TANITIM
Madencilikte Su Yönetim Planı Madencilik faaliyetleri, maden ruhsatı ve etki alanlarında bulunan su kütlelerinin kalitesini ve miktarını büyük ölçüde etkileyebilmekte, hidrolojik ve topografik koşulları değiştirebilmektedir. Madenlerde özellikle yer altı ve yüzey suları miktarları/kaliteleri ile ilgili problemler son zamanlarda çevresel sorunlara yol açan ana nedenlerden biri olmuştur. Suyun az veya yetersiz olması ya da tam tersi aşırı miktarda bulunması madencilik operasyonlarının yavaşlamasına hatta durmasına sebep olabilmektedir. Etkin ve entegre su yönetim planı için kapsamlı bir çalışmanın eksikliği, sorunun arkasındaki ana nedenlerden biri olabilir. Madencilik faaliyetlerinin fizibilitesi, büyük ölçüde bölgenin hidrolojik koşulları hakkında yeterli bilgiye sahip olunmasına ve su-madencilik etkileşimlerinin dikkate alınmasına bağlıdır. Sürdürülebilir bir maden su yönetimi planlaması için çalışılması gereken temel konular aşağıdakileri kapsamalıdır; • Maden Ruhsat Alanı ve Çevresinin Değerlendirilmesi • Hidrolojik/Hidrojeolojik Verilerin Toplanması • Etki Değerlendirme Çalışmaları • Maden Su Temini ve Su Bütçesi • Susuzlaştırma/Basınçsızlaştırma • Su Kaliteleri • Maden Kapanışı Madencilik faaliyetlerinde öngörülen risklerin belirlenmesi için maden su yönetim planı maden ömrünün erken dönemlerinde başlatıldığı takdirde çeşitli avantajlar sağlayabilir. Örneğin arama döneminde sondaj kuyularından toplanabilecek hidrojeolojik veriler ile açılan arama kuyuları sadece cevhere yönelik değil çoklu veri üretme şeklinde değerlendirilebilir. Böylelikle etki değerlendirme senaryolarının maden ömrünün erken aşamalarında modellenmesine, risk ve maliyetleri minimum seviyeye indirgenmesine fırsat sağlar.
44
www.madencilikturkiye.com
Madencilik Ömrünün Farklı Aşamalarında Su Yönetimi Arama, inşaat, işletme, kapanış ve kapanış sonrası olmak üzere maden ömrünün tüm aşamaları su yönetimine farklı yaklaşımları gerektirir. İlk adım olarak maden sahasında herhangi bir değişiklik olmadan önce mevcut çevresel durum detaylı olarak araştırılmalıdır. Bu adımın amacı madenin ve faaliyetlerinin çevre üzerindeki etkisini değerlendirmek için bölge hakkında detaylı veri toplanmasıdır. Bu aşamada ilk izleme programı da geliştirilir. Maden ömrü aşamaları ilerledikçe su yönetimi de gelişir. Su yönetimi tüm maden ömrü boyunca geliştirilmesi ve güncellenmesi gereken sürekli bir süreçtir. Örneğin fizibilite değerlendirmeleri su kaynakları, kullanım ve deşarjlar vb. hakkında daha fazla bilgi ile sonuçlanabilir ve böylece daha önceki aşamalarda oluşturulan su yönetimi programı revize edilebilir. Maden ömrünün farklı aşamalarındaki su yönetim aksiyonları ile ilgili açıklamalar aşağıda bölümlerde açıklanmaya çalışılmıştır.
Aşama 1: Arama ve Ön Fizibilite Çalışmaları Maden sahasının ve çevresinin doğal durumu ile mevcut koşullarını belirlemeye yönelik çalışmalar bölgede herhangi bir değişiklik yapılmadan önce gerçekleştirilir. Bölgenin jeolojisi, jeokimyası, iklimi, hava kalitesi, meteoroloji, hidroloji, hidrojeoloji ile ilgili konular bu çalışmalara dahil edilir. Yer altı suyu seviyesi ve kalitesi, yer altı suyu oluşturan alanların tanımı, madencilik öncesi yüzey suyu kaynaklarının türü ve durumu hakkında veriler toplanır. Bölgedeki yüzey sularına ilişkin temel veriler örneğin göllerin ve nehirlerin boyutları, su hacimleri, akış yönleri ve su toplama alanlarının tanımlarını içerebilir. Toprak ve vadoz zonlar ile birlikte akifer olan birimlerin hidrolik özelliklerinin değerlendirilmesi ve arama döneminde gerçekleştirilecek model çalışmaları (yer altı suyu akım modeli, su bütçesi modeli, litoloji/yapısal model ve kirletici taşınım modeli vb.) maden ömrü boyunca çevresel izleme çalışmaları ile sürekli güncellenerek kalibre edilmelidir. Sürdürülebilir maden, su yönetimine kapanma döneminden sonrasında dahi katkı sunmalıdır. Örneğin hidrolik özelliklerdeki değişiklikler suyun bir kaynaktan diğerine akmasına 1 Mart 2020