Kamil Śmiechowski
Rewolucja i prasa: przypadek „Gońca Łódzkiego”
W okresie zaborów prasa, wobec rzeczywistego braku innych polskich instytucji społecznych, pełniła w Królestwie Polskim rolę daleko wykraczającą poza jej normalne zadania. Zastępowała, w stopniu, w jakim było to możliwe, legalne instytucje życia publicznego, których zaborcy pozbawili polskie społeczeństwo. W latach rewolucji 1905–1907 prasa wysunęła się niewątpliwie na czoło życia społeczno-politycznego całego społeczeństwa1. W przełomowym momencie umasowienia polityki i znacznej radykalizacji nastrojów stała się niekwestionowanym forum wymiany zdań i poglądów. Zmiany, jakim uległo całe polskie czasopiśmiennictwo pod wpływem wypadków 1905 roku, dobrze ilustruje przykład „Gońca Łódzkiego”. Ten zupełnie zapomniany dziś dziennik ukazywał się w przemysłowej Łodzi, jednej z głównych scen rozgrywającego się w tych burzliwych latach dramatu. Jego losy w niemal modelowy sposób pokazują przemiany postaw prasy w tym niezwykłym czasie, przez co mogą stać się dobrą ilustracją bardziej uniwersalnych procesów. Przeglądając dzisiaj roczniki „Gońca”, wyraźnie widzimy typowe dla większości ówczesnych 1 Zenon Kmiecik, Prasa polska w rewolucji 1905–1907, PWN, Warszawa 1980, s. 5.
354