richting de gemeente werd verder bepleit (en gerealiseerd) dat de horeca de terrassen kon uitbreiden. “Toen ze weer open mochten, kon er zo een serieuze omzet gehaald worden in de zomer.” En nieuwkomers kunnen rekenen op een warm welkom. “Elke ondernemer die het product Zutphen verrijkt, moet je pamperen en ondersteunen. In het gesprek met de gemeente, bij procedures en vergunningen. Al met al constateren Schui-

temaker, Droog en Feith dat ondanks alle ellende ondernemers de coronatijd relatief goed doorgekomen zijn. Nieuwe kansen zijn gepakt en velen hebben het moment aangegrepen om te bekijken of ze het goede doen en waar ze kunnen verbeteren. “Corona heeft een flink verbouwing op gang gebracht in Zutphen, de stad ligt er nu supernetjes bij. Schitterend om te zien hoe ondernemers oog houden voor de toekomst en toch investeringen doen”, zegt Schuitemaker. Feith ziet ook het publiek terugkomen naar de binnenstad. “Online inkopen doen is natuurlijk toch beperkt qua beleving. In de stad koop je

niet alleen heel functioneel een spijkerbroek, je kunt het ook nog eens combineren met een gezellig terras. Dat is de les die we geleerd hebben: ondernemers hebben elkaar nodig. Die wisselwerking verbroedert en geeft een enorme impuls. Daar gaan we de komende jaren van profiteren.”

feit dat het bestedingsniveau omhoog gaat en aan de hogere bezoekersaantallen. En een diverser winkelaanbod trekt natuurlijk ook weer meer”, stelt Schuitemaker. “En bij alles – winkels, cultuur, horeca – staat de kwaliteit van ons aanbod bovenaan, die kwaliteit zoekt de bezoeker van Zutphen.”

NIEUW PLAATJE

Feith kijkt alweer iets verder vooruit en is bezig met de afronding van de nieuwe binnenstadsvisie. “We hebben het nieuwe plaatje van Zutphen scherp: waar staan we op dit moment en waar kunnen pandeigenaren en ondernemers in dat licht het beste gaan doen. Met zo’n heldere visie willen we continu investeringen uitlokken”, schetst hij. Als het Zutphen straks voor de wind gaat en de markt sterk aantrekt, wordt het personeelstekort in zijn ogen het grootste probleem. “Dat is nu al zichtbaar in de horeca en de retail. Als met kwaliteit hoog in het vaandel gelden ook hogere eisen aan het personeel. Dat gaan we de komende tijd oppakken. Je profileren als aantrekkelijke werkgever, met de binnenstad als mooie plek om te werken”, zegt hij. “We staan klaar om de corona-ellende achter ons laten en het volgende probleem op zijn Zutphens te tackelen.”

Zutphen heeft volgens Schuitemaker dan ook een rooskleurige toekomst in zicht. “De assets hebben we. En door corona hebben we een enorme kwaliteitsslag weten te maken. Misschien staan we er nog wel beter voor dan in februari 2020”, zegt hij. Plannen zijn er genoeg. “Meer werken met lokale ambassadeurs, die het verhaal van Zutphen als mooie en leefbare stad verstellen. Verder start in maart de campagne ‘Slapen in Zutphen’ om hotels, campings en B&B’s aan te prijzen en mensen uit te nodigen in deze mooi stad te overnachten. En tot slot staan er veel evenementen op stapel, daar moet ook nog het nodige voor voorbereid worden.” Dat optimisme betreft ook de aantrekkingskracht op de zakelijke markt. “Regelmatig krijgen we potentiële bedrijven op bezoek die hier een vestiging willen openen. Eerder dachten we dat we te kleine waren voor de grote ketens, maar nu komen we nadrukkelijk in beeld. Dat is mede te danken aan het

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Bescherm uzelf en uw omgeving! Om uzelf en uw omgeving te beschermen tegen schadelijke bacteriën en virussen is desinfecteren alleen niet genoeg. Een effectieve desinfectie begint namelijk met een goede reiniging. De schadelijke micro-organismen zitten vaak verstopt onder een laag van organische vervuiling. Door te desinfecteren zonder eerst te reinigen, is het dus lastig om deze micro-organismen te bereiken. Met een goede reiniging verwijdert u vervuilingen zoals stof, vet en vuil waardoor de onderliggende bacteriën en virussen beter bereikbaar worden voor het desinfectiemiddel.

Hygiënisch reinigen

Desinfecteren

met een alcoholbasis gebruiksklare sproeireiniger voor het dagelijks onderhoud van licht vervuilde oppervlakken. Toepasbaar op waterbestendige materialen: tafels, stoelen, ramen, deuren, bureaus, spiegels, vitrinekasten, tegels enz.

met Tevan Panox 300, een desinfectiemiddel op basis van waterstofperoxide en perazijnzuur met een erkende CTGB toelating voor gebruik tegen virussen. Het is een milieuvriendelijk product met als enige residu water en zuurstof. Doodt bacteriën, schimmels en virussen Voor interieur, vloeren en waterresistente oppervlakken Brede werking met een korte inwerktijd Geen naspoeling nodig en milieuvriendelijk

Droogt streeploos op Verwijdert vingerafdrukken en vervuilingen snel en effectief Zuinig in gebruik en met een frisse geur Volledig biologisch afbreekbaar

Wilt u meer informatie of direct bestellen?

Carefree Clean

Wij willen uw product graag verpakken Montage/assemblage werkzaamheden • Hoogfrequent lassen Blisteren • Lassen blisters en foliën • Inpakwerkzaamheden

Spinfondsweg 27 8171 NT Vaassen (Industrieterrein Eekterveld) (0578) 571540 info@aarts.nl www.aarts.nl

Volg ons op

+31 (0)183 - 62 17 99 WWW.TEVAN.COM WWW.TEVAN.COM

LITERATUUR

marjon bohré is bedrijfskundige en organisatiepsycholoog en werkt met leiders aan menselijkheid in organisaties. Ze is gecertificeerd facilitator van de trainingsprogramma’s van Brené Brown en doet promotieonderzoek naar menselijk leiderschap. Eerder schreef ze De perfectieparadox (2021). Over De perfectieparadox: ‘De perfectieparadox is de weerslag van gedegen onderzoek naar het verschijnsel perfectionisme, maar vooral ook een handleiding om de schadelijke gevolgen van perfectionisme tegen te gaan op individueel, team- én organisatieniveau.’ – managementboek

Ook De menselijke organisatie is gebaseerd op onderzoek én geeft je aangrijpingspunten voor dagelijks handelen en een opening voor het gesprek over de menselijke maat in jouw organisatie. nur 801

ONLINE INNOVATION Door Gijs van Wulfen

Door de pandemie en het noodgedwongen op grote schaal thuis werken, werd de noodzaak van online innovatie duidelijk. Omdat deze manier van werken en samenwerken blijvend zal zijn, bestaat een sterke behoefte aan ondersteuning. Reden voor Gijs van Wulfen om Online Innovation te schrijven, samen met vier andere experts. De Nederlandse adviseur maakte internationaal naam met de FORTHmethode voor de ontwikkeling van innovatie. Aan het boek ging trial and error vooraf. Inzichten over de benodigde vaardigheden en een succesvolle aanpak zijn al doende ontstaan. De situatie was immers voor iedereen nieuw, ook voor de auteurs. Het boek bevat tal van praktische tips en technieken om zowel organisaties als werkprocessen online te vernieuwen. Naast FORTH komen ook methodes als de Lightning Decision Jam en de Design Sprint aan bod. Dit levert een hybride mix op die dit boek tot een echte toolkit maakt voor online innovatie. 264 pag. ISBN 978-90-6369-6214. € 35,-. BIS Publishers.

DE MENSELIJKE ORGANISATIE

De menselijke organisatie is een handleiding voor leiders die werk willen maken van menselijk werk. Marjon Bohré heeft wetenschappelijke theorie over menselijkheid praktisch toepasbaar gemaakt. Drie begrippen zijn cruciaal voor mensen en teams in organisaties: vertrouwen, verbinding en voldoening. We nemen ze voor lief als het goed gaat, maar kunnen ze niet grijpen als ze er niet zijn. In dit boek worden ze ontrafeld tot concrete gedragingen en handelingen. Dat geeft je het inzicht en de tools die nodig zijn om hieraan te werken. De vele, soms pijnlijk herkenbare voorbeelden, ondersteunen het bewustwordingsproces van je eigen situatie.

marjon bohréden harder

Menselijkheid in organisaties, wie wil dat nou niet? Zo simpel als het klinkt, zo eenvoudig blijkt het in de praktijk niet altijd te zijn. Handen en voeten geven aan menselijkheid en dit begrip praktisch maken, vraagt meer dan alleen een goede bedoeling en de juiste intentie.

marjon bohréden harder

Vorm geven aan verbinding, vertrouwen en voldoening

DE MENSELIJKE ORGANISATIE

managementimpact.nl boomuitgeversamsterdam.nl

BOHRE_Organisatie_OMSLAG_03.indd 1

01-10-21 11:53

DE REIS DOOR HET RIJK VAN KONING KLANT Door Harald Pol

Excellente klantbeleving; de heilige graal voor elke organisatie. Al is er in theorie vaak een scherp beeld van wat dit inhoudt, de praktijk blijkt weerbarstig. Met zijn boek biedt Harald Pol een gedegen routebeschrijving. Daarbij put hij uit tal van bronnen; vakliteratuur, wetenschap en zijn eigen promotieonderzoek. Belangrijk aspect is de aard van de klantrelatie. Die kan gebaseerd zijn op gezag (zoals bij een pensioenfonds), op de markt (waarbij de transactie centraal staat) of op gemeenschappelijkheid. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan de band van veel klanten met het gedachtengoed van een bank als Triodos. De aard van de relatie is van invloed op de manier waarop klantgerichtheid wordt ervaren. Pol benadrukt dat het daarbij vooral draait om de menselijke factor, de persoonlijke betrokkenheid van medewerkers. Zij bepalen of een organisatie er daadwerkelijk in slaagt, duurzame relaties en een optimale klantbeleving tot stand te brengen. In een economie waar talent steeds schaarser is, maakt dat medewerkers uiteindelijk tot de echte Koning Klant. Maar daarover zijn andere boeken geschreven. 234 pag. ISBN 978-94-6386064-2. € 24,95. Mijnmanagementboek.

DE MENSELIJKE ORGANISATIE Door Marjon Bohré

YMCA

Door Walter Dornstedt

Walter Dornstedt was marketeer en sales director bij techbedrijven in Silicon Valley. Hij combineerde de commerciële focus met een brede interesse. Zo verdiepte Dornstedt zich in het werk van filosofen als Nietzsche. Dit maakt hem tot een observator met enige afstand tot de zakelijke wereld waarin het vooral draait om geld en macht. De mix van achtergrond en ervaring gebruikte Dornstedt bij het schrijven van YMCA. De letters van de romantitel staan voor You Must Choose Always, de naam van een door de hoofdpersoon ontwikkelde shopapp. Deze hoofdpersoon, Clemens Osterhaus, heeft zeker raakvlakken met de auteur. Dornstedt gebruikt het verhaal om inzicht te geven in hoe het in Silicon Valley toegaat. Ook plaatst YMCA kritische kanttekeningen bij onze economie waar algoritmes meer en meer de dienst uit lijken te maken. Dornstedt vergelijkt bedrijven als Airbnb, Uber en Deliveroo met inslaande kometen. Het ziet ze als tussenpersonen die zelf niets maken en geen werkelijke interesse hebben in de markt waarin ze opereren.

Menselijkheid binnen organisaties raakt niet alleen medewerkers maar is vaak ook bepalend voor de omgang met klanten en andere stakeholders. Sinds Marjon Bohré in 2013 een boek schreef over menselijke organisaties is veel veranderd. Nieuwe kennis en inzichten – Bohré doet promotieonderzoek naar menselijk leiderschap –, veel maatschappelijke aandacht, een aanzwellende roep om meer menselijkheid op tal van gebieden. Waartoe een gebrek hieraan kan leiden, maakt de toeslagenaffaire pijnlijk duidelijk. Maar niet alleen bij overheidsinstellingen, ook in de zorg en het bedrijfsleven is vaak onvoldoende aandacht voor de menselijke factor. Begrip moet volgens Bohré het vertrekpunt zijn; pas als duidelijk is wat we onder menselijkheid verstaan, wordt het mogelijk om er in de praktijk vorm en inhoud aan te geven. Daarbij stelt zij in de nieuwste versie van haar boek drie elementen centraal: vertrouwen, verbinding en voldoening. 224 pag. ISBN 978-90-2444311-6. € 23,50. Boom Uitgevers.

304 pag. ISBN 978-90-8311253-4. € 22,50. Uitgeverij De Meent.

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

GEZONDERE WERKNEMERS: MAKKELIJKER DAN JE DENKT 40

Gezonder leven: meer dan 70% van de Europese bevolking zou dat kunnen gebruiken, maar het blijkt niet gemakkelijk. Hebben we gemiddeld genomen wellicht een idee dat we daar veel meer voor moeten doen, dan wat ervoor nodig is? Neem het onderdeel ‘bewegen’. Zeker door mensen met een kantoorbaan wordt vaak gedacht dat men met meer bewegen of sporten zeker anderhalf tot twee uur kwijt is. Maar ook dat zij zich uit de naad moeten werken en dat ze altijd bekeken worden door fitte en gespierde mensen. Misschien is hier enige nuance op zijn plaats.

Als werknemers gaan sporten in de sportclub of in het fitnesscentrum, dan is dat over het algemeen inderdaad een uur of meer sporten. Je moet vooraf omkleden en achteraf douchen. Het kost doorgaans dus inderdaad die 1,5 tot 2 uur. Maar het kan veel efficiënter. Volgens de beweegrichtlijn is twee à drie keer per week acht à tien oefeningen de richtlijn om de spieren optimaal te trainen, als men dat in een effectief circuit doet, dan kost dat hooguit 30 minuten. Met omkleden en douche erbij maximaal 45 minuten tot 1 uur.

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

CONDITIETRAINING Nu zijn veel mensen misschien gewend om vooraf 30 minuten cardiofitness te doen. Of om juist de training veel langer uit te rekken door drie sets te doen en tussen elke set wat langer te pauzeren, maar binnen die 30 minuten is prima het hele lichaam te trainen. Hetzelfde geldt voor conditionele training. Groepslessen duren doorgaans 60 minuten, maar volgens de internationale richtlijn is twee à drie keer per week conditietraining van 20 minuten al prima voor een goed gezondheidseffect. Nu is het gemakkelijk spierversterkende

training en conditietraining te combineren en dus voor die 1,5 tot 2 uur te kiezen, maar men kan er dus ook gemakkelijk twee keer 1 uur van maken.

MINDER TIJD? Miljoenen mensen bezoeken iedereen week een of enkele malen de sportclub of het fitnesscentrum, maar voor veel mensen blijft het een absurd idee om daar zoveel tijd voor vrij te maken. Het past gewoonweg niet in de leefstijl, of men is te druk op het werk en met andere zaken. Hebben die werknemers dan pech en

VITALITEIT Tekst: John van Heel

EEN ACTIEVE LEEFSTIJL BEGINT BIJ MINDER LANG AANEENGESLOTEN ZITTEN

lopen die dan de kans meer ziekteproblemen te krijgen in hun oudere dagen? Het antwoord is: zeker, dat is niet te ontkennen. Mensen die elke week conditie- en spierversterkende training doen, hebben daar enorm gezondheidsvoordeel van. Echter neemt dat niet weg dat er op het gebied van bewegen ook nog wel alternatieven zijn die veel minder tijd kosten.

beste is twee keer per week. Als werknemers geen tijd hebben (of dat in ieder geval denken) om te gaan sporten en ze ook die 10 tot 20 minuten wandelen niet zien zitten, dan is het goed om toch die kleine beweegmomentjes te stimuleren. Bijvoorbeeld een paar keer per dag een klein blokje om van 5 minuten. Maar wat dacht je van zelf de koffie of thee halen, het kopieerapparaat op de andere afdeling gebruiken, enz. Men onderbreekt hiermee het zitten, maar verbruikt in die 5 minuten ook overmatig aanwezige suikers die in ons lijf circuleren, die anders omgezet zou worden tot vetten met alle risico’s van dien. Stimuleer de werknemers dus gerust om een paar keer per dag die 5 minuten te pakken. Een goed advies zou zijn: als men mobiel gaat bellen zelf ook mobiel gaan, even de benen strekken dus. Onderweg naar het werk kan ook meer bewogen worden, als men moet wachten op de trein en de auto wat verder van de ingang zetten.

zodat men in ieder geval in de benen en rug sterk blijft. En wat te denken van een goede lunchwandeling. Het advies is überhaupt al om langdurig zitten elk dagdeel te onderbreken met een wandeling van 10 minuten, maar nog beter 20 of 30 minuten. Het stimuleren van de lunchwandeling staat dus gelijk aan het stimuleren van een gezondere leefstijl.

THUIS

PAK IN IEDER GEVAL DIE VIJF

Zo zou men thuis elke week twee of drie keer een spierversterkende sessie kunnen doen. Met als basis, de squat-oefening,

Een actieve leefstijl begint bij minder lang aaneengesloten zitten. Elke week sporten en de spieren trainen is het advies, het

www.hoedoejedat.nu www.leefstijlclub.nl

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Nedlite Lichtreclame & Sign is een energiek reclame productiebedrijf en fullservice dienstverlener. Wij leveren met een creatief, gemotiveerd team oplossingen op het gebied van lichtreclame en overige sign in de vorm van LED-RECLAME, NEON, GEVELTEKSTEN en RECLAMEZUILEN

Reclamezuilen in elke gewenste vorm en formaat

Lichtreclame, onze bron van energie! Een reclamezuil zorgt ervoor dat jouw bedrijfspand goed gevonden wordt en aandacht trekt. De reclame voor je pand is de eerste indruk en het visitekaartje van je organisatie.

HYBRIDE WERKEN

PUBLIEKE SECTOR OMARMT HYBRIDE WERKEN, MAAR KAMPT MET UITDAGINGEN Ook bij overheden heeft hybride werken de toekomst, zo blijkt uit nieuw onderzoek van Citrix onder 175 besluitvormers in de Nederlandse publieke sector. 87% meent dat hybride werken de weg voorwaarts moet zijn voor hun organisatie. 30% geeft zelfs aan dat het al permanent is ingevoerd. Maar ondanks deze positieve kijk op hybride werken, zijn er nog enkele obstakels die moeten worden overkomen.

Natuurlijk zijn de thuiswerkadviezen niet voorbijgegaan aan de publieke sector. Ook bij veel nationale en regionale overheden is de afgelopen periode veel vanuit huis gewerkt. En ook daar leidde dit tot het besef dat zowel thuiswerken als werken op kantoor voor- en nadelen heeft en dat daarom het beste van twee werelden bij elkaar moet worden gebracht.

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want voordat hybride werken permanent kan worden ingevoerd, moet volgens de respondenten een aantal belangrijke uitdagingen worden overwonnen.

HYBRIDE WERKUITDAGINGEN IN DE PUBLIEKE SECTOR Verbinding zoeken met medewerkers lijkt een grote uitdaging te zijn: slechts 30% vindt dat hun organisatie begrijpt hoe ze hun medewerkers op afstand betrokken, gemotiveerd en productief kunnen houden. 39% geeft dan ook aan dat digitale tooling die samenwerking bevordert prioriteit moet hebben. Maar ook als het gaat om technologie zijn er nog barrières die digitale transformatie - een voorwaarde voor hybride werken - tegenhouden. Zo geeft slechts

15% van de respondenten aan dat digitale transformatie vergevorderd is binnen hun organisatie, en dat terwijl 89% aangeeft dat digitale transformatie een topprioriteit is. Als obstakels voor verdere digitalisering worden securityrisico’s (33%) en een gebrek aan urgentie (32%) genoemd. Opvallend is dat 29% weten regelgeving als obstakel richting verdere digitalisering benoemt, terwijl 55% van mening is dat technologie hun organisaties juist kan

helpen in compliance. “Het is geweldig om te zien dat overheidsorganisaties hybride werken omarmen”, zegt Darren Fields, Area Vice President West- en Zuid Europa bij Citrix. “Door verdere digitale transformatie te prioriteren en medewerkers de juiste tools in handen te geven om op afstand samen te werken, kunnen ze de voordelen van nieuwe werkwijzen optimaal ervaren.”

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

De vier kapiteins van de Horeca Inspiratie maatschappij

‘WE VULLEN ELKAAR HEEL GOED AAN’ Vier kapiteins die verantwoordelijk zijn voor zes locaties (waarvan twee geopend tijdens de pandemie), hoe pakt dat in de praktijk uit? De Achterhoekse Horeca Inspiratie maatschappij laat zien dat deze manier van ondernemen prima kan en groeit gestaag door.

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

HORECA INSPIRATIE MAATSCHAPPIJ

Onder de Horeca Inspiratie maatschappij (HIM+) vallen de Achterhoekse locaties Villa Ruimzicht (met restaurant Lokaal), Villa Wanrooy (met eetwinkel Van Mien), LEV Foodbar en LEV. by Mike. In augustus 2021 werd aan dit rijtje de iconische locatie Hotel de Wereld in Wageningen toegevoegd. De drijvende krachten achter HIM+ zijn Kees Hensen, Mascha Smit, Robin Overdreef en Bjorn Massop. “Vier eigenaren klinkt veel, zeker als je bedenkt dat elke locatie bovendien een mede-eigenaar heeft die het gezicht van de locatie vormt en verantwoordelijk is voor het dagelijks reilen en zeilen”, beaamt Mascha Smit. “Wel hebben we een duidelijke taakverdeling en die taken voeren we voor alle locaties uit. Denk aan ondersteuning op het gebied van sales, marketing, receptie, administratie, keuken, food- en drankinkoop. Samen leg je steeds opnieuw de puzzel en kijk je hoe een concept het beste in de markt kan worden gezet. We zijn wel heel kritisch op elkaar. Dat is goed, want soms heb je last van blinde vlekken, bijvoorbeeld wanneer je iets nieuws bedenkt of ziet. Er is altijd wel iemand die er meer van weet of kritisch naar de risico’s kijkt. Ook in tijden van corona hebben we bewezen dat we elkaar heel goed aanvullen. We hebben diverse concepten uitgerold, we zijn steeds zichtbaar gebleven en we hebben onze medewerkers kunnen behouden door middel van onderhoudswerkzaamheden en detachering.”

voor zijn koe. Ook schroomt hij zich niet om kritische vragen aan de leveranciers te stellen en kijkt hij hoe nieuwe producten die de leveranciers zelf aanreiken kunnen worden verwerkt in de gerechten. De Groene Michelinster die Bjorn dit jaar voor Lokaal ontving, was een kroon op zijn mooie werk.”

ACHTERHOEKSE GASTVRIJHEID De goede kwaliteit van het eten maakt onderdeel uit van de zogenoemde Achterhoekse gastvrijheid, dat zich laat vertalen in

kwam in 2020 op ons pad. Hotel de Wereld heeft een bijzonder verleden, maar geen duidelijk concept. De focus op de Tweede Wereldoorlog hebben we vertaald naar een breder concept gericht op vrijheid. Ook hanteren we er onze drie V’s: vrijheid, Veluwe en verwennen. De locatie is nu een stuk laagdrempeliger voor leisure gasten, het bedrijfsleven en de WUR. In restaurant LEV. @ De Wereld serveren we toegankelijke gerechten goede kwaliteit.”

PANDEN MET EEN VERHAAL Kenmerkend voor de locaties van HIM+ is dat elke locatie in een monumentaal pand is gevestigd. Mascha: “We willen alleen locaties met een eigen verhaal en dat zijn meestal toch monumentale panden. Daarnaast kiezen we bewust voor een opvallende inrichting die anders is dan anders. In Villa Ruimzicht hebben we in een aantal kamers het bad midden in de ruimte geplaatst. Bij Hotel de Wereld zijn alle kamers ingericht met als inspiratiebron vrijheidsstrijders die zonder geweld hebben bijgedragen aan vrijheid. In de Pippi Langkous kamer zie je bijvoorbeeld een tafeltje op de kop aan het plafond hangen en een schommel.”

GROENE MICHELINSTER HIM+ besteedt veel aandacht aan food en beverage. “Chef-kok Bjorn Massop wil graag een bijdrage leveren aan een betere wereld en vanuit een restaurant kun je echt impact maken. Bjorn koopt alleen regionale- en streekproducten in. En in plaats van enkel biefstukken te bestellen, koopt hij een hele melkkoe die hij samen met de boer vetmest. Daarmee krijgen wij meer vlees voor hetzelfde geld en krijgt de boer meer geld

warmte, oprechte aandacht en de laagdrempeligheid van de locaties. “Zeker onze jonge medewerkers hebben veel aandacht voor de gasten en weten ons enthousiasme goed over te brengen. Dat vinden onze gasten echt fantastisch. We zijn ook erg zuinig op onze medewerkers en leiden hen zelf op. We stimuleren hen om zichzelf te blijven ontwikkelen.”

NIEUWE LOCATIES: VILLA WANROOY EN HOTEL DE WERELD Ondanks de pandemie opende HIM+ in 2021 twee nieuwe locaties. “Villa Wanrooy was al een tijdje in ons bezit, maar had een lange aanloopperiode. Uiteindelijk zijn we de eerste dag van de tweede lockdown opengegaan. Op de begane grond zit Eetwinkel Van Mien (van mij, red) waar bezoekers streekproducten en kant-enklare gerechten kunnen kopen.” De andere locatie zal bij menigeen bekend zijn: Hotel de Wereld in Wageningen. “Deze locatie

EIGEN STADSLANDBOUW Ondertussen gaan de drijvende krachten achter HIM+ gestaag verder met het uitbreiden en verduurzamen van het portfolio. “We hebben de grond achter Villa Ruimzicht gekocht en willen daar onze eigen stadslandbouw opzetten en zes zelfvoorzienende eco-lodges plaatsen. Voor het onderhoud van de moestuin gaan we samenwerken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een deel van de oogst stoppen we in voedselpakketten voor voedselbank. Het ontwikkelen gaat hier continu door. We staan open voor wat er in de toekomst op ons pad komt. Je vraagt natuurlijk wel wat van elkaar en van de medewerkers, maar dat heeft ook te maken met de fase waar we in zitten. We willen nu doorpakken en alles goed op de kaart zetten.” www.himplus.nl

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Concentratie in de supermarktsector: Plus en Coop gaan samen (foto Sirozy/Shutterstock).

FUSIE- EN OVERNAMEMARKT OP RECORDKOERS

INHAALSLAG KRIJGT VAART Ook op fusies en overnames had de corona-uitbraak en de daarop volgende onzekerheid veel impact. Lopende deals verdwenen in de ijskast of werden zelfs helemaal afgeblazen. In de tweede helft van 2020 trok de fusie- en overnamemarkt echter alweer aan. Vanaf dat moment bleef de vaart erin. Wat heet: 2021 bleek een recordjaar. Overnameplatforms Brookz en Dealsuite doen periodiek onderzoek naar cijfers en trends in de Nederlandse overnamemarkt. Voor de meest recente versie werden 268 fusie- & overnameadvieskantoren ondervraagd die zich richten op bedrijven met een omzet tussen 0,5 en 30 miljoen euro. Zij melden een stijging van het aantal transacties met 21 procent. Daarmee zit de overnamemarkt weer op het niveau van voor de coronacrisis.

70 PROCENT MINDER Wel zijn er grote verschillen tussen sectoren. Volgens het onderzoek van Brookz en Dealsuite werden in de eerste helft van 2021 met name meer bedrijven verkocht in de sectoren e-commerce en media, reclame & communicatie en automotive, transport &

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

logistiek. In de sector horeca, toerisme en recreatie was het aantal bedrijfsverkopen het laagst; het daalde met 70 procent.

55 PROCENT MEER Uit een inventarisatie van KPMG blijkt dat er in het eerste halfjaar zelfs 55 procent meer fusie- en overnamedeals plaatsvonden. Daarmee ligt Nederland op recordkoers, aldus het internationale accountants- en adviesbedrijf. Met de stijging zit ons land aanzienlijk boven de wereldwijde toename van 42 procent. Ook de financiële impact is fors hoger. De 495 bedrijfsovernames en fusies in Nederland hadden volgens KPMG een gezamenlijke waarde van € 65 miljard, tegenover € 20 miljard over de vergelijkbare periode vorig jaar.

DRY POWDER De sterke toename kent meerdere redenen. Zo vindt een inhaalslag plaats met voorgenomen deals die tijdelijk on hold waren gezet. Verder staat de rente historisch laag, waardoor de financiering goedkoop is. Ook zoeken veel private investeerders een rendabele bestemming voor hun kapitaal. 34 procent van alle overnames in Nederland komt voor rekening van dergelijke private equity. Hun aandeel bleef vergeleken met 2020 ongeveer gelijk. Ook de andere groep kopers – strategische partijen – beschikt over veel dry powder; jargon voor besteedbaar kapitaal.

MENTAAL Door de pandemie en lockdowns zagen sommige bedrijven hun omzet vrijwel ge-

DOSSIER

heel verdampen. Ondernemers in sectoren als horeca moeten een aantal jaren vol aan de bak om de schade in te halen. Niet iedereen kan dit mentaal opbrengen, lijkt het. Verkoop is dan de beste – of minst slechte – optie. Voor een andere partij met nieuw elan kan zo’n overname juist een kans betekenen.

COOP EN PLUS Ook de tendens tot meer concentratie leidt tot fusies en overnames. Goed voorbeeld is de supermarktsector. Er is een aanzienlijke schaalgrootte vereist om de noodzakelijke investeringen en innovaties te kunnen dragen. Ook meer inkooppower is een drijver voor de bundeling van krachten. De afgelopen jaren vonden al verschillende fusies en overnames plaats in supermarktland. In september 2021 maakten de ketens Plus en Coop een voorgenomen fusie bekend. Met zo’n 550 winkels wordt de nieuwe coöperatie nummer drie van Nederland.

DURE TECH De technologiesector – waar de meeste overnames plaatsvonden – kent eveneens een concentratiegolf. Techbedrijven zijn onverminderd populair, aldus Danny Bosker, partner Mergers & Acquisitions bij KPMG in een toelichting op de eerdergenoemde inventarisatie. “De coronacrisis is ongetwijfeld een nieuwe katalysator geweest voor verdergaande digitalisering.

BOR: CRUCIAAL INSTRUMENT BLIJFT Voor familiebedrijven heeft overdracht binnen de familie vaak de voorkeur boven verkoop aan een externe partij. Daarbij is de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) een cruciaal instrument. Hiermee is het mogelijk om een bedrijf fiscaal vriendelijk over te dragen aan de kinderen. Verwachting was dat de BOR zou worden versoberd of afgebouwd. Daarvan is voorlopig echter geen sprake; de regeling blijft ook in 2022 van kracht. Wel nam de Tweede Kamer twee moties aan. Een ervan ziet op het verschil met vergelijkbare regelingen in Europa. Die in Nederland is één van de minst gunstige en dit leidt tot een onevenwichtig concurrentienadeel. Onderzocht wordt nu hoe de BOR kan worden verbeterd. De tweede motie beveelt onderzoek aan naar het harmoniseren van de bezits- en voortzettingseis met andere EU-landen.

Dat zien we terug in het overnamelandschap.” Technologiebedrijven leveren gemiddeld een hoge waardering op. Het grote aandeel overnames in de technologiesector draagt eraan bij dat de waardering op het hoogste niveau in tien jaar ligt. Volgens KPMG wordt in Europa gemiddeld 10,6 keer de operationele kasstroom (EBITDA) betaald.

TWEE GEZICHTEN Ook accountants- en advieskantoor Grant Thornton maakte een analyse van de fusie- en overnamemarkt. Wilfred van der Lee en Evert Everaarts, partners in de M&A-praktijk, wezen bij de presentatie op twee gezichten van de markt. In het middensegment (bedrijven met een

ondernemingswaarde tot € 100 miljoen) bleven waarderingen relatief stabiel. “Mkb-ondernemingen worden bij transacties in de eerste helft van 2021 op een vergelijkbaar niveau gewaardeerd als in 2020.” In het topsegment – bijvoorbeeld beursgenoteerde bedrijven – zitten de waarderingen echter flink in de lift. In de eerste helft van dit jaar steeg de gemiddelde waardering met ruim 40 procent. Dit heeft volgens Grand Thornton deels te maken met het toenemende aantal deals in dure segmenten als IT, zorg en cloud, maar ook met het positieve marktsentiment onder corporates.

SEINEN OP GROEN De Grant Thornton-partners denken dat de seinen voor de fusie- en overnamemarkt voorlopig op groen blijven. “Het is de verwachting dat het ruime monetaire beleid in ieder geval voorlopig in stand blijft, waardoor vreemd vermogen relatief goedkoop is. In combinatie met de recordhoeveelheid kapitaal bij private equity-investeerders is het waarschijnlijk dat de interesse in overnames hoog blijft.” Nu al verdringen zich vaak meerdere geïnteresseerde partijen om een aantrekkelijke overnamekandidaat. “Vooral in kansrijke sectoren zoals digitalisering en gezondheidszorg zullen kopers een premie moeten betalen om tot de gewenste transactie te komen.”

Zeventig procent minder bedrijfsverkopen in de horeca (foto Sodel Vladyslav/Shutterstock).

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

Emile Roemer: “Er ligt een politiek en maatschappelijk breed gedragen oplossing voor de uitbuiting van arbeidsmigranten.”

EMILE ROEMER OVER UITBUITING VAN ARBEIDSMIGRANTEN

‘GEEN TWEEDERANGS MEDEWERKERS MEER’ Nederland telt ruim 530.000 arbeidsmigranten uit de Europese Unie. Zij zijn actief in sectoren als distributie, landen tuinbouw en de vleesverwerkende industrie. Daarbij gaat al vele jaren veel mis: karige beloning, slechte huisvesting, geen zekerheid. Je baan kwijt betekent vaak ook verlies van huisvesting en verzekering. Poolse arbeidsmigranten die als gevolg hiervan nabij Tiel in de open lucht verblijven, kwamen recent uitgebreid in het nieuws. “Het erge is: dat zijn geen incidenten”, zegt Emile Roemer. “Het is aan de orde van de dag.” DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

ARBEIDSMARKT Tekst: Hans Hajée Fotografie: Sjors Massar

Door de corona-uitbraak werd de kwetsbaarheid van arbeidsmigranten pijnlijk duidelijk. Ze werken, wonen en reizen vaak dicht op elkaar en zijn daarom extra vatbaar voor besmetting. Reden voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om in mei 2020 een Aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten te vormen. Emile Roemer werd gevraagd de voorzittersrol op zich te nemen. “Al zo lang ik politiek actief ben, is de situatie van arbeidsmigranten schrijnend”, zegt de voormalige SP-leider. “Nog altijd is het niet gelukt om tot substantiële verbeteringen te komen. Daarom nam ik deze taak graag op me. Voorwaarde was wel dat het Aanjaagteam in een brede context kon onderzoeken en adviseren. Die garantie kreeg ik; er was volledige vrijheid.”

GEEN MORAAL Het Aanjaagteam bracht twee rapporten uit. Het eerste was vooral gericht op de gevolgen van corona voor arbeidsmigranten. In het tweede rapport (oktober 2020) met als titel ‘Geen tweederangsburgers’ staan structurele aanbevelingen. Prominent element is het bestrijden van malafide uitzendbureaus. “Als schakel tussen arbeidsmigranten en inleners is een aantal van deze tussenpersonen verantwoordelijk voor de ergste misstanden. Toen er nog een vergunningplicht bestond, telde ons land zo’n 4.000 uitzendbureaus. Vanuit het neoliberale adagium dat de markt zichzelf reguleert, verviel deze plicht. Iedereen kan een uitzendbureau beginnen.” Er zijn er nu meer dan 14.000. “Daaronder veel goede, professionele bedrijven. Maar ook rotte appels. Nergens in de keten is een wettelijke bescherming voor arbeidsmigranten geborgd. Dit biedt ruimte voor foute verdienmodellen en voor ondernemers die zich verrijken over de rug van deze kwetsbare groep. De markt heeft geen moraal.”

WETTELIJKE BASIS EN HANDHAVING Daarom pleit het Aanjaagteam voor verplichte certificering van uitzendbureaus plus een boete voor inleners die werken met niet-gecertificeerde partijen. “Ook moeten malafide ondernemers een bestuursverbod krijgen. Zo wordt voorkomen dat ze telkens een ander uitzendbureau

VAN ZEELAND TOT GRONINGEN Het Aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten rondde haar opdracht eind 2020 af. Emile Roemer blijft zich inspannen om het onderwerp dat hem aan het hart gaat op de agenda te houden. Ook na 1 december in zijn nieuwe functie als gouverneur van de Koning in Limburg. “De afgelopen periode heb ik letterlijk van Zeeland tot Groningen over de situatie en ons advies gesproken.” Het begint bij bewustwording. “Gemeenten realiseren zich vaak niet dat uitbuiting van arbeidsmigranten ook binnen hun grenzen plaatsvindt. Wees daarom alert op misstanden. En onderhandel je als gemeente met een grote nieuwe werkgever, vraag dan naar de arbeidsomstandigheden en huisvesting van medewerkers.”

oprichten en zo hun praktijken voortzetten.” Ondernemerskoepels en brancheverenigingen zien meer in handhaving van de bestaande richtlijnen. Ze zijn huiverig voor extra regelgeving. “Daar is geen sprake van”, benadrukt Roemer. “Als bij een vergunningaanvraag om een accountantsverklaring wordt gevraagd, kan elk bonafide bedrijf die probleemloos overleggen. We pleiten niet voor extra regels maar stellen een aanpak voor waarbij partijen die misbruik maken eruit gefilterd worden. Daarvoor is wel een wettelijke basis nodig. Ook voldoende handhavingscapaciteit is een must.”

“DE MARKT HEEFT GEEN MORAAL.” UIT BEELD Ander belangrijk onderdeel van het Aanjaagteam-advies: zorg ervoor dat zogenaamde short stay-arbeidsmigranten zich direct bij aankomst in Nederland registeren. “Als zij nu aangeven dat ze maar paar weken blijven, wordt alleen het huisadres in het land van herkomst vastgelegd. Bij een langer verblijf is er geen zicht op wat er met deze mensen gebeurt. Adequate registratie maakt duidelijk waar arbeidsmigranten zich bevinden. Dat helpt om misstanden te voorkomen.”

AFHANKELIJKHEIDSRELATIE DOORKNIPPEN Verder verdient huisvesting aandacht. “Als iemand met een nulurencontract nu zijn of haar baan verliest, vallen vaak ook woonruimte en zorgverzekering per direct weg. Met alle gevolgen van dien. Mensen spreken de taal amper, hebben geen idee

van hun rechten en weten niet waar ze terecht kunnen. De afhankelijkheidsrelatie tussen werk en wonen moet worden doorgeknipt.” Het faciliteren van huisvesting voor arbeidsmigranten wordt bemoeilijkt door het grote woningtekort. “Toch zie je gemeenten met pragmatische oplossingen, zoals kleinschalige huisvesting op een bedrijventerrein.”

RUIMTE VOOR INNOVATIE Roemer wijst ook op de Commissie Borstlap die vorig jaar adviseerde over de regulering van werk. Een van de aanbevelingen is dat flex in ons land minder flexibel moet worden. “Vaak zie je dat mensen via allerlei constructies in flexcontracten werken waarin ze niet in thuishoren. Ook dat verdient aandacht; zorg voor een gelijk speelveld met goede werken woonomstandigheden die wettelijk zijn geborgd. Als we er met elkaar voor zorgen dat uitbuiting onmogelijk wordt, maakt dat het inhuren van arbeidsmigranten duurder. Lessen uit het verleden leren dat hierdoor meer ruimte ontstaat voor innovatie. Want lage lonen staan vernieuwing in de weg.”

NIET DOOR DE BEUGEL Het demissionaire kabinet volgt in hoofdlijnen het advies van Roemers Aanjaagteam. “Ook nam de Tweede Kamer een motie aan waardoor het onderwerp niet controversieel is. Achter de schermen wordt hard gewerkt om de noodzakelijke maatregelen voor te bereiden. Nu is het zaak om het tempo erin te houden. Want er gebeurt nog steeds van alles dat niet door beugel kan.” Daarom roept Roemer het nieuwe kabinet op om wat nu in de steigers staat zo snel mogelijk uit te voeren. “In de begeleidingsgroep van het Aanjaagteam waren alle partijen vertegenwoordigd. Vakbonden, werkgevers, LTO, IPO, VNG; iedereen heeft input gegeven en geholpen om onze adviezen te toetsen. Op hoofdlijnen onderschrijven zij de rapporten. Daardoor ligt er nu een politiek en maatschappelijk breed gedragen oplossing voor de uitbuiting van arbeidsmigranten. Dit probleem speelt al heel lang en er is nu een laatste kans om het structureel aan te pakken. Die moeten we niet voorbij laten gaan.”

DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

COLUMN

OMZIEN NAAR ELKAAR: BETER SAMEN DELEN DAN ALLEEN WINNEN Het Coalitieakkoord 2021 - 2025 heeft de betekenisvolle titel ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’. Een meer dan hoopgevende titel, omdat de regeringspartijen blijkbaar meer belangstelling voor de ander willen tonen, zich meer om de ander willen bekommeren, de ander meer willen beschermen en met de ander willen vooruitkijken naar de toekomst. De politieke belofte is niet gering en wordt bovendien kracht bijgezet met tientallen miljarden voor uitdagingen zoals de transitie op het gebied van landbouw en natuur, klimaat en energietransitie en de bereikbaarheid van woongebieden! Helaas zijn alleen ‘Omzien naar elkaar’ en miljarden niet voldoende om het gehavende vertrouwen van het volk in de democratische rechtstaat, politiek en overheidsinstellingen zoals de Belastingdienst te herstellen. In deze dynamische tijd met grote onzekerheden verwacht het volk ook charismatisch leiderschap, duurzame oplossingen voor problemen zoals de stikstofproblematiek, een inspirerende toekomstvisie voor ons land, en blijvend investeren in de fundamenten van onze samenleving: (top)onderwijs en onderzoek, goede gezondheidszorg en een bloeiende kunst- en cultuursector. Harry Webers voorzitter SER Overijssel

Boeiend is de vraag of ‘Omzien naar elkaar’ vanuit het perspectief van West-Nederland hetzelfde is als vanuit het perspectief van Oost-Nederland? Oost-Nederland verwacht dat Den Haag veel verder kijkt dan West-Nederland, meer aandacht heeft voor de regionale economie en belangen en serieus vooruitkijkt naar de Brede Welvaart in het héle land. Het Coalitieakkoord rept over meer aandacht voor onze gezamenlijke geschiedenis en over zowel een Nationaal Historisch Museum als een Slavernijmuseum. In 2006 werd al eens besloten om een Nationaal Historisch Museum (NHM) op te richten. Toen waren Amsterdam, Arnhem en Den Haag, en later ook Nijmegen en Almere, in beeld. Na veel politiek gekrakeel koos de Tweede Kamer medio 2009 voor een NHM naast het Arnhems Openluchtmuseum. Maar nog geen anderhalf jaar later besloot staatssecretaris Halbe Zijlstra tot grote bezuinigingen in de kunst- en cultuursector. Opeens bleek de bouw van het NHM onverantwoord, en lieten Haagse bezuinigingsdrift en een te lage gunfactor Arnhem met lege handen zitten. ALS er een nieuw NHM moet komen, is de hamvraag natuurlijk waar? Arnhem kan zich beroepen op bestuurlijke afspraken (‘noblesse oblige’). De Hanze- en provinciehoofdstad zou een mooie tegenhanger zijn van de VOC-hoofdstad Amsterdam, die graag de ‘museale voorziening slavernijverleden’ wil huisvesten. Maar wellicht komen ook Hanzesteden als Groningen, Zwolle, Deventer of Nijmegen in aanmerking voor een NHM. Als ‘Omzien naar elkaar’ echt serieus bedoeld is, kunnen West-Nederland en Oost-Nederland beter samen delen dan West-Nederland alleen winnen.

Het Coalitieakkoord rept met geen woord over het besluit van oud VWS-minister Hugo De Jonge om alle kinderhartchirurgie te concentreren in West-Nederland. Dat zou leiden tot sluiting van het Kinderhartcentrum van het UMC Groningen met alle expertise van 75 jaar. Het besluit is ongetwijfeld goed onderbouwd met kpi’s van rekenmeesters uit West-Nederland, maar Oost-Nederland roerde zich. De petitie ‘Laat UMCG een (kind)hartcentrum blijven’ werd door 262.000 mensen getekend. Zowel de ziekenhuizen als Statenfracties in de vier noordelijke provincies stuurden brandbrieven naar VWS-minister Ernst Kuipers. Kuipers, die Geneeskunde studeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen en internist werd in Deventer, hield lang voet bij stuk. Maar dankzij de stevige lobby en politieke druk bleek Kuipers bereid tot heroverweging, en vroeg hij de Nederlandse Zorgautoriteit om voor de zomer een ‘impact-analyse’ uit te voeren. West-Nederland kan beter samen delen met Oost-Nederland, dan alleen winnen. Wellicht wordt het ‘Omzien naar de ander’ zoals Oost-Nederland het graag zou willen. Samen vechten voor de goede zaak en een stevige lobby doen er beslist toe. Net zoals gaan stemmen voor de nieuwe gemeenteraden medio maart. ‘Kieken wat ’t wört’ medio maart én rond de zomer! Harry Webers, 14 februari 2022 DRIESTEDEN BUSINESS | NUMMER 1 | FEBRUARI 2022

De nieuwe Kia Sportage. Nu in de showroom.

Vanaf:

씲

Amersfoort Maanlander 12 Tel: 033 - 48 01 212

Apeldoorn Oude Apeldoornseweg 40B Tel: 055 - 36 82 840

Harderwijk Lorentzstraat 25 Tel: 0341 - 745 660

Hengelo H쎨ltersweg 30 Tel: 088 - 08 70 120

34.895

Zwolle Oude Meppelerweg 2 Tel: 088 - 08 70 160 | kia-vanmossel.nl

Winnaar van:

Platinum

Prestige award

Gem. brandstofverbruik Mild Hybrid/Hybrid: 5,6–6,5 l/100km, 17,8–15,4 km/l. CO2-uitstoot: 126–148 g/km. *De Plug-in Hybride is in afwachting van de쏾nitieve homologatie. De vermelde waarden voor het brandstofverbruik en de CO2-uitstoot zijn gemeten volgens WLTP. Genoemde actie en consumentenprijs is geldig bij aankoop van een nieuwe Kia Sportage met uiterste kentekenaanvraag op 31-03-2022 en uiterste registratie op 30-04-2022. Genoemde prijzen zijn incl. kosten rijklaar maken. *Bekijk de volledige actievoorwaarden op kia.com of vraag ernaar bij jouw Kia-dealer. Getoond model kan afwijken van de beschreven uitvoering. Wijzigingen en drukfouten voorbehouden.

RANGE ROVER EVOQUE PLUG-IN HYBRID

LEAD THE CHARGE

Van Mossel Land Rover

Apeldoorn Oude Apeldoornseweg 40A, 055 368 28 47, vanmossel-apeldoorn-landrover.nl Groningen Odenseweg 1, 0592 54 13 17, vanmossel-groningen-landrover.nl Zwolle Oude Meppelerweg 2, 038 303 10 20, vanmossel-zwolle-landrover.nl Min./max. gecombineerd verbruik:1,4-1,6 km, resp. 71,4-62,5 km/l, CO2-uitstoot 32-35 g/km. Consumentenprijs vanaf € 63.547 incl. BTW, BPM, registratiekosten, recyclingbijdrage en kosten rijklaar maken. Wijzigingen en fouten voorbehouden.

Driesteden Business nr1 2022

Articles inside

Column Harry Webers

Emile Roemer over uitbuiting van arbeidsmigranten

Fusie- en overnamemarkt op recordkoers

De vier kapiteins van de Horeca Inspiratie maatschappij

Publieke sector omarmt hybride werken, maar kampt met uitdagingen

Gezondere werknemers: makkelijker dan je denkt

Literatuur

Ondernemende binnenstad zutphen ziet toekomst rooskleurig in

De Kleinbedrijf Index: ‘40% van de ondernemers leidt een marginaal bestaan’

Grote innovatiekracht in cyber-aanvallen in 2022

Aarts Th. BV: ‘De prijs-kwaliteitverhouding van onze producten is altijd optimaal’

Werknemers vragen om andere leiderschapsstijl bij hybride werken

Factor 12: merkspecialisten die jou voorgoed anders willen laten kijken naar merken

Parkeren in de toekomst

ABN AMRO: persoonlijker, digitaler en duurzamer

EasySystems: de kracht van zelfstandig en samen

Column Daniels Huisman Advocaten

Ondernemers in coronatijd: winnaars en verliezers

SprintWerkt continueert groei

Centrum voor Bedrijfsopvolging focust zich op zowel ondernemer als onderneming

Personeelstekort: ‘Aandacht voor opleiding is een must!’

Crossdocking - GVT Transport & Logistics Apeldoorn