ama baglacl temel ciimleden sonra gelen yardrmcr c0mleyi agrklama ifddesi ile temel ctimleye baplamaktadrr. Agan o etisti, primprietor taa gelmemisti (P.95). agan baplacr temel ciimleden 0nce gelen yardrmcr ciimleyi zaman anlamtyla temel cUmleye baplamaktadrr.
Baglagh srrah birlegik ciimleleri qekilce baglayan, yani ba$rmsrz basit ciimleler h6linde kullantlabilecek ctimleleri birbirine baSlayan stralama ba$laglart baSladtklarr cUmlelere anlamca bir katkrda bulunmazlar. Bunlar "da", "hem" baplaglandrr, virgiil, noktah virgiil igareti yerine kullanrlrrlar. Pay edecez neyimiz var da alacdz hepsimiz angt yolu isteeriz (G.F. 134). Soluk ilin olsun, Hem gill kimil aqsm (D.O.35). Gagavuz T0rkgesi'nde temel ciimleye gekil ve anlamca baplanmrg birden gok yardrmcr cumleyle kurulmug ballagh srrah birlegik cUrnleler oldukga yaygln olarak kullanrlrr:
Tiirk bilgigi yazdr, ani gitaklarm laflan uyar tiirk dilinndn, umu sora o srq laf, angilan yok tilrkge'de (C.3 l0). "ani" ve "ame" ballaglarl bagrnda bulunduklarr yardlmcl c0mleleri, temel
g()sterer bir
ctimlenin y0klemi "yazar" fi iline ba$lamaktadrr. Btin inanamadrm gr)zlerimi, agan... agan ansudan gdrdiim, uni aulda peydalanmrs bir biiiik trakalt akilz. (D.A.O.60). "agan" ve "ani" ballaglan bagrna geldikleri yardtmcr cUmleleri' temel cUmlenin yUklemi "inanamadtm" fi iline baplamaktadrr. Redaktor korktu, ani 1ldiirmesin birSey insan\ clu.tez tez ddktil su tezcicin basma (i.T.159).
"ani" ba|"lacr "6ldiirmesi,n" ytiklemini temel ciimlenin "korktu" yiiklemine ba$lamaktadrr. "d(r" ballacr ise "doktil" yUklemini balrmstz bir hiik0m unsuru olarak ctimleye dahil etmektedir. Karqrk Birlegik Ciimle Buraya kadar ayrt baghklar alttnda inceledi!,imiz $aftll, i9 ige, agrklama, srralr, ki'li birlegik ctimleler ve ara sOzlerin bir kagrnrn bir araya getirilmesiyle meydana gelen birlegik ctimlelerdir. Gagavuz Tiirkgesi imldsr yazrda sade ve basit ifrde yerine genig ve karmagtk bir temele oturtuldugundan kangrk birlegik ctimleler ktgtiksenmeyecek bir seviyededir. Birlegik ciimle gegitlerini gekil bakrmrndan bir az daha sadeleqtirmek, daha agtk bir iffideyle daha dar bir gergeve iginde tasnif etmek miimkUndiir. Fakat yaztlt ifideyi noktalama igaretleri belirlediginden, biiyiik harfle baglayrp noktayla biten veya iki nokta arasrnda kalan bir ifddeyi veya ifbdeler bUtiiniinti ciimle olarak almak durumunda kaldrk. Bu agrklamalardan da anlagrlaca[r gibi birlegik cUmleyi anlamt aksettiren bir dUzenleme, bir qekli plan olarak degerlendirdik. Birlegik ciimleleri tasnif ederken ve adlandrrrrken TUrkiye TUrkgesi ile Gagavuz Turkgesi gramer terminolojisini gdz 0ntine almakla birlikte, herhangi bir gahqmaya veya bir dilcinin gtirUglerine tam olarak ballr kalmadlk.
2t9