189
Προσαρμογή μεταναστών εφήβων
ερευνητές βρίσκουν ότι τα παιδιά μεταναστών έχουν χειρότερη ψυχική υγεία από τα παιδιά των γηγενών, ενώ, αντίθετα άλλες μελέτες βρίσκουν ότι τα παιδιά μεταναστών είτε δηλώνουν καλύτερη ψυχολογική ευεξία (λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους και υψηλότερη αυτοεκτίμηση) είτε δεν διαφέρουν ως προς αυτή τη διάσταση από τα παιδιά των γηγενών (2006). Σύμφωνα με τα ευρήματα των δικών μας μελετών, τόσο οι μετανάστες όσο και οι παλιννοστούντες νέοι που εξετάσθηκαν, αν και παρουσίαζαν χειρότερη σχολική προσαρμογή από τους Έλληνες συμμαθητές τους, δεν διέφεραν από αυτούς ως προς την ψυχολογική τους ευεξία. Ειδικότερα, τόσο τα παιδιά από την Αλβανία όσο και τα παιδιά από την Πρώην Σοβιετική Ένωση δεν διέφεραν από τους γηγενείς ως προς τη συναισθηματική διάθεση και τον αριθμό των ψυχολογικών συμπτωμάτων που δήλωναν (11). Αυτό το εύρημα δεν αναμενόταν, διότι η προσαρμογή του νέου σε σχέση με τις αναπτυξιακές απαιτήσεις έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την ψυχολογική του ευεξία (7). Μπορεί να εξηγηθεί, ανατρέχοντας στη διεθνή βιβλιογραφία, όπου αναφέρεται ότι παιδιά μειονοτήτων που δεν τα πάνε καλά στο σχολείο, συχνά αποστασιοποιούνται από αυτό, ώστε να προστατεύσουν την αυτοεκτίμησή τους, με αρνητικές, όμως, επιπτώσεις για την περαιτέρω φοίτησή τους (35).
Συμπεράσματα Τα παιδιά μεταναστών έχουν να αντιμετωπίσουν μεγαλώνοντας περισσότερες προκλήσεις από τα γηγενή παιδιά. Τόσο τα μεν όσο και τα δε καλούνται να ολοκληρώσουν τα αναπτυξιακά επιτεύγματα που αντιστοιχούν στο στάδιο ανάπτυξής τους. Όμως, τα παιδιά μεταναστών πρέπει να αντιμετωπίσουν και τις προκλήσεις που είναι φυσικό επακόλουθο της μετανάστευσης. Πρέπει να μάθουν να κινούνται μεταξύ δύο πολιτισμών, αλλά και να αντιμετωπίζουν την εμπειρία των διακρίσεων, με την οποία μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα στην καθημερινή τους ζωή και η οποία λειτουργεί αρνητικά για την προσαρμογή τους. Δεδομένου ότι πολλά από αυτά τα παιδιά θα παραμείνουν στη χώρα υποδοχής, είναι προς όφελος όλων των εμπλεκομένων να τα πάνε καλά. Ένα παιδί που μεγαλώνει με θυμό και χωρίς τα απαραίτητα εφόδια για να ζήσει, αποτελεί κίνδυνο όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα στη χώρα μας. Βιβλιογραφία
1. United Nations Population Division. World Immigration Report 2002.
2. C ommission of the European Communities. Communication on Immigration, Integration and Employment 2003 p. 336. 3. B erry JW. Contexts of acculturation. In: Sam DL, Berry JW, editors, The Cambridge Handbook of acculturation psychology. Cambridge, UK: Cambridge University Press; 2006. p. 97-112. 4. S uarez-Orozco M, Qin-Hilliard DB. Globalization: Culture and Education in the New Millennium. Berkeley: University of California Press; 2004. 5. H ernandez DJ, Denton, NA, Macartney SE. Children in immigrant families: looking to America’s future. Society for Research in Child Development Social Policy Report, 2008;22(3):3–22. 6. W ard C, Bochner S, Furnham A. The psychology of culture shock. London: Routledge; 2001. 7. M asten, AS, Burt K, Coatsworth, JD. Competence and psychopathology in development. In: Cicchetti D, Cohen D, eds. Developmental Psychopathology Vol. 3: Risk disorder and psychopathology. 2nd ed. New York, NY: Wiley; 2006. 8. M otti-Stefanidi F, Berry J, Chryssochoou X, Sam DL, Phinney J. Positive immigrant youth adaptation in context: Developmental, acculturation and social psychological perspectives. In: Masten AS, Liebkind K, Hernandez D, eds. Capitalizing on Migration: The Potential of immigrant youth. Cambridge University Press (υπό δημοσίευση). 9. Μ όττη-Στεφανίδη Φ. Το φαινόμενο της ψυχικής ανθεκτικότητας κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου: Σύντομη ανασκόπηση. Παιδί και Έφηβος: Ψυχική Υγεία και Ψυχοπαθολογία 2006;8(1):9-22. 10. Μ όττη-Στεφανίδη Φ, Παυλόπουλος Β, Τάκης Ν, Ντάλλα Μ, Παπαθανασίου Α, Masten AS. Ψυχική ανθεκτικότητα και προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας: Μία μελέτη μεταναστών και παλιννοστούντων εφήβων. Ψυχολογία: Αφιέρωμα στον Albert Bandura 2006;12(3):349-367. 11. Motti-Stefanidi F, Pavlopoulos V, Obradovic J, Dalla M, Takis N, Papathanasiou, A et al. Immigration as a Risk Factor for Adolescent Adaptation in Greek Urban Schools. Special Issue of the European Journal of Developmental Psychology 2008;5(2):235-261. 12. Motti-Stefanidi F, Pavlopoulos V, Obradović J, Masten A. Acculturation and adaptation of immigrant adolescents in Greek urban schools. International Journal of Psychology 2008;43(1):45-58. 13. Π αυλόπουλος Β, Ντάλλα Μ, Καλογήρου Σ, Θεοδώρου Ρ, Μαρκούση Δ, Μόττη-Στεφανίδη Φ. Επιπολιτισμός και προσαρμογή μεταναστών εφήβων στο σχολικό πλαίσιο. Ψυχολογία 2009;16(4):380-400. 14. Μόττη-Στεφανίδη Φ, Παπαθανασίου Α, Αναγνωστάκη Λ, Μαστροθεόδωρος Σ, Γεωργίου Π, Παυλόπουλος Β. Συγκρούσεις μεταξύ γονέων και εφήβων ως παράγοντας επικινδυνότητας για την ψυχική ανθεκτικότητα μεταναστών εφήβων. Στο: Ματσόπουλος Α. (Επ.). Ψυχική Ανθεκτικότητα στο Σχολικό Πλαίσιο. Αθήνα: Παπαζήση (υπό δημοσίευση). 15. Motti-Stefanidi F, Asendorpf J. Acculturation, social adversity, and adaptation of immigrant youth: Relations between and within individuals, and their moderation by personality International Journal of Psychology (υπό δημοσίευση). 16. M agnusson D, Stattin H. The person in context: A HolisticInteractionistic approach. In: Lerner RM, editor. Handbook Παιδιατρική 2010;73:185-190