Magazyn MNB - Rób to bezpieczniej

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

Redukcja szkód związanych z przyjmowaniem narkotyków w iniekcjach

MONAR NA BAJZLU WYDANIE SPECJALNE KRAKÓW 2008

1

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

2

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB Materiały zawarte w publikacji dotyczą narkotyków i problemów zdrowotnych osób, które ich używają przy pomocy zastrzyków. Nie nakłaniamy nikogo do używania narkotyków. Celem publikacji jest upowszechnienie wiedzy, która pomoże osobom używającym narkotyków i ich bliskim zachować zdrowie i bezpieczeństwo.

RÓB TO BEZPIECZNIEJ

Redukcja szkód związanych z przyjmowaniem narkotyków w iniekcjach.

MONAR NA BAJZLU – WYDANIE SPECJALNE

3

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC Centrum Redukcji Szkód w Krakowie ul. św. Katarzyny 3, 31-063 Kraków www.wymiana.krakow.pl OPRACOWANIE: Grzegorz Wodowski WSPÓŁPRACA: Pracownicy i klienci Centrum Redukcji Szkód w Krakowie KONSULTACJA LEKARSKA: Dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska KONSULTACJA PIELĘGNIARSKA: Paweł Libura RYSUNKI: Katarzyna Hordyńska ZDJĘCIA: Monar na bajzlu SKŁAD I GRAFIKA: Jonna Weck DRUK: DRUKMAR, Zabierzów Broszura wydana przez: Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym ze środków Unii Europejskiej (za pośrednictwem Funduszu Współpracy), przy wsparciu Urzędu Miasta Krakowa Możliwość korzystania materiałów za zgodą redakcji MnB mnb@monar.krakow.pl EGZEMPLARZ BEZPŁATNY ISSN 1505-2303 Kraków 2008

4

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

SPIS TREŚCI WSTĘP

BAKTERIE

(6)

UKŁAD KRWIONOŚNY - ŻYŁY budowa i funkcje żyły zastawki (9)

(8)

(14)

znajdowanie żył (14) stazy (15) pozycja igły przy iniekcji dożylnej

(18)

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC

(22)

pachwina (22) szyja (23) obwodnice (24) tętnice (25)

RYZYKOWNE ZASTRZYKI

(11)

(26)

(29)

hiv (30) wirus zapalenia wątroby typu C (32) wirus zapalenia wątroby typu B (34)

(38)

(42)

jeśli wstrzykujesz brązową heroinę... (42) w pogoni za smokiem (44) kompot: dystrybucja wysokiego ryzyka (46) bezpieczniejsze zatyczki (48) filtrowanie amfetaminy (49) jeden strzał - jedna nowa igła i strzykawka (50) brudny sprzęt (52)

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH (54) utylizacja (54) nie rób reklamy

(57)

PRZEDAWKOWANIA

iniekcje domięśniowe (26)

WIRUSY

RÓB TO BEZPIECZNIEJ

(10)

wybór miejsca: ramiona, przedramiona wybór miejsca: dłonie (12) wybór miejsca: nogi i stopy (13)

ŻYŁY - INIEKCJE

pyrogeny (35) gaziki alkoholowe (37) twoja bezpieczniejsza przestrzeń ropnie (39)

(8)

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA

(35)

(58)

jak możesz zredukować ryzyko przedawkowania? (59) jak odróżnić przedawkowanie od dobrego haju? (60) czego nie powinieneś robić? (61) co zrobić w przypadku przedawkowania? (62) sztuczne oddychanie (63) masaż serca (63) pozycja bezpieczna boczna (64) cudowny lek (65)

5

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

WSTĘP Skoro trzymasz w ręku tę broszurę – oznacza to, że przyjmujesz narkotyki poprzez iniekcje lub pracujesz i pomagasz ludziom, którzy to robią. Nasza publikacja jest właśnie im dedykowana.

Używanie narkotyków, szczególnie drogą iniekcji wiąże się poważnymi problemami zdrowotnymi. Oczywiście, najlepszym rozwiązaniem byłaby rezygnacja z używania narkotyków albo poddanie się leczeniu. Jednak nie zawsze jest to możliwe, ale można zrobić wiele, ażeby ograniczyć negatywne konsekwencje związane ze stosowaniem narkotyków. To właśnie nazywa się redukcją szkód.

HIERARCHIA RYZYKA ań używać narkotyki.

Nigdy nie zaczynaj lub przest Jeśli zażywasz narkotyki – nie ws trzykuj ich.

Jeśli wstrzykujesz narkotyki – nie

używaj czyjegoś sprzętu do iniekcji.

Jeśli używasz czyjś sprzęt iniekcji

– czyść go w odpowiedni spo sób.

W odróżnieniu od powszechnie panujących opinii – wierzymy, że dbając o siebie można zminimalizować negatywne skutki używania nielegalnych narkotyków. Zwykle, po pewnym czasie przyjmowanie narkotyków staje się mało refleksyjną rutyną – sugerujemy żebyś przeanalizował, w jaki sposób się to robisz i zastanowił się jak jeszcze bardziej możesz ograniczyć związane z tym ryzyko.

6

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

Brak wiedzy i pewnych, dość specyficznych umiejętności, a także stres i pośpiech towarzyszący przyjmowaniu narkotyków – skutkuje zakażeniami HIV i wirusami zapalenia wątroby, infekcjami bakteryjnymi i powstawaniem ropni, prowadzi do uszkodzeń naczyń krwionośnych, może być przyczyną przedawkowań. Zagraża to zdrowiu, a nawet życiu. Jeśli stosujesz narkotyki drogą iniekcji, pewnie doświadczasz problemów zdrowotnych z tym związanych. Liczymy, że uważne przeczytanie tej broszury zwiększy twoje szanse na ich uniknięcie.

Od ponad 10 lat magazyn „Monar na bajzlu” prowadzi edukację w zakresie bezpieczniejszych iniekcji. Część materiałów zawartych w niniejszej publikacji mogłeś znaleźć w poprzednich naszych biuletynach – powstawały one jako kombinacja wiedzy medycznej, naukowych faktów i doświadczeń oraz wiedzy osób przyjmujących narkotyki.

Namawiamy cię, żebyś po przeczytaniu broszury upewnił się czy inni twoi znajomi, którzy używają narkotyków też ją czytali. Porozmawiaj z nimi, dyskusja o informacjach zawartych w broszurze na pewno nie będzie stratą czasu.

7

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

UKŁAD KRWIONOŚNY - ŻYŁY

UKŁAD KWIONOŚNY - ŻYŁY BUDOWA I FUNKCJE ŻYŁY zZazwyczaj żyły umies órą, czone są tuż pod sk okrew w nich jest ciemn w czerwona. Żyłami kre rca. płynie w kierunku se ym Płynie ona z mniejsz niciśnieniem niż w tęt jącach, puls przepływa t niecej w żyłach krwi jes wyczuwalny. ratuIm wyższa jest tempe więra twojego ciała, tym przez cej krwi przepływa W ten żyły rozszerzając je. buje sposób organizm pró . Naobniżyć temperaturę ratura tomiast niska tempe epływ powoduje mniejszy prz ł. Tak krwi i skurczenie się ży zymać organizm próbuje utr maczy ciepło. Zjawisko to tłu ją się nam dlaczego żyły sta e ciało widoczne, gdy nasz jest rozgrzane.

8

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

UKŁAD KRWIONOŚNY - ŻYŁY ZASTAWKI Skoro żyłami kr ew powraca w kierunku serca nie płynęła w ki – ważne jest, ab erunku odwrotn y ym. Organizm sam broni się przed taką sytuacją: żyły są wyposażone w tzw. zast awki, które przepuszczają krew tylko w jednym kierun ku. Dzielą one żyły na kilk u- i kilkunastocentymetrow e odcinki.

Zastawki można łatwo zlokalizować: prze suwając palec wzdłuż żyły (w kierunku odwrotnym do przepływu krwi) zauważys z, że na pewnym odcinku żyła stała się niewidoczna.

Kiedy przesuniesz palec da lej – krew wypełni powstałą wcześniej lukę – odcinek żyły pomiędzy zastawkami.

żej lub Rób zastrzyk powy nigdy ki, aw poniżej zast zae ni ze od w nią. Uszk udł wy e uj stawki spowod ły, ży ka cin żenie się od do ji nc we co w konsek on ie dz bę prowadzi, że mniej widoczny.

łatwiej będzie ać zastawki – dużo ow liz ka lo się sz niej uszkoGdy nauczy tym idzie będzie m za co a , łę ży w ci wkłuwać się goić. będą się szybciej dzeń, infekcji i żyły

9

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA

świadczeniem ią wiedzą i do dn ie w po od ąc ch ciała, to jedO ile dysponuj w wielu miejsca ł ży e ni ie ez al . Ilustracje pomożliwe jest zn przedramionach na je ć eź al zn j zaciskaniu stanak najproście zy jednoczesnym pr e ór kt c, js ie iniekcji. kazują kilka m zyzwoitej żyły do pr e ni ie ez al zn zą umożliwiają

10

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA Jak ilustruje jedno ze zd jęć z poprzedniej stron y, nieważna jest pozycja twojej ręki – ważny jest kierun ek wykonywania zastrzyku, gdyż musi on być zgodny z kierunkiem przepływu krwi w żyle (cz yli w stronę serca). W ten sposób unikniesz tworzenia się skrzepów i zatorów mo gących zakłócać przypływ krwi. Ws trzykiwanie narkotyku w kierunku przeciwnym do przepływ u krwi można porówna ć do próby pływania rwącą rzeką pod prąd.

WYBÓR MIEJSCA: RAMIONA I PRZEDRAMIONA Poczynając od góry ł i przesuwając się w dó iej zn iec zp – są to najbe do le cie na sze miejsca ch wykonywania dożylny iniekcji.

DRUGI WYBÓR Żyła odpromieniowa Żyła promieniowa

PIERWSZY WYBÓR Żyła pośrodkowa łokcia Żyla odpromieniowa dodatkowa

TRZECI WYBÓR Żyła odłokciowa Żyla przedramienna

11

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA CJI

ZMIANA MIEJSC INIEK

a, w różne miejków w obydwa ramion Dokonywanie zastrzy zywiście, osobom żyłom gojenie się. Oc sca – umożliwi twoim prawą ręką i na jest wykonywać iniekcje praworęcznym łatwiej ząc się wykony– lewą ręką. Jednak uc odwrót, leworęcznym j – oszczędzasz rą posługujesz się gorze wać zastrzyki ręką, któ ciej – ponieważ zyć się tego jak najszyb swoje żyły. Lepiej nauc poty ze znalekiedy będziesz miał kło może nastąpić moment, ie za późno na o miejsca i wtedy będz zieniem odpowiednieg naukę.

WYBÓR MIEJSCA: DŁONIE

Żyły dłoni są nieco mniej bezpieczne do wy konywania iniekcji – są cie ńsze i bardziej delikatne niż te ulokowane w okolicach ramion. Krążenie krwi w dłoniach jest wolniejsze, a gojenie trwa dłużej.

Jeżeli korzystasz właśnie z tych żył – staraj się używać igieł najcieńszych jak to mo żliwe.

Żyła odpromieniowa Żyła odłokciowa

Żyły grzbietowe śródręcza

Pamiętaj że dużo tru dniej ukryć ślady nakłuć na dłoniach.

12

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

ŻYŁY - WYBÓR MIEJSCA WYBÓR MIEJSCA: NOGI I STOPY może być i w nogach w kr ie n że rą K ie u osób, , szczególn e n io ln o w o sp sportowy dzą niezbyt a w ro p re ó kt bardziej żyłach nóg, W . a ci ży yb tr jest porąk możliwe ch ła ży w iż n oże spoepu, który m rz sk ie n a st w krążenia zatrzymanie ć a w o d o w ie się go lne oderwan a tu n e w e b lu lub serenie do płuc cz sz ie m e rz p i dku dłojak w przypa ie n b o d o P . ca lnie barp są genera ó st ły ży – i n ęściach niż innych cz tłe ą w j e zi d blisko lizowane są ciała. Zloka ięgien, rząstek i śc nerwów, ch mijać. które lepiej o

Problemy krążenia krwi w nogach spowodowane iniekcjami narkotyków

Dlatego, że stopy są oddalone bardziej od serca niż żyły rąk, ramion czy nóg – krążenie krwi jest jeszcze wolniejsze. Gojenie i regeneracja naczyń krwionośnych są utrudnione i zajmują więcej czasu, Również pot i brudne skarpetki nie przyspieszają gojenia, a zwiększają szansę na infekcje bakteryjne.

Uszkodzenie zastawek w żyłach nóg jest o wiele bardziej poważnym problemem, gdyż odgrywają one tu wielce ważną rolę w powrocie krwi do serca.

13

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - INIEKCJE

ŻYŁY - INIEKCJE

KANAŁ RATUNKOWY ej widocznych żył Staraj się oszczędzać jedną z lepi szłości twój jedyprzedramienia – może to być w przy nalokson w przypadny „kanał ratunkowy”, aby podać ku przedawkowania.

ZNA JDOWANIE

ŻYŁ

Jeśli masz trud ca wodą sw ności w znajdowaniu ż ył – rozgrze oje przedra j gorąmię lub zró czeń tuż p b kilka szyb rzed dokon kich ćwianiem iniek dłonią, wym cji: ściskan achy ramio ie czegoś n. Kilkanaś może zdzia c ie wymachó łać cuda. W w ramion szystko to krwi i wido zwiększy p czność nac rzepływ zyń krwion płynów! Zw ośnych. No iększa to siłę i pij dużo z jaką płynie średnica ży ł się powięk krew i tym s sza.. amym Gdy to nie pomaga uż yj stazy, ale sowanie nie pamiętaj że jest koniec jej stozn widoczna.

Jeśli zauwa e wtedy, gdy żyła jest żysz, że ży dobrze na, poszerz ła jest zacz ona i tward erwienioa – nie pod – zgłoś się awaj w nią natychmias n arkotyku t do lekarza .

14

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

ŻYŁY - INIEKCJE STAZY Używanie staz pozwala na ła twiejszy dostęp do ży ł i w znacznym stopniu redukuje ryzy ko ich uszkod zenia. Po zaciśnięciu st azy żyły robią się grubsze i zdecyd owanie bardzi ej widoczne, co pozwal a na łatwiejszą iniekcję.

Używając staz y (w odpowiedn i sposób) narażasz się na mniej uszk odzeń żył, a także sąsiad ujących z nim i tkanek.

RODZAJE STAZ w, Obok kilka przedmiotó ach w yte uż ć które mogą by od k se pa zy: rakterze sta sek, szlafroka, parciany pa tka dę z ora k se skórzany pa rowerowa. ych Kilka wskazówek ważn sta : iału ter ma przy wyborze a, nk cie yt zb ć by za nie może skóry ażeby nie uszkodzić czna sty ela t jes gdyż sza jest staza gumowa, rum ny jed przy zaciśnięciu. Najlep nia nie luź zaniu daje możliwość roz ć by na win i po odpowiednim zawią po i iału y od rozciągliwości mater , iału ter ma chem. Długość stazy zależ aj dz . Ro która będzie jej używać , nia ża ka od dostosowana do osoby, do ć się t staza powinien nadawa w kre – a ob z którego wykonana jes os na jed j stazy używa więcej niż szczególnie, jeśli tej same ń. że ka yną za na stazie może być przycz

15

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - INIEKCJE JAK NAJPROŚCIEJ ZROBIĆ STAZĘ?

Fotografie poniżej ilustrują, jak przerobić dętkę rowerową na stazę. Po odcięciu kawałka dętki, który ma służyć za stazę – należy go dokładnie umyć w gorącej wodzie z mydlem, w ten sposób pozbędziemy się także niezbyt przyjemnego zapachu gumy.

1

3 2 JAK DOBRZE ZW IĄZAĆ STAZĘ?

Rysunki obok po kazują poprawny sposób związania stazy. Sposób te n pozwala na późniejsze jej rozluźnienie ustami, tak aby nie angażować do tego ręki trzym ającej strzykawkę. Dzięki temu nie musisz wypuszczać z ręki strzykawki, nie ryzykujesz, że ko ńcówka igły wyśliźnie się z żyły.

Poluźnienia tak założonej sta zy dokonasz jednym szarpnięciem ust.

1

2

3

4

16

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB ROZLUŹNIENIE

ŻYŁY - INIEKCJE

STAZY

Fotografia poka zuje moment wprowadzania igły do ży ły przy zaciśnięte j stazie.

Staza powinna być zaciśnięta tu ż przed rozpoczęciem in iekcji, gdyż nie w iesz jak dużo czasu zajm ie ci wkłucie się do żyły, a zbyt długo zaci śnięta staza moż e spowodować ból całej rę ki. Po wprowadze niu igły do żyły należy sp rawdzić, czy rzec zywiście igła znalazła się w żyle. Zrobisz to poprzez lekkie odciągnięc ie tłoczka strzyk awki – jeżeli zobaczysz kr ew w tzw. kontro lce oznaczać to będzie, że igła znajduje się w żyle.

Następnym twoim krokiem powinno być rozluźnienie stazy, a dopiero później wstrzyknięcie zawartości strzykawki. Podanie narkotyku przed rozluźnieniem stazy jest niebezpieczne, gdyż nie będziesz w stanie kontrolować jego przepływu (nie będziesz miał możliwości przerwania iniekcji). Poza tym robienie zastrzyku przy zaciśniętej stazie może spowodować wypływanie narkotyku na zewnątrz (wypychanie przez ciśnienie krwi). Doprowadzi to również do większego krwawienia, czego skutkiem jest powstawanie siniaków, infekcje i wydłużenie się okresu gojenia się żył.

Po rozluźnieniu stazy, podając substancję powoli i w sposób ciągły masz możliwość większej kontroli w przypadku, gdyby narkotyk okazał się zbyt mocny lub znacznie zanieczyszczony. W razie odkrycia takiego niebezpieczeństwa – masz możliwość natychmiastowego przerwania iniekcji.

17

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - INIEKCJE POZYCJA IGŁY PRZY INIEKCJI DOŻYLNEJ

Gdy wykonujesz zastrzyk, ważne jest aby igła była wiedniej pozycji. w odpoAżeby nie uszkad zać żył i zapew bardziej efektyw nić najne rozchodzenie się narkotyku – powinien być skie w yl ot igły rowany do góry, a sama igła mus wadzana pod od i być wpropowiednim kątem (jak na zdjęciu). sób iniekcji pozw Ten spoala na większą ko ntrolę, jest łatwie pieczniejszy dla jszy i beztwoich żył.

WKŁUCIE

e igły jest nieem. Jeśli wbijani ch ru m ny yn pł tycznie spada.

Wbijaj igłę jednym aną iniekcję dras ud na sa an sz – pewne, szarpane ły – być może jej miast po wbiciu ig ch ty na u yk ot rk znie odciągając Nie wstrzykuj na ę w żyle. Nieznac si je du aj zn e ni ew – oznacza to, końcówka wcale „kontrolce” igły kr w z ys cz ba zo ki narkotyku. tłoczek strzykaw ocząć podawanie zp ro i ę az st ić że możesz poluźn k, aby końcówwoli i ostrożnie (ta po to b ró , yk ot Wstrzykując nark nia). ła swojego położe ka igły nie zmieni

18

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

ŻYŁY - INIEKCJE NAJCZĘŚCIEJ POPE ŁNIANE BŁĘDY PRZY WPROWADZANIU IG DO ŻYŁY ŁY Pośpiech przy wykony waniu iniekcji, wbicie igły pod złym kątem, utrzymanie igły we wła nie ściwej pozycji podcza s wykonywania zastrzyku zbyt gwałtowne naciśnię , cie tłoczka strzykawki – mogą spowodować ciekanie narkotyku po wyza żyłę i podskórne krw awienia.

Wlot igły jest skierowany w dół i dociśnięty do ścianki żyły.

Wlot igły tylko częściowo tkwi w żyle. Część narkotyku dostanie się do tkanki wokół żyły.

Wlot igły znów jest dociśnięty przez ściankę żyły, co utrudnia wstrzyknięcie narkotyku.

Igła wbita zbyt głęboko.

Wlot igły zatamowany przez zwężenie żyły np. z powodu zrostów.

19

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

ŻYŁY - INIEKCJE „NA KOPA” Bardzo szybki e wstrzyknięcie narkotyku z ca łą pewnością sp owoduje porusz enie igły w żyle i przemieszczen ie się jej zako ńczenia. Nie je możliwe zupełn st e uniknięcie tego .

Podanie „na ko pa” ani nie spow oduje zwiększe nia się ilości na rkotyku, który pr zy jmujesz, ani nie sprawi też, że pierwszy efekt będzie dużo ba dziej intensyw rny. Narkotyk i tak musi prze dość długą drog być ę od miejsca in iekcji do ośrodk w mózgu, któr ów e zarejestrują jego działanie. „strzał” przyczyn Ta ki i się jedynie do krótszego życi żyły. Jeśli zbyt a szybko wstrzyk ujesz zawartość strzykawki – ży ła może nie być w stanie zmieśc w krótkim czas ić ie tak wiele subs tancji z zewnątrz i część narkotyk u dostanie się do tkanki otacza jącej żyłę.

-

IEKCJI

ZAKOŃCZENIE IN

kie pociągniępowoli – zbyt szyb łę ig uj jm wy ji kc ie Po in Umyj ręce pouszkodzenie żyły. ć wa do wo po e oż cie m ą, a zapewne ntakt z twoją krwi ko e on ły ia M . ie nown go zakazić. nie chciałbyś niko

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

ŻYŁY - INIEKCJE TAMOWANIE

KRWAWIENIA

Z ŻYŁY Jeśli po zakońc zonej iniekcji ni e uciśniesz mie re została doko jsca, w któnana i nie zata mujesz krwi – będą powst awać siniaki (podskórne wyl ewy), a gojenie ranki po wkł uciu znacznie się wydłuży.

Na fotografii ob ok pokazujemy tamowanie krw i przy użyciu czystego mater iału. Może to być gaza lub w ata. Nie powinien być to ga zik spirytusowy, a już z całą pe wnością nie ten, który był użyty do przeczyszczenia skóry pr zed iniekcją.

Dobrym rozwiązaniem jest też zaklejenie tego miejsca plastrem z opatrunkiem.

Pamiętaj, im szybciej miejsce po zastrzyku będzie zdrowe – tym mniej będziesz miał problemów z powodu blizn i zrostów w przyszłości.

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC

Staraj się tak oszczędzać i dba ć o swoje żyły, ażeby nigdy nie dopuścić do sytuacji, w któ rych zdesperowany zaczynasz zastanawiać się na robien iem sobie zastrzyków w takie miejsca jak przeguby rąk, wew nętrzne strony dłoni, pachwiny, pod pachami, piersi, gen italia, czoło czy szyję.

PACHWINA daje swobodny chwinowym mimo, że pa le do w a ow ud ła o nerwu udoGłęboka ży jest zlokalizowana blisk ty ste nie p, stę do wy i w górnej częi całkiem łat za czucie w kolanach ny ial dz wie po od t jes portuje krew wego (który dużym ciśnieniem trans z óra (kt ej ow ud y nic wdę ryzykowści nóg) i tęt yni z żyły udowej napra cz o tw dz sie są To p). do nóg i stó ne miejsce do iniekcji. czyń, żyła jest uloSpośród tych trzech na ciała. Jeżeli mimo kowana najbliżej osi ś się zrobić z niej wszystko zdecydowałe lizuj tętnicę udoużytek – najpierw zloka ie palcem tętna) wą (poprzez wyczuc chcesz się jednak – w nią na pewno nie na się znajdować wkłuwać. Żyła powin od wyczuwalnego 1-2 cm przyśrodkowo kiego położenia tętna. Z powodu głębo jej zobaczenie, tej żyły nie ma szans na nie gwarantuje ci a powyższa instrukcja niu, co najwyżej sukcesu w jej znalezie ryzyko uszkozmniejsza nieznacznie rwu udowego. dzenia tętnicy bądź ne

Tętnica Udowa

Nerw Udowy

Żyła Udowa

22

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC Osoby, które raz doko nały iniekcji w pachwin ę – zwykle powtarzają zastrzyki dokładnie w to samo miejsce i w rez ultacie otwiera się sta droga dla bakterii. Z po ła wierzchni skóry bakte rie trafiają do krwioobie gu. W dodatku, z powie rzchni skóry tej części ciała, którą dość trudn utrzymać w stałej czys o tości.

Gdyby to miejsce napu chło, zaczerwieniło się , pojawiłyby się wysię lub niemiły zapach – nie ki czekaj, idź do lekarza.

Będziesz potrzebował antybiotyków. Jeśli za niedbasz sprawę – mo żesz nabawić się zaka nia krwi, a to może ok żeazać się śmiertelne.

Skóra

Droga którą przedosta ją się bakterie

Tłuszcz Mięśnie Tętnica

Naczynia nerwowe

Luźny skrzep zakrywający otwór Żyła

SZYJA

naczyń dostarczających krew Położone blisko tętnic szyjnych – iebezpieczniejszymi miejscami do mózgu – żyły szyjne są najn tętnicę szyjną może iniekcji. Przypadkowe trafienie w śmiercią. Ale także zakończyć się natychmiastową i zawsze będzie neuszkodzenie i zniszczenie żył szy krwi do mózgu. gatywnie oddziaływać na krążenie łbyś się na wykonyJeżeli kiedykolwiek zdecydowa musisz wiedzieć, że wanie zastrzyków w żyły szyi – brakiem zachowania również infekcje spowodowane tać się bezpośrednio odpowiedniej czystości mogą dos do mózgu i okazać się śmiertelne.

23

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC OBWODNICE , której znajduje „nową żyłę” Czasem, ktoś nagle nie jest ie an ow uważył. Zdecyd wcześniej nigdy nie za e jest an iąz zw Jej „powstanie” to wcale nowa żyła. przeeń cz isz żyły z powodu zn z tym, że gdy większe souje ajd zn i – cyrkulacja krw stają pełnić swoją rolę ać ow ejm prz e żyły zaczynają bie inne drogi: mniejsz ważniejsze funkcje. t zbyt h delikatnych żyłach jes Jednak ciśnienie w tyc przea , cje ek ini – utrudnia to duże, ścianki zbyt wątłe teś jes śli Je i. bolesne siniak bicie zostawia po sobie jna – ły” ży we sobie w te „no na etapie podawania w kó zy str za nie spokój. Robie wyższa pora dać sobie re my w cyrkulacji krwi, któ ble pro może spowodować końca życia. będziesz odczuwał do

innych „Nowe żyły”, które przejęły funkcje

żył, z powodu ich uszkodzenia

24

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

STRZEŻ SIĘ TYCH MIEJSC TĘTNICE ioaczynia krw Tętnice to n ew mi płynie kr nośne, który o obwód. Łatw z serca na sz edy natrafi poznasz, ki ć, będzie bole na tętnicę – erzie jasnocz a krew będ ie ista, ciśnien wona i pien ąć oże wypchn natomiast m igłę.

ę ujesz tętnic Jeśli przekł , yciągnij igłę – szybko w j kłucia uciska a miejsce w ., z ok. 15 min kciukiem prze możliwie wytrzymając je krwotok nie soko. Jeżeli niezwłocznie ustępuje – mocy lekarposzukaj po nie próbuj skiej. Nigdy narkotyku wstrzykiwać st to niebezw tętnice – je esz zostać pieczne – moż ić palec lub kaleką (strac ), a nawet całą kończynę rkotyk i tak umrzeć. A na chnięty na zostanie wyp z ciśnienie zewnątrz prze w tętnicy. krwi jakie jest

25

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RYZYKOWNE ZASTRZYKI

RYZYKOWNE ZASTRZYKI Oprócz dożylnych istnieją też inne rodzaje wykonywania iniekcji – domięśniowe i podskórne. Niestety, nielegalne narkotyki nie nadają się do tego typu wstrzyknięć – każde może zakończyć się ropniem.

INIEKCJE DOMIĘŚNIOWE muszą być jak sterydy i hormony Niektóre środki, takie Psychoakwo, zamiast dożylnie. podawane domięśnio dużo wolmięśniowej następują tywne efekty iniekcji do to ogólna iniekcji dożylnej. Mimo niej niż w przypadku czeń jest identyczna. intensywność doświad sze krwapowoduje dużo mniej Zastrzyk domięśniowy występuje; li w ogóle krwawienie wienie niż dożylny, jeś orób przesji wirusów i innych ch jednak ryzyko transmi eniem się w spowodowane dziel noszonych przez kre ważne. igłami jest tak samo po ważnie tyków domięśniowo po Osoby używające narko li to, co ropni, szczególnie jeś ryzykują pojawienie się szczalne jakiekolwiek nierozpu wstrzykują ma w sobie zawiera). nielegalny narkotyk je cząsteczki (a każdy ykle ważcji domięśniowej niezw Kiedy dokonujesz iniek łych, jak wierał tak mało ciał sta ne jest, aby roztwór za fetaminy ęśniowe podawanie am to tylko możliwe. Domi taniem ropnia. zwykle kończy się pows

26

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RYZYKOWNE ZASTRZYKI INIEKCJE DOMIĘ

ŚNIOWE: WYBÓ

R MIEJSCA

Pośladki, uda i pr zedramiona to trz y chyba najbardz odpowiednie mie iej jsca do iniekcji do mięśniowej. Moż być także mięsie e ń na zewnętrzne j stronie przedram ienia miejscu, gdzie ramię przechodzi w przedramię.

Jeśli przyjmujesz narkotyk w mięśn ie pośladków, to dz ieląc pośladek na cztery równe częś ci - wybierz górną zewnętrzną część.

zewnętrzną stronę Możesz też wybrać le wyżej kolana lub ty uda (15-20 cm po ną ra) lub zewnętrz samo poniżej biod ienia pomiędzy ram stronę przedramie niem a łokciem.

Zawsze uważaj, aby nie natrafić na nerw, nacz ynie krwionośne lub kość. Tu taj też należy zmieniać miejsca iniekcji, aby uniknąć sin iaków, ropni, itp. Norm alne są zakwasy przez kilka dn i po iniekcji. Nigdy nie zapominaj o oczyszczeniu mi ejsca iniekcji przed do ko naniem zastrzyku.

27

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RYZYKOWNE ZASTRZYKI

WBIJANIE IGŁY sień, to spowoduPrzed iniekcją spróbuj rozluźnić mię . je, że iniekcja będzie mniej bolesna ięśniowy, wprowadź igłę jedKiedy wykonujesz zastrzyk dom jsce iniekcji pod kątem 90” nym szybkim ruchem wprost w mie a. Prawie cala igła powinna w stosunku do powierzchni ciał wejść w mięsień. tłoczek strzykawki, aby mieć Koniecznie delikatnie odciągnij . Jeśli pojawi się krew oznapewność, że nie pojawi się tam krew cza to, że zahaczyłeś o naczynie krwionośne i musisz wyciągnąć igłę i spróbować jeszcze raz. Wstrzykuj substancję bardzo powoli.

WYCIĄGANIE IGŁY Wyciągaj igłę pod tym samym kątem pod jakim ją wbiłeś.

Ponieważ wstrzykiwałeś w mięsień – nie powinno być żadnego krwawienia. Możesz na wszelki wypadek użyć plastra, aby zapobiec infekcji. Masowanie miejsca iniekcji przez kilka chwil pomoże w absorbowaniu narkotyku przez mięsień i zmniejszy ewentualny ból.

28

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

WIRUSY BAKTERIE I WIRUSY

ć się i możesz spodziewa Wstrzykując narkotyk ych an ow każeń – spowod różnych rodzajów za zajMy . riami i grzybami m.in. wirusami, bakte m ży du zo rwszymi. W bard miemy się dwoma pie ją ży sy ru wi powiedzieć, że uproszczeniu można h yc inn i ze bakterie na skór w komórkach krwi, a powierzchniach.

WIRUSY Wirusy są tak małe, że aby to zob razować – wyobraź sobie, że pojedynczy wirus ma wielkość futb olowej piłki – wtedy komórka krw i będzie miała rozmiar całego stad ionu. Trudno jest opracować leka rstwa, które będą zabójcze dla wiru sów, a jednocześnie nie będą zabijać komórek krwi, w których wiru sy żyją. Np. antybiotyki nie mają żadnego wpływu na wirusy.

Dobrze byłoby wiedzieć coś wię cej o trzech rodzajach wirusów , które są poważnym zagrożeniem dla osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji: wirusy zapalenia wąt roby typu B i C oraz wirus HIV. Dwa pierwsze atakują wątrobę, a wirus HIV atakuje układ odpornościowy i powoduje AIDS. Wiele z rad zawartych w tej broszurze dotyczy tego jak chronić się przed tymi wirusami, wtedy gdy używas z narkotyków. Wystarczy naprawdę niewielka ilość krwi, aby dostały się one do organizmu osoby, doty chczas zdrowej. Tysiące kopii wirusów mogą znajdować się w odr obinie krwi, której nie można dostrzec gołym okiem.

To właśnie dlatego dzielenie się jakimkolwiek przyrządem związa nym z używaniem narkotyków stan owi tak poważne zagrożenie dla zdrowia.

29

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

WIRUSY

HIV

HIV żyje w wielu płynach ustrojo wych – najbardziej zakaźnymi są krew, sperma i wydzielina pochwy.

W związku z tym najczęściej prz enosi się wtedy, gdy ludzie używają wspólnego sprzętu inie kcyjnego lub uprawiają niezabezpieczony seks. Jak do tej pory nie wymyślono skutecznej szczepionki mogącej chroni ć przed HIV.

TESTY ać Jedyny sposobem, aby przekon owyk jest nym ażo zak się czy jest się nie uje zuk pos t Tes i. nanie testu krw ciał tyle samego wirusa, co przeciw orią” iedz pow „od są e anty-HIV, któr nim w się wi poja gdy ganizmu wtedy, wirus HIV. To właśnie one mają go zwalczać.

AIDS woduje AIDS. Wirus HIV po a zespół nabySkrót ten oznacz porności, więc tego deficytu od ład immunoHIV niszcząc uk , że organizm logiczny sprawia na zakażenia, jest narażony y organizm raz którymi zdrow łatwo. dzi sobie raczej LEKI ANTYRETROWIRUSOWE

30

W ostatnich latach metody leczenia stały się bardzo skuteczne. Wczesna diagnoza (testy i badanie odporności) są podstawą do rozpoczęcia odpowiedniego leczenia we właściwym czasie.

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB BEZPIECZNIEJSZY SEKS

WIRUSY

Jeśli jesteś zakażony HIV lub nie jesteś pe wien swojego statusu serologicznego – używaj zawsze w ko ntaktach seksualnych prezerwatyw. Ró wnież wtedy, gdy nie masz pewności, czy twój partner nie jest zakażony HIV. Je śli partner również stosuje narkotyki – ryz yko poważnie wzrasta.

Je dnak najlepiej będzie, jeśli zawsze będziesz stosował pr ezerwatywy.

Y

PREZERWATYW

r użyć órej masz zamia Prezerwatywa, kt ana ow ak op szczelnie powinna być poi e) trz ie w usi być po b(w opakowaniu m do po j, ta ię ności. Pam y siadać datę waż yw at w er ez pr ykawki – nie jak igły i strz są jednorazowe. prezerwatywy: Poprawne użycie rwij opakowanie, • ostrożnie roze atywy, , z czubka prezerw w stanie wzwodu • usuń powietrze wiń ją na członka na ek ub cz za ąc • przytrzymuj prenasady członka, nek podtrzymuj • rozwiń ją aż do , wycofując czło ku un e, os ni st eś cz ym w on • po skończ ę nie zsunęła.. za em brzeg tak, aby si przed wyrzuceni zerwatywę za jej zawiń w papier ej pi jle na i ż ią • zsuń ją, zw do kosza.

LUBRYKANTY W niektórych sytuacjach, m.in. gdy nie ma wystarczającego nawilżania pochwy lub w przypadku stosunków analnych – dobrze jest stosować żele nawilżające – zabezpieczają one przed uszkodzeniami błon śluzowych i otarciami skóry, co może mieć znaczenie w unikaniu zakażenia. Żel nawilżający (lubrykant) możesz kupić w aptece. Powinien być zrobiony na bazie wodnej. Nie stosuj żadnych kremów, ani wazeliny – tłuszcz rozpuszcza lateks i może spowodować pęknięcie prezerwatywy.

31

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

WIRUSY

WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C

WZW C (HCV) może być przy czyną poważny mów zdrowot ch problenych wątroby . Musisz wiedz się zakazić, an ieć, że łatwiej iżeli HIV. Dziej nim e się tak z dwóc 1. więcej osób h powodów: przyjmujących narkotyki jest nych, nim zakażo2. jest bardziej zakaźny – łatw iej się przenosi i o wiele bardzi , jest mniejszy ej żywotny. bezpieczato myślą tak: Nie za ęs cz i ln ua ks se a czy użyPartnerzy więc co za różnic u, ks se s za dc Jest różnimy się po u iniekcyjnego? ęt rz sp o eg m sa przez seks, wamy tego jest przenoszony ko ad rz zo rd ba C ca. Wirus z krew. m się zakazić prze ale bardzo łatwo ni

TESTY

DWA POWODY DLA KTÓRYCH WARTO ZROBIĆ TEST

Jest tylko jeden sposób , aby dowiedzieć się, czy ktoś jest zakażony C – wykonanie testu. Po WZW dobnie jak w przypadku HIV – test poszukuje prz ciwciał, ale stosowane esą także testy wykrywa jące samego wirusa. Nie osoby mogą mieć pozy które tywny wynik testu na prz eciwciała i negatywny testu na wirusy. Taki sta wynik n rzeczy może oznacz ać , że w organizmie był wir i został on wyeliminowa us ny przez układ odporno ściowy. Nie oznacza to nak, że te osoby są od jedporne na ponowne za każenie wirusem C.

32

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB ROZWÓJ ZAKAŻENIA

WIRUSY

Zakażenie WZW C nie daje o sobie znać od razu, ale może rozwijać się powoli i niepostrzeżenie. Uszkodzenie wątroby wywołane przez wirusa C postępuje tak, że większość zakażonych nie jest świadoma tego przez wiele lat. Do najczęstszych symptomów rozwoju zakażenia należą: Zmęczenie Niepokój Brak apetytu Spadek wagi ciała Złe samopoczucie po spożyciu alkoholu Odczuwanie bólu i nadwrażliwość poniżej żeber po prawej stronie ciała Problemy z koncentracją Złe samopoczucie Gorączka, nocne poty i ból głowy Wymienione objawy mogą być spowodowane również innymi problemami zdrowotnymi.

HCV I ALKOHOL

zachorordziej narażony na Jesteś o wiele ba a są tym alkohol. Rokowani wanie, jeśli pijesz hol. Naczęściej pijesz alko gorsze im więcej i ne. oź cie alkoholu jest gr wet okazjonalne pi

LECZENIE Leczenie WZW C nie jest 100-procentową, ale dość skuteczną metodą pozbycia się wirusa. Polega na podawaniu chorym interferonu w kombinacji z innymi lekami mającymi wyeliminować wirusa z organizmu.

Interferony są substancjami naturalnie produkowanymi przez nasz organizm, a przyjmowanie ich z zewnątrz zwiększa możliwości naszych organizmów do walki z wirusem. Niestety, skutki uboczne stosowania interferonu powodują, że wiele osób czuje się bardzo źle i część z nich przerywa leczenie.

33

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

WIRUSY

Y WIRUS ZAPALENIA WĄTROB TYPU B WZW B (HBV) jest kolejnym wir usem, który przenosi się bardzo łatwo poprzez wspólny sprzęt iniekcyjny. Również przez niezabezpiecz ony seks.

OROBY

TESTY I PRZEBIEG CH

ez kilka każą się WZW B – prz Wiele osób, które za szereg ać uw ięcy będzie odcz tygodni, czasem mies romne og : nia h objawów zakaże bardzo nieprzyjemnyc ie todz bę nie tu, ich organizm zmęczenie, utratę apety dnak Je . łta żó może zrobić się lerował alkoholu, skóra staw ie dz bę zawsze) organizm dość często (choć nie ji. z specjalnej kurac nie zwalczyć wirusa be ku dobnie, jak w przypad Testowanie wygląda po że tak a są przeciwciała, wirusa C – wykrywane ęła win ób, u których roz sam wirus. Wobec os e – stosuje się podobn się przewlekła infekcja żeniu WZW C. leczenie, jak przy zaka

SZCZEPIENIA Od wielu lat istnieje skuteczna szczepionka przeciwko zakażeniu WZW B. Właściwie każda osoba stosująca dożylnie narkotyki powinna mieć możliwość bezpłatnego szczepienia, również jej najbliższa rodzina. Takie szczepienie składa się z trzech zastrzyków wykonanych w odstępach miesiąca (między pierwszym i drugim) i pół roku (między drugim i trzecim). Jeśli zastałeś zaszczepiony przeciwko WZW B – nie możesz zakazić się tym wirusem, ale ciągle możesz złapać HCV i HIV.

34

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BAKTERIE

BAKTERIE

kcji bakteryjnych – zawsze Aby zminimalizować ryzyko infe yć miejsce, w które zamierzasz staraj się umyć ręce oraz przem o po prostu mydła i wody. wykonać zastrzyk. Użyj do teg

dostanie się przez Iniekcje umożliwiają bakteriom prze ra. Jeśli wstrzykujesz barierę ochronną, jaką stanowi skó dostają się bakterie, narkotyki – do twojego organizmu alne. Przyczyny są które mogą powodować stany zap e, albo ilość bakterii, różne: zakażenie jest bardzo siln nizmu jest bardzo która dostała się do twojego orga tyle słaby i wycieńduża, lub też twój organizm jest na ć z infekcją. czy wal nie czony, że nie może skutecz rednio do krwioKiedy bakterie dostają się bezpoś do tego, aby lny zdo jest obiegu, organizm zwykle y jednak Kied . sów wiru to je zniszczyć. Nie dotyczy okolice jej w się taną dos bakterie zamiast do żyły sko, owi środ lne idea tam ą – pod skórę, to znajduj w którym mogą się rozwijać.

PIROGENY Pirogeny zazwyczaj nie są szczególnie niebezpieczne, ale spowodują, że będziesz czuł się naprawdę parszywie: gorączka, dreszcze, drgawki, ból głowy, a nawet nudności i wymioty. Zwykle objawy „pirogenu” trwają kilka godzin (2-4), jeśli jednak po tym czasie, zamiast słabnąć będą się nasilać – zasuwaj do lekarza! Być może przydarzyło Ci się poważniejsze zakażenie bakteryjne. Pirogeny zaburzają zdolności termoregulacyjne organizmu. Jeśli znalazły się w twojej działce, to z całą pewnością pochodzą z brudnych przyrządów, jakich używasz do przygotowania i wstrzykiwania narkotyku. Często są wynikiem stosowania różnych wynalazków zamiast czystych filtrów.

35

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

BAKTERIE

Przyjmowanie narkotyków w iniekcjach, zwłaszcza niesterylnym sprzętem, bez zachowania dezynfekcji miejsca wkłucia może powodować także inne choroby zakaźne:

yć się sercowego), które może skończ Zapalenie wsierdzia (mięśnia ku, koty nar w rze, terie występujące na skó śmiercią, powodować mogą bak dbru w ia, nięc gotowania go do wstrzyk na narzędziach używanych do przy nej wodzie czy w ślinie.

Infekcje ośrodkowego układu ner

wowego.

osób uzależnionych od narGruźlica płuc częściej dotyczy ch, kotyków przyjmowanych w iniekcja

ium spowodowane bakteriami Clostrid Botulizm przyranny – zakażenie ystwsz de prze je basiany. Opisywano botulinum, produkującymi jad kieł oiny her kiej ańs syk lub podskórnym mek kim po podaniu domięśniowym zostającą szybko do śmierci, jeśli nie tępu pos „black tar”. Jest chorobą iek, pow ie dan opa ie, ; objawy to osłabien nie podjęte odpowiednie leczenie je tępu wys niej póź u, połykaniu i mówieni zamazane widzenie, trudności w ca się śmiercią, niewydolność oddechowa kończą całego organizmu, które może być Sepsa (posocznica) – zakażenie mi dostającymi się do krwioobiegu spowodowane różnymi bakteria ące skończyć się śmiercią, poprzez niesterylne iniekcje, mog

36

Prawdę mówiąc lekarze na całym świecie, nie tylko w Polsce, często wykazują wiele uprzedzeń, negatywnego nastawienia do osób uzależnionych od narkotyków przyjmowanych w iniekcjach, nie mają też często wiedzy o problemach zdrowotnych dotyczących tej grupy pacjentów, co powoduje późne rozpoznanie choroby, czasem też niewłaściwe jej leczenie.

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BAKTERIE GAZIKI ALKOHOLOWE Gaziki z alkoholem izopropylowym służą do przemycia skóry przed zrobieniem zastrzyku. Alkohol zabija bakterie będące na skórze zapobiegając w dużym stopniu zakażeniom i ropniom. Mycie skóry wodą z mydłem może być dobrą alternatywą.

wego gaziUżywaj zawsze no ia miejsc na ka do przemywan mierzasz doskórze, gdzie za przemyciu konać iniekcji. Po alkohol wypoczekaj chwilę, aż ie się sucha paruje i skóra stan ożesz zrobić – dopiero wtedy m zastrzyk.

Nie używaj tego samego gazika do zatrzymania krwawienia po zrobieniu zastrzyku.

Tym sposobem bakterie z gazika mogą dostać się do ranki, Nigdy nie używaj gazika, który miał styczność z czyjąś igłą i strzykawką czy ogólnie z czyjąś krwią!

Alkohol paruje i pozostaje krew, która może zawierać wirusy chorób zakaźnych.

37

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC RÓBTOBEZPIEC BTOBEZPIECZNIEJ TWOJA BEZPIECZNIEJSZA PRZESTRZEŃ To ważne, aby mieć swoją własną, w miarę bezpieczną przestrzeń do przygotowania narkotyku. Powierzchnię stołu możesz wcześniej odkazić wybielaczem (zrób to również po wszystkim). Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest użycie czystej gazety jako podłoża.

Potem wyrzuć gazetę.

Postaraj się też mieć pod ręką pojemnik, do którego możesz bezpiecznie pozbyć się skażonego sprzętu.

Ryzykujesz przygotowując i biorąc narkotyki, gdy obok ciebie robią to też inni. Może zdarzyć się tak, że będziesz miał kontakt z czyjąś krwią – ktoś może krwawić, a jego krew znajdzie się na stole; ktoś położy na stół skażony sprzęt iniekcyjny.

Może zdarzyć się, że całkiem przypadkowo użyjesz czyjejś igły lub strzykawki. Albo po prostu zakłujesz się czyjąś igłą. Jeśli bierzesz narkotyki z innymi osobami – upewnij się, że igła, strzykawka i pozostałe przyrządy należą do ciebie i nikt inny z nich nie korzysta. Dobrze jest jakoś oznaczyć swój sprzęt. Tak na marginesie, jeśli w pobliżu będą jednak inni ludzie – to dobrze – w razie przedawkowania będzie miał ci kto pomóc.

38

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJRÓBTOBEZP RÓBTOBEZP RÓBTOBEZPIECZNIEJ BEZPIECZNIEJ RÓB RÓBTOBEZPIECZNIEJ

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB RÓB CZNIEJ ROPNIE POWSTAJĄCE W WYNIKU NIEUDANYCH INIEKCJI

Powstawanie ropnia możesz dość łatwo rozpoznać: zaczyna się od zaczerwienienia, swędzi, a miejsce w które zrobiłeś zastrzyk jest szczególnie wrażliwe na dotyk. Później przekształci się ono w twarde, wypełnione ropą ognisko.

BAKTERIE ROZWÓJ ROPN IA

Nieumiejętny zastr zyk pozostawia w tkance obce su bstancje z zarazk ami.

Zarazki atakowa ne są przez białe ciałka krwi, ale jest to dłu gi proces.

PRZYCZYNY ają najczęRopnie powst iku iniekcji ściej w wyn tkankę otadokonanej w wstrzykując czającą żyłę – oną substanzanieczyszcz uprzedniego cję lub bez ania miejsca zdezynfekow nież użyiniekcji. Rów go sprzęwanie brudne go lub np. tu iniekcyjne narkotywstrzykiwanie k amfetaków takich ja kaina (to mina czy ko iej niszone najbardz ięśniową czą tkankę m i skórę).

Martwe białe cia łka krystalizują się wokół infekcji tworząc wr zód.

Po kolejnym zastr zyku w to samo miejsce proces powtarza się i nakłada się na poprzedni.

Ponieważ organiz m nie jest w stanie przeciwdziałać skute cznie rozwijającej się infekcji – ropień rośnie

39

PIECZNIEJRÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJRÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJRR PIECZNIEJ

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

BAKTERIE MOŻLIWE ROZWIĄZANIA Jeśli wyczujesz twardy, ciepły guzek pod skórą, w miejscu gdzie dokonałeś wcześniej iniekcji – oznacza to, że rozwija się ropień. Zacznij od tego, aby co najmniej trzy razy dziennie przykładać w to miejsce ciepłe kompresy. Być może wrzód cofnie się lub zostanie zatrzymany jego rozwój i możliwe będzie usuniecie go poprzez prosty zabieg chirurgiczny wykonaJeżeli odczuwasz gorączkę, ny przez lekarza (nacięcie dreszcze, silne zmęczenie i opróżnienie przy pomocy czy też ból zainfekowanego drenu). Nigdy nie próbuj romiejsca – natychmiast udaj bić nacięcia samemu. się do lekarza – może wskazywać to już na infekcję krwi. Czasem towarzyszy temu ból w pachwinie i pod pachami.

Blizny po rozległych ropniach.

40

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BAKTERIE LECZENIE ROPN

IA

Jeżeli dopuściłeś do powstania ropn ia, a nie możesz lu rzystać z pomocy b nie chcesz skolekarskiej – zastos uj się przynajmniej wskazówek: do poniższych 1. Obmyj właściw e miejsce wodą z mydłem i staraj się zawsze w czystośc je utrzymywać i.

2. Jeżeli z wrzodu wydobywa się ropa – nie próbuj jej tam 3. Wykonaj opatru ować. nek ze sterylnej ga zy i zmieniaj go dw dopóki ropa nie pr a razy dziennie zestanie wyciekać.

Opatrunek, który st średnio z raną po yka się bezpowinien być nasącz ony sterylnym rozt logicznej lub rivan worem soli fizjoolem, który możes z dostać w każdej to suchą gazę. W ap tece. Nałóż na łaściwie przygoto wany opatrunek uc dalszymi powikłani hr oni cię przed ami, no i przyspie szy leczenie.

4. Podczas ściąga nia opatrunku – zw ilżaj gazę przylega – nie dopuści to do jącą do rany jej rozdrażnienia.

5. Ciepłe kompres y, jak i okłady z uż yciem soli fizjologi ją pękanie ropnia cznej spowodui wydobywanie się z niego ropy. Jedn ciepłych kompres ak nie nakładaj ów już po pęknięciu ropnia, gdy wypływ tość. a jego zawar6. Kiedy dojdzie do opróżnienia ropnia i utworzy się na po ry strup – pożytecz wierzchni skóne byłoby stosowan ie maści antybiotyk kich, które zawier owych lub taają wyciąg z aloesu .

7. Doprowadź do całkowitego wyle czenia. Jeżeli jedn ustępuje – nie zast ak infekcja nie anawiaj się i idź do lekarza.

się tak, że w ostatniej Jeśli zaniedbasz infekcję i zdarzy licz na znieczulenie: lechwili trafisz na pogotowie – nie trunek i zapewne ogranikarz wykona nacięcie, zrobi opa i zgłosisz się do lekarza czy się tylko do tego. Lepiej jeśl dojdzie do poważniejodpowiednio wcześnie – zanim o wygojenie się ropnia szych komplikacji. Jeśli zadbasz duże blizny.

– na pewno nie pojawią się zbyt

41

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ

RÓB TO BEZPIECZNIEJ

JEŚLI WSTRZYKUJESZ BRĄZOWĄ HEROINĘ… ŁYŻKI I COOKERY Ażeby rozpuścić heroinę w wodzie musisz ją na krótko podgrzać (zbyt długie podgrzewanie niczego nie zmieni poza tym, że będziesz miał mniej towaru). Możesz zrobić to na łyżce, bądź w specjalnym cookerze (na zdjęciu). Używaj tylko swojego cookera / łyżki i nie dziel się z nikim.

KWAS Rozpuszczenie brązo wej heroiny w wodz ie wymaga także zadz iałania na nią kwas em (wtedy z zasady zmien ia się ona w sól i łatwo rozpuszcza się w wo dzie). Ocet bądź kw as z cytryny mogą prowa dzić do infekcji grzyb iczych, które z kolei mo gą uszkadzać wzrok.

Używaj kwasu cytryno wego lub kwasu asko rbinowego (witamina C) .

Pamiętaj, każdy kwas powoduje uszkodzenia tkanek, więc żeby zredukować ryzyko – używ aj go w możliwie najmnie jszych ilościach.

WODA

42

jalnie przeznaw sterylnej wodzie spec Rozpuszczaj heroinę bądź dostać za żesz kupić ją w aptece czonej do iniekcji – mo ym przypadku miany strzykawek. W inn darmo w programie wy wody. Jeśli i to świeżo przegotowanej używaj ostudzonej, ale zimnej wody z kranu. nie jest możliwe – użyj

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ FILTRY Tłuszcz, zanieczyszc zenia i inne nie rozpuszczone cząstec zki mogą spowodować zatkanie św iatła żyły. W ten sposób tworzy się za tor, który będzie szczególnie groźny jeś li dotrze naczyniami krwionośnymi do serca lub płuc.

Tak czy inaczej, w najle pszym wypadku będzie zakłócał cyrku lację krwi.

Aby wstrzykiwany narko tyk zawierał możliwie jak najmniej nie rozpuszczonych zanieczys zczeń (a uliczna heroi na zawiera ich całe mnóstwo) – naciągając do strzykawki powinien eś dokładnie go odfiltrować.

Idealnym filtrem byłby filtr sterylny, o odpowie dnim rozmiarze (by uniknąć manipulacji ręk oma, co spowoduje za brudzenie), wykonany z materiału, któreg o włókna nie ulegałyb y zniszczeniu. Niestety, wykonanie odpo wiedniego filtru zawsze wymaga manipulacji rękami. Czegokolw iek byś nie użył – filt ru papierosowego, tamponu, waty, wacik u do ucha – wszystkie wymagają wymodelowania kształtu. Wyda je się, że filtry papieros owe sprzedawane do robienia skrętów lub małe kuleczki z waty będą najodpowiedniejsze.

Pamiętaj jednak, ażeb y nie stosować używ anego przez kogoś filtra – miał on kontakt z jego sprzętem – naraz isz się na zakażenie. Wygotowując sta re filtry (mimo, że są twoje) na bawisz się ropnia, w najlepszy m wypadku pirogena.

43

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ W POGONI ZA SMOKIEM Palenie heroiny wiąż e się z mniejszym za grożeniem zdrowotnym niż jej wstrz ykiwanie. Także ryzyk o śmiertelnego przedawkowania jes t znacznie mniejsze.

Zdecydowanie jest jednak odradzane os obom chorującym na astmę.

z folii nie są tak skomplikowane, jak Techniki palenia brązowej heroiny ą eni palacze ostrożnie podgrzewaj mogłoby się wydawać. Doświadcz zaju rod od ści żno parować – w zale działkę i kiedy narkotyk zaczyna yszczeń – koniec lufki wędruje za iecz zan nim towaru i zawartych w rem. jasnym lub ciemnobrązowym opa Narkotyk przyjmowany w ten sposób przechodzi przez kilka „filtrów” – usta, tchawica i płuca. W odróżnieniu od drogi iniekcyjnej nie dostaje się wraz z zanieczyszczeniami bezpośrednio do krwioobiegu.

PŁOMIEŃ Temperatura płomienia zapalniczki osiąga w niektórych jego punkta ch nawet do 500°C. W takiej temperaturze heroina może ulec spalen iu – nastąpi wtedy dekompozycja molekuł i efekt będzie żaden. Folię należy podgrzewać stopniowo i delikatnie wokół rozsypanej heroiny . Im bardziej równomiernie będzie ona podgrzewana – tym lepiej.

44

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ FOLIA Folia aluminiowa powin na być możliwie gruba – będzie nagrzewać się bardziej rów nomiernie. Na zbyt cie nkiej folii narkotyk może się spalić, albo wypali się w niej zb yt łatwo dziura. Lepsza od folii do pakowania produktów spożywczyc h będzie folia do pieczenia – jest grubsza o kilka mikronów.

LUFKA Niewątpliwie najlepszym rozwiązaniem jest zrolowanie lufki z folii. Dzięki temu unikniesz ryzyka nawdychania się toksycznych oparów palącego plastiku czy papieru (w przypadku słomek do drinków czy zrolowanego papieru), a osad, który osiądzie wewnątrz foliowej lufki w trakcie inhalacji – będziesz mógł w przyszłości (po rozwinięciu) wykorzystać. Lufka powinna mieć ok. jednego centymetra średnicy i 10-15 centymetrów długości. Podczas jej zwijania – nie zapomnij o zrobieniu na niej kilku podłużnych fałd – to ją znacznie usztywni. Podczas palenia, koniec trzymanej w ustach lufki powinien znajdować się w odległości ok. pół centymetra nad parującą heroiną.

PAMIĘTAJ: Nie przetrzymuj dymu w płucach – nie spowoduje to silniejszego odurzenia, a jedynie będzie bardziej podrażniać płuca.

Jeśli cierpisz na astmę – upewnij się czy masz przy sobie inhalator.

Zapalniczka z całą pewnością rozgrzeje się tak, że łatwo poparzyć sobie palce. Bądź ostrożny.

Z uwagi na temperaturę, bezpośredni kontakt z ustami i możliwe ich skaleczenia – prawdopodobne jest przenoszenie wirusów (szczególnie zapalenia wątroby) gdy lufka jest używana przez więcej niż jedną osobę.

45

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ KOMPOT: DYSTRYBUCJA WYSOKIEGO RYZYKA Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie badając nielegalne substancje zanotował przypadki zanieczyszczenia kom potu wirusem HIV. W badanych próbka ch wykryto przeciwciała HIV. Fakt ten wskazuje na to, że nabyty na czarnym rynku narkotyk może zaw ierać HIV, a także inne groźne wirusy. Kompot z reguły jest również skażony florą bakteryjną.

TEMPERATURA Przegotowując kompot możesz ograniczyć ilość zarazków.

Narkotyk nie utraci swoich właściwości odurzających. Niestety nie wszystkie niebezpieczeństwa możesz w ten sposób wyeliminować.

Wirusy zapalenia wątroby typu B i C są odporne na wysoką temperaturę.

46

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ Jeśli kupujesz ko mpot przelewany ze strzykawki – nie mas z żadnej pewnośc i czy ktoś go wcześniej (w części) nie używ ał .

Istnieje wtedy niebezpiec zeństwo, że nark otyk może być zakażony, po nieważ po aspira cji (odciągnięciu tłoczka st rzykawki) dostała si ę do niego krew wraz z wirusami osoby, kt ór a mogła być zakażona, np . uzależnionego dilera.

eco bezpieczZ tego powodu ni wanie kompotu niejsze jest naby . z plastykowej przelewanego np ie nadal nie butelki. Oczywiśc ości, czy narmasz żadnej pewn nieczyszczony kotyk nie jest za trojami. różnymi drobnous

Przelewanie „towaru” przez igłę jest szczególnie ryzykowne. Jeśli możesz, unikaj nabywania kompotu w ten sposób.

47

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ BEZPIECZNIEJSZE ZATYCZKI lskiej heroiny („kom Osoby używające po zręc zrobione własno potu”) stosują często u zabezpieczenia wylot nie zatyczki – w celu iem. strzykawki z narkotyk

Najczęściej są to plastykowe części igieł (tzw. „kontrolki”) z zasklepionym otworem – miejscem z którego wychodziła igła. Fotografie obok pokazują sposób wykonania właśnie takiej zatyczki.

i Innym sposobem zrobienia zatyczk o jest obcięcie końcówki plastikoweg by ochraniacza na igłę. Pamiętaj, aże zatyczka była zrobiona na bazie czy stego sprzętu, nie może być wykona e na ze starych igieł lub takich, któr były używane przez kogoś innego.

48

Bez względu na to w jaki sposób wykonałeś zatyczkę – możesz jej użyć tylko raz. Ponowne zabezpieczenie strzykawki tą samą zatyczką grozi przenoszeniem bakterii. Niedopuszczalne jest stosowanie zatyczki, której używał ktoś inny do zabezpieczenia swojego narkotyku.

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ FILTROWANIE AMFETAMINY Amfetamina sprzedawana na ulicy zawiera wiele ciał stałych. Rozpuszczanie amfetaminy bezpośrednio w strzykawce powoduje, że nierozpuszczalne zanieczyszczenia i tak są wstrzykiwane wraz z narkotykiem. Dostają się do organizmu i mogą przyczyniać się m.in. do powstawania ropni. Ażeby to zminimalizować – spróbuj wykonać następujące czynności:

Po rozpakowaniu

igły,

1 umieść w „kontrolce” igły

ty. mały kawałeczek wa , na ryl ste Nie będzie ona raj sta po j ale przynajmnie esię, aby była czysta. Wi ycz jak o le zależy od teg e. ręc ał ste będziesz mi

2

załóż na strzykawTak przygotowaną igłę amfetaminy. kę zawierającą roztwór

rzykiwania narko3 Podczas wst tyku – drobinki zanieczyszczeń będą osadzać się na filtrze i nie dostaną się do organizmu.

49

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ JEDEN STRZAŁ – JEDNA NOWA

IGŁA I STRZYKAWKA

Równie istotne, jak dobranie odp owiedniej igły i strzykawki jest umiejętne ich używan ie. Poniżej znajdziesz kilka ważnych uwag związanyc h z podniesieniem bezpieczeństwa podczas iniekcji.

Nowe igły i strzykawki, w odróżnieniu od używanych (nawet dobrze doczyszczonych) są wolne od jakichkolwiek zanieczyszczeń biologicznych mogących spowodować infekcję. Używanie nowego, sterylnego sprzętu do iniekcji to najbardziej bezpieczne z możliwych rozwiązań.

tym, ażeJeśli masz problem w wykonyby za każdym razem zykawką wać iniekcję nową str używać – postaraj się, aby nie ną dobę dłużej strzykawki niż jed dokładnie i za każdym razem . Chodzi wymyj ją zimną wodą ę, której oczywiście o strzykawk śli zamieużywasz tylko Ty. Je strzykawrzasz użyć ponownie natychki czy igły – postaraj się ać je łuk miast po iniekcji przep zanim za świeżą, zimną wodą krzepnie w nich krew.

50

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ TĘPA IGŁA USZKADZA ŻYŁY Podobnie, jak w szpitalu czy przy chodni zdrowia, gdzie jedna strzykawka i igła jest używan a tylko raz – taka sama zasada powinna obowiązywać wsz ystkich, którzy robią sobie sami zastrzyki z narkotyków.

Igła staje się tępa zwykle już po jednym użyciu, a kolejne inie kcje dokonane tą samą igłą powodują niepotrzebne ura zy żył, jak również tkanki wokół nich. W rezultacie dochod zi do wzmożonego krwawienia z miejsca nakłucia i mog ą pojawiać się miejscowe ropnie. Nie mówiąc już o tym, że dokonanie iniekcji używaną igłą jest trudniejsze niż wtedy, gdy za Ta igła nigdy nie była używana każdym razem mamy pod ręką nową igłę.

Ta igła była używana kilkukrotnie

OSTRZENIE IGŁY Z kolei ostrzenie igieł (np. na pudełku od zapałek) nie dość, że jest mało efektywne to może spowodować jeszcze większe powikłania. Naprężenia podczas samego ostrzenia doprowadzają do takiego osłabienia igły, że ta może złamać się w trakcie iniekcji i pozostać w żyle.

51

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

RÓB TO BEZPIECZNIEJ BRUDNY SPRZĘT RZYKAWKI

SKAŻONE IGŁY I ST

kawce pozostałe w igle i strzy Krew i inne substancje organiużył – dostaną się do po tym, jak ktoś inny jej kolejnej ży się tym sprzętem do zmu osoby, która posłu w użytych (czy innych przedmiotó ek łyż zy tyc do mo sa styczność iniekcji. To jak i filtrów, które miały u), tyk rko na nia wa do przygoto kawką. ś innego igłą czy strzy z używaną przez kogo CZYSZCZENIE SKAŻONEGO SPRZĘTU Jeśli mimo wszystko znalazłeś się w sytuacji, w której jesteś zmuszony użyć czyjegoś sprzętu do iniekcji (bądź ktoś inny ma użyć twojego) – należy zredukować ryzyko zakażeń poprzez odpowiednie wypłukanie igły i strzykawki. Należy przy tym jednak pamiętać, że igła i strzykawka użyte raz – nawet po dokładnym ich umyciu (zgodnie z poniższą instrukcją) – nie zapewnią nam 100 procentowego bezpieczeństwa przed wszystkimi mogącymi być w niej bakteriami i wirusami.

1 Kilkanaście razy przepłukaj igłę i str zykawkę czystą, zimną wodą.

Użycie do tego gorącej wody mogłoby doprowadzić do powstania skrzepów krwi, które tru dniej usunąć. Być może nawe t spowodowałyby one zatkanie się igły.

52

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

RÓB TO BEZPIECZNIEJ Naciągnij do strzyka wki przez igłę nie rozcieńc zonego wybielacza (takie go, jaki jest używany w do mu do spierania plam, za wiera on podchloryn so du).

Upewnij się czy cała strzykawka została nim wypełniona, potem od łuż ją na jakieś 2-3 minuty.

2

kaj kilkukrotnie 3 Przepłu zykawkę czystą

igłę i str ezimną wodą, tak aż ć ka płu wy ie by dokładn . za lac resztki wybie

Podobnie postępuj w sytuacji, gdy jesteś zmuszony skorzystać z czyjegoś cookera lub łyżki do przy gotowania narkotyku.

PAMIĘTAJ Aby wybielacz mógł zniszczyć HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) – musi oddziaływać na sprzęt przez co najmniej 2 minuty. Nie jest natomiast pewne, czy uda mu się w tym czasie zniszczyć wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV). Wirus HIV powinien zginąć już po 30 sekundach.

53

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH UT YLIZACJA

Programy redukcji sz kód zazwyczaj umożliwiają bezpieczn e pozbywanie się skażonych igieł i str zykawek. Używane są do tego spec jalne pojemniki przeznaczone do przec howywania odpadów medycznych. Po jemniki te wraz z zawartością są spala ne. Zawsze po zrobieniu zastrzyku za kładaj na igłę plastikowy pokrowiec. Ta k zabezpieczony sprzęt zachowaj do wy miany.

RZUCISZ

ZABEZPIECZ NIM WY

masz możliwonak sytuacje, kiedy nie jed się ają arz zd e wn Zape ecjalnego pojemigieł i strzykawek do sp h yc dn bru nia ce rzu ści wy wić zagrożenie iniekcyjny mógłby stano t rzę sp ny co rzu wy a nika, następnej stronie Instrukcje poniżej i na . ób os ch wy ko ad yp dla prz pokazują niektóre sposoby zabezpiecza2 nia skażonego 1 sprzętu zanim go wyrzucisz.

3

54

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH

1

2

3

4

55

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH KORZYSTAJ Z RÓŻNYCH ROZW

IĄZAŃ

Jeśli od czasu do czasu kontaktujesz się z programem redukcji szkód – poproś o specjalny pojemnik, który odniesiesz po zapełnieniu. Od biedy, możesz też używać plastikowych butelek po napojach, ale są one mniej twarde niż pojemniki – dlatego koniecznie zabezpieczaj igłę zanim umieścisz ją w butelce.

Oddawaj je później do programu wymiany.

Bądź ostrożny w kontakcie ze sprzętem iniekcyjnym pozostawionym przez innych. Nie ryzykuj własnym zdrowiem zbierając skażone igły i strzykawki, których używali inni. Jeśli już musisz – rób to bardzo ostrożnie, tak by mieć minimalny kontakt ze skażonym sprzętem. Pracownicy programów wymiany zbierają nieraz porzucone w miejscach publicznych brudne igły i strzykawki – robią to jednak mając na rękach rękawiczki lateksowe i posługując się jednorazowymi pincetami.

56

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

BĄDŹ BEZPIECZNIEJSZY DLA INNYCH NIE RÓB REKLAMY ieresować się wstrzyk Niektórzy mogą zaint u tem przyglądając się waniem narkotyków – jak u, ysłuchując się tem jak to robisz, bądź prz przyjmujesz narkotyki o tym mówisz. To, że cza wcale, że miałbyś drogą iniekcji nie ozna h. zachęcać do tego innyc Pamiętaj, możesz zachęcać innych wt edy, gdy będziesz przy nich rozmow prowadził y o zastrzykach. Na wet jeśli z żalem mówił o tym, że bi będziesz erzesz w ten spos ób narkotyki, podk grożenia z tym zw reślał zaiązane – niektórz y będą pamiętać dobrego o tym po jedynie co wiedziałeś: jak sil ny był „kop”, jak ni niędzy wydałeś, et ewiele piec. Efekt takiego pr zesłania będzie m taki: „może i wstrz niej więcej ykiwanie narkotyk ów jest niebezpiec to jakie ekscytując zne, ale za e!”.

Wstrzykiwanie na rkotyków w obecno ści tych, którzy tego będzie też zachęc nie robią aniem do spróbowa nia. Zobaczenie ko wstrzykuje narkot goś, kto yki oddziałuje znac znie silniej niż tylko nie o tym. Obecn słuchaa przy tym osoba może pomyśleć, że nie jest ani strasz to wcale ne, ani też trudne i że sama może te ż to robić.

Spróbuj przygotowa ć się do tego, kiedy ktoś poprosi cię o w zrobieniu pierws pomoc zego zastrzyku. W ytłumacz mu, że ni tego, bo jeśli zacz e zrobisz nie wstrzykiwać na rkotyki – o wiele ła je przedawkować twiej może lub zakazić się kt órymś z wirusów nym przez krew, a przenoszoty będziesz czuł się za to odpowiedzia lny.

czasz

ku – wyświad muś zrobienia zastrzy ko jąc wia ma od j, ęta Pami zi. jeśli on tego tak nie wid mu przysługę – nawet,

57

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

PRZEDAWKOWANIA

PRZEDAWKOWANIA

Zdarza się, że ktoś umiera na skutek przedawkowania heroiny ponieważ ludzie, którzy to widzą nie bardzo wiedzą co zrobić, aby mu pomóc. Prosimy, abyś uważnie przeczytał ten rozdział. Nie zastąpi on uczestnictwa w treningu udzielania pierwszej pomocy, ale gwarantujemy, że dowiesz się czegoś naprawdę pożytecznego. Zawarte dalej informacje dotyczą tego jak można zredukować ryzyko przedawkowania, jak rozpoznawać przedawkowanie i jak reagować.

58

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

PRZEDAWKOWANIA JAK MOŻESZ ZREDUKOWAĆ RYZYKO PRZEDAWKOWANIA? narkotyki Miej świadomość swojej tolerancji na narkotyki. Tolerancja na (nawet czas jakiś przez ich eś używał (szczególnie opiaty) spada, jeżeli nie Jest to braniu. w ie przerw po dawki kilka dni). Nigdy nie wracaj do tej samej oszawtedy ci Trudno nalnie. okazjo ki tym ważniejsze, jeżeli bierzesz narkoty zażyć. z możes ku narkoty ilość cować tolerancję organizmu i ocenić, jaką

Unikaj mieszania narkotyków.

Najgorszym z możliwych przy padków przedawkowania heroiny jest ten, gdy efekty jej działania są połą czone z działaniem innych narkotyków.

Przyjmując heroinę po wypiciu alko holu lub w połączeniu innymi środkami dzia łającymi depresyjnie na układ ner wowy (benzodiazepamy, barbiturany) podnosisz ryzyko wystąpienia prze dawkowania. Może okazać się to napraw dę fatalne.

żliwe, abyś ykujesz. Nie jest to mo Biorąc samotnie - ryz sam siebie reanimował.

Spróbuj małej dawki. Testując małą dawkę narkotyku możesz zobacz yć jak jest on silny (jeśli chodzi o jego stężenie) i jak reaguje twój organiz m.

Jest to szczególnie ważne, gdyż nabywasz narkotyk od kogoś, kogo zupełnie nie znasz lub gdy narkotyk wygląda nieco inaczej niż dotych czas.

ej heSpróbuj przyjąć narkotyk inną drogą. Jeżeli używasz np. brązow y, ostrożn jednak być roiny, odczujesz jej działanie także paląc ją. Musisz narale niem, wkowa gdyż ta droga do końca nie uchroni cię przed przeda ze. kotyk mniej gwałtownie dostanie się do krwi, stąd ryzyko jest mniejs żywy. sz „Kop” nie będzie na pewno tak intensywny, ale ty będzie

59

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBT PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

PRZEDAWKOWANIA KILKA FAKTÓW -

-

Przedawkowania zdarzają się nawet osobom z dużym doświadczeniem. Osobom, które um ierają z powodu przedawkowania, zazwyczaj przedaw kowanie już się zdarzało w przeszłości.

Nie wszystkie przedawkowania są przy padkowe: depresja i poczucie beznadziei sprzyjają przyjmo waniu zbyt dużych dawek narkotyków.

Nie zawsze objawy przedawkowania pojawiają się bezpośrednio po zażyciu narkotyku.

Terapia metadonem redukuje znaczn ie ryzyko przedawkowania: osoby leczone met adonem dużo rzadziej umierają z powodu przedawkowania .

JAK ODRÓŻNIĆ PRZEDAWKOWANIE OD DOBREGO HAJU? awać uważysz to musisz zd za śli je e ór kt , ów eba działać: Poniżej kilka symptom poważna i będzie trz st je ja ac tu sy że ę, sobie spraw a osoby), iemożność obudzeni (n ć oś nn se a w co ań - Kr lgotu, osy duszenia się, bu dech, aż do - Chrapanie, odgł o powolny i płytki od dz ar (b a ow ch de od - Depresja zaniku), tno (do zaniku), słabo wyczuwalne tę i ne ar ul eg er ni , ne - Wol ów palców), sinienie ust i opuszk zluźnienie), - Sinica (najpierw ych (nienaturalne ro w to le kie sz i śn ię m i niskie - Zwiotczenie olniona akcja serca zw a; ór sk a pk le i - Zimna, wilgotna ciśnienie krwi.

60

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

PRZEDAWKOWANIA CZEGO NIE POWINIENEŚ ROBIĆ?

Nie wpadaj w panikę - to może tylko pogorszyć sytuację.

Nie próbuj osobie, która przedawkowała serwować kąpieli w zimnej wodzie – to tylko obniży temperaturę jej ciała.

dy, kowała narkotyki samej. Nawet wte Nie zostawiaj osoby, która przedaw cić. wró e moż ys kryz – już w porządku gdy wydaje ci się, że wszystko jest

Nie wstrzykuj osobie, która przedawkowała żadnej soli fizjologicznej czy roztworu soli kuchennej lub innych tego typu „wynalazków”. To naprawdę nie działa.

nia” Nie zmuszaj osoby, która przedawkowała aby chodziła. Takie „ćwicze to jedynie strata czasu.

Nie zadawaj bólu osobie, która przedawkowała, aby ją obudzi ć. Jeśli uszczypnięcie w ucho nie pomoże – oznacza, że jest ona nieprzy tomna i żadne bicie po twarzy nie zda się na nic. Dzwoń po pogotowie i zaczynaj reanimację.

Nawet jeżeli znasz jakiś przypadek, w którym powyższe „zabiegi” pomogły – to zapewne był to ten szczęśliwy przypadek, kiedy osoba nie przyjęła śmiertelnej dawki heroiny. I tyle.

61

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

PRZEDAWKOWANIA CO POWINIENEŚ ZROBIĆ W PRZYPADKU PRZEDAWKOWANIA? Przede wszystkim – nie panikuj i pamiętaj tylko, że nie możesz pogorszyć sytuacji, ale jeżeli wymiękniesz na pewno nie będziesz w stanie pomóc. Weź głęboki oddech, zastanów się chwilę i działaj! Połóż osobę na podłodze (podłożu) – tak, ażeby upadając np. z krzesła nie zrobiła sobie krzywdy.

WIA

WEZWANIE POGOTO

mna – wezwij narkotyki jest nieprzyto ła wa ko aw ed prz ra 999 lub 112 jest Jeżeli osoba, któ Połączenie na numer . we ko un rat ie tow go towiem. Zastań niezwłocznie po 2 – połączą cię z pogo 11 d po z nis wo dz za Nie obawiaj się bezpłatne. Jeśli przyjazdu pogotowia. do ł wa ko aw ed prz z osobą, która do przedawkowań.

– policja nie przyjeżdża rze – wtedy na myśl, że jeśli osoba um po to y, aw ob ie tak sz okoliczności Jeśli jednak ma chodzenie aby wyjaśnić do ie dz bę i a licj po się pewno pojawi zgonu.

CZEKAJĄC NA POGOTOWIE

owych iejsze jest podtrzymanie podstaw W każdym przypadku najważn nieczy aj wdz spra nie ychania. Koniecz funkcji życiowych: krążenia i odd nieby oso ust do o uch c to robić zbliżają przytomny oddycha. Najlepiej jest jesz ażu Ang ej. siow pier rękę na klatce przytomnej, równocześnie kładąc osoba acji: słuch (wsłuchujesz się czy erw obs do wtedy trzy swoje zmysły (obok wzr i a) usz por się czy przepona oddycha), dotyk (starasz się wyczuć ą). wraz z przepon serwujesz swoją rękę czy unosi się

Jeżeli osoba oddycha – ułóż ją w bezpiecznej pozycji bocznej (o tym dalej), aby przeciwdziałać blokowaniu dróg oddechowych przez język lub wymiociny. Jeżeli nie oddycha – zastosuj sztuczne oddychanie.

62

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

PRZEDAWKOWANIA SZTUCZNE ODDYCHANIE Najskuteczniejsza jest metoda „usta-usta”, przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe bezpośrednio do ust ratowanego. Można też wdmuchiwać powietrze przez nos osoby nieprzytomnej.

Zanim przystąpisz do akcji zwróć uwagę, czy w jamie ustnej nie przytomnego nie ma obcych ciał, jeżeli są – usuń je. Podejmując akcję reanimac yjną musisz sprawdzić, czy nie ma niebe zpieczeństwa przypadkowego zakłucia się igłą osoby, której pomagasz. Sprawdź to ostrożnie.

Ułóż następnie niena przytomnego głoplecach, odchyl wę do tyłu, zaciskając jego nos palcami onuj sztuczne i nabierają głęboko powietrza – wyk utę. oddychanie 16 do 20 razy na min

MASAŻ SERCA ź by, która przedawkowała (sprawd Jeżeli nie wyczuwasz tętna u oso a. serc aż inieneś zastosować mas to dotykając tętnicy szyjnej) – pow su na szukanie tętna, podczas cza ić Może być tak, że nie warto trac . Wtedy po prostu przystąp do regdy osoba jest coraz bardziej sina no nie zaszkodzisz nieprzytomneanimacji – masażem serca na pew mu, a możesz mu uratować życie.

63

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

PRZEDAWKOWANIA nujesz uciskając Masaż serca wyko dgarstkami dolną silnie dwoma na drobinę powyżej część mostka (o gają się najniższe punktu gdzie zbie e ość 4-5 cm. Twoj żebra) na głębok , ne wa to os pr ć wy ramiona mają by , lnie nad miejscem twoje barki centra iskaj z częstością które uciskasz. Uc sekund.

15 razy w ciągu 10

Równocześnie wykonaj sztuczn e oddychanie: 30 uciśnięć – 2 wyd echy i tak dalej. Co minutę oceniaj tętno – jeżeli nadal go brak – ponów czy nności reanimacyjne. Tak długo jak to robisz utrzymujesz osobę przy życ iu.

POZYC JA BEZPIECZNA BOCZNA Jeżeli funkcje życiowe wróciły do normy – ułóż ciało w pozycji bezpiecznej bocznej (jak na rysunku), z głową odchyloną delikatnie do tyłu. Leżenie na plecach mogłoby spowodować, że drogi oddechowe zostałyby zablokowane przez język lub wymiociny. Jeżeli nieprzytomny jest wyziębiony – należy go okryć. Cały czas bądź na miejscu i obserwuj osobę do przyjazdu pogotowia.

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP

CZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓB

PRZEDAWKOWANIA CUDOWNY LEK Naloxon (Narkan) to farmakologiczny środek o działaniu przeciwnym do działania opiatów. Stanowi on antidotum na depresję oddechową, która może powstać w wyniku przedawkowania heroiny.

Odpowiednia dawka naloxonu (zazwyczaj 0,4 mg) powinna być zastosowana dożylnie, symultanicznie z wysiłkami w celu przywrócenia oddychania. Często jako pierwsze stosuje się domięśniowe podanie dawki naloksonu – aby nie tracić cennego czasu na szukanie odpowiedniej żyły. Duże dawki naloksonu wywołują objawy zespołu odstawienia.

Przy podaniu dożylnym naloksonu – jego działanie występuje po ok. 1,5 minuty i utrzymuje się maksymalnie do godziny.

Tak więc nalokson działa dużo krócej niż heroina, stąd możliwy jest nawrót depresji oddechowej. Osoba, która przedawkowała, mimo że jest już przytomna powinna przez cały czas być pod opieką. Bardzo ważne jest, aby w okresie kiedy działa nalokson nie przyjmować ponownie opiatów - może to wywołać kumulację ich działania po tym, jak środek przestanie działać.

Mimo, że w wielu krajach prowadzi się wśród użytkowników heroiny dystrybucję naloksonu (oni najczęściej są świadkami czyjegoś przedawkowania i mogą wtedy pomóc) – w Polsce środek ten stosowany jest wyłącznie w lecznictwie zamkniętym.

65

PIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ R

BTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIEC

66

RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZPIECZNIEJ RÓBTOBEZP