w kolorze błękitu, żółci i czerwieni pysznią się atakujące widza wielkoformatowe dzieła Michela Bouvet, Güntera Rambowa, Alaina Le Querneca – laureatów Nagrody im. Lenicy, przydzielanej wybitnym artystom gatunku przez poznańskie Muzeum Narodowe. Wzrok przyciągają również odbiegające w formie od tradycyjnych plakatów gigantyczne reklamy – bilbordy. Jedną z pierwszych tego typu zaprojektował, na zlecenie producenta konfekcji dziecięcej ENDO, Jan Młodożeniec, łącząc motyw wizualny z grą słowną. Po pierwszym oszołomieniu mamy ochotę zanurzyć się w innej rzeczywistości, podporządkowanej kolorowi i rytmowi, opartej na dialogu artysty z widzem. Wędrujemy więc zatrzymywani kolejno przez większe sekwencje tematyczne: „Polska zmiana pokoleniowa”, „Transformacja”, „Ważne problemy społeczne”, „Erotyka”, „Jazz”, „Architektura Nowego Jorku”, „Neort deco”, „Neoekspresjonizm”, „Minimalizm i horror vacui”, „Typografia”, „Neokonstruktywizm”, „Pop art”, „Formy eksperymentalne, „Plakat repetycyjny”. Poza epizodami pokazane są sygnalnie szkoły narodowe – „Polska szkoła plakatu” i reakcja na nią, plakaty szwajcarskie, fińskie, duńskie, francuskie (wśród nich genialna Grupa Grapus) i oczywiście japońskie, z mistrzami tej miary, co Ikko Tanaka, Kazumasa Nagai, Shigeo Fukuda, Koichi Sato. Na przykładzie dzieł japońskich zobaczyć możemy, jak ważnym środkiem w projektowaniu plakatu stała się w drugiej połowie poprzedniego stulecia fotografia. (Na wystawę kurator wybrał Jan Młodożeniec, ( 1929 – kilka świetnych plakatów reklamujących modę). 2000) „Pajace”, 1974 Sekwencje tematyczne przeplatają się z prezentacją najwybitniejszych mistrzów – ukazanych przez minimonografie. Wśród wielkich plakatu światowego na wystawie nie mogło zabraknąć twórców polskich: Henryka Tomaszewskiego, Waldemara Świerzego, Jana Młodożeńca, Franciszka Starowieyskiego... Wnikamy coraz głębiej w przestrzeń wystawy zatrzymywani na kilkadziesiąt sekund, na parę minut przez dzieła, które „krzyczą” do nas o ważnych problemach XX wieku – o historii (dwie światowe wojny), o chorobach, nałogach, przemianach politycznych, antysemityzmie, „śpiewają” o wybitnych wydarzeniach teatralnych i muzycznych, o miejscach i rzeczach szczególnych. Artyści, budując komunikat, posługują się różnymi środkami wyrazu – od Kyosti Varis, Plakat antynikotynowy prostych, niemal minimalistycznych form, skupieniu się na typografii, po rozbuchane wielobarwne płaszczyzny. Niekiedy tradycyjny język nie wystarcza. Na wystawie zobaczyć można epizody eksperymentalne, plakaty trójwymiarowe, przełamujące przypisane gatunkowi ograniczenie do formy prostokąta, wzbogacone collage’ami (reklamy czasopisma Egoist autorstwa Güntera Rambowa z zaklejonymi puchem fragmentami powierzchni papieru). To crescendo plakatowe uspokaja się w ostatniej sali – starym holu Per Arnoldi ( ur. 1941) muzeum, gdzie wyeksponowane zostały prace stworzone w pierwOctober 1943, 1992 szej połowie ubiegłego wieku – wspaniałe secesyjne plakaty niemieckie i austriackie, eleganckie panneau Alfonsa Muchy, grafiki użytkowe Józefa Mehoffera, trochę kiczowate, ale oglądane z nutą sentymentu pierwsze reklamy handlowe, modernistyczne afisze turystyczne. Te najwcześniejsze chronologicznie prace ogląda się w skupieniu spotęgowanym punktowym światłem w zaciemnionej przestrzeni rozwibrowanej tańczącymi refleksami. I budzi się w nas refleksja nad gatunkiem plastycznym nieobecnym już na ulicach, który z założenia pełniąc rolę służebną może dawać przecież dzieła wybitne. I takie właśnie są pokazane na muzealnej wystawie plakatu minio- „Jazz”, Rosław Szaybo, 2003, nego wieku. Jazz Festival fot. Jacek Ustasiak, Dawid Jarząb, własność MNP Plakat musi śpiewać! Wystawa ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Galeria Malarstwa i Rzeźby, Al. Marcinkowskiego 9 8 maja – 24 lipca 2011 kurator: Zdzisław Szubert, aranżacja plastyczna: Raman Tratsiuk
Hans Rudolf Erdt, 1911, papierosy Manoli
sztuka
Waldemar Świerzy „Ulica hańby” ( film japoński), 1959
17