Buildinggreen #17 by Shape Ltd

www.buildinggreen.gr ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010 | Τεύχος 17

• Βιοκλιματική Aρχιτεκτονική • Δομικά Υλικά Ενεργειακής Απόδοσης • Τεχνολογίες Κτιριακού Κελύφους • Έξυπνα Κτίρια • Ενεργειακή Διαχείριση Κτιρίων • Θέρμανση - Ψύξη - Αερισμός • Αστικός Χώρος • Συστήματα Φωτισμού • Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο, Πράσινο Κτίριο (φιλικό στο περιβάλλον και στον ίδιο τον χρήστη), αποτελεί τη σύγχρονη αρχιτεκτονική αντίληψη, στην οποία κινείται η θεματολογία του περιοδικού Building Green. Οι παραπάνω ενότητες αποτελούν τον κύριο όγκο της ύλης του περιοδικού, με μελέτες και άρθρα, ενώ σταθερές είναι και οι παρουσιάσεις σημαντικών ανθρώπων και εταιρειών του κλάδου. Το περιοδικό αποστέλλεται σε επαγγελματίες και εταιρείες που δραστηριοποιούνται άμεσα ή έμμεσα στους τομείς της σύγχρονης δόμησης.

8115

Δόμηση Ενέργεια Περιβάλλον

ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 17

Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση και γίνετε συνδρομητές!

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Στοιχεία συνδρομητή Όνομα .................................................................................... Επώνυμο ............................................................................ Δραστηριότητα ...................................................................... Τηλέφωνο .......................................................................... Φαξ: ....................................................................................... E-mail .................................................................................

Κρήτης 13, Ν.Ιωνία 142 31, τ. 210 27 23 628, φ. 210 27 98 487 www.kormos.gr

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010

Φόρμα Εγγραφής (Αποστολή στην παρακάτω ταχυδρομική διεύθυνση) Στοιχεία εταιρείας Επωνυμία ............................................................................................................................................................................ Διακριτικός τίτλος ................................................................................................................................................................

BuildingGreen

• Building Green Expo: Η πράσινη δόμηση στο προσκήνιο • M. Σανταμούρης: Στοίχημα η εξοικονόμηση ενέργειας και η αύξηση χρήσης ΑΠΕ • Τα συνθετικά εργαλεία του Δ. Πικιώνη στις διαμορφώσεις του Φιλοπάππου

INDEX

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

News ΈΚΘΕΣΗ 8. BuildingGreen Expo: Η πράσινη δόμηση στο προσκήνιο 20. Eco Building Conference: Επιστημονικό ενδιαφέρον και μεγάλη προσέλευση ECO-NEA 4. Econews 7. Ημερολόγιο

Review ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 24. M. Σανταμούρης: Στοίχημά μας, να εξοικονομήσουμε ενέργεια και να αυξήσουμε τη χρήση των ΑΠΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 28. Τα συνθετικά εργαλεία του Δ. Πικιώνη στις διαμορφώσεις του λόφου του Φιλοπάππου ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 34. Εξοικονόμηση ενέργειας με ΑΠΕ στα κτίρια του δήμου Σερρών 38. Βιοκλιματική κατοικία μηδενικών εκπομπών ρύπων ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ 42. Κάθετα αστικά καλλιεργήσιμα εδάφη ΦΩΤΙΣΜΟΣ 46. Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 52. Έλεγχος και βελτιστοποίηση κεντρικών συστημάτων ψύξης

Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Κορμός τεχνικές εκδόσεις, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων. BuildingGreen magazine is published quarterly in Greece, by Kormos Technical Editions - Expo Management. P.O. Box 53 100 GR - 142 10 ATHENS GREECE No part of this edition may be reprinted without prior written permission of the copyright owners. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του BuildingGreen (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων. ΜΕΛΟΣ IFAI

ISSN 1790-9961

ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ 60. Ανάπτυξη διαδραστικών συστημάτων κτιριακού αυτοματισμού

ΕΚΔΟΤΗΣ Θ. Σηφοστρατουδάκη ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Γιάννης Γ. Σηφοστρατουδάκης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Δημήτρης Σταμούλης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Αγαθή Σακκά Φωτογραφία: Tα συνθετικά εργαλεία του Δ. Πικιώνη στο λόφο του Φιλοπάππου

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Μ. Ηλιάκης, Λ. Πισκιτζής, Σ. Ζερεφός, Χ. Τέσσας, Δ. Κονταργύρης, Θ. Ανδρικόπουλος, Δ. Ιμπραήμ, Α. Τσαγκρασούλης, Μ. Σανταμούρης, Ε. Σκουλά, Ι. Σταυρόπουλος, Γ. Φατσέας, Α. Γαλανόπουλος, Ε. Μαρινάκης ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βασιλική Πιτταρά

EDITORIAL Η 3η Διεθνής Έκθεση Building Green expo2010, που πραγματοποιήθηκε από τις 10 έως τις 13 Δεκεμβρίου στο Expo Athens, απέδειξε ότι έχει πλέον καταστεί θεσμός στην ελληνική αγορά προϊόντων και υπηρεσιών βιοκλιματικής δόμησης και τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια. Προσέλκυσε χιλιάδες επισκέπτες και ανέδειξε πλήθος σύγχρονων δομικών προϊόντων και τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας. Νέες επαφές και συνεργασίες σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο, αλλά και πολλά νέα προϊόντα και καινοτομίες προσέφερε στους χιλιάδες εμπορικούς επισκέπτες της η Building Green expo2010. Η έκθεση λειτουργώντας ως η κατεξοχήν πλατφόρμα επικοινωνίας για όλη τη βιομηχανία που δραστηριοποιείται γύρω από το σύγχρονο βιοκλιματικό κτίριο, δημιούργησε ένα γόνιμο έδαφος προβολής καινοτομιών και νέων προϊόντων και οι επαγγελματίες του χώρου μπορούν βάσιμα να ατενίζουν με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον, παρά τις αντιξοότητες του παρόντος.... Οι παράλληλες εκδηλώσεις, με το Eco Building Conference και τις άλλες ημερίδες και εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα όλες τις ημέρες της έκθεσης, υπογράμμισαν το σημαντικό βάρος που πρέπει

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελένη Παπαλουκά

να δοθεί στον τομέα της ενημέρωσης των επαγγελματιών και των επιστημόνων γύρω από τις νέες εξελίξεις που αφορούν στο θεσμικό πλαίσιο του σχεδιασμού, της κατασκευής και της χρήσης των κτιρίων. Διότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη περίοδο καθώς υλοποιούνται σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις στον τομέα της λεγόμενης πράσινης ανάπτυξης και ιδίως στο πεδίο της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων. Με την έλευση του 2011 πιάνουν δουλειά οι ενεργειακοί επιθεωρητές, και μέσα σε ένα εξάμηνο θα καταστεί υποχρεωτική η έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης για τις νέες συμβάσεις μίσθωσης αυτοτελών οριζόντιων ιδιοκτησιών (δηλαδή διαμερίσματα, γραφεία, καταστήματα). Τα πιστοποιητικά θα εκδίδονται από τους ενεργειακούς επιθεωρητές, που θα κατατάσσουν τα κτίρια σε βαθμίδες ανάλογα με την ενεργειακή συμπεριφορά τους. Τα πιστοποιητικά αυτά θα συνοδεύουν απαραίτητα τα συμβόλαια για την αγορά ή μίσθωση του κτιρίου. Κάτι αρχίζει και αλλάζει λοιπόν, όχι μόνο στα λόγια, αλλά και στην πράξη, όσον αφορά το σχεδιασμό και την κατασκευή των κτιρίων στη χώρα μας, με τη φιλοδοξία να οδηγηθούμε στην πάταξη του φαινόμενου των .... ενεργοβόρων κτιρίων.

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Σουζάνα Κόκοτζη CREATIVE ASSOCIATE SHAPE COMMUNICATION DTP Βασιλική Συροπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Δημήτρης Μιχαλάκος ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Μεγακλής Γαντζίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Σουζάνα Κόκοτζη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ PROFILM PACK A.E. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Kormos Technical Editions - Expo Management ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Νίκος Σκονδρέας, Μαρία Μπογιατζίδου, Σουζάνα Κόκοτζη ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β. Μπαλάσης, τηλ.: 210 52 24 217 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ: 15€ ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Ελλάδα 30€, Εκτός Ελλάδας 70€ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα Τηλ.: 210 27 23 628, 210 27 18 583 Fax: 210 27 98 487 email:Info@kormos.gr www.kormos.gr www.buildinggreen.gr

ΑΡΚΙΤΕΚ

Πρωτοποριακά πάνελ της Swisspearl

Η ARKITEK ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες εταιρείες του κλάδου, καθώς είναι η μοναδική που εξειδικεύεται, αποκλειστικά, σε ένα προϊόν ύψιστης ποιότητας αλλά και στην υποστήριξη, αρχιτεκτόνων και κατασκευαστών, από την αρχή της μελέτης μέχρι την τελική εφαρμογή του. Τα πάνελ της SWISSPEARL παράγονται σε ένα μοντέρνο τμήμα των, πολύ σύγχρονων, εγκαταστάσεων της στην

Niederurnen (Ελβετία), που λειτουργεί με χαμηλή κατανάλωση ενέργειας και υψηλή οικολογική συνείδηση. Κατασκευάζονται από υψηλής ποιότητας τσιμέντο Portland, συνθετικές ίνες, κυτταρίνη και χρωστικές σταθεροποίησης. Το προϊόν βελτιώθηκε με πρωτοποριακές μεθόδους στην Ελβετία, δημιουργώντας ειδικά τελειώματα στις επιφάνειες, με σφραγισμένες άκρες και με επίστρωση της πίσω όψης, για τη βέλτιστη συμπεριφορά και αντοχή των πάνελ. Πάνω από 15 εκατομμύρια πάνελ έχουν εγκατασταθεί, από το 1985, σε όλο τον κόσμο αποδεικνύοντας την εξαίρετη και αξιόπιστη ποιότητα μακράς διάρκειας, του πάνελ και της επίστρωσης του. Η Eternit Ελβετίας είναι η μοναδική κατασκευάστρια εταιρεία, η οποία παράγει σύνθετα πάνελ υψηλών απαιτήσεων, με πρωτοπο-

ριακές διαδικασίες, βαμμένα στην μάζα, προσφέροντας τα, ταυτόχρονα, σε μία μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Παράλληλα, φροντίζει να διασφαλίζει, πάντα, την υψηλή υγιεινή αλλά και την πολύ χαμηλή επιβάρυνση του περιβάλλοντος, κατά την παραγωγή. Άμεση και πλήρης, ήταν για όλα αυτά, η ενημέρωση των επισκεπτών του περιπτέρου, τόσο από το ιδρυτικό στέλεχος της ARKITEK κο Θωμά Λάμπρου όσο και από την υπεύθυνη πωλήσεων της Eternit κα. Ing Isabelle, καθώς η έκθεση προσέφερε πρόσφορο έδαφος για καινούριες γνωριμίες και μελλοντικές συνεργασίες, πέραν του ήδη υπάρχοντος δικτύου συνεργατών της εταιρείας σε όλη την Ελλάδα. H ARKITEK νιώθει την υποχρέωση να ευχαριστήσει την εταιρεία KORMOS για την άψογη διοργάνωση της έκθεσης.

ΑΤΤΙCA BANK

“Πράσινο” δάνειο Attica Οικοενέργεια Στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον ένας από τους τομείς που παρουσιάζει έντονες αναπτυξιακές προοπτικές, είναι ο τομέας των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Ειδικότερα, η δυνατότητα εγκατάστασης φωτοβολταϊκού συστήματος σε οικίες (μέχρι 10Kw) παρέχει σειρά πλεονεκτημάτων τα οποία σχετίζονται: Με τη διαφορά της τιμής πώλησης της παραγόμενης ενέργειας και του κόστους κατανάλωσης του ηλεκτρικού ρεύματος από τον παραγωγό. Με το αφορολόγητο των εσόδων από την πώληση της ενέργειας και την έκπτωση δαπάνης 20% έως και 700 ευρώ. Με τη διάδοση των φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας. Η Attica

Bank έχοντας ως πάγια επιδίωξη τόσο την ικανοποίηση των χρηματοδοτικών αναγκών των πελατών της όσο και την ενεργή υποστήριξη των εργασιών των μελών ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ, ανέπτυξε και προσφέρει το δάνειο Attica Οικοενέργεια. Το δάνειο αυτό, όχι μόνο διαθέτει ένα από τα ελκυστικότερα επιτόκια της αγοράς, αλλά καλύπτει έως και το 100% των εξόδων αγοράς και εγκατάστασης του εξοπλισμού μόνο με εκχώρηση της σύμβασης συμψηφισμού που θα υπογραφεί με τη ΔΕΗ. Επιπλέον, ο δανειολήπτης έχει το πλεονέκτημα 6μηνης περιόδου χάριτος και χαμηλού ασφαλίστρου του εξοπλισμού. Η διάθεση του Attica Οικοενέργεια παρέχει τα εξής πλεονεκτή-

ματα: Χορήγηση στον ενδιαφερόμενο πελάτη των απαραίτητων κεφαλαίων για την εγκατάσταση Φωτοβολταϊκού Συστήματος σε οικίες, μέσω της ιδιαίτερης βαρύτητας που δίδεται στην εξέταση της αποδοτικότητας του συστήματος. Δυνατότητα σύναψης συνεργασίας με την Attica Bank προκειμένου οι πιστοποιημένοι μελετητές - εγκαταστάτες και εταιρείες να μπορούν να παράσχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους ενδιαφερόμενους πελάτες. Τονίζεται ιδιαίτερα η υιοθέτηση ανοιχτής πολιτικής συνεργασιών προκειμένου να είναι εφικτή η ουσιαστική συμβολή της Attica Bank στην αύξηση του κύκλου εργασιών των μελών ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ.

BUILDING WITH WOOD SEMINAR 2010

Βιοκλιματική αρχιτεκτονική και χρήση ξύλου Με αφορμή την έναρξη του προγράμματος “Εξοικονομώ κατ’ οίκον”, διοργανώθηκε το δεύτερο “Building With Wood Seminar” στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Νοέμβριο. Εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας από την Ελλάδα και το εξωτερικό ενημέρωσαν αρχιτέκτονες, διακοσμητές και μηχανικούς για τη χρήση οικολογικών υλικών -και πιο συγκεκριμένα του ξύλου- στη σύγχρο-

4 ECO-ΝΕΑ

νη κατασκευή. Τα θέματα που αναλύθηκαν ήταν η χρήση των νέων τεχνολογιών στη σύγχρονη δόμηση, η συμβολή της εφαρμογής του ξύλου στην προστασία του περιβάλλοντος, η συμπεριφορά της ξύλινης κατασκευής σε συνθήκες πυρκαγιάς, σε περίπτωση σεισμού κ.λπ. Αναγνωρισμένοι ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό ανέλυσαν τις θέσεις τους και παρουσίασαν συγκεκρι-

μένα παραδείγματα χρήσης του ξύλου σε σύγχρονες. Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν oι κ. κ. Δρ. Ι. Μπαρμπούτης - Α.Π.Θ., Dipl. -Ing. (FH) Reinhard Brandner - Πολυτεχνείο του Graz (Αυστρία), Ζ. Κοντέας (Πολιτικός Μηχανικός), A. Alesi (Ιταλία), Α. Κωτσιόπουλος, Α.Π.Θ - καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Π. Τουλιάτος - αρχιτέκτων ομότιμος καθηγητής Ε.Μ.Π.

EUROBANK

Χρυσός Χορηγός στην "Building Green Expo 2010” H Eurobank, συνεπής ως προς τον ισχυρό οικολογικό προσανατολισμό της, συνεχίζει να αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στην κατηγορία των “πράσινων” προϊόντων, με στόχο να συμβάλλει ουσιαστικά στην ποιοτική αναβάθμιση τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ζωής των νοικοκυριών. Στο πλαίσιο αυτό και με στόχο την προβολή όλης της γκάμας προϊόντων που διαθέτει στην κατηγορία των Πράσινων δανείων και την ολοκληρωμένη ενημέρωση των πελατών, συμμετείχε ως Χρυσός Χορηγός στην 3η Διεθνή Έκθεση “Building Green Expo 2010”. Στην έκθεση, η τράπεζα είχε ουσιαστική παρουσία με ένα πλήρως εξοπλισμένο περίπτερο επιφάνειας 105 τ.μ., προβάλλοντας όλη την κατηγορία “Πράσινο Δάνειο Κατοικίας” που αφορά τόσο στην χρηματοδότηση φωτοβολταϊκών όσο και σε αυτή των παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, εξειδικευμένο προσωπικό της τράπεζας ενημέρωνε τους επισκέπτες για το σύνολο των προγραμμάτων της, δίνοντας τη δυνατότητα στον πελάτη να συλλέξει ένα πλήρες πακέτο πληροφοριών μέσα από συγκεκριμένες προσωποποιημένες προσφορές και έντυπα. Επι-

πλέον, η τράπεζα παρουσίασε όλο το χρηματοδοτικό της πρόγραμμα καθώς και τα οφέλη που αποκομίζει ο πελάτης μέσω των πράσινων παρεμβάσεων στην κατοικία του, με ωριαίες ομιλίες σε δύο ημέρες, στο “Business Point” του εκθεσιακού χώρου, με ικανοποιητική συμμετοχή των επισκεπτών, όπου και καταγράφηκε σημαντικό ενδιαφέρον. Είναι γεγονός πάντως ότι παρόλο που το 2010 η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρέασε εντονότατα τα τραπεζικά δρώμενα, η Eurobank ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στην κατηγορία των “πράσινων” προϊόντων, προσφέροντας ουσιαστικές λύσεις, που θα δώσουν στον καθένα τη δυνατότητα να αναβαθμίσει ενεργειακά το σπίτι του και να αποκομίσει πραγματικό οικονομικό όφελος, εξασφαλίζοντας καλύτερη ποιότητα ζωής και συμβάλλοντας στην προστασία του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, με το Πράσινο Δάνειο Κατοικίας δημιούργησε δύο βασικούς προϊοντικούς πυλώνες τη χρηματοδότηση φωτοβολταϊκών, προσφέροντας ένα πλήρες πακέτο υπηρεσιών για την αγορά και εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών συστημάτων στις στέγες των σπιτιών και το πρόγραμμα Εξοικονόμηση Ενέργειας που αφορά

στη χρηματοδότηση δαπανών επισκευής ή και ανακαίνισης, που σκοπό έχουν την ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας και ως εκ τούτου την εξοικονόμηση ενέργειας για τα ελληνικά νοικοκυριά. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Eurobank, σε συνεργασία με τις μεγαλύτερες εταιρείες της αγοράς, βοηθάει τον πελάτη εύκολα, γρήγορα και απλά να προχωρήσει τις παρεμβάσεις του, αφού με την προτεινόμενη υπηρεσία, ο πελάτης απαλλάσσεται από όλες τις διαδικασίες που χρειάζονται από το πρώτο στάδιο της μελέτης, μέχρι και την τελική υλοποίηση. H Eurobank, παρέχοντας μια ολοκληρωμένη υπηρεσία υποστήριξης για εξοικονόμηση ενέργειας, ανοίγει το δρόμο για να γίνουν τα ελληνικά νοικοκυριά πηγή τόσο περιβαλλοντικού όσο και οικονομικού οφέλους.

WWW.BUILDUP.ΕU

Διαδικτυακός κόμβος για ενεργειακές λύσεις και καλύτερα κτίρια Ο ανανεωμένος ευρωπαϊκός κόμβος www.buildup.eu, που “ανέβηκε” στο Διαδίκτυο πριν από λίγους μήνες, φιλοδοξεί να συμβάλλει σε ενεργειακές λύσεις προκειμένου να οικοδομήσουμε καλύτερα κτίρια στο άμεσο μέλλον, όπως μας πληροφορεί και το σχετικό σλόγκαν της ιστοσελίδας. Η δομή του www.buildup.eu είναι πιο σαφής και η κατηγοριοποίηση του περιεχομένων της είναι πιο λειτουργική. Οι πληροφο-

ρίες και το υλικό που παρέχει προορίζονται για τρεις κατηγορίες επισκεπτών, τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον κτιριακό κατασκευαστικό τομέα, τους εργαζόμενους σε δημόσιες αρχές και φορείς, και τους ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές κτιρίων ή διαμερισμάτων. Περιλαμβάνει links με νέα, εκδηλώσεις, εκδόσεις, περιπτώσεις συγκεκριμένων κτιριακών εφαρμογών που αποσκοπούν στην απόδοση κτιρίων που εξοι-

κονομούν ενέργεια, καθώς και “εργαλεία”, που κυρίως αφορά παρουσιάσεις διαφόρων λογισμικών προγραμμάτων που βοηθούν στον υπολογισμό της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων, παρέχουν πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης κ.α. Oι επισκέπτες της ιστοσελίδας www.buildup.eu θα μπορούν να βρίσκουν υλικό μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα και στο www.buildinggreen.gr.

WWW.BUILDINGGREENEXPO.GR & WWW.BUILDINGGREEN.GR

Στο Διαδίκτυο, κατάλογος εκθετών και νέα του κλάδου Ο κατάλογος εκθετών της Building Green Expo 2010 θα παραμείνει αναρτημένος στην ιστοσελίδα της έκθεσης (www. buildinggreenexpo.gr) καθ’όλη τη διάρκεια του 2011, και έως τη διοργάνωση

6 ECO-ΝΕΑ

της επόμενης έκθεσης, τον Δεκέμβριο του 2011. Επίσης, θα αναρτηθούν και όλες οι εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του Eco Building Conference, του Lighting Design Se-minar και άλλων

εκδηλώσεων. Τέλος, οι χρήστες του διαδικτύου θα μπορούν να πληροφορούνται στο www.buildinggreen.gr όλες τις σημαντικές εξελίξεις και τα νέα προϊόντα του κλάδου.

Φεβρουάριος 31 - 02 | AHR EXPO | Διεθνής έκθεση για τη θέρμανση, ψύξη, κλιματισμό. Las Vegas, ΗΠΑ | http://www.ahrexpo.com/ 8 - 10 | E-WORLD OF ENERGY | Έκθεση για την Ενέργεια και τις Ανανεώσιμες Πηγές. Essen, Γερμανία | http://www.e-world-2011.com/ 10 - 12 | CLEAN ENERGY POWER | Διεθνής Έκθεση για τις καθαρές πηγές Ενέργειας. Essen, Γερμανία | http://www.energie-server.de/energieserver/ 15 - 18 | BLUEBAT | Διεθνής Έκθεση για την Βιώσιμη Δόμηση. Λυών, Γαλλία | http://www.bluebat-expo.com/2011/ 15 - 18 | SALON DES ENERGIES RENOUVELABLES | Έκθεση για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Λυών, Γαλλία | http://www.energie-ren.com/homepage2010/ 17 - 20 | ENERGY TECH | Έκθεση για την Ψύξη - Θέρμανση - Κλιματισμό, τις συμβατικές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θεσσαλονίκη, Ελλάδα | http://www.helexpo.gr/ 17 - 20 | BAUEN & ENERGIE | Διεθνής Έκθεση για την οικολογική δόμηση, εκσυγχρονισμό, χρηματοδότηση και διαχείριση της ενέργειας. Βιέννη, Αυστρία | http://www.bauen-energie.at/ 17 - 20 | INFACOMA | Διεθνής Έκθεση για τον κλιματισμό, τη μόνωση, την υγιεινή και τη διαχείριση της ηλιακής ενέργειας και των τεχνολογιών. Θεσσαλονίκη, Ελλάδα | http://www.helexpo.gr/ 24 - 27 | ENERGIE DRESDEN | Έκθεση και Συνέδριο για την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δρέσδη, Γερμανία | http://www.baumesse-haus.de/

Mάρτιος 1 - 3 | ECOBUILD | Έκθεση για το σχεδιασμό και την δόμηση βιώσιμου μέλλοντος. Λονδίνο, Αγγλία | http://www.ecobuild.co.uk/ 10 - 13 | MINERGIE | Έκθεση για την Πράσινη Δόμηση και Διαχείριση Ενέργειας. Λουκέρνη, Ελβετία | http://www.fachmessen.ch/cms.asp 15 - 19 | ISH | Διεθνής εμπορική έκθεση για τις τεχνολογίες δόμησης. Φρανκφούρτη, Γρεμανία | http://ish.messefrankfurt.com/[R] *Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο site: www.buildinggreen.gr

8 ΕΚΘΕΣΗ

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η πράσινη δόμηση στο προσκήνιο Η 3η Διεθνής Έκθεση Building Green expo2010, που πραγματοποιήθηκε από τις 10 έως τις 13 Δεκεμβρίου στο ExpoAthens, απέδειξε ότι έχει πλέον καταστεί θεσμός στην ελληνική αγορά C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% C 0%/M 0%/Y 0%/K 100% προϊόντων και υπηρεσιών βιοκλιματικής δόμησης και τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια. Προσέλκυσε χιλιάδες επισκέπτες και ανέδειξε πλήθος σύγχρονων δομικών προϊόΤο πιο κοντινό Pantone είναι το: ντων και τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας. Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35% Νέες επαφές και συνεργασίες σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο, αλλά και πολλά νέα προϊόντα και καινοτομίες προσέφερε στους χιλιάδες εμπορικούς επισκέπτες της η 3η Διεθνής Έκθεση Building Green Εxpo2010. Η έκθεση λειτουργώντας ως η κατεξοχήν πλατφόρμα επικοινωνίας για όλη τη βιομηχανία που δραστηριοποιείται γύρω από το σύγχρονο βιοκλιματικό κτίριο, δημιούργησε ένα γόνιμο έδαφος προβολής καινοτομιών και νέων προϊόντων και οι επαγγελματίες του χώρου μπορούν βάσιμα να ατενίζουν με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον, παρά τις αντιξοότητες του παρόντος.... Οι εκθέτες της 3ης Διεθνούς Έκθεσης Building Green Εxpo2010 έφτασαν τις 80 εξειδικευμένες εταιρείες, καλύπτοντας όλη την γκάμα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην αγορά της βιοκλιματικής και οικολογικής δόμησης και των τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια. Ειδικότερα, συμμετείχαν συλλογικοί επιστημονικοί και επαγγελματικοί φορείς, εταιρείες με μονωτικά προϊόντα και συστήματα θερμομόνωσης και ηχομόνωσης, εταιρείες

με συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας, εταιρείες παραγωγής προϊόντων που αξιοποιούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (φωτοβολταϊκά, γεωθερμία, ανεμογεννήτριες κ.α.), εταιρείες παροχής διαφόρων υπηρεσιών, εταιρείες με προϊόντα στέγης και φυσικού φωτισμού, εταιρείες δομικών υλικών, εταιρείες διαμόρφωσης φυτεύσεων και πράσινων οροφών, παραγωγοί συστημάτων αλουμινίου, τράπεζες και εκδοτικές επιχειρήσεις κλαδικών εντύπων και βιβλίων. Παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και τη χιονόπτωση του Σαββάτου, οι επισκέπτες έφτασαν συνολικά και τις τέσσερις ημέρες που διήρκεσε η έκθεση, τους 7800. Η είσοδος των επισκεπτών ήταν διαρκής όλες τις ημέρες της έκθεσης, ενώ αυτό που τόνισαν πολλοί εκθέτες ήταν ότι οι επισκέπτες ήταν κατά βάση επαγγελματίες που αναζητούσαν επιχειρηματικές λύσεις και προϊόντα, κι όχι ιδιώτες επισκέπτες. Στο χώρο ωστόσο βρέθηκαν και 1480 επισκέπτες που προσελκύστηκαν από τις πολύ ενδιαφέρουσες παράλληλες εκδηλώσεις, το Eco Building Conference αλλά και τις παρουσιάσεις και εκδηλώ-

σεις των εταιρειών στο Business Point της Building Green Expo. Η στοχευμένη τους θεματολογία, καθώς και το κύρος των ειδικών επιστημόνων - εισηγητών βοήθησαν στο να αποτελέσουν σημείο αναφοράς όλες οι παράλληλες εκδηλώσεις της έκθεσης, κι αυτό αναμφίβολα αποτελεί μεγάλη επιτυχία της διοργάνωσης. Κάνοντας μια συνολικότερη αποτίμηση της έκθεσης, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ικανοποίηση κυριάρχησε ανάμεσα στους εκθέτες, καθώς θετικά ήταν τα περισσότερα σχόλια που εκφράστηκαν από το σύνολο των εταιρειών που πλαισίωσαν την έκθεση, ενώ ανάλογη εικόνα υπάρχει και για τους χιλιάδες επισκέπτες. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι αρκετές εκθέτριες εταιρείες εξέφρασαν τη διάθεσή τους από τώρα να πλαισιώσουν το επόμενο εκθεσιακό ραντεβού της Building Green Expo 2011. Είναι γεγονός ότι η έκθεση έχει καταστεί θεσμός στη συνείδηση όλων των επαγγελματιών και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην αγορά του σύγχρονου βιοκλιματικού κτιρίου και των τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια.

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25% Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

10 ΕΚΘΕΣΗ

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

AGPE Ενεργειακή Ελλάδος ΕΠΕ

Aid Engineering

AMTECH - γραμμη αεριου - ECOΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕ

Avatec

Bright Solar

Building Green Magazine

caparol

dapedotherm

dibello

περιοδικο δομεσ

ecocement

econord

Η Aid Engineering παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα εφαρμογών γύρω από τη γεωθερμία και τα γεωθερμικά συστήματα, όπως κλιματισμός για ξενοδοχεία και κτιριακές εγκαταστάσεις, θέρμανση - ψύξη και κτίρια, παροχή ζεστού νερού για πισίνες και ανοικτά, κλειστά και υβριδικά γεωθερ-

μικά συστήματα. Η AMTECH παρουσίασε ελεύθερα προγραμματιζόμενους και προσαρμοζόμενους ψηφιακούς αυτοματισμούς για εγκαταστάσεις θέρμανσης / ψύξης, θερμοδοχεία διαστρωμάτωσης και ηλιακούς συλλέκτες για υποστήριξη θέρμανσης (ηλιακή θέρμαν-

Οι εκθέτριες εταιρείες Η AGPE Ενεργειακή Ελλάδος ΕΠΕ πρότεινε λύσεις για την επίτευξη χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης στα κτίρια και πιο συγκεκριμένα παρουσίασε φωτοβολταϊκά συστήματα και αντλίες θερμότητας, οι οποίες παράγουν θερμότητα και κλιματισμό από την ίδια συσκευή.

12 ΕΚΘΕΣΗ

ARKITEK

ΑΤΙΟ Group

builD it sa

γεωρυθμικη

dimco

durostick αβεε

eco pro

egreen

ση), εγκαταστάσεις ενδοδαπέδιας θέρμανσης και δροσισμού. Η ARKITEK ως επίσημος διανομέας προϊόντων της Swisspearl, παρουσίασε τα πάνελ της που κατασκευάζονται από υψηλής ποιότητας τσιμέντο Portland, συνθετικές ίνες, κυτταρίνη - χρωστικές σταθεροποίησης.

Η ΑΤΙΟ Group παρουσίασε τις διάφορες τεχνολογικές καινοτομίες στον τομέα των ΑΠΕ, όπως ανεμογεννήτριες (χαρακτηριστικό δείγμα παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της έκθεσης), υδρογεννήτριες, κυματογεννήτριες, χωροδικτυώματα με αρθρωτούς συνδέσμους κ.α.

Η Avatec παρουσίασε διάφορες εφαρμογές και προϊόντα όπως θέρμανση και ψύξη δαπέδου με ηλιακά θερμικά συστήματα, ηλιακοί συλλέκτες κενού κ.α. Η Bright Solar παρουσίασε μεγάλη γκάμα φωτοβολταϊκών στεγών που μπορούν να καλύψουν επιφάνειες όπως στέγες επαγγελματικών και βιομηχανικών κτιρίων κ.α. Το περιοδικό Building Green magazine προσέφερε στους επισκέπτες της έκθεσης το τελευταίο τεύχος που ήταν αφιερωμένο στην διοργάνωση, όπως και παλιότερα τεύχη. H Build It SA, που δραστηριοποιείται στο χώρο της τεχνολογίας εξοικονόμησης ενέργειας και έξυπνης διαχείρισης κτιρίων, παρουσίασε συστήματα πλήρους αυτοματοποίησης και ενιαίας διαχείρισης όλων των ηλεκτρικών συσκευών ενός κτιρίου. Η Γεωρυθμική αναλαμβάνει έργα προστασίας του περιβάλλοντος υλοποιώντας πράσινες οροφές σε κάθε κτίριο, μετά από σχετική μελέτη και σχεδιασμό. Η Caparol παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα χρωμάτων εσωτερικής και εξωτερικής χρήσης, που συμβάλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας Η DapedoTherm παρουσίασε μια σειρά από ενδοδαπέδιες ενεργειακές εφαρμογές, θερμοϋδραυλικές εγκαταστάσεις, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας κ.α. Η Dibello παρουσίασε εξοπλισμούς επαγγεματικών χώρων, ηλεκτρονικές πινακίδες LED χαμηλής κατανάλωσης καθώς και σόμπες με βιοκαύσιμα. Η DIMCO παρουσίασε μεταξύ άλλων το προϊόν Insulado Additive, με το οποίο μπορεί κανείς να θερμομονώσει προσθέτοντάς το στο χρώμα βαφής της τοιχοποιίας. Η Durostick ΑΒΕΕ παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα μονωτικών και συγκολλητικών υλών που παράγει στο ιδιόκτητο εργοστάσιο της, παρέχοντας εγγυημένες λύσεις για κάθε επαγγελματία στο χώρο της δόμησης. Το περιοδικό Δομές προσέφερε όλα τα τελευταία τεύχη του και παρουσίασε το πρόγραμμα “Δομές 2011” που αποτελεί έναν ετήσιο θεσμό καταγραφής ενθάρρυνσης και προώθησης του έργου των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα και το εξωτερι-

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

ekδοσεισ ικτινοσ

ελληνικη legrand αεβε

energy-sp

euroclima hellas

extenzo®

eurobank

green care

green windows

gta / e-dreams

kael αε

karteco - ε2 architects

καπε

Η Econord παρουσίασε ξύλινες φινλανδικές κατοικίες που κατασκευάζονται από ολόκληρους κορμούς δέντρων, και χαρακτηρίζονται από υψηλή αντοχή, μεγάλη διάρκεια ζωής και είναι 100% αντισεισμικά. Η Eco Pro παρουσίασε το Ekopanely, που είναι ένα οικολογικό, δομικό υλικό από συμπιεσμένο άχυρο, επικαλυμμένο εξωτερι-

κά με ανακυκλωμένο χαρτόνι που χάρη στη συμπίεσή του επιτυγχάνεται εξαιρετική αντοχή στις πιέσεις, θερμομόνωση και πυρανθεκτικότητα. H Εgreen παρουσίασε την τεχνογνωσία και τα εξειδικευμένα υλικά για την κατασκευή φυτεμένων δωμάτων. Σε συνεργασία με την γερμανική εταιρεία ZinCo, την

κό, καθώς και της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας στην Ελλάδα. Η Ecocement παρουσίασε τα καινοτόμα της προϊόντα, όπως το Σκωριοτσιμέντο Υψηλών Αντοχών και το Έξτρα Λευκό Τσιμέντο, που αποτελούν επιτεύγματα υψηλής τεχνολογίας παραγωγής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας.

14 ΕΚΘΕΣΗ

etem ae

eurocharity

flir systems

GHP TECH

Helmania

iselco hellas επε

kgc λαμπρου

κηπων οδοσ επε

μεγαλύτερη εταιρεία στον χώρο των φυτεμένων δωμάτων διεθνώς, παρουσίασε την ολοκληρωμένη σειρά από εξειδικευμένα υλικά και πιστοποιημένα αποστραγγιστικά συστήματα (CE Marking, FLL Guidelines). Οι Εκδόσεις Ικτίνος παρουσίασαν τον ετήσιο οδηγό All4Dom για τους επαγγελματίες του κλάδου δόμησης και το περιοδικό

Ergon που δημοσιεύει έργα αρχιτεκτόνων, μηχανικών κ.α. Η Ελληνική Λεγκράν ΑΕΒΕ (Legrand) παρουσίασε προϊόντα και υπηρεσίες ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, με ξεχωριστό ενδιαφέρον να έχει η νέα σειρά Celiane. Η Energy-SP παρουσίασε τη μέθοδο P-BEDS που είναι ένα τεχνολογικά νέο

προϊόν, χαμηλού κόστους, που μπορεί να προσαρμόζεται σε κάθε κτίριο, αλυσίδα κτιρίων, ακόμα και χώρα. Η ΕΤΕΜ ΑΕ παρουσίασε ένα από τα πιο άρτια εκθεσιακά περίπτερα της έκθεσης. Τα προϊόντα που παρουσίασε χαρακτηρίζονται από την υψηλή αισθητική, την άψογη εφαρμογή και τη λειτουργικότητα εξασφαλίζοντας υψηλή εξοικονόμηση ενέργειας. Από τα εκθέματα ξεχώρισαν τα αντιδιαρρηκτικά κουφώματα, το θερμομονωτικό συρόμενο σύστημα ενεργειακής κλάσης Α+ Less Frame E70, o πρώτος πατενταρισμένος πολυχρηστικός και πολυλειτουργικός θάλαμος της ΕΤΕΜ Multi Box, οι διάφορες σήτες (classic, plisse, opening), οι βάσεις αλουμινίου για στήριξη φωτοβολταϊκών πλαισίων. Η EuroCharity παρουσίασε τους ηλεκτρονικούς οδηγούς Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και Πράσινης Οικονομίας μέσω των οποίων προσφέρονται καινοτόμες on-line και off-line υπηρεσίες σε θέματα που σχετίζονται με την εταιρική υπευθυνότητα, την πράσινη οικονομία, την αειφόρο ανάπτυξη και την επιχειρηματική αριστεία. Η Euroclima Hellas - Ε. Πετρίδης ΑΕ παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα ενεργειακών συστημάτων όπως φωτοβολταϊκά και ηλιοθερμικά συστήματα. Η EXTENZO® παρουσίασε τις ειδικές λύσεις που έχει αναπτύξει δημιουργώντας τις καλύτερες ιδιότητες της ελαστικής οροφής: κλιματισμός, φωτεινά χωρίσματα, καλύτερη ακουστική, τυπωμένα σχέδια, αντιμικροβιακά υλικά. Η Eurobank παρουσίασε στους επισκέπτες της έκθεσης το Πράσινο Δάνειο Κατοικίας - Φωτοβολταϊκά που χρηματοδοτεί την αγορά και εγκατάσταση Φ/Β Συστημάτων στις στέγες ή τις ταράτσες των σπιτιών, καθώς και το Πράσινο Δάνειο Κατοικίας - Εξοικονόμηση Ενέργειας που παρέχει τη δυνατότητα χρηματοδότησης δαπανών επισκευής ή και ανακαίνισης, που σκοπό έχουν την ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας και και την εξοικονόμηση ενέργειας. Η Flir Systems, ένας παγκόσμιος ηγέτης στη σχεδίαση και κατασκευή θερμογραφικών καμερών υπέρυθρου φάσματος,

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

knauf insulation ae

knauf γυψοποιια aβεe

αφοι κωνσταντακατου αε

μιpeco

mts hellas

οψε

π.ο.ε.β.υ.

π.ε.ε.γ.ε.π.

π.σ.δ.μ.η.

ση συστημάτων κτιριακού αυτοματισμού, εφαρμογές συστημάτων ορθολογικής διαχείρισης ενέργειας για την αύξηση της παραγωγικότητας του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και την εξοικονόμηση πόρων, συστήματα ή μονάδες ελέγχου προσαρμοζόμενες σε ειδικές εφαρμογές σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πελάτη κ.α. Η Helmania παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα προϊόντων φυσικού φωτισμού, όπως διαφώτιστοι θόλοι, φωτοσωλήνες, παράθυρα στέγης, αίθρια, υαλότοιχους κ.α. Η Iselco Hellas ΕΠΕ παρουσίασε την πράσινη αρχιτεκτονική με ηχομόνωση, με το πρωτοποριακό σύστημα θερμοηχομόνωσης από υλικά βιολογικά και οικολογικά. Η KAEL AE παρουσίασε το σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης Dryvit, όπου μειώνει

το κόστος θέρμανσης - ψύξης της κατοικίας. Η KartEco παρουσίασε φωτοβολταϊκά συστήματα σε κτιριακές εγκαταστάσεις καθώς και όλες τις σχετικές εφαρμογές και υπηρεσίες που παρέχει. Μαζί τους ήταν οι Ε2 architects, οι συνεργάτες τους, με τεχνογνωσία και εμπειρία σε ενεργειακές επιθεωρήσεις και σε αρχιτεκτονικές και ενεργειακές μελέτες. Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας παρουσίασε τις υπηρεσίες που είναι σε θέσει να παράσχει γύρω από θέματα ενεργειακού σχεδιασμού και πολιτικής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την εξοικονόμησης ενέργειας. Η KGC Λάμπρου παρουσίασε μερικά από τα πιο καινοτόμα υλικά για την αρχιτεκτο-

παρουσίασε τα πιο εξελιγμένα συστήματα υπέρυθρης απεικόνισης τα οποία περιλαμβάνουν υπέρυθρες κάμερες, εναέριες κάμερες εκπομπής και συστήματα τεχνητής όρασης. Η GHP TECH παρουσίασε το σύστημα κλιματισμού AISIN (ανήκει στον όμιλο Toyota) με φυσικό αέριο ή υγραέριο. Η Green Care παρουσίασε εφαρμογές φυτεμένων δωμάτων, και πιο ειδικά τα συστήματα greenroof για ταράτσες και greenwall για τοίχους. Η GreenWindows παρουσίασε ενεργειακά παράθυρα, εξωτερικά σκιάδια, αεριζόμενες προσόψεις, που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας των κτιρίων. Η GTA / Ε-dreams παρουσίασε υπηρεσίες για την εφαρμογή και ενεργητική συντήρη-

16 ΕΚΘΕΣΗ

living ventures ee

metaξιωτησ αε

onsite it consultans επε

eps

π.σ.ε.μ.

ι. πετρωτοσ

νική και την αρχιτεκτονική τοπίου, όπως γλάστρες εξωτερικού και εσωτερικού χώρου κατασκευασμένες από ανακυκλώσιμη και οικολογική πρώτη ύλη, ινοτσιμέντο, γλάστρες από ανοξείδωτο χάλυβα και αλουμίνιο, colored chips σε τρία διαφορετικά χρώματα για απεριόριστες εφαρμογές σε κήπους κ.α. Η Κήπων Οδός ΕΠΕ, σε ένα από τα πιο ...δροσερά και πράσινα περίπτερα της έκθεσης, παρουσίασε με λεπτομέρεια την μεγάλη γκάμα ειδών κήπου που προσφέρει: εμποτισμένη ξυλεία, καφασωτά, ξύλινες γλάστρες και ζαρντινέρες, φράχτες, σιντριβάνια από γρανίτη, πατήματα κήπου, καλαμωτές, χλοοτάπητας, χειροποίητες λιμνούλες κ.α. Η Knauf Insulation AE παρουσίασε ένα

ευρύ φάσμα προϊόντων για μονωτικές λύσεις με το νέο φυσικό ορυκτοβάμβακα με ECOSE Technology, πετροβάμβακα και ξυλόμαλλο Heraklith για την οικοδομή αλλά και για βιομηχανικές κατασκευές και εφαρμογές. Η Knauf Γυψοποιία ΑΒΕΕ παρουσίασε ολοκληρωμένα συστήματα θερμομόνωσης και ανακαίνισης, μεταξύ άλλων το σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης Thermoprosopsis, τα διακοσμητικά επιχρίσματα και χρώματα κ.α. H εταιρεία Κωνσταντακάτου Αφοι ΑΕ παρουσίασε μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων όπως διακόπτες, φωτιστικά και λαμπτήρες, θυροτηλέφωνα, θυροτηλεοράσεις, υλικό ΕΙΒ, καλώδια, σωλήνες, κανάλια, πίνακες διανομής, αυτοματισμοί, χρονοδιακόπτες,

εξαεριστήρες και όλο το ηλεκτρολογικό υλικό που είναι απαραίτητο για την κατασκευή ενός σύγχρονου κτιρίου. Η Living Ventures EE παρουσίασε την ηλεκτρονική αναζήτηση κατοικίας, απευθείας από τις κατασκευαστικές εταιρείες/ ιδιοκτήτες ακινήτων, χωρίς μεσιτικά, με πλήρη περιγραφή ακινήτου, φωτογραφίες και άλλα στοιχεία. Η Μεταξιώτης ΑΕ παρουσίασε διάφορα καινοτόμα δομικά υλικά, όπως το LatermixForte, ένα ελαφρύ θερμομονωτικό μείγμα ελεγχόμενης συρρίκνωσης για γεμίσματα δαπέδων μιας στρώσης, και το Laterlite Agri, που είναι διογκωμένη άργιλος με ειδικό pH για φυτεμένα δώματα, φυτώρια και κηπευτική. Η Mipeco παρουσίασε προϊόντα δόμησης τοιχοποιίας επιχρισμάτων, μεταλλικά πρέκια και πλέγματα, ηχομονωτικά και θερμοηχομονωτικά υλικά, στεγνωτικά και μεμβράνες κ.α. Η ΜΤS Hellas παρουσίασε την τεχνολογία της MTSYS με τις συσκευές ΜΑΤ Δ 30 και ΜΑΤ Δ 70, που ανοίγει καινούργιους ορίζοντες για την προστασία των τοιχωμάτων, από την ανοδική υγρασία, και βασίζεται στην ηλεκτροφυσική στεγανοποίηση των τοιχωμάτων. Η Ομοσπονδία Ψυκτικών Ελλάδας προσέφερε ενημερωτικό υλικό προς τα μέλη του αλλά και τους επισκέπτες της έκθεσης γύρω από τις δράσεις αλλά και πρωτοβουλίες της. Η Οnsite IT Consultants ΕΠΕ παρουσίασε τις υπηρεσίες που παρέχει στο χώρο της πληροφορικής, προσφέροντας ολοκληρωμένες λύσεις μηχανογράφησης και web εφαρμογών. Η στρατηγική συνεργασία της με την Softone σε εμπορικό - λογιστικές εφαρμογές (ERP), τη διακρίνει στην αγορά για τις εκατοντάδες εγκαταστάσεις στον ευρύτερο χώρο επιχειρήσεων αλλά και οργανισμών. O Πανελλήνιος Σύνδεσμος Παραγωγών Διογκωμένης Πολυστερίνης - EPS, με το σλόγκαν “μόνωση από τα θεμέλια έως την οροφή” και βιτρίνα την προσομοίωση ...δενδρυλλίων από EPS, παρουσίασε τη δράση του που αποσκοπεί στη συνεχή βελτίωση των προϊόντων που παράγονται από τα μέλη του και στην έρευνα και

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

plant-a-tree

πρασινη στεγη - diadem

profilgroup - econ3

systemair hellas ae

φ. σωτηροπουλοσ

τεπο μ. επε

γων παρουσίασε το έργο και τις πρωτοβουλίες του σε θέματα που άπτονται του κλάδου των μηχανικών, και ειδικότερα ενόψει της πιστοποίησης των ενεργειακών επιθεωρητών κτιρίων. Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εταιρειών Μόνωσης παρουσίασε το πολύμορφο έργο του, καθώς και τις υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρουν οι εταιρείες του κλάδου μόνωσης. Ο εκδοτικός οίκος Ι. Πετρωτός παρουσίασε την πολύ ενδιαφέρουσα σειρά αρχιτεκτονικών βιβλίων από κορυφαίους εκδοτικούς οίκους τους οποίους αντιπροσωπεύει. Η Plant-A-Tree παρουσίασε λύσεις βιοκλιματικού σχεδιασμού και ειδικότερα εφαρ-

μογές φυτεμένων δωμάτων. Η Πράσινη Στέγη - Diadem παρουσίασε ολοκληρωμένα πιστοποιημένα συστήματα κατασκευής φυτεμένων δωμάτων, εκτατικού τύπου (Diadem 150), ημιεντατικού τύπου (Diadem 350) και εντατικού τύπου (Diadem 750). Η Profilgroup παρουσίασε το περιοδικό ECON3 που καλύπτει θέματα οικολογικής και οικονομικής κατασκευής κτιρίων. Η Samaras Solar Systems παρουσίασε ολοκληρωμένες λύσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις, όπως και τα φωτοβολταϊκά συστήματα της εταιρείας LG Solar. Η Serwοod είχε μια από τις πιο εντυπωσιακές παρουσίες στην έκθεση, με την τερά-

δ. φραγκουλακησ & σια οε

ανάπτυξη νέων προϊόντων, χρηστικών και φιλικών προς το περιβάλλον. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εμπόρων & Βιοτεχνών Υαλοπινάκων παρουσίασε τις δράσεις και πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει γύρω από τον κλάδο της βιοτεχνίας υαλοπινάκων, και κυρίως σε θέματα ενέργειας, ασφάλειας, ηχορρύπανσης, πυροπροστασίας, διακόσμησης και οικονομίας που αφορούν στους υαλοπίνακες. Η Πανελλήνια Ένωση Εργοληπτών Γεωπόνων Έργων Πρασίνου παρουσίασε τη δράση της γύρω από τους τομείς της κηποτεχνίας, του περιβάλλοντος, της διαχείρισης υδατικών πόρων κ.α. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Διπλωματούχων Μηχανικών Μηχανολόγων - Ηλεκτρολό-

18 ΕΚΘΕΣΗ

samaras solar systems

serwood

solar technologies

τεχνομαρμ - αφοι γκιρη

viper energy

waterkotte climalevel

στια θολωτή οροφή να δεσπόζει στο περίπτερό της. Επρόκειτο για μια χειροποίητη σκαλιστή κατασκευή από ξύλο που προορίζεται για ξενοδοχεία κ.α. ενώ η εταιρεία παρουσίασε και άλλες εφαρμογές στέγης που κατασκευάζει με υλικό το ξύλο. Η Solar Technologies παρουσίασε φωτοβολταϊκά γα στέγες αλλά και τις υπηρεσίες που μπορεί να παρέχει σε σχεδιασμό, αδειοδότηση, κατασκευή και συντήρηση φωτοβολταϊκών σταθμών. Η Systemair Hellas ΑΕ παρουσίασε μια μεγάλη γκάμα προϊόντων αερισμού και δροσισμού χαμηλής ενέργειας, όπως ανεμιστήρες κυκλικών / ορθογωνίων αγωγών, υψηλών θερμοκρασιών, οροφής, αξονικοί. Η εταιρεία Φ. Σωτηρόπουλος παρουσίασε

το καινοτόμο σύστημα δόμησης με τα μονωτικά υλικά PLASTBAU®, αλλά και φωτοβολταϊκά συστήματα σε στέγες και γήπεδα. Η ΤΕΠΟ Μ. ΕΠΕ, παρουσίασε μια σειρά από καινοτομικά, ευκολόχρηστα, αξιόπιστα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας που προορίζονται για την κατασκευή, επισκευή, συντήρηση, προστασία, μόνωση και επένδυση της οικοδομής, όπως τα τεχνητά πετρώματα Tepostone, η οικοδομική ρητίνη Teposin Latex, το στεγανωτικό σύστημά δύο συστατικών Tepostek κ.α. Η Τεχνομαρμ - Αφοί Γκίρη παρουσίασε διάφορες όμορφες εφαρμογές μαρμάρων, γρανιτών και συνθετικών χαλαζιακών πετρωμάτων. Η Viper Energy παρουσίασε ασύρμα-

τα συστήματα ασφαλείας για εργοτάξια ΑΠΕ, συσκευές εξοικονόμησης ενέργειας των ιταλικών εταιρειών Ducati Energia και Italfarad κ.α. Η Waterkotte Climalevel - Γεωθερμία Διαμαντίδης πρόβαλε όλες τις τελευταίες καινοτομίες και προϊόντα της που αφορούν στη θέρμανση με αντλίες θερμότητας. Η Δ. Φραγκουλάκης & Σία ΟΕ παρουσίασε το μονωτικό προϊόν τρίτης γενιάς, Durosol, που μειώνει κατά 40% το κόστος θερμομόνωσης για τους κατασκευαστές κτιρίων. Τέλος, στο Press Point της έκθεσης, οι επισκέπτες μπορούσαν να πάρουν τεύχη των περιοδικών “Ο Εγκαταστάτης”, “Ο Ψυκτικός”, “Δόμησις” και “Αρχιτέκτονες”.

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

C 0%/M 0%/Y 0%/K 100%

Eco Building Conference

Το πιο κοντινό Pantone είναι το:

Pantone 575 C C 48%/M 0%/Y 100%/K 35%

με επιστημονικό ενδιαφέρον και μεγάλη προσέλευση Πολύ μεγάλη προσέλευση επαγγελματιών από το χώρο της κατασκευής κτιρίων και ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασαν οι ενότητες του Eco Building Conference, κατά τις δύο ημέρες που πραγματοποιήθηκαν. Το Σάββατο 11 Δεκεμβρίου, έλαβε χώρα η ενότητα "Κτίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας" και την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου οι άλλες δύο ενότητες, " Έννοιες βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής" και "Παρουσιάσεις έργων αρχιτεκτονικών γραφείων".

Κτίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας Ο κ. Μ. Σανταμούρης, καθηγητής ΕΚΠΑ και πρόεδρος του ΚΑΠΕ, παρουσίασε την “τεχνολογική προσέγγιση μιας νομικής υποχρέωσης”. Ως κυριότερο πρόβλημα ανέδειξε την μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης των κτιρίων που σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, αναμένεται για το 2030 αύξηση της κατανάλωσης των κτιρίων κατά 40 % σε σχέση με το 2010, όταν η ανάγκη εκπλήρωσης των στόχων 20-20-20 επιβάλει μειώσεις. Αναφερόμενος στα αίτια της μεγάλης κτιριακής κατανάλωσης ενέργειας εστίασε στην αύξηση της επιφάνειας των κτιρίων, την παλαιότητα κτιρίων, την ταχύτατη διείσδυση του κλιματισμού, τη θερμική υποβάθμιση πόλεων και την ανεπαρκή έως σήμερα νομοθεσία. Αναφερόμενος στο πρόγραμμα Χτίζοντας το Μέλλον σημείωσε ότι είναι το μεγαλύτερο και πλέον φιλόδοξο πρόγραμμα επέμβασης στον κτιριακό τομέα στην Ευρώπη. Αποτελεί ένα ανοικτό παράθυρο στην κοινωνία ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των πολιτών, να μειωθεί το κόστος διαβίωσης, να αυξήσει την οικονομική δραστηριότητα στον κατασκευαστικό τομέα, να βελτιώσει τη ανταγωνιστικότητα της κατασκευαστικής βιομηχανίας και να δημιουργήσει μεγάλο αριθμό νέων θέσεων εργασίας. Ο κ. Ν. Φιντικάκης αρχιτέκτονας, ανέπτυξε την αισθητική, λειτουργική και περιβαλλοντική διάσταση της ενσωμά-

20 ΕΚΘΕΣΗ

τωσης ΑΠΕ στα κτίρια. Αναφέρθηκε σε αρκετά θετικά παραδείγματα βιοκλιματικών έργων που έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα, όπως στο παραλιακό μέτωπο της Νάξου, το βιοκλιματικό στέγαστρο στο Ακρωτήρι Σαντορίνης, την οροφή του σταθμού Ειρήνη του ΗΣΑΠ, το ολυμπιακό έργο του κανόε - καγιάκ στο Ελληνικό και το βιοκλιματικό δημαρχείο της Λάρισας. Άφησε αιχμές για την έλλειψη βιοκλιματικού σχεδιασμού στα έργα του Ολυμπιακού Χωριού και την εγκατάσταση εκατοντάδων κλιματιστικών μηχανημάτων συγκεκριμένης εταιρείας, ενώ παρουσίασε και τη φιλόδοξη ανάπλαση του ιστορικού κέντρου των Τιράνων που περιλαμβάνει την κατασκευή βιοκλιματικού με παράλληλη δημιουργία ειδικού υπόγειου καναλιού φυσικού δροσισμού των πεζοδρόμων ενταγμένο σε μια συνεχή σχισμή του εδάφους, η οποία παράλληλα θα φωτίζεται με ειδικούς φωτισμούς. Ο κ. V. Leal, βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πόρτο, παρουσίασε τη στρατηγική σχεδιασμού των κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Μία βασική “συνταγή” για τα κτίρια της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης είναι η αποτελεσματική μόνωση της κτιριακού κελύφους, η χρήση διπλών low-e υαλοπινάκων και ο μηχανικός αερισμός με ανάκτηση θερμότητας. Στο Νότο, η υπερβολική μόνωση του κελύφους συχνά δημιουργεί επιπλέον προβλήματα, κι επομένως χρειάζεται προσοχή, ενώ απαιτείται αύξηση της πα-

ραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκά και εξισορρόπηση μεταξύ της μείωσης της θερμικής ενέργειας και της ηλεκτρικής κατανάλωσης για τη λειτουργία των κλιματιστικών. Η κ. Δ. Κολοκοτσά, επίκουρη καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο Κρήτης, παρουσίασε τη διεθνή εμπειρία στην κατασκευή κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης. Το Aldo Leopold Legacy Center είναι κτίριο γραφείων 1100 τ.μ. που κατασκευάστηκε με στόχο τη μηδενική κατανάλωση, με μειωμένες κατά 65% τις ανάγκες σε νερό, με αυξημένη μόνωση και καινοτόμα υλικά, εκμετάλλευση φυσικού φωτισμού, αντλίες θερμότητας και φ/β στην οροφή. Στο Προεδρικό Μέγαρο Κύπρου προτεινόμενες λύσεις ήταν ο ελεγχόμενος αερισμός σε όλες τις κτιριακές ζώνες, η χρήση σκίασης, τα διπλά υαλοστάσια, η χρήση ανεμιστήρων οροφής, η αντλία θερμότητας για θέρμανση/ψύξη και η χρήση διαφανών φ/β που παρέχουν ηλιοπροστασία, προστασία από θάμπωση και ηλεκτρισμό, επιτρέποντας οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Ο κ. Δ. Αναστασέλος, μηχανολόγος, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας, αναφέρθηκε στις δυνατότητες και προοπτικές που υπάρχουν στη θερμική προστασία του κτιριακού κελύφους. Οι αλλαγές που έχουν γίνει στο θεσμικό πλαίσιο είναι: Προσθήκη Δ κλιματικής ζώνης, αυστηροποίηση ορίων Uδομ. στοιχείων, κατάργηση του ελέγχου ανά επίπεδο, αναλυτικός υπολογισμός και

έλεγχος U κουφωμάτων, υπολογισμός θερμογεφυρών, υποστήριξη ενσωμάτωσης Παθητικών Ηλιακών Συστημάτων, με εξαίρεση του ελέγχου Uκουφ. και Ui. Υπήρξε αναφορά στις κατηγορίες θερμομονωτικών υλικών, τον προσδιορισμό της ποιότητάς τους και την ολοκληρωμένη αξιολόγηση θερμομονωτικών λύσεων. Ο κ. Α. Wagner, καθηγητής στο ΚΙΤ (Καρλσρούη) παρουσίασε το θέμα “υλικά και συστήματα υψηλής αποδοτικότητας στα κτίρια”, συνοψίζοντας και τη σχετική εμπειρία. Από το 1997 πάνω από 60 κτίρια έχουν λάβει μέρος στα προγράμματα EnBau και EnSan. Από την εμπειρία αυτή προέκυψε ότι στα κτίρια κατοικίας επιτυγχάνεται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση και ζεστό νερό μέσω της μόνωσης, των νέων συστημάτων θέρμανσης (αντλίες θερμότητας κ.α.) και εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας. Στα κτίρια γραφείων υπάρχει μια ολιστική προσέγγιση προκειμένου να επιτευχθεί μείωση της συνολικής κατανάλωσης για HVAC+L και εφαρμογή στρατηγικών παθητικού δροσισμού. Ο κ. B. Cooray της Druckfarben παρουσίασε τις νέες εξελίξεις στο τομέα των φωτο-καταλυτικών διακοσμητικών χρωμάτων. Τα πλεονεκτήματα αυτών των χρωμάτων είναι ότι καθαρίζουν τον αέρα, εξουδετερώνουν τις οσμές, αποστειρώνουν το χώρο, καθαρίζουν τα ύδατα και αυτοκαθαρίζονται. Ο κ. Α. Τσαγκρασούλης, καθηγητής

Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αναφέρθηκε στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, με έμφαση σε υαλοπίνακες, πλαίσια και σκίαση. Η χρήση υαλοπινάκων solar control στα νεοανεγειρόμενα κλιματιζόμενα κτίρια εξοικονομεί ενέργεια 1,43%, στα κλιματιζόμενα 4,3%, σε όλα τα κλιματιζόμενα κτίρια, σε ποσοστό 65% στις κατοικίες και 100% στα τριτογενούς, εξοικονομεί 17.9% και η χρήση υαλοπινάκων low-e σε όλα τα κτίρια εξοικονομεί 5,4% ενέργειας. Σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και βελτίωση του εσωτερικού φυσικού φωτισμού επιτυγχάνεται με συνδυασμούς υαλοπινάκων, και εφαρμογών σταθερής ή κινητής σκίασης στα κτίρια. Η κ. Α. Συννέφα, φυσικός Κτιριακού Περιβάλλοντος στο ΕΚΠΑ, αναφέρθηκε στα σύγχρονα ψυχρά υλικά για τα κτίρια και τις πόλεις. Μία από τις τεχνικές βελτίωσης του αστικού μικροκλίματος είναι η δημιουργία ψυχρής επιφάνειας με χρήση κατάλληλων υλικών. Τα ψυχρά υλικά χαρακτηρίζονται από υψηλή ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία και υψηλό συντελεστή εκπομπής που προσφέρουν μικρότερη απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας και αποβάλλουν ευκολότερα τη θερμότητα, με αποτέλεσμα να εισέρχεται λιγότερη θερμότητα στο κτίριο και να μεταδίδεται λιγότερη θερμότητα στον υπερκείμενο αέρα. Τα υλικά αυτά τοποθετούνται είτε στο κέλυφος τους κτιρίου είτε στις επιφάνειες του αστικού περιβάλλοντος.

Η κ. Μ. Φούντη, καθηγήτρια ΕΜΠ, παρουσίασε “καινοτόμα δομικά υλικά για εξοικονόμηση και αποθήκευση ενέργειας”. Ανάμεσα σε αυτά τα υλικά ξεχωρίζουν ο πετροβάμβακας, ο υαλοβάμβακας, μονωτικά πάνελ κενού, διογκωμένη ή εξηλασμένη πολυστερίνη, ινώδη θερμοακουστικά μονωτικά και μονωτικά χρώματα. Παρουσιάστηκαν τα πλεονεκτήματα υλικών όπως η αερογέλη, οι παραφίνες, τα ένυδρα άλατα, καθώς και διάφορες εφαρμογές με υλικά αλλαγής φάσης σε διάφορα κτίρια. Τέλος, παρουσίασε και τις ερευνητικές δραστηριότητες του ΕΜΠ με την Knauf Γυψοποιία ΑΒΕΕ σχετικά με την ξηρά δόμηση σε συνδυασμό με καινοτόμες τεχνολογίες για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια.

Έννοιες βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής Ο κ. Δ. Τουλιάτος, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, αναφέρθηκε στα κριτήρια -σχήματα- εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην ΕΕ για τα βιώσιμα κτίρια. Παρουσιάστηκε έρευνα της McGraw - Hill Construction που δείχνει ότι οι πράσινες κατασκευές κατέγραψαν άνοδο κατά 50% τα δύο τελευταία χρόνια (από 42 δισ. δολ. σε 71 δισ. δολ.) κι ότι αντιστοιχεί στο 25% του συνόλου της νέας κτιριακής κατασκευαστικής δραστηριότητας για το 2010, ενώ υπάρχει η εκτίμηση ότι το 2015 θα ανέλθει σε 135 δισ. δολ. Υπήρξε εκτενής αναφορά στις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις που αποτελούν ισχυρό εργαλείο πράσινης

ΔΟΜΗΣΗ | ΕΝΕΡΓΕΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ανάπτυξης. Τέλος, παρουσιάστηκαν C 0%/M 0%/Y 0%/K 100% αναλυτικά τα διάφορα συστήματα πιστοποίησης αειφόρων κτιρίων, όπως το Το πιο κοντινό Pantone είναι το: LEED για τις ΗΠΑ, το DGNB για τη ΓερPantone μανία, 575 C η πλατφόρμα CSTB για τη Γαλλία, C 48%/M 0%/Y 100%/K 35% το Sustainable Building για τη Βρετανία, το AGIC για την Αυστραλία κ.α. Ο κ. Π. Τουλιάτος παρουσίασε και το θέμα της επίδρασης της ανάγκης βιοκλιματικής συμπεριφοράς στην αρχική αρχιτεκτονική σύνθεση. Αναφέρθηκε στις βασικές αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού όπως τη χωροθέτηση του οικισμού σε συνάρτηση με το περιβάλλον και το μικρόκλιμα της περιοχής, την πολεοδομική διάρθρωση, τη χωροθέτηση του κάθε κτιρίου, την εσωτερική διάρθρωση, το σχεδιασμό του κελύφους και τους μηχανισμούς θερμικού ελέγχου. Στη συνέχεια έγινε λεπτομερής παρουσίαση διαφόρων βιοκλιματικών έργων, από κολυμβητικό κέντρο έως σχολεία και ιδιωτικές κατοικίες. Ο κ. Α. Κωτσιόπουλος, καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, αναφέρθηκε στην ενεργειακή συμπεριφορά και αισθητική στην αρχιτεκτονική, επισημαίνοντας ότι η πρώτη εμφάνιση του ενεργειακού αιτήματος έγινε με την πετρελαϊκή κρίση του ’70. Παρουσίασε με διάφορα παραδείγματα τις διαστάσεις της αισθητικής διαχείρισης του ενεργειακού αιτήματος και τη σχέση με το έδαφος, με πιο χαρακτηριστική τη νέα μονάδα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ, ενώ αναφέρθηκε εκτενώς και στο εύρημα της γλυπτικής διαχείρισης του ενεργειακού “φλοιού”, παρουσιάζοντας παραδείγματα σε μέταλλο και ξύλο. C 70%/M 35%/Y 100%/K 25%

Έργα αρχιτεκτονικών γραφείων Ο κ. Ν. Βρατσάνος, αρχιτέκτων, παρουσίασε ένα ενδιαφέρον οδοιπορικό των σημαντικότερων βιοκλιματικών κτιρίων που έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει το Αρχιτεκτονικό Γραφείο Τομπάζη, όπως το κτίριο γραφείων της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά ΑΕ, και της Άλφα Μπανκ στη Λ. Αθηνών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης, το Ολοκληρωμένο Κέντρο Αντιμετώπισης Αυτισμού, και το διεθνούς φήμης έργο του Γραφείου, η Εκκλησία Αγίας Τριάδος Φατίμα στην Πορτογαλία. Ο κ. Μ. Ηλιάκης, αρχιτέκτων, από το yolk studio, παρουσίασε το έργο “Χαμαι-

22 ΕΚΘΕΣΗ

λέων”, που παρουσιάστηκε από τον ίδιο και τους Α. Κουβελά και Μ. Ρεμούνδου, και έλαβε το 2ο έπαινο στο πλαίσιο του ανοιχτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού “Πύργος Πειραιά 2010 - αλλάζοντας την (πρόσ)οψη”. Φιλοδοξία τους ήταν να δημιουργηθεί μια ζωντανή επιδερμίδα, η οποία θα εγγράφει τον πύργο στο θαλάσσιο και στο αστικό τοπίο, ενώ θα λειτουργεί βιοκλιματικά. Η δυνατότητα αλλαγής χρήσης τεσσάρων ορόφων, επέτρεψε στους μελετητές να διαμορφώσουν τρεις ορόφους σε δημόσιο ημιυπαίθριο χώρο, να ενοποιήσουν δύο ορόφους στο εστιατόριο του 21ου ορόφου και να φυτεύσουν το δώμα του 2ου ορόφου με γηγενή φυτά να δοθεί προς χρήση στο café του τρίτου ορόφου. Ο κ. Α. Γαβαλάς, αρχιτέκτων της Gavalas Architects & Associates, παρουσίασε το βιοκλιματικό κτίριο κατοικίας που κατασκεύασε σε περιοχή του δήμου Βάρης, στη Νότια Αττικής, σε οικόπεδο 255 τ.μ. Οι κ. κ. Ζερεφός - Τέσσας, αρχιτέκτονες μηχανικοί σύμβουλοι, παρουσίασαν διάφορες πειραματικές διαδρομές στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Με φόντο τα νέο κτίριο του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών και του ανακαινισμένου Δημοτικού Θεάτρου Κέρκυρας, έθεσαν ορισμένα ερωτήματα όπως μηχανολογικά συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας ή εξοικονόμηση ενέργειας με φυσικά μέσα και υλικά, ενεργειακές εταιρείες ή οργανώσεις οικολογικού ακτιβισμού, παρουσίασαν αναλυτικά τις επτά σημαντικές θεματικές ενότητες που χαρακτηρίζουν τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική: προστασία από τον ήλιο, φυσικός φωτισμός, φυσικός εξαερισμός, φυσικά υλικά, μόνωση, ΑΠΕ, προσαρμογή αρχιτεκτονικής μορφής στα περιβαλλοντικά δεδομένα. Η κ. Ε. Τσιριντάνη, αρχιτέκτων τοπίου, εκ μέρους των Ε. Παγκάλου & Συνεργάτες - Αρχιτέκτονες Τοπίου και Αρχιτεκτονικό Γραφείο Κοκκίνου - Κουρκούλα, παρουσίασε τη διαμόρφωση φυτεμένου δώματος σε κτίριο γραφείων εταιρείας στην οδό Πειραιώς. Ο σχεδιασμός του δώματος βασίστηκε στη γραμμική γεωμετρία των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Το δώμα του κτιρίου γίνεται αντιληπτό σα μια φυτεμένη επιφάνεια που η δομή της παραπέμπει στη διάταξη και στην οργάνωση καλλιεργού-

μενων εκτάσεων. Τα δέντρα εντοπίζονται σημειακά για να υποδηλώσουν μικρά πλατώματα που χρησιμεύουν σαν τόποι συγκέντρωσης - παραμονής στο χώρο και που διακόπτουν άτακτα τη φυτεμένη επιφάνεια. Ο σχεδιασμός των φυτεύσεων έγινε σε αντίστιξη με το αστικό πράσινο.

Άλλες εκδηλώσεις Στο πλαίσιο της Building Green Expo 2010 πραγματοποιήθηκε το Energy Efficient Lighting Design Seminar. Παρουσιάστηκαν οι εξής εισηγήσεις: Σχεδιάζοντας το Φως, (Γιώργος Φατσέας), Σύζευξη φυσικού - τεχνητού φωτισμού με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας, (Άρης Τσαγκρασούλης), Lighting Sustainability: Beyond energy in use, (Kevan Shaw) και η αριθμολαγνεία της ενεργειακής απόδοσης - Ψέματα και Αλήθειες για τον Πράσινο Φωτισμό, (Γιώργος Παϊσίδης). Στο επόμενο τεύχος του Building Green Magazine θα παρουσιαστούν πιο συγκεκριμένα οι παραπάνω εισηγήσεις, ενώ θα είναι αναρτημένες και στο www.buildinggreenexpo.gr. Τέλος, στην έκθεση φιλοξενήθηκαν η Γενική Συνέλευση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εταιρειών Μόνωσης, η ημερίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εμπόρων και Βιοτεχνών Υαλοπινάκων και το Τεχνικό Σεμινάριο για την “Υπεριώδη Θερμογραφία κτιρίων” από την Flir Systems Slr.

Επιτυχημένη η ημερίδα ΚΑΠΕ Στην ημερίδα που διοργάνωσε το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας με θέμα “Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών και υλοποίησης έργων ΑΠΕ”, η ανταπόκριση των επισκεπτών της Building Green Expo ήταν πολύ μεγάλη. Ο κ. Γ. Μαρκογιαννάκης, Μηχανολόγος Μηχανικός, ανέπτυξε το θέμα “Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών και παροχή ολοκληρωμένων ενεργειακών υπηρεσιών”. Μεταξύ άλλων τόνισε τα εξής: Οι ΕΕΥ είναι ιδιωτικοί φορείς, ειδικευμένοι στην παροχή συνόλου υπηρεσιών ενέργειας σε πελάτες - χρήστες που κατέχουν ή λειτουργούν εγκαταστάσεις, όπως κτίρια, βιομηχανίες ή εργοστάσια. Η πληρωμή της ΕΕΥ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ενεργειακό αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε. Η ΕΕΥ συνήθως χρη-

ματοδοτεί ή αναλαμβάνει να κανονίσει τη χρηματοδότηση για την εφαρμογή ενός έργου ενεργειακής απόδοσης, με το να εγγυάται συγκεκριμένο επίπεδο εξοικονόμησης και μετά το πέρας εφαρμογής του έργου, έχει ένα συνεχή ρόλο χειρισμού τόσο στην καταμέτρηση και επιβεβαίωση των εξοικονομούμενων μεγεθών όσο και στη λειτουργία και συντήρηση του εξοπλισμού, καθ’ όλη τη διάρκεια του συμβολαίου. Ο κ. Δ. Αθανασίου, Ειδικός Συνεργάτης της Ειδικής Γραμματέως Επιθεώρησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας, αναφέρθηκε στο θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει για τις ΕΕΥ στην Ελλάδα και το Ν. 3855/2010. Ο σχετικός νόμος αποτελεί, όπως τόνισε, εναρμόνιση με την οδηγία 2006/32/ΕΚ, συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας, ρυθμίζει την αγορά των ΕΕΥ, καθορίζει το πλαίσιο εξοικονόμησης ενέργειας στο δημόσιο τομέα, και συντονίζει την προώθηση των πράσινων δημόσιων προμηθειών. Τα Σχέδια Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης συνεισφέρουν στην ενεργειακή απεξάρτηση και ασφάλεια της χώρας, τον περιορισμό της σπατάλης, την επίτευξη του στόχου 20-20-20, την εξοικονόμηση ενέργειας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τον περιορισμό των εκπομπών CO2. Ο κ. Ν. Μαντζούφας, Ειδικός Γραμματέας Συμπράξεων Δημόσιου & Ιδιωτικού Τομέα του ΥΠΑΝ, αναφέρθηκε στην “υλοποίηση έργων στο δημόσιο τομέα και τις ΣΔΙΤ”. Χαρακτήρισε τις συμπράξεις αποτελεσματικό εργαλείο προώθησης επενδύσεων και αποσαφήνισε ότι τα έργα σύμπραξης δεν αποτελούν ιδιωτικοποίηση. Με την εφαρμογή των έργων ΣΔΙΤ στην Ελλάδα που αφορούν τομείς όπως η Παιδεία, η Υγεία ή η Δικαιοσύνη, δεν εκχωρείται στον ιδιώτη επενδυτή η παροχή δημόσιων υπηρεσιών, παρά μόνο το αντικείμενο της κατασκευής και τεχνικής διαχείρισης. Αναφέρθηκε στην ιστορία του θεσμού στην Ελλάδα αλλά και στην επιλογή νέων έργων, βάσει δύο κατευθύνσεων: την ανταποδοτικότητα των έργων ΣΔΙΤ και την υψηλή αναπτυξιακή προτεραιότητα και κοινωνική ωφελιμότητά τους. Η κ. Α. Τσιρακοπούλου, δικηγόρος από την Νομική Εταιρεία Κελεμένης & Συνερ-

γάτες, αναφέρθηκε στο περιεχόμενο των συμβάσεων παροχής ενεργειακών υπηρεσιών. Ανάμεσα στις υποχρεώσεις της ΕΕΥ είναι η διασφάλιση εξοικονόμησης ενέργειας και το οικονομικό όφελος καθ’ όλη τη διάρκεια του συμβατικού χρόνου, η επίτευξη των οποίων επαληθεύεται σε τακτά χρονικά διαστήματα που καθορίζονται επακριβώς στη ΣΕΑ. Στις υποχρεώσεις του τελικού καταναλωτή είναι να επιτρέπει στην ΕΕΥ την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις του σε χρονικά διαστήματα που καθορίζονται στη ΣΕΑ. Ο κ. Κ. Παύλου, από την Τράπεζα Πειραιώς, ανέπτυξε τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς ενεργειακών έργων της τράπεζας, παρουσιάζοντας αναλυτικά τους εξής τομείς που χρηματοδοτούνται μέσα από συγκεκριμένα προγράμματα. Οι τομείς αυτοί είναι: Εξοικονόμηση ενέργειας, βιολογικής καλλιέργειας, εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων, πράσινη χημεία, πράσινες μεταφορές έργα ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά συστήματα κ.α.). Η κ. Α. Γιακουμή, φυσικός Msc, από το Τμήμα Ανάλυσης Ενεργειακής Πολιτικής του ΚΑΠΕ, παρουσίασε το ευρωπαϊκό έργο BioSolESCo. Το έργο αποσκοπεί στην ανάπτυξη της χρήσης βιομάζας και θερμικών ηλιακών συστημάτων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, μέσα από την υλοποίηση αυτών των έργων με τη λογική των ΕΕΥ και κατόπιν προώθηση αυτής της γνώσης προς τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι εφαρμογές θερμικών ηλιακών συστημάτων και συστημάτων βιομάζας είναι τεχνολογικά ώριμες και μακροπρόθεσμα οικονομικά ωφέλιμες. Υπήρξε αναφορά και στη δωρεάν πιλοτική μελέτη που έκανε το ΚΑΠΕ στη Δημοτική Επιχείρηση Τηλεθέρμανσης Πτολεμαΐδας και το Δημοτικό Υδροθεραπευτήριο Λουτρακίου. Ο κ. Γ. Ελευθεριάδης από το Τμήμα Βιομάζας του ΚΑΠΕ, ανέπτυξε το θέμα “Δυναμικό βιομάζας και στερεά καύσιμα”. Παρουσίασε συνοπτικά τους διάφορους τύπους ξύλου: Κούτσουρα, που είναι φθηνά και διαθέσιμα, απαιτούν ωστόσο χειρωνακτική φόρτωση και αποθήκευση, τα συσσωματώματα (pellets) που είναι εξευγενισμένο, εύχρηστο και συμπαγές, αλλά πρόβλημα είναι η περιορισμένη διάθεσή τους, το θρυμματισμένο ξύλο που είναι φτηνό και διαθέσιμο αλλά

δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι έλεγχοι ποιότητας και άλλα όπως ξυλάνθρακες, ελαιοπυρήνες, πυρηνόξυλο, κουκούτσι ροδάκινου, φλοιός ρυζιού, υπολείμματα εκκοκκιστηρίου, άχυρο, κλαδοδέματα κ.α. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα Υδροθεραπευτήρια Λουτρακίου και τη δυνατότητα αξιοποίησης των υλικών από τα πυρηνελαιουργεία της περιοχής και στην Πτολεμαΐδα που υπάρχουν 21 επιχειρήσεις πρωτογενούς επεξεργασίας ξύλου. Ο κ. Στ. Στυπίδης, από την Cofely Ελλάς ΑΕ, παρουσίασε το ολυμπιακό δίκτυο κεντρικής ψύξης - θέρμανσης του Λονδίνου, που περιλαμβάνει παροχή θέρμανσης και ψύξης για του Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012, την επέκταση της πόλης του Στράτφορντ και τη μεταμόρφωση της περιοχής μέσα στη συμβατική περίοδο 40 ετών. Το έργο περιλαμβάνει δύο ενεργειακά κέντρα, 30 χλμ. δικτύου σωληνώσεων, 70 υποσταθμούς και τελική δυνατότητα 210 MW θέρμανση, 64 MW ψύξη και 30 MW ηλεκτρισμό. Η επένδυση ύψους 120 εκατ. ευρώ έγινε από την εταιρεία Cofely GDF Suez. Ο κ. Α. Μπότζιος, υπεύθυνος Εφαρμογών Helesco AE παρουσίασε εφαρμογές της χρηματοδότησης από τρίτους (ΧΑΤ) σε έργα ενεργειακής αποδοτικότητας και ανέδειξε το ρόλο των εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες που παρέχει η εταιρεία Helesco AE είναι η εκπόνηση ενεργειακού ελέγχου, η σύνταξη και υπογραφή σύμβασης ενεργειακής απόδοσης, η εκπόνηση απαραίτητων μελετών για την αδειοδότηση του έργου, η επίβλεψη της κατασκευής και η παρακολούθηση λειτουργίας του έργου. Τέλος, ο κ. Η. Σωφρόνης από την Thelcon - Ενεργειακές Κατασκευές ΕΠΕ, παρουσίασε το θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας με συστήματα καταγραφών και ελέγχου και ειδικότερα το παράδειγμα του SyRENA. Συστατικά μέρη του συστήματος είναι ο εξοπλισμός για επιτόπια/ τηλε παρακολούθηση, το λογισμικό επεξεργασίας δεδομένων και η τεχνογνωσία για βελτιώσεις. Στη συνέχεια, παρουσίασε τρεις εφαρμογές του SyRENA. Ένα κτίριο γραφείων επί της Λ. Συγγρού 87 που έλαβε το βραβείο Ανακαίνισης GreenBuilding 2010, μία εφαρμογή τηλε-ελέγχου 36 κτιρίων πανελλαδικά και μία μονάδα συμπαραγωγής 2MW.

Στοίχημα, η εξοικονόμηση ενέργειας και η αύξηση χρήσης ΑΠΕ στην Ελλάδα Δρ. Μάνθος Σανταμούρης

Ο Δρ. Μάνθος Σανταμούρης είναι ο νέος Πρόεδρος του ΚΑΠΕ, έχοντας πίσω του μια μακρόχρονη και διακεκριμένη πορεία στον χώρο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και τις εφαρμογές της στο δομημένο περιβάλλον. Είναι καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Εργαστηρίου Φυσικής Κτιριακού Περιβάλλοντος. Αναλάβατε πρόσφατα τη θέση του προέδρου του ΚΑΠΕ σε μια κρίσιμη συγκυρία όπου αναθεωρείται όλο το προϋπάρχον πλαίσιο κατασκευής και ανακαίνισης κτιρίων σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνουν. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον; Μπορούν πράγματι να αλλάξουν τα δεδομένα γρήγορα και αποτελεσματικά, όσον αφορά τα ενεργοβόρα κτίρια; O τομέας των κτιρίων στην Ελλάδα αφέθηκε στην τύχη του για πάνω από τριάντα χρόνια. Μετά το 1979 και ως σήμερα δε σχεδιάστηκε καμιά νομοθετική πρωτοβουλία με στόχο την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση του κτιριακού περιβάλλοντος. Σαν συνέπεια του ανεπαρκούς νομοθετικού πλαισίου, της αύξησης της κτιριακής επιφάνειας που χρησιμοποιούμε ανά άτομο, της δραματικής διείσδυσης του κλιματισμού, της παλαιότητας των κτιρίων και της εξαιρετικά σημαντικής κλιματικής μεταβολής στο αστικό περιβάλλον, η ενεργειακή κατανάλωση των κτίριων εκτοξεύθηκε στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, για πολλές δεκαετίες δεν έχουν εφαρμοστεί σχεδιασμένες πολιτικές αναβάθμισης του αποθέματος των κτιρίων. Η αγορά, χωρίς καμία απολύτως βοήθεια και από μόνη της, ενσωμάτωσε κάποιες τεχνολογίες με πολύ αργό ρυθμό. Αποτέλεσμα της εγκληματικής αυτής απραξίας ήταν η χώρα μας να παρουσιάζει τον βραδύτερο ρυθμό περιβαλλοντικής και ενεργειακής τεχνολογικής βελτίωσης των κτιρίων και παράλληλα να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη κλιματικά ανοιγμένη ενεργειακή κατανάλωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος αναγκάζονται να ξοδεύουν υπέρογκα ποσά για να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες και η χώρα να σκορπά άσκοπα τεράστια ποσά για την αγορά ενέργειας και την κατασκευή νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, η περιβαλλοντική ποιότητα του κτιριακού περιβάλλοντος υποβαθμίστηκε δραματικά και οι πόλεις μας πάσχουν από σημαντική θερμοκρασιακή αύξηση. Έτυχε στην παρούσα πολιτική και επιστημονική ηγεσία να αντιμετωπίσει επιτέλους το πρόβλημα αυτό. Έγιναν ήδη οι απαραίτητες νομοθετικές παρεμβάσεις και επιτέλους η χώρα απέκτησε ένα σύγχρονο νομικό και τεχνικό πλαίσιο. Όσο και να φαίνεται εύκολο, το πρώτο αυτό βήμα σάς βεβαιώνω ότι ήταν πολύ δύσκολο. Έπρεπε να σπάσει συσσωρευμένη πέτρα τριάντα χρόνων, να αλλάξουν λογικές και νοοτροπίες στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, να αντιμετωπιστούν αντιδράσεις και καλώς εννοούμενα συμφέροντα. Νομίζω, ότι παρά τα προβλήματα και τις καθυστερήσεις, η πολιτική ηγεσία τα κατάφερε πολύ καλά. Τώρα πια μένουν μπροστά μας τα πολύ δύσκολα. Πρέπει αφενός να εφαρμόσουμε το νέο νομοθετικό πλαίσιο, να μην το αφήσουμε να εκφυλιστεί και αφε-

24 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

τέρου να σχεδιάσουμε και εφαρμόσουμε μεγάλα προγράμματα, ώστε να εξασφαλίσουμε την προσαρμογή της χώρας μας στα νέα απαιτητικά ευρωπαϊκά δεδομένα και να καλύψουμε την απραξία τριάντα χρόνων. Ασφαλώς και είμαι αισιόδοξος. Αν δεν ήμουν δεν θα συμμετείχα στην προσπάθεια αυτή. Ναι, μπορούμε να βελτιώσουμε την υπάρχουσα κατάσταση. Με σχεδιασμό, με δράση με επίμονη και επιστημονική δουλειά. Η αλλαγή δεν θα είναι εύκολη, δεν θα είναι γρήγορη, δε θα είναι χωρίς κόστος και απώλειες για όλους εμάς που εμπλεκόμαστε, αλλά θα γίνει οπωσδήποτε. Θα βλέπουμε αργά και σταθερά τα αποτελέσματα αλλά κυρίως θα βλέπουμε κάθε μέρα μια αλλαγή νοοτροπίας και μια αλλαγή αντιμετώπισης των κτιρίων από τη διοίκηση και τον επιστημονικό κόσμο. Για τη θητεία σας τα επόμενα χρόνια στο ΚΑΠΕ, έχετε θέσει κάποια προσωπικά στοιχήματα; Σε ποιους βασικούς άξονες θα κινηθείτε και ποιους στόχους για τη χώρα μας σκοπεύετε να θέσετε; Το στοίχημα είναι ένα και μοναδικό. Να εξοικονομήσουμε ενέργεια και να αυξήσουμε τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα. Ειδικότερα, όσον αφορά τον κτιριακό τομέα, στοχεύουμε να βελτιώσουμε την ποιότητα του κτιριακού περιβάλλοντος με συνεχείς και διαρκείς διαδικασίες νομοθετικής, τεχνικής και οικονομικής φύσης. Είναι σαφές ότι η ένταση των δράσεων τεχνολογικής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος που απαιτείται να αναληφθούν στην χώρα μας, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα έντονη. Το όποιο σχετικό πρόγραμμα οφείλει να περιλαμβάνει μαζικές παρεμβάσεις πλήρως σχεδιασμένες και με απόλυτο συντονισμό με όλες της δυνάμεις που επεμβαίνουν στην αγορά, ώστε να μειωθεί σημαντικά η ενεργειακή κατανάλωση του κτιριακού τομέα και να αναβαθμιστεί η περιβαλλοντική του ποιότητα, να μειωθεί σημαντικά το κατασκευαστικό κόστος που απαιτείται, να επιβαρυνθούν οι ιδιοκτήτες των κτιρίων, ώστε να ανακαινίσουν τα κτίριά τους, να μειωθεί εξίσου σημαντικά το λειτουργικό κόστος των κτιρίων, να δημιουργηθεί σημαντικό οικονομικό αντικείμενο για την κατασκευαστική βιομηχανία, να τονωθεί η αγορά βιομηχανικών ενεργειακών προϊόντων που παρουσιάζουν μεγάλη παραμένουσα αξία στη χώρα και να δημιουργηθεί σημαντικός αριθμός νέων θέσεων εργασίας. Παραλληλα, να σχεδιαστούν επιδεικτικές δράσεις που θα προετοιμάσουν τη χώρα να δεχτεί την αυριανή τεχνολογία αλλά και να προετοιμαστεί η ελληνική βιομηχανία, ώστε να σχεδιασει και να παράγει προϊόντα, συστήματα και υπηρεσίες που θα τη φέρουν στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας τεχνολογίας. Έτσι, σχεδιάσαμε το Εθνικό Πρόγραμμα Εξοικονόμησης

Ενέργειας για το Κτιριακό Περιβάλλον, το “Κτίζοντας το Μέλλον”. Ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα, ίσως το πιο φιλόδοξο της Ευρώπης, που περιλαμβάνει κύρια δράσεις ενσωμάτωσης προηγμένης και ώριμης τεχνολογίας στο σύνολο του κτιριακού αποθέματος που θα επιτύχουν τη σημαντική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και τη βελτίωση της περιβαλλοντικής τους ποιότητας. Παράλληλα, περιλαμβάνει επιδεικτικές δράσεις σε έργα πραγματικής κλίμακας προϊόντων και τεχνολογιών υψηλής ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης που παρουσιάζουν αυξημένη παραμένουσα αξία στην χώρα, ώστε να διευκολυνθεί η διείσδυσή τους στην πραγματική αγορά αλλά και ταυτόχρονα να προωθηθούν οι σχετικές ενεργειακές πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί, π.χ. κτίρια μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Τέλος, περιλαμβάνει δράσεις συντονισμένης βιομηχανικής και ακαδημαϊκής έρευνας, ώστε να σχεδιαστούν και αναπτυχτούν βιομηχανικά προϊόντα υψηλής ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης και ποιότητας και τα οποία θα παρουσιάζουν

ιδιαίτερα αυξημένο δυναμικό εμπορικής επιτυχίας. Το εθνικό αυτό πρόγραμμα για την πράσινη κατασκευή απαιτεί εθνική συνεννόηση και συνεργασία και σχεδιάστηκε σαν τέτοιο. Κράτος, πιστωτικά ιδρύματα, κατασκευαστές, βιομηχανία, μελετητές, εγκαταστάτες και πολίτες ενώνουν τις δυνάμεις τους και συμφωνούν σε ένα πλαίσιο αρχών εφαρμογής πρωτόγνωρο για την χώρα μας. Ένα πλαίσιο που ορίζει ότι θα κατασκευαστούν μόνο υψηλής ποιότητας έργα, ότι οι οικονομικοί όροι θα είναι ευνοϊκοί για όλους και ότι θα χρησιμοποιηθούν τεχνικές και τεχνολογίες που παρουσιάζουν παραμένουσα αξία για την χώρα και τους πολίτες και ότι τελικά ο μεγάλος κερδισμένος θα είναι πάντα ο έλληνας πολίτης. Ολοι στο ΚΑΠΕ δουλεύουμε πολύ εντατικά και με τεράστια όρεξη, ώστε να βάλουμε το πρόγραμμα αυτό σε δράση. Έχουμε κινητοποιήσει όλες σχεδόν τις επαγγελματικές ενώσεις στον τομέα του κτιρίου, καθώς και τους περισσότερους ειδικούς επιστήμονες από τα πανεπιστήμια και την αγορά που δουλεύουνε εντατικά μαζί μας. Σκοπεύουμε τα επόμενα τρία

- τέσσερα χρόνια να ανακαινίσουμε ενεργειακά περί τα δύο εκατομμύρια κτίρια, να κατασκευάσουμε πράσινες γειτονιές μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, να κατασκευάσουμε πράσινα σχολεία και πράσινα δημόσια και εμπορικά κτίρια, να βάλουμε στην αγορά τις εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών αλλά και παράλληλα να συντονίσουμε τη βιομηχανική και επιστημονική κοινότητα, ώστε να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε υλικά και προϊόντα που θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας καινοτομίας. Υπάρχει πιο ωραίο στοίχημα από αυτό; Πρόσφατα αναθεωρήθηκε η κοινοτική οδηγία για την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων, γνωστή και ως EPBD. Τι νέο φέρνει αυτή η τροποποίηση και πώς θα επηρεάσει την εφαρμογή του ΚΕΝΑΚ στη χώρα μας; O κτιριακός ενεργειακός κώδικας μιας χώρας πρέπει να παραμένει συνεχώς ζωντανός και να προσαρμόζεται στις νέες απαιτήσεις και προκλήσεις. Έτσι και ο ΚΕΝΑΚ πρέπει στα αμέσως επόμενα χρόνια να αναθεωρείται συνεχώς, ώστε να φτάσουμε στο τέλος της δεκαετίας σε έναν κώδικα που θα εξασφαλίζει το σχεδιασμό και την κατασκευή κτιρίων σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Αυτό προϋποθέτει αφενός μια σοβαρή δημόσια διοίκηση που θα επιταχύνει την εφαρμογή της ισχύουσας κάθε φορά νομοθεσίας παράλληλα με την προετοιμασία της μελλοντικής αναθεώρησης και αφετέρου έναν επιστημονικό και κατασκευαστικό κόσμο που θα προσαρμόζεται σχετικά γρήγορα και θα εφαρμόζει με ακρίβεια και χωρίς αστοχίες τον όποιο κανονισμό. Το τελευταίο είναι το πλέον σημαντικό. Όλες οι πειραματικές μελέτες σχετικά με το βαθμό εφαρμογής του κανονι-

26 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

σμού θερμομόνωσης που εφαρμόζαμε έως πρόσφατα έδειξαν ότι ο βαθμός αστοχίας ήταν εξωφρενικά μεγάλος. Δεν αρκεί λοιπόν να σχεδιαστεί ένας προηγμένος και προοδευτικός ενεργειακός κανονισμός αλλά πρέπει και να εφαρμόζεται. Εδώ, το σώμα των ενεργειακών επιθεωρητών μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ. Αρκεί να γίνεται πραγματική επιθεώρηση και όχι διεκπεραίωση υποχρεώσεων εκτελώντας ένα πρόγραμμα σε έναν υπολογιστή. Είναι ένα πολύ μεγάλο στοίχημα και ελπίζω να κερδηθεί. Το ΚΑΠΕ έχει την τεχνογνωσία, τη θέληση και είναι διαθέσιμο να βοηθησει σε όλα τα επίπεδα. Από τον περασμένο Οκτώβριο έχει τεθεί σε ισχύ η υποβολή Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ΚΕΝΑΚ, για έκδοση οικοδομικής άδειας. Ποια είναι τα οφέλη που θα μετρήσουμε από την εφαρμογή του ΚΕΝΑΚ στην πράξη; Τα οφέλη θα πρέπει να είναι πολλά και σημαντικά. Κάθε κτίριο θα μελετάται, ώστε αφενός να παρουσιάζει σημαντικά μικρότερη ενεργειακή κατανάλωση από ό,τι μέχρι σήμερα και αφετέρου να εξασφαλίζει τα καλύτερα δυνατά επίπεδα περιβαλλοντικής ποιότητας στο χώρο. Η ενεργειακή μελέτη θωρακίζει τον πολίτη και τον προστατεύει για όλη του τη ζωή στο κτίριο που θα ζει. Αρκεί βέβαια να εφαρμόζεται και να μην καταστρατηγείται. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να βελτιωθεί η αντίληψη και η κουλτούρα των πολιτών σε σχέση με την ποιότητα των κτιρίων τους και να υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος στους εμπλεκόμενους με την κατασκευή. Ο πολίτης πληρώνει εξαιρετικά σημαντικά χρήματα για την κατασκευή τού κάθε κτίριου και θα πρέπει να εξασφαλίζεται και να εγγυάται η απόδοση των τεχνικών και συστημάτων που τοποθετούνται σε ένα κτίριο. Αργά ή γρήγορα η αγορά θα κληθεί να εφαρμόσει τα συμβόλαια εγγυημένης απόδοσης και τα λευκά πιστοποιητικά, ώστε ο κάθε κατασκευαστής να αναλαμβάνει την αστική ευθύνη των πράξεων ή των μη πράξεών του. Αυτή η εξέλιξη θα έχει σημαντική επιβάρυνση στον τελικό χρήστη του κτιρίου, ενοικιαστή ή αγοραστή; Όχι βεβαια. Το κόστος της όλης διαδικασίας είναι πραγματικά μικρό, ενώ το όφελος που μπορεί να προκύψει είναι πολύ μεγάλο. Η όλη συζήτηση για το πιθανό κόστος βρίσκω ότι είναι επιφανειακή και υποκριτική. Δηλαδή να αφεθεί ο πληθυσμός απροστάτευτος στα χέρια του κάθε ενός που θα τον φορτώσει με άχρηστα συστήματα και με μεγάλο λειτουργικό ενεργειακό κόστος για όλη του ζωή; Προτιμάμε δηλαδή να πληρώνουμε σε όλη μας τη ζωή, ώστε να αγοράζουμε φάρμακα για μια ανίατη ασθένεια από το να κάνουμε άπαξ μια διαγνωστική εξέταση; Η πραγματική συζήτηση είναι κατά πόσο η νέα αυτή διαδικασία θα εφαρμοστεί σωστά και οικονομικά, ώστε να βοηθήσει πραγματικά τον πολίτη. Έχετε πει παλιότερα ότι “το μέλλον των πόλεών μας βρίσκεται στην ανακαίνιση του οικιστικού μας πλούτου”. Το ΥΠΕΚΑ με την υλοποίηση του προγράμματος “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον” φιλοδοξεί να βελτιώσει την κατάσταση με τα παλιά κτίρια. Ωστόσο, αρκετός λόγος γίνεται για γραφειοκρατικές διαδικασίες, ενώ και το κονδύλι που προβλέπεται είναι περιορισμένο σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν. Ποια είναι η γνώμη σας; Οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος στη χώρα μας καταναλώνουν ανά άτομο και μονάδα

επιφάνειας σχεδόν διπλάσια ποσά ενέργειας για θέρμανση ή και κλιματισμό από ότι οι πολίτες με πολύ υψηλότερο εισόδημα. Αυτό οφείλεται στο ότι τα χαμηλά εισοδήματα κατοικούν κύρια σε χώρους χωρίς θερμική προστασία, μόνωση, διπλά υαλοστάσια κ.λπ. Είναι προφανής και επιτακτική η υποχρέωση του ελληνικού δημόσιου να προστατεύσει τους κατοίκους αυτούς. Έτσι σχεδιάστηκε και θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον”. Το πρόγραμμα αυτό είναι το μεγαλύτερο στην Ευρώπη για πολίτες χαμηλού εισοδήματος, ενώ είναι από τα πρώτα σχετικά προγράμματα στον κόσμο. Πάντα υπάρχει η δυνατότητα να κάνεις περισσότερα, αλλά πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για αυτό που ήδη κάνουμε. Μην ξεχνάτε ότι το “Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον” συνοδεύεται από το “Κτίζοντας το Μέλλον” που απευθύνεται σε όλα τα οικονομικά στρώματα και αποτελούν μαζί ένα πλήρες και αποδοτικό πρόγραμμα ανακαίνισης του κτιριακού μας αποθέματος. Με ρωτάτε αν υπάρχει γραφειοκρατία. Ασφαλώς και υπάρχει και πολύ μάλιστα. Μην ξεχνάτε ότι πρόσφατα ο αρμόδιος υφυπουργός Γ. Μανιάτης το παραδέχτηκε με αγανάκτηση δημόσια. Κάθε λογικός πολίτης θα ζητούσε να γίνει κάθε δυνατόν να καταπολεμηθεί αυτό το τέρας. Ξέρετε όμως τι πείρα έχει; Τι κόλπα ξέρει; Πόσα κεφάλια έχει; Πιστέψτε με, γίνεται αγώνας, είναι μια διαρκής μάχη που δε θα χαθεί. Η ανακαίνιση στην Ελλάδα ταυτίζεται συνήθως με την αλλαγή των κουφωμάτων, ή την ανανέωση των καυστήρων. Εσείς όταν μιλάτε για ανακαίνιση και επαναχρησιμοποίηση των ήδη κτισμένων οικοδομών τι ακριβώς εννοείτε; H ενεργειακή αναβάθμιση του κάθε κτιρίου είναι μια ξεχωριστή ιστορία. Κάθε χώρος έχει συγκεκριμένα ενεργειακά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά κάποια από τα οποία μπορούν να θεραπευτούν και να βελτιωθούν. Ο εντοπισμός των δράσεων που θα επιφέρουν τη μέγιστη βελτίωση με το μικρότερο δυνατό κόστος είναι ευθύνη του ενεργειακού επιστήμονα που θα πραγματοποιήσει τη διαγνωστική του κάθε κτιρίου. Όπως ακριβώς για να χορηγηθεί θεραπεία σε έναν ασθενή θα πρέπει πρώτα να γίνουν εξετάσεις, έτσι ακριβώς συμβαίνει και στα κτίρια. Υπάρχουν άπειρες τεχνολογίες και συστήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όπως υπάρχουν και άπειρα φάρμακα για έναν ασθενή. Ποιος είναι όμως ο βέλτιστος συνδυασμός, ώστε να βελτιωθεί κατά το μέγιστο η ενεργειακή απόδοση του κτιρίου έχοντας τη μικρότερη δαπάνη; Αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα που καλείται να απαντήσει ο επιστήμονας του κτιριακού περιβάλλοντος. Είναι προφανές ότι υπάρχουν μύθοι και σκοπιμότητες. Σε μια ελεύθερη αγορά υπάρχουν επενδυμένα συμφέροντα και άγνοια που ωθούν ταυτόχρονα τους πολίτες σε μη βέλτιστες επιλογές. Ο ρόλος του κράτους είναι να ενημερώσει και να προστατεύσει τους πολίτες. Να τους πληροφορήσει για τη σκοπιμότητα των διαφόρων τύπων επεμβάσεων, να τους παρεχει ασφαλη πληροφόρηση για την απόδοση των διαφόρων συστημάτων που κυκλοφορούν στην αγορά και που είναι ή δεν είναι πιστοποιημένα, και παράλληλα να εποπτεύσει την αγορά, ώστε να αποβάλει αυτούς που κερδοσκοπούν σε βάρος των πολιτών. Αυτό ακριβώς κάνουμε στο “Κτίζοντας το Μέλλον”. Οργανώνουμε μια πολύ μεγάλη ενημερωτική καμπάνια, δημιουργούμε λίστες πιστοποιημένων προϊόντων και συστημάτων με πλήρη στοιχεία απόδοσης, διαθέσιμων σε κάθε πολίτη και ελέγχουμε κάθε εφαρμογή που πραγματοποιείται, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τις αθέλητες και ηθελημένες αστοχίες. Επαρκεί, κατά τη γνώμη σας, το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο και τα υφιστάμενα κίνητρα για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στον κτιριακό τομέα; Το νομοθετικό πλαίσιο είναι επαρκές. Όταν χρειάζονται κάποιες προσαρμογές, αυτές γίνονται τάχιστα. Το ζητούμενο είναι να εφαρμοστεί επακριβώς και όχι με εκπτώσεις. Όσον αφορά τα κίνητρα που παρέχονται για την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στα κτίρια, νομίζω ότι μέσα στην οικονομική πραγματικότητα που ζούμε είναι εξαιρετικά πλούσια. Μακάρι ίδιας αξίας και σημασίας κίνητρα να μπορούσαν να δοθούν στο σύνολο της ενεργειακής κτιριακής πολιτικής. Σε παλιότερη έρευνά σας είχατε διαπιστώσει ότι οι κάτοικοι των υποβαθμισμένων γειτονιών της πρωτεύουσας πληρώνουν ακριβότερα τη θέρμανση κατά 127% και την ψύξη κατά 95% σε σχέση με τα ακριβά προάστια, λόγω της περιβαλλοντικής κρίσης. Μήπως η Πολιτεία θα πρέπει να θεσπίσει και κοινωνικά κριτήρια στην εφαρμογή των διαφόρων προγραμμάτων, όπως το “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον” κ.α.; Μα αυτό ακριβώς κάνει το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον”. Βοηθά τους πολίτες χαμηλού εισοδήματος να αναβαθμίσουν τα κτίριά τους παρέχοντας επιδοτήσεις και χαμηλότοκα δάνεια. Δυστυχώς ή ευτυχώς στην Ελλάδα δεν έχουν αναπτυχθεί μεγάλα συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας, όπως στο σύνολο σχεδόν της υπόλοιπης Ευρώπης. Εκεί είναι δυνατή η κεντρική παρέμβαση και η με ταχείς ρυθμούς αναβάθμιση των χωρών που διαμένουν οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος. Στην Ελλάδα πρέπει να επέμβεις σε κάθε μικρό σπίτι και να βοηθήσεις κάθε οικογένεια ξεχωριστά. Είναι προφανές ότι ο βαθμός δυσκολίας είναι πολύ μεγαλύτερος. Στο ΚΑΠΕ και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συμμετέχουμε σε μεγάλα έργα αναβάθμισης εργατικών κατοικιών σε Γαλλία και Ιταλία, όπου

γίνονται υπέροχες επεμβάσεις. Κάτι πιο προωθημένο σχεδιάζουμε και θα υλοποιήσουμε σε λίγο με το πρόγραμμα “Πράσινες Γειτονιές” όπου τέσσερα κεντρικά συγκροτήματα με πολίτες χαμηλού εισοδήματος στο Αιγάλεω θα ανακαινιστούν και θα γίνουν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, με το κράτος να καλύπτει το σύνολο του κόστους και την κατασκευαστική βιομηχανία να συμμετέχει ενεργά με μεγάλες προσφορές και εκπτώσεις μέσω εθελοντικών συμφωνιών. Προσωπικά, έχω μεγάλο ενδιαφέρον για το ενεργειακό πρόβλημα των πολιτών χαμηλού εισοδήματος και την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Σχεδιάσαμε τα έργα που ανέφερα και ξεκίνησε η υλοποίησή τους. Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από το επιθυμητό για τους πολίτες αυτούς. Δυστυχώς, για 30-40 χρόνια η Πολιτεία τους είχε σχεδόν ξεχάσει. Μαζεύτηκε, λοιπόν, υπερβολική μάζα που πρέπει να σπάσει τώρα. Η οικονομική συγκυρία δεν μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία, μιας και δεν υπάρχουν οι πόροι ούτε στους πολίτες, ούτε στην αγορά, ούτε στο κράτος. Σπάμε λοιπόν τη μάζα με καλέμια αντί για κομπρεσέρ, και εάν χρειαστεί, τη σπάμε με τα χέρια, αλλά πιστέψτε με, τη σπάμε. Το θέμα των όλο και μεγαλύτερων συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων στο εσωτερικό των κτιρίων μήπως κατέχει μια υποβαθμισμένη θέση στην ατζέντα των μέτρων που προωθούνται από την ΕΕ και τις κυβερνήσεις; Η ρύπανση του εσωτερικού περιβάλλοντος είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα. Εκατομμύρια κτίρια σε όλο τον κόσμο πάσχουν από υπερβολικές συγκεντρώσεις ρύπων που παράγονται είτε από τα δομικά υλικά και τα συστήματα που υπάρχουν εντός των κτιρίων, είτε από τις ανθρώπινες δραστηριότητες είτε από το εξωτερικό περιβάλλον. Τα λεγόμενα προϊόντα της νέας χημείας, που βρίσκονται παντού πια μέσα στα κτίρια, αυξάνουν σημαντικά τη συγκέντρωση των επικίνδυνων ρύπων και καθιστούν αναγκαίο όσο ποτέ τον αερισμό των κτιρίων. Τα νέα ευρωπαϊκά πρότυπα που έχουν ήδη ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία, όπως και ο ΚΕΝΑΚ θέτουν αυστηρά και επαρκή όρια για τον αερισμό των κτιρίων που προστατεύουν τους πολίτες εφόσον βέβαια εφαρμόζονται. Πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε πολλά περισσότερα ώστε να ενημερώσουμε τους πολίτες και να τους εξηγήσουμε πως μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Παράλληλα, πρέπει να προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η περιβαλλοντική σήμανση των υλικών και συστημάτων, ώστε να γνωρίζει ο καταναλωτής την ποιότητα αυτών που αποφασίζει να χρησιμοποιήσει.

Tα συνθετικά εργαλεία του Δ. Πικιώνη στο λόφο του Φιλοπάππου Μανώλης Ηλιάκης MA Arcitecture & Spatial Culture www.yolkstudio.gr

Στο άρθρο αυτό επιχειρείται να προσδιοριστούν και να διερευνηθούν κάποια από τα συνθετικά εργαλεία που χρησιμοποίησε ο Δ. Πικιώνης, στις διαμορφώσεις του λόφου Φιλοπάππου. Η πληθώρα των κειμένων που έχουν γραφτεί για το συγκεκριμένο έργο του σημαντικού Έλληνα αρχιτέκτονα είναι συγκινητική και δίνεται η αίσθηση ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο να ειπωθεί1. Η έκταση του λόφου Φιλοπάππου είναι 700 στρέμματα περίπου, και καταλαμβάνει τη μισή έκταση του Προγράμματος Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ελεύθερους χώρους του κέντρου της Αθήνας και σημαντικός μεσογειακός βιότοπος της περιοχής. Διάσπαρτες αρχαιότητες και πάρα πολλά αρχαία λαξεύματα στους βράχους, υπάρχουν σε όλο το λόφο. Από τον Μάιο του 1954 έως τον Φεβρουάριο του 1958, ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, δούλεψε με ιδιαίτερη αφοσίωση για τη διαμόρφωση των λιθόστρωτων δρόμων, των μονοπατιών, των φυτεύσεων, των χώρων στάσης και θέασης, καθώς και για την οικοδόμηση του ναού του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη και του τουριστικού περιπτέρου2 που εντάχθηκε στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας. Οι διαμορφώσεις καλύπτουν έκταση 85 στρεμμάτων περίπου και αποτελούν μέρος των έργων Ακροπόλεως - Φιλοπάππου. Δεν είναι τυχαίο, ότι το έργο αυτό κηρύχτηκε από την UNESCO ως μνημείο σύγχρονης αρχιτεκτονικής με παγκόσμια σημασία το 1996, με εξαίρεση το ναό του Αγίου Δημητρίου που είχε κηρυχθεί μνημείο από το 1958. Η κήρυξη αυτή αποτρέπει σε μεγάλο βαθμό την καταστροφή των λιθόστρωτων, όπως δυστυχώς έγινε με αυτά του χώρου στάθμευσης του caf� - εστιατορίου “Διόνυσος”, έργο της ομάδας Βασιλειάδη, φτιαγμένα από γρανίτες Βεζουβίου. Για τα έργα της Ακροπόλεως και του Φιλοπάππου, έχουν απονεμηθεί κατά καιρούς διεθνείς βραβεύσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2003 δόθηκε το Διεθνές Βραβείο Carlo Scarpa για τα “Μονοπάτια του Πικιώνη κάτω από την Ακρόπολη των Αθηνών” και στην κόρη του μεγάλου αρχιτέκτονα, Αγνή Πικιώνη, για το ενδιαφέρον που δείχνει για τη διαφύλαξη του έργου του πατέρα της.

Βαθμιαίος και επί τόπου σχεδιασμός Η χάραξη της πορείας στο λόφο δεν αποφασίστηκε στο σχεδιαστήριο και πάνω σ’ ένα τοπογραφικό σχέδιο, αλλά επί τόπου, μετά από αλλεπάλληλες επισκέψεις του αρχιτέκτονα στο χώρο. O σχεδιασμός των διαδρομών του λόφου στο ριζόχαρτο, είναι αποτέλεσμα της βιωματικής εμπειρίας που είχε ο αρχιτέκτονας με το συγκεκριμένο χώρο. Η τελική χάραξη έγινε πάνω σε ίχνη αρχαίων μονοπατιών και διαμορφώσεων - λαξεύσεων βράχων που υπήρχαν στο χώρο. Η λογική αυτή έλκει την καταγωγή της από το σχεδιασμό της οδού των Παναθηναίων, η οποία δεν ήταν εκ των προτέρων σχεδιασμένη, αλλά διαμορφώθηκε βαθμιαία, λόγω της χρήσης πάνω στο τοπίο, στο πέρασμα των αιώνων. Η αρχική χάραξη είχε γίνει πάνω στο μονοπάτι που άνοιξαν οι Πελασγοί και οι Κεκροπίδες που πήγαιναν για την προμήθεια νερού, μέχρι τις βόρειες υπώρειες της Ακρόπολης και του Κεραμι-

28 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

κού, όπου περνούσε ο Ηριδανός ποταμός. Η αρχή του περιπάτου στο λόφο αποφασίστηκε σύμφωνα με τα ίχνη του δρόμου της αρχαίας εισόδου στην πόλη που ήταν εμφανή μέχρι εκείνη την εποχή. Η διαδρομή της αρχαίας οδού των Παναθηναίων, ο καθορισμός των σημείων στάσης και κίνησης της αισθητικής ιεράρχησης, καθοριστήκαν σύμφωνα με πολιτικές αποφάσεις βασισμένες στην άμεση δημοκρατία. Η ανάπτυξη και κατάληξη της οδού των Παναθηναίων στα Προπύλαια εξέφραζε, με συμβολικό τρόπο, τις αξίες της δημοκρατικής κοινωνίας των Αθηνών. Ο Δ. Πικιώνης έδωσε ένα σύγχρονο περιεχόμενο στα ιδανικά του Μνησικλή και των Περιπατητι-

κών Φιλοσόφων που άφησαν τα ίχνη τους από τις διαδρομές τους στο τοπίο γύρω από την Ακρόπολη. Αυτή η αντίληψη του βαθμιαίου σχεδιασμού και η πρακτική της επί τόπου βελτίωσης και επανασχεδιασμού λεπτομερειών χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Πικιώνη. Η παρατήρηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τοπίου, καθώς και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μέσα στους αιώνες, ήταν σημαντικοί παράγοντες για το σχεδιασμό, τόσο του συστρεφόμενου σκέλους που αναπτύσσεται ελισσόμενο στην πλαγιά, όσο και για την απότομη διαδρομή από το Άνδηρο του λόφου των Μουσών μέχρι το συγκρότημα του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρ-

διάρη. “Το παιδί μαθαίνει ακούγοντας μυστικές φωνές μέσα του”, έλεγε ο Πικιώνης. Οι μυστικές φωνές στο συγκεκριμένο έργο ήταν όλη η ιστορία που περιείχε ο λόφος και φανερωνόταν με υλική μορφή κατά τη διάρκεια των έργων. Στη διαδικασία κατασκευής αποκαλύπτονταν αρχαιολογικά ευρήματα, όπως πηγάδια και λαξεύσεις σε βράχους, τα οποία ήταν φυσικό να επανακαθορίζουν το σχεδιασμό.

Συλλογή σπαραγμάτων Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος που συνέλλεγε το υλικό του ο αρχιτέκτονας, είτε αυτό αφορούσε αποσπάσματα κειμένων3, είτε διακοσμητικά μοτίβα από τη μακρόχρονη

Προσχέδια Δ. Πικιώνη για την εκκλησία και το αναπαυτήριο του Αγ. Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη.

παράδοση του τόπου μας και όχι μόνο4. Η λογική αυτή εκφράζεται έμπρακτα στο συγκεκριμένο έργο, που το υλικό της κατασκευής του προέρχεται από μαζικές κατεδαφίσεις νεοκλασικών, νεοκλασικού τύπου κτιρίων, αθηναϊκών κατοικιών της εποχής, από αρχαία πήλινα, μαρμάρινα ή πέτρινα ευρήματα, χωρίς ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία, που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Μαρμάρινα φουρούσια και δάπεδα μπαλκονιών, πορτοσιές, κυμάτια, ανθέμια, κιλλίβαντες υπερθύρων, καθώς και ακρωτήρια, μαρμάρινες βάσεις και σκαλοπάτια, υπάρχουν διάσπαρτα σε όλη τη διαδρομή και προέρχονται από κατεδαφισμένα νεοκλασικού τύπου κτίρια της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πορτοσιές του καφενείου - κυλικείου, δίπλα στον Άγιο Δημήτριο, προέρχονται από το Βαρβάκειο Λύκειο που κατεδαφίστηκε το 1955. Πήλινα ενθέματα από κεραμικές στέγες της Πνύκας και από θραύσματα αρχαίων αγγείων, μπορεί κανείς να δει, τόσο στις τοιχοποιίες των κτισμάτων, όσο και στις πλακοστρώσεις. Ένας από τους μαθητές του Πικιώνη, ο Δημήτρης Αντωνακάκης, που δούλεψε στα έργα του Φιλοπάππου, είχε πει: “Εργάζεται μ’ έναν ασυνήθιστο τρόπο. Είναι σχεδόν κάθε μέρα στο εργοτάξιο. Συνεργάζεται με τους μαστόρους, εξηγεί, ρωτάει, σχεδιάζει, στοχάζεται, αποφασίζει... Συγκεντρώνει τα μαρμάρινα και πήλινα κομμάτια από την κατεδαφιζόμενη χωρίς συστολή Αθήνα του 19ου αιώνα, επιχειρώντας ένα γιγάντιο “κολάζ” από τα περασμένα και τα τωρινά”5. Αυτή η τεχνική θυμίζει τη χρήση των “spolia6”, την επαναχρησιμοποίηση δηλαδή του οικοδομικού υλικού ή του γλυπτικού διάκοσμου από προγενέστερες εποχές στα σύγχρονα μνημεία της κάθε εποχής. Δεν υπάρχει πιθανώς καμία περίοδος της ιστορίας της τέχνης, στην οποία να μην υπάρχουν στοιχεία για το “spoliation”7.

30 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην περίπτωση του Πικιώνη όμως, δεν θα ήταν εύστοχος ένας τέτοιος συσχετισμός. Σε πολλές περιπτώσεις στην ιστορία, η χρήση των spolia συμβολίζει την κατάρρευση μιας παλιάς αυτοκρατορίας ή δυναστείας και την εδραίωση μιας νέας. Μια άλλη προσέγγιση γι’ αυτή την πράξη επαναχρησιμοποίησης υλικών συνδέεται καθαρά με μια πρακτική πλευρά: όταν υπάρχει η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης παλαιών αρχιτεκτονικών μελών (κατεστραμμένων εν μέρει ή ακέραιων), δεν υπάρχει καμία ανάγκη να παραχθούν νέα. Κάθε μια από τις παραπάνω περιπτώσεις, καλό θα ήταν να αξιολογηθεί μέσα στο ιδιαίτερο ιστορικό της πλαίσιο. Στο έργο του Φιλοπάππου δεν ισχύει καμία από τις 2 περιπτώσεις. Ο Πικιώνης χρησιμοποιεί τη συλλογή ετερογενών σπαραγμάτων από διαφορετικές εποχές, ως συνθετικό εργαλείο. Είναι ένας τρόπος που επινόησε, προκειμένου ο περιπατητής στο λόφο, να διαισθανθεί το πώς συνδιαλέγονται οι μύθοι και οι ιστορία του τόπου, με το φυσικό τοπίο, αλλά και τη νεότερη ιστορία. Η σύνδεση με τη νεότερη ιστορία θα μπορούσαμε να πούμε ότι γίνεται με τη χρήση του σκυροδέματος ή των σύγχρονων οπτόπλινθων με οπές. Φυσικά δεν αρκεί η χρήση ενός σύγχρονου υλικού προκειμένου να γίνει αυτή η σύνδεση με το παρόν. Ο Αλέξης Παπαγεωργίου επισημαίνει8 σχετικά με την ανάπτυξη της πορείας του δρόμου, ότι το σκυρόδεμα υποκαθιστά βαθμιαία το μάρμαρο στις διαρθρωτικές ζώνες, μέχρις ότου κυριαρχήσει, όταν ο περιπατητής έχει απομακρυνθεί από τη θέα του βράχου και παρατηρεί τη Δυτική Αθήνα, μέχρι τι Σαρωνικό. Η οπτική σύνδεση με το χτισμένο και δυστυχώς κατεστραμμένο αστικό τοπίο9, δίνει ιδιαίτερο νόημα στο αδρό σκυρόδεμα που πατά ο περιπατητής. Πριν και μετά τη μεγάλη επιφάνεια του σκυροδέματος, ευθύγραμμες

και καμπυλόμορφες - συστρεφόμενες λωρίδες σκυροδέματος με διαφορετικά πάχη, ανάμεσα σε πέτρινες και μαρμάρινες πλάκες, αναπτύσσονται σε μήκος 300 μέτρων περίπου. Όλοι αυτοί οι σχηματισμοί της περίπλοκης σύνθεσης, που οργανώνονται προς την πλευρά που υπάρχει θέα προς την πόλη, μέσα από τις φυτεύσεις, φαίνεται σα να πηγάζουν από την περίπλοκη γεωμετρία και τους έντονους ρυθμούς της σημερινής νεότερης Αθήνας10. Εκφράζει ίσως το δυναμισμό του σημερινού παλμού της πόλης.

Συνηχήσεις Ο Πικιώνης δημιούργησε ένα υπέροχο σπονδυλωτό έργο από θραύσματα, το οποίο διατηρεί μια απίστευτη ενότητα, όπως κάθε σημαντικό έργο τέχνης. Μας βοηθά να αναλογιστούμε σε πολλαπλά επίπεδα. Τα πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης του σχεδιασμού φαίνεται και στα ριζόχαρτα, στα οποία παρατηρούμε γραμμές αχνές, έντονες, “αποφασιστικές”. Πρόκειται για ένα είδος συνήχησης, σαν θρόισμα από διαφορετικές φυλλωσιές δέντρων. Σα να εξιστορείται μέσα από την ποιότητα των γραμμών του μολυβιού του, όλη η ανησυχία του και η σκέψη του για την συμπόρευση του έργου του με το τοπίο και τη μακρόχρονη ιστορία που κουβαλάει. Η παρατήρηση των στοιχείων του έργου, από τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες, μέχρι την ευρύτερη οργάνωση του χώρου, μας θυμίζει ασκήσεις - μελέτες του Klee, τον οποίο μάλιστα ξεχώριζε και θαύμαζε από τους καθηγητές του Bauhaus. O Paul Klee έγραψε: “H σύνθεση που εξελίσσεται σε διαδοχικά στρώματα έχει σαν χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σχέση του εξωτερικού προς το εσωτερικό”. Kαι σε άλλο σημείο γράφει: “O διάλογος με τη φύση παραμένει για τον καλλιτέχνη η απαραίτη-

τη προϋπόθεση. Ο καλλιτέχνης είναι μια ύπαρξη, αυτός ο ίδιος είναι φύση, ένα κομμάτι της φύσης μέσα στην επικράτεια της φύσης”11. Η εκτενής ανάλυση του τοπίου είναι αυτή που του φανερώνει και τα στοιχεία της σύνθεσης στο συγκεκριμένο έργο του αρχιτέκτονα. Η ποικιλία της φυσικής σύστασης έγινε η αφορμή να οργανωθούν και να αναπτυχθούν σε θέματα και παραλλαγές οι επαναλαμβανόμενες μορφές των δομικών στοιχείων. Άλλωστε ο ίδιος έγραψε στο περίφημο άρθρο του με τίτλο “Η λαϊκή τέχνη κι εμείς”: “Υπακοή στους νόμους της φύσεως είναι το θεμέλιο της αληθινής ζωής και τέχνης”.

Η αίσθηση του ατελείωτου (infinito) Ο Γιώργος Μπουζιάνης είχε πει σε μια αφήγησή του για τον Πικιώνη: “Είχε κάτι το μυστηριώδες η ομιλία του. Άρχιζε πάντα χαμηλόφωνα, ύστερα η φωνή του δυνάμωνε χωρίς, όμως, ποτέ να γίνεται δυνατή. Και έπειτα, δεν ξέρω πώς, έσβηνε στο τέλος, σαν μέσα στο άπειρο. Σε ανάγκαζε να βρεις μόνος σου μέσα σε μιαν απεραντοσύνη τον τόπο όπου έτρεχε η δικιά του φαντασία. Πάντα, θυμάμαι, βρισκόμουν σε μια κατάσταση φόβου, μη τυχόν και χάσω το νήμα της ομιλίας του. Κάποτε, όμως, έριχνε ο ίδιος το φως μέσα στα μυστηριώδη και κρυμμένα νοήματά του και με παρέσυρε και μένα μέσα σ’ έναν μαγευτικό κόσμο”. Όπως η ομιλία του, έσβηνε μέσα στο άπειρο, έτσι και οι διαμορφώσεις στου Φιλοπάππου “σβήνουν” σε κάποια σημεία μέσα στο φυσικό και ιστορικό τοπίο, δίνουν την αίσθηση του ατελείωτου (αλλά ολοκληρωμένου έργου) όπως έργα καλλιτεχνών της Αναγέννησης. Τα όρια των διαμορφώσεων σε πολλά σημεία δεν είναι σαφή. Με αυτόν τον τρόπο παροτρύνει τον περιπατητή σε μια παράλληλη ανάγνωση του έργου με

το τοπίο. Όπως κάποιες φορές η φωνή του γινόταν δυνατή, έτσι και στη σύνθεσή του οι διαμορφώσεις του δε χάνονται πάντα στο τοπίο, αλλά συνδιαλέγονται ή αντιπαραβάλλονται με αυτό. Χαρακτηριστικά είναι τα περισσότερα σημεία απορροής των όμβριων υδάτων και οι μπετονένιες διαμορφώσεις αντικριστά από τους λαξευμένους βράχους (από την αρχαία εποχή). Σε αυτά τα σημεία επιλύει με πολύ συγκεκριμένο τρόπο λειτουργικά και αισθητικά θέματα, αλλά αυτό δεν θα μπορούσαμε να το πούμε για το σύνολο του έργου. Επίτηδες αφήνει σε διάφορα σημεία την αίσθηση του ανολοκλήρωτου, προκειμένου ο ευαίσθητος παρατηρητής να φανταστεί τη δική του εκδοχή για το πώς θα μπορούσε να ολοκληρωθεί το κάθε σημείο, αλλά και για να μπορεί η φύση να εισχωρεί στο έργο, και να το “αλλοιώνει” μεταμορφώνοντάς το. Οι διαμορφώσεις μοιάζει να γεννιούνται από τη γη, να φανερώνονται και να καταλήγουν πάλι σε αυτή. O Δημήτρης Φιλιππίδης, γράφει πολύ εύστοχα για τα έργα της Ακρόπολης12 “…είναι μια γιγαντιαία αρχιτεκτονική σύνθεση, όπου όμως πρωταγωνιστής δεν είναι ο σημερινός αρχιτέκτονας· αυτός μένει ένας απλός σχολιαστής του τοπίου”. Η υποδομή των πλακοστρώσεων με εγκιβωτισμένο υπόστρωμα άμμου, πάχους 25 εκατοστών, αφήνει το βρόχινο νερό να διηθίζεται προς τη γη, τεχνική που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόζεται σε δημόσια έργα στην Ελλάδα. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές κατασκευάζονται μπετονένιες πλάκες, προκειμένου να τοποθετηθούν υπαίθριες δαπεδοστρώσεις, ακόμα και κυβόλιθοι (βλ. το παράδειγμα πεζοδρόμησης της Ερμού).

Οπτικές φυγές, γωνιακές χαράξεις και περιπλάνηση Σε όλο το έργο εφαρμόζονται ορισμένες

από τις χαράξεις της θεωρίας του Κ. Α. Δοξιάδη από τη γερμανική διατριβή του: “Διαμόρφωση του χώρου στην αρχαία αρχιτεκτονική”. Ο φίλος του αρχιτέκτονα, Κωνσταντίνος Δοξιάδης, διερεύνησε τη σχέση ναοδομίας και τοπίου με βάση τη θεωρία των αρμονικών χαράξεων13. Ιδεατές χαράξεις και οπτικές γωνίες, υπάρχουν σε όλα τα σχέδια των έργων Φιλοπάππου που διασώζονται. Μέσα από αυτά, προσπαθεί να οργανώσει το βλέμμα του περιπατητή και να δημιουργήσει μια άυλη σύνθεση, που λειτουργεί ταυτόχρονα με την υλικότητα της κατασκευής. Το τι υποκρύπτεται ή το τι αποκαλύπτεται επιτυγχάνεται από τις φυτεύσεις που επιμελήθηκε με πολύ προσοχή ο ίδιος αλλά και μέσα από τα μικρά κτίσματα. Οι γωνιακές χαράξεις διακρίνονται σε επιλεγμένα σημεία στάσης και θέας, μέσα από τα λιθόστρωτα, τα μονοπάτια και την τοποθέτηση των κτισμάτων. Η οργάνωση του βλέμματος προκαλεί και την κίνηση του περιπατητή με διαφορετικές ποιότητες. Έτσι, αναδεικνύεται ο περίπατος σε μια πνευματική εμπειρία. Η ανάδειξη της θέας προς τον ιερό βράχο της Ακρόπολης λειτουργεί περισσότερο ως ένα απόμακρο, ασφαλές “σκηνικό βάθους”, όπως λέει ο Δ. Φιλιππίδης. Ο αρχιτέκτονας είχε αμφισβητήσει την τελειότητα του Παρθενώνα, που την έκρινε ως αρχή της παρακμής στην αρχαία τέχνη. Στις διαμορφώσεις στο λόφο, είναι σα να χτίζει το κρηπίδωμα ενός αρχαίου δωρικού ναού, χωρίς να τον ενδιαφέρει το τελικό αποτέλεσμα του ναού. Η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας υπάρχουν και μπορεί να τα δει κανείς στο βάθος, μέσα από συγκεκριμένα σημεία στάσης που έχει επιλέξει. Στο έργο του τον ενδιαφέρει να φανούν οι αξίες που γέννησαν αυτόν τον πολιτισμό, παρά ο ολοκληρωμένος ναός. Τη θέση του ναού παίρνει η εμπειρία του περιπάτου και της περιπλά-

Προσχέδια Δ. Πικιώνη για την εκκλησία και το αναπαυτήριο του Αγ. Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη.

νησης μέσα από εκπλήξεις. Ο περίπατος, όπως και στους αρχαίους φιλοσόφους ήταν ένα σημαντικό εργαλείο γνώσης, ή μια τεχνική που βοηθούσε στον στοχασμό. Για το μάθημα του Πικιώνη, ο αρχιτέκτονας Γιώργος Κανδύλης λέει: “Πρόγραμμα δεν υπήρχε στη Σχολή και ποτέ δεν ξέραμε το περιεχόμενο του μαθήματος. Και όταν ο Πικιώνης απόκανε να κάνει τον καθηγητή ή να μένει κλεισμένος στην τάξη, μας έλεγε στη μέση του μαθήματος: Δεν αισθάνομαι πολύ καλά, αν θέλετε βγαίνουμε στον

δρόμο και περπατάμε λίγο και τότε η παράδοση γινόταν στον δρόμο!”. Πάνω στην ιδέα του περίπατου και της περιπλάνησης οι σιτουασιονιστές άρθρωσαν την ιδέα της “ψυχογεωγραφίας” και της στρατηγική της “μεταστροφής”.

Επιρροές συγκερασμός και επανερμηνεία Ο Πικιώνης είχε προσωπική επαφή, αλλά και αλληλογραφία με τον αρχιτέκτονα Walter Gropius. Γνώριζε πολύ καλά το μο-

ντέρνο κείμενο και φυσικά τον επηρέασε. Δεν υιοθέτησε τις προσταγές του χωρίς κριτική και προσπάθησε να το εμπλουτίσει με τέτοιο τρόπο, ώστε να το φέρει πιο κοντά στο σύγχρονο άνθρωπο14. Ο άνθρωπος που στοχάζεται ή που διαλογίζεται (εάν μιλάγαμε με όρους ανατολικών παραδόσεων, όπως στο ΖΕΝ), που αποτελεί συνέχεια ενός παγκόσμιου πολιτισμού, είναι αυτός που θα ήθελε ο αρχιτέκτονας να κατοικεί στα έργα του. Ο συγκερασμός στοιχείων από τον οικουμενικό πολιτισμό, είτε αυτός

Βιογραφικά στοιχεία “Γεννήθηκα το 1887 στον Πειραιά• οι γονείς μου κατάγονται από τη Χίο. Η μητέρα του αείμνηστου Πορφύρα κι η δικιά μου ήταν αδελφάδες, το γένος Συριώτη. Τις εγκύκλιες σπουδές τις πέρασα στον Πειραιά. Κι όποιος ξέρει τι σημασία έχει για το νέο η παρουσία στην κριτική τούτη ηλικία ενός προσώπου σαν τον λαμπρόν εκείνο παιδαγωγό, που θύμιζε αρχαίον Έλληνα, τον αείμνηστο Ιάκωβο Δραγάτση, νιώθει γιατί οι μαθητές του φυλάγουν σ’ όλη τους τη ζωή, μέσα στην καρδιά τους, τη μνήμη της μορφής του. Έχτισα το πρώτο μου σπίτι το 1923 (στις Τζιτζιφιές, στην αριστερή όχτη του Ιλισού). Χαιρετίζοντάς το ο Φώτος Πολίτης, του αφιέρωσε τρεις επιφυλλίδες στην “Πρωία” με τον τίτλο “Παράσχεια”. Το δεύτερο (οδός Ηρακλείτου 1, Πατήσια) εχτίστηκε το 1925. Τούτο εμπνεύστηκα από μιαν αναπαράσταση αρχαίου σπιτιού της Πριήνης από τον Ορλάνδο. Όταν την είδα, είπα μέσα μου: Τούτο είναι ελληνικό και δεν έχει στοιχεία που ν’ ανήκουν σε συγκεκριμμένες κατηγορίες χρόνου και τόπου. Ο τετραγωνισμός των παραθύρων, τα επιμήκη ανοίγματα, μέσον υποστηλωμάτων και υπερθύρων, η κατάργηση του γείσου, ήταν επιτεύξεις που προσήγγιζαν στις λύσεις του σύγχρονου κινήματος• τις έβρισκες άλλωστε και στη λαϊκή μας παράδοση. Όταν το κίνημα τούτο το γνώρισα, είδα πως ένα βήμα με χώριζε από κείνο. Αν οι οξυδερκέστεροι από μας το παραδεχθήκαμε τότε, ήταν για τους λόγους τούτους: Πως υποσχόταν την πλήρωση της οργανικής αλήθειας, πως ήταν αυστηρό και απλό και το κυβερνούσε μια γεωμετρία ενός καθολικού σχήματος, ικανού να συμβολίσει την εποχή μας. Το Σχολείο του Λυκαβηττού χτίστηκε περί το 1933. Όταν τέλειωσε, δεν με ικανοποιούσε. Είναι τότε που στοχάστηκα πως το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συντεθεί με το πνεύμα της εθνότητος• είν’ απ’ τις σκέψεις τούτες που βγήκαν το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης (1935), η πολυκατοικία Χέυδεν (κάτοψη Μητσάκη - 1936), το σπίτι της γλύπτριας Φρόσως Ευθυμιάδη (1949)”. Το 1925 εκλέχθηκε στην έδρα Διακοσμητικής του Πολυτεχνείου και δημοσίευσε το περίφημο άρθρο με τίτλο “Η λαϊκή τέχνη κι εμείς”. Το 1932 έκτισε το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια και το 1933 το θερινό θέατρο της Κοτοπούλη. Το 1935 έκτισε το Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης. Το 1949 κτίζει την οικία - εργαστήρι της γλύπτριας Φρόσως Ευθυμιάδη - Μενεγάκη στην οδό Γρυπάρη 1, συνοικία Κυπριάδου - Άνω Πατήσια. Την περίοδο 1954-1958 δημιούργησε τις διαμορφώσεις των αρχαιολογικών χώρων γύρω από την Ακρόπολη, δουλειά πολύ σημαντική και αξιόλογη. Το 1961-1964 χρονολογείται η τελευταία αξιόλογη δημιουργία του, ο Παιδικός Κήπος Φιλοθέης που είναι συνδυασμός της ελληνικής και της ανατολικής παράδοσης. Πέθανε το 1968.

Σημαντικά υλοποιημένα έργα του Οικία Ευθυμιάδη - Μενεγάκη, Γρυπάρη 1, Κυπριάδου | Οικία Ποταμιάνου, Νιόβης και Βασιλέως Παύλου 1, Φιλοθέη | Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια, Λυκαβηττός | Ο διαμορφωμένος χώρος γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο Φιλοπάππου, Αγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης και Τουριστικό Περίπτερο Φιλοπάππου | Παιδική χαρά, Λεωφόρος Ελ. Βενιζέλου, Φιλοθέη | Πολυκατοικία, Χέυδεν 27, Πλ. Βικτωρίας | Οικία Σταματοπούλου, Αγίας Λαύρας και Λασκαράτου, Πατήσια | Ξενοδοχείο Ξενία, Δελφοί | Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης

32 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

προέρχεται από την παράδοση, είτε από σύγχρονες εκδοχές (όπως το μοντέρνο κείμενο) είναι αυτό που δίνει ιδιαίτερη ταυτότητα στο έργου του. Η κριτική επανερμηνεία όλων των πραγμάτων που ενδιέφεραν τον Πικιώνη και μελετούσε, ήταν αυτό που οδήγησε το σημαντικό ιστορικό αρχιτεκτονικής Kenneth Frampton να γράψει: “Ο αρχιτέκτονας άγγιξε έναν εξαϋλωμένο τρόπο έκφρασης, ταυτόχρονα ελληνικό και υπερελληνικό. Ελληνικό με την έννοια ότι ανήκε στον τόπο, ενσωματωμένο στο μύθο, το το-

πίο το κλίμα και τον τρόπο ζωής. Υπερελληνικό γιατί μεγάλο μέρος της έμπνευσής του βρίσκεται αλλού σε έναν απόμακρο χωρόχρονο”. Το ότι βρέθηκαν την ίδια περίοδο, στον ίδιο τόπο, πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες, να υποστηρίξουν και αυτοί με το έργο τους μια παρόμοια αντίληψη, αυτό ήταν μια ευτυχής συγκυρία για τη νεότερη ιστορία μας. Ας μην ξεχνάμε τις φιλικές σχέσεις που είχε με τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Φώτη Κόντογλου, αλλά και το δάσκαλό του στη ζωγραφική Κωνσταντίνο Παρθένη.

Ας ελπίσουμε ότι τα σχέδια περίφραξης του Φιλοπάππου (μήκους 3,5 χιλιομέτρων) δε θα ισχύσουν και οι πρωτοβουλίες ευαισθητοποιημένων πολιτών θα βοηθήσουν στην διατήρηση αυτού του μοναδικού έργου με παγκόσμια απήχηση. Επίσης, ας ελπίσουμε ότι σύντομα η Πολιτεία θα συντηρήσει και θα αποκαταστήσει το ξύλινο περίπτερο, που σχεδίασε δίπλα στο ναό του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη, το οποίο παραμένει εγκαταλειμμένο και κλειστό από το 2005.

Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του Μανώλη Ηλιάκη.

Παραπομπές [1] Στην έκθεση “Δημήτρης Πικιώνης, 1887-1968” που πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη μέχρι τις 13.03.2011, παρουσιάζεται το μεγαλύτερο μέρος του ζωγραφικού και αρχιτεκτονικού έργου του Δημήτρη Πικιώνη, το οποίο έχει περιέλθει στην κατοχή του Μουσείου, από τη σημαντική δωρεά της οικογένειας Πικιώνη. Μέσα από αυτή την έκθεση μπορεί ν’ αντιληφθεί κανείς τη σημαντική συμβολή του αρχιτέκτονα στη νεοελληνική αρχιτεκτονική και φιλοσοφική σκέψη. Όλο το ιστορικό υλικό έχει ταξινομηθεί και ψηφιοποιηθεί· απόκειται στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη και είναι στη διάθεση του κάθε μελετητή. [2] Ο Πικιώνης το ονόμαζε αναπαυτήριο. [3] Ο αρχιτέκτονας Άρης Προβελέγγιος έλεγε πως είχε αποστηθίσει ολόκληρα κομμάτια του Αισχύλου και ο Ζ. Λορεντζάτος γράφει για τον Πικιώνη: “αντέγραφε από όλες τις εποχές και περιοχές της ελληνικής γλώσσας, κομμάτια έμμετρα και κομμάτια πεζά, πεθαμένα και ζωντανά”. [4] Ο Πικιώνης είχε μελετήσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ιαπωνίας. [5] Σε ομιλία του Δ. Αντωνακάκη που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο εκδηλώσεων για τον Δ. Πικιώνη στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας στις 8.12.1987, ο μαθητής του Πικιώνη, αναφέρει μεταξύ άλλων: “Για μας ήταν ο άνθρωπος που κράταγε με πείσμα ανοιχτό τον κλεφτοπόλεμο απέναντι στην υλοποιημένη εικόνα μιας κοινωνίας που οι αξίες της περιορίστηκαν στη δύναμη και το κέρδος. Μιλώντας αλληγορικά, εντοπίζοντας την προσοχή μας στην ΑΡΕΤΗ, που την προσδιόριζε με στίχους του Σολωμού, του Σικελιανού και του Παλαμά, αποδεικνύοντας σε όσους τον παρακολουθούσαν ότι τίποτα δεν είναι εύκολο, ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Στην Αθήνα του ’50, το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο έχει περιοριστεί σε λίγα κακοσχεδιασμένα και απλοϊκά κατασκευαστικά στερεότυπα. Η παρέμβαση του Πικιώνη σε αυτήν τη φάση της καθημερινής αρχιτεκτονικής πρακτικής με το ποιοτικό λεξιλόγιο που εισήγαγε δεν ήταν απλώς μια άλλη λογική, αλλά μια επανάσταση απέναντι στην αδιαφορία για AΥTO που χτίζεται και για τον ΛΟΓΟ που χτίζεται”. (Από ομιλία του μαθητή του Δ. Πικιώνη, Δημήτρη Αντωνακάκη στις 8.12.1987). [6] Λατινική λέξη, που σημαίνει χαλάω, λεηλατώ και στα ελληνικά, πολλές φορές, έχει μεταφραστεί ως σπάραγμα ερειπίου. [7] Στη Βυζαντινή εποχή έχουμε αρκετά τέτοια παραδείγματα στον ελλαδικό χώρο, όπως την Παναγία τη Σκρυπού, στην Βοιωτία, την Παναγία την Γοργοεπήκοο στην Αθήνα, κ.α. [8] Απόσπασμα από το κείμενο του Αλέξη Ν. Παπαγεωργίου: “Έργα Ακροπόλεως”. Βλ. Δημήτρης Πικιώνης, Αρχιτεκτονικό έργο, επιμ. Αγνή Πικιώνη, τ. Β’, τχ. 7, Εκδόσεις Μπάστα - Πλέσσα, Αθήνα 1994, σ. 19. [9] Το σύστημα της αντιπαροχής που είχε αρχίσει να εφαρμόζεται ευρέως την εποχή εκείνη στην Αθήνα, ήταν καθοριστικό για τη σημερινή φυσιογνωμία της πόλης. [10] Ο Αλέξης Παπαγεωργίου γράφει: “Το ανήσυχο αυτό κομμάτι της σύνθεσης,... φαίνεται σαν ρυθμισμένο από τον δυναμισμό του σημερινού παλμού της πόλης. Στην στροφή προς τον Λουμπαρδιάρη ο παλμός αυτός σβήνει βαθμιαία, το σκυρόδεμα εγκαταλείπει την υπέρμετρη κυριαρχία του και η σύνθεση γαληνεύει καθώς ο δρόμος πλησιάζει από δυσμάς το βυζαντινολαïκό συγκρότημα του Αγίου Δημήτρη του Λουμπαρδιάρη”. [11] Paul Klee, Η εικαστική σκέψη - τα μαθήματα στη σχολή Μπάουχάουζ, Εκδόσεις Μέλισσα, 1989. [12] Απόσπασμα από το κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη “Η αντιμετώπιση της παράδοσης” Βλ. Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1984, σελ. 295. [13] Ο Πικιώνης εφάρμοσε τις γωνιακές χαράξεις που ισχύουν στα προπύλαια σε σχέση με τον Παρθενώνα και το Ερεχθείο στον Λουμπαρδιάρη και στη σύνθεση του Άνδηρου. Γωνιακές χαράξεις 1,1,2,3,5,8 και κανόνες χρυσής τομής εφαρμόζονται σε διάφορα σημεία του έργου. [14] Στο αυτοβιογραφικό σημείωμα που δημοσίευσε ο αρχιτέκτονας στον “Ζυγό”, το 1958, είχε γράψει: “Όταν το κίνημα τούτο το γνώρισα (εννοεί το σύγχρονο κίνημα), είδα πως ένα βήμα με χώριζε από κείνο. Αν οι οξυδερκέστεροι από μας το παραδεχτήκαμε τότε ήταν για τους λόγους τούτους: Πως υποσχόταν την πλήρωση της οργανικής αλήθειας, πως ήταν αυστηρό και απλό και το κυβερνούσε μια γεωμετρία ενός καθολικού σχήματος, ικανού να συμβολίσει την εποχή μας. Το Σχολείο του Λυκαβηττού χτίστηκε περί το 1933. Όταν τελείωσε, δεν με ικανοποιούσε. Είναι τότε που στοχάστηκα πως το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συντεθεί με το πνεύμα της εθνότητος· είν’ απ’ τις σκέψεις τούτες που βγήκαν: το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης (1935), η πολυκατοικία Χέυδεν (κάτοψη Μητσάκη - 1936), το σπίτι της γλύπτριας Φρόσως Ευθυμιάδη (1949)”.

Εξοικονόμηση ενέργειας με ΑΠΕ στα κτίρια του Δήμου Σερρών Ειρήνη Σκουλά Φυσικός MSc, ΕΠΤΑ ΕΠΕ Σύμβουλοι - Μελετητές Περιβαλλοντικών Έργων Νικόλαος Κοντινάκης Φυσικός MSc, Σύμβουλος ενεργειακής πολιτικής και αγορών Χρήστος Πάλλας Διπλ. Ηλ/γος Μηχανικός Περιβαλλοντολόγος MSx, Τμήμα Η-Μ Έργων & Ενεργειακών Εφαρμογών ΔΤΥ Δήμου Σερρών

Η εκπόνηση του Ολοκληρωμένου Ενεργειακού Σχεδιασμού του Δήμου Σερρών οδήγησε στην καλύτερη οργάνωση των υπηρεσιών που σχετίζονται με τον ενεργειακό υπεύθυνο, στην απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων, στη διατύπωση προτάσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας και στην εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ σε κτίρια, με πολλαπλά οφέλη για τον Δήμο και τους πολίτες. Η εξοικονόμηση ενέργειας βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο προσκήνιο καθώς αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική προτεραιότητα τόσο της ευρωπαϊκής, όσο και της εθνικής ενεργειακής πολιτικής. Για την επίτευξη των στόχων εξοικονόμησης ενέργειας που έχουν τεθεί, μεγάλη βαρύτητα έχει η εφαρμογή σχετικών μέτρων από το δημόσιο τομέα ο οποίος καλείται να επιτελέσει υποδειγματικό ρόλο και να επιδιώξει περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των εγκαταστάσεών του, αποτελώντας παράδειγμα για τους πολίτες. Η αναγκαιότητα μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας σε συνδυασμό με την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των εγκαταστάσεων εν γένει, έχει ήδη αποτυπωθεί στο ευρωπαϊκό θεσμικό επίπεδο με τις Οδηγίες 2002/91 και 2010/31 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και την ενσωμάτωση συστημάτων ΑΠΕ σε κτίρια και 2006/32 για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες της ΕΕ, πρόσφατα δε και στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο με την ψήφιση των Νόμων 3661/2008 (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2002/91) και 3855/2010 (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2002/91), τον Νόμο 3851/2010 για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τη θέσπιση συγκεκριμένων υποχρεωτικών παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας για το κτιριακό δυναμικό και τις εγκαταστάσεις του δημόσιου τομέα (ΚΥΑ Δ6/Β/14826/17-6-2008) και την έγκριση του Κανονισμού Ενεργειακής Αποδοτικότητας των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ). Στο Ελληνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση που καταρτίστηκε στο πλαίσιο της Οδηγίας 2006/32 αναφέρεται ο Ολοκληρωμένος Ενεργειακός Σχεδιασμός των Δήμων ως ένα από τα μέτρα που μπορούν να συνεισφέρουν καταλυτικά στην εξοικονόμηση ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Ο ολοκληρωμένος ενεργειακός σχεδιασμός αφορά όλους τους τομείς κατανάλωσης ενός δήμου (κτίρια, κοινόχρηστοι χώροι, οδοφωτισμός, προμήθειες εξοπλισμού, ενεργειακή συμπεριφορά υπαλλήλων και δημοτών) και θεσπίζει συγκεκριμένους στόχους εξοικονόμησης με τις αντίστοιχες επεμβάσεις και δράσεις.

Ο ολοκληρωμένος ενεργειακός σχεδιασμός του Δήμου Σερρών Το 2009, ο Δήμος Σερρών αποφάσισε την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού για την εξοικονόμηση ενέργειας σε όλες τις δραστηριότητες του Δήμου, ο οποίος θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους, θα βελτιώσει τις

34 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

κτιριακές υποδομές του Δήμου εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα καλύτερες συνθήκες θερμικής και οπτικής άνεσης των χρηστών και θα συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων εξοικονόμησης ενέργειας που έχουν τεθεί από το ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο. Η μελέτη - ενεργειακός σχεδιασμός εκπονήθηκε από την εταιρεία συμβούλων - μελετητών ΕΠΤΑ ΕΠΕ και θα αποτελέσει τη βάση για τον ενεργειακό σχεδιασμό του Δήμου για τα επόμενα χρόνια καθορίζοντας τις ανάγκες σε παρεμβάσεις και τους δυνατούς τρόπους χρηματοδότησης αυτών. Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελείται από τέσσερις φάσεις: Έρευνα & Καταγραφή - Αξιολόγηση της υφιστάμενης ενεργειακής κατάστασης Aναλυτική καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης ενεργειακής κατάστασης του Δήμου (δημοτικά κτίρια, εγκαταστάσεις κοινόχρηστων / υπαίθριων χώρων και οδοφωτισμού, ειδικές εγκαταστάσεις, στόλος οχημάτων, προμήθειες, προφίλ της ενεργειακής συμπεριφοράς των δημοτών), η οποία βοήθησε στη δημιουργία μιας πλήρους εικόνας για τη συνολική εξέλιξη της κατανάλωσης ενέργειας στις Σέρρες, καθώς και στην υποβοήθηση του έργου του Ενεργειακού Υπευθύνου. Οι ενεργειακές καταναλώσεις κτιρίων, εγκαταστάσεων και οδοφωτισμού του Δήμου κατεγράφησαν και σε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (GIS). Εκπόνηση Μελετών Ενεργειακής Απόδοσης επιλεγμένων δημοτικών κτιρίων Aναλυτικές ενεργειακές επιθεωρήσεις και σύνταξη αντίστοιχων μελετών ενεργειακής απόδοσης και προσδιορισμού μέτρων βελτιστοποίησής της, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (ΚΕΝΑΚ), σε έξι (6) δημοτικά κτίρια που επιλέχτηκαν βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων (χρήση, επισκεψιμότητα, καταναλώσεις, κ.λπ.). Ολοκληρωμένος Ενεργειακός Σχεδιασμός Δήμου Σύνταξη μελέτης ενεργειακού σχεδιασμού του Δήμου που θα περιλαμβάνει το χρονικό και οικονομικό προγραμματισμό των αναγκαίων παρεμβάσεων και μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης ενέργειας. Τεχνικοοικονομική Ανάλυση των προτεινόμενων έργων - Διερεύνηση δυνατοτήτων χρηματοδότησής τους Μελέτη τεχνοοικονομικής ανάλυσης και προετοιμασία του φακέλου για τη χρηματοδότηση των επεμβάσεων και δράσεων που προτείνονται στα προηγούμενα μέρη για την εξοικονόμηση ενέργειας και την εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ. Λόγω του μεγάλου αριθμού κτιρίων των οποίων την ευθύνη έχει ο Δήμος και της παλαιότητας των περισσότερων υπάρχει μεγάλο περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, όπως επιβεβαι-

2 Εικ.1 Δημαρχείο Σερρών. Εικ. 2 Διάταξη προτεινόμενου συστήματος Φωτοβολταϊκών.

ώθηκε από την πρώτη και δεύτερη φάση του σχεδιασμού. Μόνο από τις μελέτες ενεργειακής απόδοσης των έξι κτιρίων του Δήμου που εκπονήθηκαν (Δημαρχείο, Α’ ΚΑΠΗ, κτίρια ΔΕΕΚ και ΔΕΠΚΑ, Κλειστό Κολυμβητήριο Αγίων Αναργύρων και Κλειστό Γυμναστήριο Ομονοίας) υπολογίστηκε ότι ετησίως μπορούν να εξοικονομηθούν 1.342 MWh πρωτογενούς ενέργειας με αντίστοιχη μείωση του ετήσιου κόστους ενέργειας της τάξης των 115.000 ευρώ. Σημειώνεται ότι η υλοποίηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων θα επιτρέ-

ψει την πιστοποίηση των συγκεκριμένων κτιρίων (ενεργειακή κλάση Β’), σύμφωνα με τον ισχύοντα ΚΕΝΑΚ.

Ο ρόλος των συστημάτων ΑΠΕ Εκτός από τις παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας (αναβάθμιση κελύφους, συστημάτων θέρμανσης / ψύξης / ζεστού νερού χρήσης, φωτισμού και εξοπλισμού) μελετήθηκε εκτενώς η δυνατότητα χρήσης ΑΠΕ. Στις μελέτες που εκπονήθηκαν προτάθηκε η εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή ζε-

Solar collector

To Taps Controller Tank

Boiler

Εικ. 3 Διάγραμμα συστήματος ηλιακής θέρμανσης Ζεστού Νερού Χρήσης. Εικ. 4 Κλειστό Κολυμβητήριο Αγίων Αναργύρων.

Εικ. 5 Κλειστό Γυμναστήριο Ομονοίας.

στού νερού χρήσης. Για τη μεν πρώτη περίπτωση, προτάθηκε η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πινάκων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, της οποίας η πώληση στο δίκτυο της ΔΕΗ μπορεί να αποφέρει οικονομικό όφελος στο Δήμο Σερρών, για τη δε δεύτερη περίπτωση, προτάθηκε η εγκατάσταση θερμικών ηλιακών συστημάτων για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης ως μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας στο Κλειστό Γυμναστήριο και το Κλειστό Κολυμβητήριο της πόλης.

Δημαρχείο Σερρών Η πρόταση για εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ενέργειας στην οροφή του δημαρχείου (Εικ. 1) εντάσσεται ως επιδεικτικό έργο στην συνολική πρόταση για την ενεργειακή στρατηγική του Δήμου. Η ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο κτίριο του δημαρχείου εκτός από το οικονομικό όφελος που μπορεί να προσφέρει, μπορεί να λειτουργήσει πιλοτικά για την προώθηση των ΑΠΕ σε κτίρια κατοικιών της πόλης αλλά και να καλλιεργήσει μια οικολογική συνείδηση στους πολίτες του Δήμου. Η εγκατεστημένη ισχύς του σταθμού (Εικ. 2) με βάση το διαθέσιμο εμβαδόν της βέλτιστης θέσης, από πλευράς σκίασης, της οροφής υπολο-

36 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Cold water feed Pump

γίστηκε σε 16KWp με μέση ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 20,3 MWh.

Κλειστό Κολυμβητήριο Αγίων Αναργύρων Για την αναβάθμιση του συστήματος παραγωγής ζεστού νερού για την κολυμβητική δεξαμενή ή για χρήση στα ντους του κολυμβητηρίου προτείνεται η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών συνολικής επιφάνειας 400m² μαζί με τον απαραίτητο ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό (Εικ. 3). Πιο συγκεκριμένα οι συλλέκτες θα τοποθετηθούν στην οροφή του κολυμβητηρίου (Εικ. 4) ή σε παρακείμενο ανοιχτό χώρο με τον κατάλληλο προσανατολισμό και κλίση. Θα προδιαγραφούν για αντοχή στις χαλαζοπτώσεις και στα θερμικά σοκ, και θα επιτρέπουν την μέγιστη απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας. Θα διαθέτουν στην κατώτερη πλευρά σύστημα αφυδάτωσης που εξαφανίζει την υγρασία, δίχως να δημιουργεί ρεύματα αέρα τα οποία προκαλούν θερμικές απώλειες. Από την μειωμένη χρήση του συμβατικού συστήματος θέρμανσης νερού εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν ετησίως 664 MWh θερμικής ενέργειας.

Κλειστό Γυμναστήριο Ομόνοιας Για την αναβάθμιση του συστήματος κεντρικής θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού χρήσης προτείνεται η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών συνολικής επιφάνειας 30 m² μαζί με τον απαραίτητο ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό. Πιο συγκεκριμένα οι συλλέκτες θα τοποθετηθούν στην οροφή του χώρου των αποδυτηρίων με τον κατάλληλο προσανατολισμό και κλίση (Εικ. 5). Θα προδιαγραφούν για αντοχή στις χαλαζοπτώσεις και στα θερμικά σοκ, και θα επιτρέπουν την μέγιστη απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας. Θα διαθέτουν στην κατώτερη πλευρά σύστημα αφυδάτωσης που εξαφανίζει την υγρασία, δίχως να δημιουργεί ρεύματα αέρα τα οποία προκαλούν θερμικές απώλειες. Από την μειωμένη χρήση του συμβατικού συστήματος θέρμανσης εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν ετησίως 66 MWh θερμικής ενέργειας.

Σχολικά κτίρια Στα πλαίσια των πολιτικών προώθησης των τεχνολογιών ΑΠΕ και της εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ σε κτίρια του δημόσιου τομέα, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης κα-

λούνται να αξιοποιήσουν το μεγάλο κτιριακό δυναμικό τους με πολλαπλά οφέλη: • Οικονομικό όφελος από την εξοικονόμηση ενέργειας (π.χ. εφαρμογές ηλιακών συστημάτων ή γεωθερμίας) ή την παραγωγή και πώληση ενέργειας (π.χ. φωτοβολταϊκά). • Περιβαλλοντικό όφελος από τη μείωση των ρύπων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε τοπικό επίπεδο. • Ενίσχυση πράσινου προφίλ του ΟΤΑ. • Ενημέρωση / εκπαίδευση / ευαισθητοποίηση των πολιτών για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και τεχνολογιών ΑΠΕ. • Τόνωση αντίστοιχης τοπικής αγοράς και υπηρεσιών εγκατάστασης και συντήρησης. Για να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, στο Δήμο Σερρών προτάθηκε η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε αριθμό σχολικών κτιρίων με κύριο όφελος την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς πώληση στο δίκτυο της ΔΕΗ και, πλέον του οικονομικού, την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των παιδιών της πόλης για τις τεχνολογίες ΑΠΕ. Συνολικά, προτείνεται να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά συστήματα ισχύος 165 KWp με μέση ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 209 MWh. Για την επιλογή των κτιρίων που θα εγκατασταθούν τα συστήματα, έγινε προκα-

ταρκτικός έλεγχος ώστε να αποκλειστούν σχολικές μονάδες που στεγάζονται σε καταστήματα ή ενοικιαζόμενους χώρους, διατηρητέα κτίρια, κτίρια μικρού εμβαδού και κτίρια με ακατάλληλο προσανατολισμό, κατασκευή στέγης ή έντονη σκίαση από παράπλευρα κτίρια ή γεωγραφικά χαρακτηριστικά. Μετά τον έλεγχο, από ένα σύνολο εξήντα εννιά (69) σχολικών κτιρίων, ως υποψήφια για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων κρίθηκαν δεκαπέντε (15) σχολικά κτίρια - συγκροτήματα: ένα (1) Νηπιαγωγείο, οκτώ (8) Δημοτικά και έξι (6) Γυμνάσια - Λύκεια. Σημειώνεται ότι για τον καθορισμό του μεγέθους του συστήματος που μπορεί να εγκατασταθεί ανά κτίριο - συγκρότημα, το αντίστοιχο κόστος εγκατάστασης και το αναμενόμενο όφελος, εκκρεμεί η εκπόνηση αναλυτικών τεχνικοοικονομικών μελετών.

Βιοκλιματική κατοικία μηδενικών εκπομπών ρύπων Ίων Σταυρόπουλος Αρχιτέκτων

Το κτίριο που παρουσιάζεται σε αυτό το άρθρο, σχεδιάστηκε στo πλαίσιo του διεθνούς συνεδρίου ECOWEEK 2010, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 2010, στο εργαστήρι “αειφόρος κατοικία” που υποστήριξε το τμήμα της Διεύθυνσης Οικιστικής Πολιτικής και Κατοικίας του ΥΠΕΚΑ. Στόχος ήταν να σχεδιαστεί μια βιοκλιματική κατοικία μηδενικών εκπομπών ρύπων σε ένα υπάρχον οικόπεδο της Αρτέμιδας (Λούτσα).

38 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Το οικόπεδο βρίσκεται επί του παραθαλάσσιου μετώπου της πόλης της Αρτέμιδος με νοτιοανατολικό προσανατολισμό, έχει εμβαδό 170 τετραγωνικά μέτρα και συντελεστή δόμησης = 1. Η κατοικία που σχεδιάστηκε στεγάζει μια τετραμελή οικογένεια και διαθέτει υπόγειο 95 τ.μ., ισόγειο 95 τ.μ. και όροφο 70 τ.μ. με ημιυπαίθριο χώρο 23 τ.μ. Πραγματοποιήθηκε εξάντληση της εκμετάλλευσης του οικοπέδου. Οι χώροι διημέρευσης (καθιστικό, τραπεζαρία, κουζίνα) τοποθετήθηκαν στον όροφο για καλύτερη θέα προς τον ανοιχτό ορίζοντα και τη θάλασσα, αλλά και για την εξασφάλιση ιδιωτικότητας από την κίνηση του πεζόδρομου. Το κτήριο τοποθετήθηκε στο ανώτερο υψομετρικό σημείο του οικοπέδου, ώστε ο κήπος του ισογείου όπου βρίσκονται τα υπνοδωμάτια να διαφοροποιηθεί από το επίπεδο του πεζόδρομου. Η κάθοδος του Ι.Χ. με ράμπα προς τον υπόγειο χώρο στάθμευσης, γίνεται από το χαμηλότερο υψομετρικό σημείο του οικοπέδου. Η κατοικία αναπτύχθηκε σε πτέρυγα κατά μήκος του άξονα ανατολής - δύσης ώστε να μεγιστοποιηθεί η έκθεσή της στο νότο. Όλοι οι χώροι κύριας χρήσης στράφηκαν προς το νότο και διαθέτουν μεγάλα ανοίγματα, ενώ οι βοηθητικοί, τοποθετήθηκαν στο βορά και διαθέτουν μικρότερα ανοίγματα.

Βιοκλιματική λειτουργία του κτιρίου Το χειμώνα, τα μεγάλα ανοίγματα των χώ-

ρων κυρίας χρήσης προς το νότο επιτρέπουν τη διείσδυση της ηλιακής ακτινοβολίας σε βάθος, με άμεσα ηλιακά θερμικά οφέλη. Η κατασκευή τοίχων μάζας Trombe - Michel σε επιλεγμένα σημεία του νότιου εξωτερικού κελύφους της κατοικίας, προσδίδουν πρόσθετα θερμικά κέρδη. Οι χώροι βοηθητικής χρήσης που τοποθετήθηκαν στον βορρά, λειτουργούν σαν ζώνη ανάσχεσης των ψυχρών ρευμάτων αέρα, ενώ τα ανοίγματα στους χώρους αυτούς περιορίστηκαν στα ελάχιστα απαραίτητα. Τα φυλλοβόλα φυτά που τοποθετούνται στο νότιο κήπο και την πέργκολα του ορόφου, γυμνά από το φύλλωμά τους το χειμώνα, επιτρέπουν την έκθεση της κατοικίας στο ηλιακό φως. Το καλοκαίρι, τα νότια κουφώματα προστατεύονται με οριζόντιες περσίδες. Ο βαθύς ημιυπαίθριος χώρος στην ανατολική πλευρά της κατοικίας που εξυπηρετεί τους χώρους διημέρευσης και που σκιάζεται με τέντα, εξασφαλίζει ηλιοπροστασία κατά τις πρωινές ώρες του καλοκαιριού. Πρόσθετη σκίαση στις τοιχοποιίες της κατοικίας προσφέρουν με το φύλλωμά τους τα δένδρα και τα φυτά της πέργολας. Οι τοίχοι Trombe - Michel, σκιάζονται με διατάξεις από κατακόρυφες τέντες, ενώ τα υαλοστάσια στην εξωτερική πλευρά τους μένουν ανοιχτά με απλούς μηχανισμούς ανάκλισης. Διαμόρφωση αιολικής καμινάδας πάνω από τον κορφιά της στέγης εξυπηρετεί το δροσισμό του ορόφου, λόγω

αερισμού από φυσικό ελκυσμό. Στο ισόγειο, διάταξη από αντικριστούς φεγγίτες πάνω από τα πρέκια των εσωτερικών θυρών των χώρων, επιτρέπουν τον διαμπερή αερισμό αξιοποιώντας τους επικρατούντες ανέμους της περιοχής (μελτέμια). Επικουρικά λειτουργούν και ανεμιστήρες οροφής. Όσον αφορά στα υλικά, οι εξωτερικές τοιχοποιίες που είναι φέρουσες, αποτελούνται από τούβλα πάχους 50 εκ. στο υπόγειο και στο ισόγειο ενώ στον όροφο έχουν πάχος 30εκ. με εξωτερική μόνωση τύπου φελιζόλ. Η αψιδωτή οροφή του υπογείου είναι καλουπωτή, επίσης από τούβλα. Η επιλογή αυτού του υλικού έγινε λόγω του μικρού αποτυπώματος άνθρακα που το χαρακτηρίζει. Η οροφή του ισογείου και η στέγη είναι φέρουσες κατασκευές από ξύλο, υλικό που δεσμεύει άνθρακα. Έτσι, η κατασκευή έχει πολύ μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα από μια συμβατική κατασκευή με μπετόν αρμέ. Σε υπόγεια δεξαμενή, συλλέγονται αφενός όμβρια ύδατα και αφετέρου γκρίζα νερά (από τις αποχετεύσεις των νιπτήρων, λουτήρων και πλυντηρίων). Τα νερά αυτά, επεξεργασμένα, επαναχρησιμοποιούνται στα καζανάκια των λεκανών αλλά και στο πότισμα. Το ενεργητικό σύστημα περιλαμβάνει, ηλιακούς συλλέκτες συνολικής επιφάνειας 12 τ.μ. τοποθετημένους στη στέγη υπό κλίση 15°, Φ/Β σύστημα με πανέλα μέσης

απόδοσης 15% συνολικής επιφάνειας 25 τ.μ., βοηθητικό λέβητα πετρελαίου για κεντρική θέρμανση, εναλλάκτη θερμότητας για την συμπλήρωση της ενέργειας του λέβητα με ηλιακή θερμική ενέργεια, δεξαμενή χωρητικότητας 200 λίτρων για την αποθήκευση ζεστού νερού χρήσης και ψύκτη απορρόφησης για τον δροσισμό επιλεγμένων περιοχών της κατοικίας. Με βάση την εγκατάσταση των παθητικών και των ενεργητικών συστημάτων εκτιμά-

ται ότι οι ανάγκες σε ζεστό νερό καλύπτονται 100% από την ηλιακή ενέργεια. Επίσης εκτιμάται ότι οι ανάγκες της κεντρικής θέρμανσης καλύπτονται κατά 85% από την ηλιακή ενέργεια και κατά 15% από καύση πετρελαίου. Μια καλά μονωμένη κατοικία, όπως στην προκειμένη περίπτωση, χρειάζεται περίπου 30 kWh/έτος/τ.μ. για κεντρική θέρμανση. Συνεπώς η ενέργεια του πετρελαίου ισούται με: 180 τ.μ. * 30 kWh/έτος/τ.μ * 15% = 810 kWh/έτος.

40 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Για την παραγωγή 1 kWh από καύση πετρελαίου εκπέμπεται 0,700 kg CΟ2, ενώ η παραγωγή 1 kWh από ένα Φ/Β σύστημα εξοικονομεί 1,100 kg CO2 που εκπέμπεται από τη ΔΕΗ. Επομένως, λοιπόν, για την αντιστάθμιση των εκπομπών του CΟ2 από την καύση του πετρελαίου χρειάζεται να παραχθούν 810 kWh/έτος * 0,700/ 1,100=515 kWh/έτος από το Φ/Β σύστημα. Επιπροσθέτως για τις ανάγκες μιας τετραμελούς οικογένειας σε ηλεκτρισμό

για φωτισμό, μαγείρεμα αλλά και κλιματισμό, απαιτούνται περίπου 3.500 kWh/ έτος. Άρα, συνολικά χρειάζεται να παράγουμε περίπου μια τιμή της τάξεως των 4.000 kWh/ έτος ηλεκτρισμού από Φ/Β. Λαμβάνοντας υπόψη ότι 1 kW Φ/Β συστήματος παράγει περίπου 1.200 kWh/ έτος στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, χρειαζόμαστε περίπου 4.000/1.200 kW = 3,30 kW από Φ/Β. Για μια μέση απόδοση Φ/Β συστήματος

χρειαζόμαστε περίπου 7 τ.μ./kW. Συνεπώς. απαιτείται η εγκατάσταση 3,30 kW * 7 τ.μ./kW = 23,10 τ.μ. Φ/Β πανέλων. Συμπερασματικά, λοιπόν, τα παθητικά και ενεργητικά ηλιακά συστήματα που ενσωματώνονται στην πρόταση αντισταθμίζουν πλήρως ως προς την εκπομπή CO2 τα συμβατικά καύσιμα που χρησιμοποιούνται ως συμπληρωματική πηγή ενέργειας και παρέχουν ενεργειακή αυτονομία στην κατοικία.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Σταυρόπουλος Ίων Μπαστούνη Αδριανή Pelayo Rebecca Αντωνίου Εύη Aρχιτέκτονες ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ευθυμιάδης Απόστολος Mηχανολόγος µηχανικός ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ - ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΕΣ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ Μωραϊτης Κων/νος Αρχ. Καθηγητής ΕΜΠ Παπανδρέου Βασίλης Αρχ. Μηχ. Ξενάκης Μενέλαος Αρχ. Μηχ. Κολίρη Μυρτώ Αρχ. Μηχ. Ευθυμιάδης Απόστολος Η/Μ Μηχ Μαντάς Δημήτριος Η/Μ Μηχ. Μαλτέζος Γρηγόρης Μηχ. Γκύλλης Γιάννης Χημ. Μηχ. Παπαχριστόπουλος Κων/νος Αρχ. Μηχ.

ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΥΠΕΚΑ / ΔΟΠΚ / Γ’ Τμήμα

Εικ. 1 Άποψη νοτιοανατολική. Εικ. 2 Άποψη βορειοδυτική. Εικ. 3 Άποψη βορειοανατολική. Εικ. 4 Άποψη βορεια. Εικ. 5 Όψη ανατολική. Εικ. 6 Όψη νότια. Εικ. 7 Όψη βόρεια. Εικ. 8 Τομή ΑΑ. Εικ. 9 Κάτοψη Α’ ορόφου. Εικ. 10 Κάτοψη ισογείου. Εικ. 11 Κάτοψη υπογείου. Εικ. 12 Κάτοψη στεγών.

Μαρκοπούλου Σοφία Αρχ. Μηχ. Δ/ντρια ΔΟΠΚ Αλεξάντερ Λώρεν Γραφίστρια Ανδρεαδάκης Ανδρέας Μηχ. ΤΕΙ Κοσμόγλου Φούλη Αρχ. Μηχ. Μπαρκούρας Ηλίας Αρχ. Μηχ. Μόμτσιου Κατερίνα Αρχ. Μηχ. Ναούμ Μάγδα Πολ. Μηχ. Παπαδοπούλου Μαρίκα Αρχ. Μηχ. Παπαδάκη Καλλιόπη Αρχ. Μηχ. ΥΠΕΚΑ / ΔΕΕΑΠ

Κάθετα αστικά καλλιεργήσιμα εδάφη Ελευθέριος Ι. Πισκιτζής Αρχιτέκτων Μηχ. U.W.C, M.Arch.,M.B.A Chartered Architect RIBA, AIA, RIAC, SARA,ALA,AIAA, ASLA, υπ. διδάκτωρ ΕΜΠ Mέλος της διεθνούς ένωσης ερευνητών ενεργειακού σχεδιασμού - EDRA email:eparchilab@hotmail.com

Επειδή οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονται, η ατμοσφαιρική ποιότητα μειώνεται και η παγκόσμια προσφορά τροφίμων ελαττώνεται, οι εναλλακτικές μέθοδοι καλλιέργειας θα διαδραματίσουν πολύ ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά την αστική διαβίωση στο μέλλον.

Δεδομένου ότι η διαθεσιμότητα των τροφίμων, του νερού και των πόρων ενέργειας γίνεται όλο και μικρότερη λόγω της επιρροής από την αλλαγή κλίματος, θα κριθεί επιτακτικό να παραχθούν τοπικά πόροι τροφίμων και τα άτομα, οι οικογένειες και οι κοινότητες να γίνουν αυτάρκεις στη διαχείριση των τροφίμων, στη διαχείριση απόβλητων και στην ενέργεια. Οι εσωτερικοί κάθετοι κήποι και τα αγροκτήματα χρησιμοποιούν την ελάχιστη έκταση, έναντι της παραδοσιακής καλλιέργειας, χρησιμοποιώντας αποτελεσματικά το χώρο και ταυτόχρονα βελτιώνοντας την ατμοσφαιρική ποιότητα και παρέχοντας όχι μόνο μόνωση στις δομές, αλλά και φρέσκα τρόφιμα. Ένα ιδανικό αστικό κάθετο αγροτικό σύστημα θα καλύψει τις ανάγκες τροφίμων των ατόμων, των οικογενειών ή των μικρών κοινοτήτων. Τα κάθετα αγροκτήματα μπορούν να είναι είτε μια συλλογή εγκαταστάσεων που αυξάνονται οριζόντια σε ένα κάθετο σύστημα είτε κυριολεκτικά κάθετα στην επιφάνεια των τοίχων. Τα συστήματα συλλογής βροχής θα μεταδίδουν το νερό άμεσα στο χώμα ή στις εγκαταστάσεις και θα βελτιώνονται συνεχώς, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την κατανάλωση και να μεγιστοποιήσουν την αποδοτικότητα του νερού και της ενεργειακής χρήσης του. Οι εγκαταστάσεις θα τοποθετηθούν ιδανικά στο παθητικό φως του ήλιου, επιπλέον όμως θα υπάρξουν και άλλες επιλογές φωτισμού. Τα συστήματα μπορούν επίσης να περιλάβουν στοιχεία για τη διαχείριση εγχώριων αποβλήτων και του γκρίζου νερού και να εξυπηρετήσουν μια διπλή λειτουργία, τόσο της προσφοράς τροφίμων, αλλά και της διήθησης αποβλήτων. Ένα επαληθεύσιμο και λειτουργικό σύστημα θα μπορούσε να παρέχει μια μακροπρόθεσμη λύση για τους μεμονωμένους χρήστες στις αυξανόμενες τιμές τροφίμων και παράλληλα λόγω της ύπαρξής του θα μπορούσε να μειωθεί το χρησιμοποιήσιμο καλλιεργήσιμο έδαφος. Τα παραδοσιακά καλλιεργήσιμα εδάφη είναι σε μια κατάσταση δυσμενή λόγω της συνεχόμενης καταστροφής, λόγω των ξηρασιών, των πλημμυρών, των παρασίτων και άλλων καταστρεπτικών στοιχείων που δημιουργούνται από την παγκόσμια αλλαγή του κλίματος. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός πλησιάζει γρήγορα τα 10 δισεκατομμύρια, δε θα υπάρξει πλέον ικανοποιητικό καλλιεργήσιμο έδαφος για να παρέχει τα τρόφιμα σε όλα αυτά τα άτομα. Τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρουν ότι το 1970 υπήρξε ένα στρέμμα του καλλιεργήσιμου εδάφους ανά άτομο, αυτό μειώθηκε στο μισό στρέμμα το 2000 και υπολογίζεται να φθάσει στο στρέμμα του ενός τρίτου μέχρι το έτος 2050. Το 70% του συνολικά διαθέσιμου φρέσκου νερού χρησιμοποιούνται αυτήν την περίοδο για την άρδευση, που το καθιστά άχρηστο για μετέπειτα κατανάλωση, αφού μολύνεται από τα

42 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα ή μια από το σύνολο των ενδεχομένως επικίνδυνων χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές συγκομιδές. Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια άνοδος σε ζήτηση για τα παραγόμενα τοπικής προέλευσης φρούτα και λαχανικά και μια αύξηση στα αστικά προγράμματα καλλιέργειας, συμπεριλαμβανομένων των κοινοτικών κήπων. Εμφανίζεται δηλαδή πρόοδος προς ένα νέο παράδειγμα στη γεωργία, αλλά κάτι τέτοιο απαιτεί πρόσθετη εκπαίδευση, έρευνα συστημάτων και εφαρμογή τους. Καθώς η καλλιέργεια κινείται από τα παραδοσιακά καλλιεργήσιμα εδάφη προς τις αστικές περιοχές, τα καλλιεργήσιμα εδάφη που έχουν υποστεί βλάβη από τη μονοκαλλιέργεια, τις σκληρές χημικές ουσίες και την κατάχρηση θα αναζωογονηθούν και θα επιστραφούν σε ένα φυσικότερο οικολογικό κράτος. Προκειμένου να αποφευχθεί η μείωση του διαθέσιμου φρέσκου νερού, το νερό βροχής συλλαμβάνεται μέσα στη δομή, καθώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εκ νέου για την κάλυψη των αναγκών άρδευσης των εσωτερικών συστημάτων καλλιέργειας. Επιπλέον, τα κάθετα αγροκτήματα θα μειώσουν την παραγωγή εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου με τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας σε ανάπτυξη. Τα αστικά κάθετα αγροκτήματα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε μικρή κλίμακα στα σπίτια, τα σχολεία ή τα εστιατόρια, προσφέροντας φρέσκα φρούτα και λαχανικά για την άμεση κατανάλωση και το μαγείρεμα. Η σύγχρονη ζωή έχει οδηγήσει σε μια αχαλίνωτη αύξηση της παχυσαρκίας και σε άλλα προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης. Τα κάθετα αγροκτήματα θα μπορούσαν να παρέχουν τοπικά, φρέσκα, μη επεξεργασμένα τρόφιμα σε έναν πληθυσμό, όπως σε εκείνους που ζουν σε χαμηλού εισοδήματος κοινότητες. Φρέσκες, οι οργανικές τροφές είναι συχνά δαπανηρές και μη προσιτές σε αυτές τις κοινότητες. Η δυνατότητα πρόσβασης σε μανάβικα βιολογικής καλλιέργειας ή φρέσκων τροφίμων είναι συχνά μειωμένη σε χαμηλού εισοδήματος κοινότητες, στις οποίες οι οικογένειες αναγκάζονται να κάνουν χρήση χαμηλής ποιότητας επεξεργασμένων τρόφιμων που προσφέρονται σε εστιατόρια γρήγορου φαγητού. Οι εσωτερικοί κάθετοι κήποι θα παράσχουν, επίσης, βελτιωμένη ατμοσφαιρική ποιότητα και θα χρησιμεύσουν ως θερμικά εμπόδια / μονωτές. Επειδή τα εσωτερικά κάθετα αγροκτήματα θα βασίζονται στο παθητικό φως του ήλιου, θα είναι ορατά και στους ενοίκους, αλλά και στον εξωτερικό κόσμο, έχοντας ως αποτέλεσμα τον εξωραϊσμό (“beautification”) του αστικού περιβάλλοντος. Τα αντιληπτά πλεονεκτήματα ενός κάθετα προσανατολισμένου συστή-

ματος περιλαμβάνουν την αποδοτική χρήση της έκτασης, την αρδευτική ικανότητα επανάχρησης των εγκαταστάσεων και τη μέγιστη δυνατότητα πρόσβασης στο παθητικό φως του ήλιου μέσω των παραθύρων (ικανών να χρησιμοποιήσουν την ολότητα του παραθύρου). Οι αισθητικές ιδιότητες είναι, επίσης, μια σημαντική εκτίμηση.

44 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

Δεδομένου ότι αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της γρήγορης πληθυσμιακής αύξησης, την αλλαγή κλίματος και την ελάττωση των πόρων, είναι σαφές ότι πρέπει να βρούμε εναλλακτικές πηγές τροφίμων, νερού και ενέργειας για να ικανοποιήσουμε τις παγκόσμιες, συνεχώς αναπτυσσόμενες, απαιτήσεις για αυτές τις ανάγκες. Εγκαθιστώντας γεωργικά συστήματα στα κτήρια πόλεων και πολυώροφων κτιρίων, λέει ο Dr. Dickson Despommier, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, στο τελευταίο του βιβλίο (THE VERTICAL FARM: Feeding the World in the 21st Century), θα άλλαζε ραγδαία ο τρόπος παραγωγής των φρούτων, των λαχανικών, των πουλερικών και των ψαριών και θα ανακουφίζονταν ο πληθυσμός από τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε αυτήν την περίοδο. Τα κάθετα αγροκτήματα θα μας επιτρέψουν: να αυξηθούν τα τρόφιμα 24 ώρες την ημέρα, 365 μέρες το χρόνο, να προστατεύσουμε τις συγκομιδές από τον απρόβλεπτο και επιβλαβή καιρό, να επαναχρησιμοποιηθεί το νερό που συλλέγεται από το εσωτερικό κέλυφος των κτιρίων, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας στις τοπικές κοινότητες, να αποκλειστεί η χρήση των φυτοφαρμάκων, των λιπασμάτων, ή των ζιζανιοκτόνων, να μειωθεί δραστικά η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, να αποτραπεί η απώλεια συγκομιδών, λόγω ασθένειας ή παρασίτων, να σταματήσει η γεωργική απορροή. O καθηγητής Dicson Despommie, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Eric Ellingsen, έχει συζητήσει την κατασκευή του πρώτου παγκόσμιου κάθετου αγροκτήματος σε μορφή πυραμίδας (που παραπέμπει στη διατροφική πυραμίδα) και τα κάθετα προγράμματα καλλιέργειας είναι ήδη υπό εξέταση σε μερικές αμερικανικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Newark στο New Jersey και του Illinois στο Chicago. Το πρόβλημα, αναφέρει ο καθηγητής, είναι ότι το έτος 2050 σχεδόν το 80% πληθυσμού της γης θα κατοικεί στα αστικά κέντρα. Εφαρμόζοντας τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις στις σύγχρονες δημογραφικές αναλύσεις, ο ανθρώπινος πληθυσμός θα αυξηθεί κατά 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους κατά τη διάρκεια του μεσοδιαστήματος που μεσολαβεί μέχρι το 2050. Κατ’ εκτίμηση, 109 εκτάρια του νέου εδάφους (περίπου 20% περισσότερο έδαφος από την συνολική έκταση της Βραζιλίας) θα απαιτηθεί για την παραγωγή επαρκών τροφίμων για τη σίτιση του παγκόσμιου πληθυσμού, εάν οι παραδοσιακές πρακτικές καλλιέργειας συνεχιστούν, όπως χρησιμοποιούνται σήμερα. Οι αρχιτέκτονες Guillaume Letschert, Dorian Bernards και Myriam Cesaroni προτείνουν τον πύργο Montparnasse, μια ρηξικέλευθη πρόταση για την κατασκευή κάθετων αγροκτημάτων στον αστικό ιστό του Παρισιού. Πάνω σε υψηλά κτίρια, υπάρχοντα ή νέα, προσαρμόζουν σχεδιαστικά πράσινα παράσιτα, τα οποία ενσωματώνονται στα κελύφη των κτιρίων και αναπτύσσονται κάθετα. Τα παράσιτα αυτά σε σπειροειδή διάταξη εισβάλουν στο εσωτερικό του κτιρίου και καταλαμβάνουν τόση έκταση, όση κρίνεται απαραίτητη να χρησιμοποιηθεί, λόγω του ηλιακού παθητικού φωτισμού. Το αστικό αγρόκτημα αυξάνεται κάθε-

τα ως μια συνεχής δημόσια υποδομή στην περιοχή, όπου η παροχή νερού, δίκτυα αγοράς τροφίμων και τα δημόσια μέσα μεταφοράς ενώνονται με τις αστικές συνήθειες των κατοίκων της περιοχής επέμβασης. Το αστικό συγκρότημα λειτουργεί ως καταλύτης στο βιώσιμο τρόπο ζωής των κατοίκων, ενσωματώνοντας σε αυτό κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, ο αρχιτέκτων Jung Min Nam κοντά στην High Line προτείνει την κατασκευή ενός υψηλού κτιρίου, στο οποίο θα περιλαμβάνονται γραφεία, διαμερίσματα κατοικιών, αλλά και κάθετα αγροκτήματα που θα αναπτύσσονται στους ορόφους του κτιρίου. Η πρόταση προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον ηλιακό φωτισμό για την καρποφορία των αγροκτημάτων σε κάθε επίπεδο και την επανάχρηση του βρόχινου νερού. Υιοθετεί την έννοια μιας αγροτικής plaza, όπου οι πεζοί και οι ένοικοι έρχονται σε επαφή με το αστικό αγρόκτημα, αλλά και η πρόταση στο σύνολό της ενσωματώνεται στον αστικό ιστό του Μανχάταν και προσδίδει μια διαφορετική έννοια της γειτονιάς. Εξυπηρετεί έναν νέο αστικό χώρο, όπου οι άνθρωποι συλλέγουν, επικοινωνούν, ψωνίζουν και παράγουν τρόφιμα. Θα αποτελεί ένα νέο αστικό προορισμό και ένα δείγμα αστικής βιώσιμης διαβίωσης και θα λειτουργήσει ως εργαλείο για κοινωνική αλλαγή, βιώσιμο τρόπο κατανάλωσης, διανομής και παραγωγής τροφίμων. Η πρόταση αυτή προσπαθεί να αναδιαμορφώσει τον αστικό τρόπο ζωής ως αρχιτεκτονικό μανιφέστο και να προβάλει τον τρόπο, με τον οποίο η αστική ζωή στο μέλλον θα έχει αντίκτυπο στις πόλεις μας. Το αρχιτεκτονικό γραφείο SOM προτείνει τον πύργο διαβίωσης / Living tower. Μια παρόμοια πρόταση για την ανάπτυξη ενός υψηλού κτιρίου με την εγκατάσταση αγροκτημάτων σε κάθε όροφο, ενσωματώνοντας στο κέλυφος του κτιρίου και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ανεμογεννήτριες, σε μια προσπάθεια αυτονομίας της όλης κατασκευής. O αρχιτέκτονας Βlake Kurasek προτείνει έναν πλωτό κυλινδρικό ουρανοξύστη, ο οποίος θα λειτουργεί ως μια αυτόνομη κάθετη αγροτική μονάδα στο Illinois του Chicago. Στο άρθρο του “Επαναπροσδιορίζοντας την Κάθετη Φάρμα” αναφέρει ότι οι ραγδαίες αλλαγές στην παγκόσμια ιστορία έρχονται με αλλαγές που συντελούνται σε μικρή κλίμακα. Από micro σε macro επίπεδο, από τα αρωματικά φυτά που καλλιεργούμε στα παράθυρα των κτι-

ρίων, στα λαχανικά των πράσινων ταρατσών και στα περιβόλια των ακαλύπτων, μέχρι την μετατροπή ολόκληρων ορόφων σε αγροκτήματα και την κατασκευή νέων κάθετων αγροτικών μονάδων. Αυτή τη στιγμή, σε όλο τον κόσμο, πάνω από το 80% του εδάφους που είναι κατάλληλο για τις συγκομιδές, είναι σε χρήση (πηγές: FAO και NASA). Ιστορικά, περίπου στο 15% αυτού έχουν τοποθετηθεί απόβλητα, λόγω των φτωχών πρακτικών διαχείρισης. Τι μπορεί να γίνει για να αποφευχθεί αυτή η επικείμενη καταστροφή; Μια

την οριζόντια καλλιέργεια. Σύμφωνα με τον καθηγητή, χρειάστηκαν 10.000 χρόνια για να εκμεταλλευτούμε τις οριζόντιες καλλιέργειες και να μετατραπούν από εύφορα εδάφη σε ερήμους. Μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, εξελιχθήκαμε σε ένα αστικό είδος, στο οποίο 60% του ανθρώπινου πληθυσμού ζει τώρα κάθετα στις πόλεις. Αυτό σημαίνει ότι, για την πλειοψηφία του πληθυσμού, οι άνθρωποι ζουν σε υψηλά κτίρια των μεγαλουπόλεων, όμως δεν έχουμε ενσωματώσει σε αυτές εγκαταστάσεις παραγωγής τροφίμων.

πιθανή λύση, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι τα κάθετα αγροκτήματα. Αυτό που είναι νέο είναι η επείγουσα ανάγκη λήψης αποφάσεων σε παγκόσμια κλίμακα και σε συλλογικό επίπεδο πάνω σε αυτή την τεχνολογία, για την επαρκή σίτιση άλλων 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Μια εξ ολοκλήρου νέα προσέγγιση στην εσωτερική καλλιέργεια πρέπει να εφευρεθεί, υιοθετώντας υπάρχουσες, αλλά και υπό έρευνα τεχνολογίες. Το κάθετο αγρόκτημα πρέπει να είναι αποδοτικό (φτηνό για να κατασκευαστεί και ασφαλές για να λειτουργήσει). Τα κάθετα αγροκτήματα στο προσεχές μέλλον θα τοποθετηθούν στην καρδιά των αστικών κέντρων. Εάν εφαρμοστούν επιτυχώς, θα προσφέρουν την υπόσχεση μιας αστικής ανανέωσης, της βιώσιμης παραγωγής μιας ασφαλούς και ποικίλης προσφοράς τροφίμων (καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου παραγωγή συγκομιδής) και της ενδεχόμενης επαναφοράς των οικοσυστημάτων που έχουν θυσιαστεί για

Εικ. 1,2 Προοπτικές απόψεις της πρότασης του Jung Min Nam στο Manhattan. Εικ. 3 Προοπτική άποψη της Πυραμίδας των Despommie & Ellingsen. Εικ. 4 Η πλωτή κάθετη αγροτική μονάδα του Βlake Kurasek. Εικ. 5 Προοπτικές απόψεις και μακέτα της πρότασης του Ζabeel Park για κάθετα αγροκτήματα σε ουρανοξύστη στο Dubai. Εικ. 6 Προοπτικές απόψεις του Living Tower από SOM architects.

Βιβλιογραφία 1. Dickson D. Despommier, The Vertical Farm: Feeding the World in the 21st Century, Thomas Dunne Books, 2010 2. Books LLC (Editor), Farms: Vertical Farming, 2010 3. Frederic P. Miller, Agnes F. Vandome, John McBrewster, Arcology, Alphascript Publishing,2009

Φυσικός τεχνητός φωτισμός εκθεσιακών χώρων & μουσείων Δρ. Γεώργιος Φατσέας Αρχιτέκτονας ΕΜΠ, Μsc, PhD, UNIVERSITY COLLEGE LONDON

Για ευρύτερους οικολογικούς λόγους απαιτείται η ενσωμάτωση της αειφορικότητας στο σχεδιασμό των κατασκευών, με την επιλογή κατάλληλων υλικών και την εξοικονόμηση ενέργειας για τη συλλογή, επεξεργασία και οικοδόμησή τους, καθώς και τη δημιουργία χώρων, που να είναι ικανοί, με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση ενέργειας, να παρέχουν ποιοτική διαβίωση. Η κατάλληλη διαμόρφωση του κελύφους και του εσωτερικού ενός εκθεσιακού χώρου (μόνιμου είτε περιοδικού) ορίζει άμεσα τη σχέση του Φυσικού με τον Τεχνητό φωτισμό (Φ/Τ-Φ). Η σχέση αυτή είναι δυναμική και κάνει αδύνατη την καταγραφή και παρουσίαση βέλτιστων διατάξεων. Επίσης, η πιθανότητα ουσιαστικής χρησιμοποίησης του Φ/Τ-Φ τόσο σε υπάρχοντα όσο και σε νέα κτίρια αυξάνει την ποικιλία των σημαντικών παραμέτρων, που κατά περίσταση οδηγούν στην πλέον αποδεκτή λύση. Στο πλαίσιο της ευρύτερης εξοικονόμησης ενέργειας στα δημόσια κτίρια με τη χρήση νέων τεχνολογιών αλλά και με στόχο την παροχή βέλτιστων συνθηκών φυσικού / τεχνητού φωτισμού το ενδιαφέρον εστιάζεται στην παρουσίαση βασικών παραμέτρων του συστήματος που αποτελείται από τα παρακάτω μέλη: Φυσικό / τεχνητό φως, Έκθεμα, Εκθεσιακός χώρος / μουσείο

Ορισμοί

Εικ. 1,2,3,4 Φάση Α, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, 2004 (Βίκυ Σέμου, Αρχιτεκτων Έκθεσης Κα Λένα Κατσανίκα). Εικ. 5,6 Φάση Β, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, 2010 (Κική Κελεσίδου και Σταματίνα Μαγκλάρα, Αρχιτεκτων Έκθεσης Κα Αγνή Τζάκου).

46 ΦΩΤΙΣΜΟΣ

Το Μουσείο ορίζεται ως χώρος συνάντησης τόσο του εξειδικευμένου κοινού όσο και του απλού επισκέπτη με σκοπό την αξιολόγηση και διερεύνηση των χαρακτηριστικών ιδιοτήτων των εκθεμάτων. Εκτός της εκπαιδευτικής του διάστασης το εργαλείο αυτό μετάδοσης γνώσης είναι ταυτόχρονα και χώρος συνεύρεσης, κοινωνικής επαφής και πολιτιστικής ανταλλαγής. Ένα Σύγχρονο Μουσείο Τέχνης έχει επίσης ως κύρια αποστολή τη δημιουργία “εργαστηρίου” αναζήτησης μέσων έκφρασης των καλλιτεχνών και την οργάνωση του τρόπου αλληλοεπίδρασης των δημιουργιών τους με το κοινό. Τέλος, ίσως το πιο δύσκολο έργο ενός Σύγχρονου Μουσείου Τέχνης είναι να αντεπεξέλθει στα μέσα και στους τρόπους έκφρασης της Τέχνης του “Αύριο”. Τα Εκθέματα, λόγω της καλλιτεχνικής αξίας, αποτελούν υπερτοπικό πόλο έλξης και πολιτικής / πολιτιστικής αναφοράς (τέχνη, αρχιτεκτονική). Εκτός από την παρουσίαση του πρωτότυπου υπάρχουν τις περισσότερες φορές “installations” με σύγχρονα πολυμέσα (multimedia) που αναζητούν την άμεση αλληλοεπίδραση (interaction) από τοπικούς και υπερτοπικούς αποδέκτες (real and virtual visitors, real and virtual museum tours). Το Φως ως φυσικό φαινόμενο (Φυσικό Φως) με τις συγκεκριμένες ιδιότητες του γεωγραφικού πλάτους και του μικροκλίματος (Τεχνητό Φως) με το συνδυασμό φωτιστικής πηγής ανακλαστήρα, εκπέμπεται από τον ουράνιο θόλο / φωτιστικό προς (και περιβάλλει είτε εμπεριέχεται) την τοποθεσία το κτίσμα και τα εκθέματα. Παράλληλα το Φως σαν νοηματική αναφορά εκπέμπεται από τα εκθέματα προς το χώρο που τα περιβάλλει τόσο σε τοπικό όσο και σε υπερτοπικό

επίπεδο. Το Μουσείο, τα Εκθέματα και το Φως (Φυσικό και Τεχνητό) οφείλεται να αντιμετωπίζονται σαν αδιαίρετο σύνολο. Φως - Συντήρηση εκθεμάτων Είναι σημαντική η ανάδειξη αλλά και η συντήρηση των ευαίσθητων εκθεμάτων από την UV ακτινοβολία (του φυσικού και του τεχνητού φωτισμού) και την θερμότητα (ακτινοβολία IR) με κατάλληλα φίλτρα τόσο στα ανοίγματα όσο και στα φωτιστικά σώματα. Ισχύουν τα πρότυπα της IESNA και του CIBSE (Lighting Guide No8), όπως και της CIE1. Φως - Φωτιστικά / Συστήματα Ελέγχου Τα φωτιστικά οφείλουν να καλύπτουν θέματα “ασφαλείας”, “χρήσης” και “ανάδειξης”, ενώ τα επίπεδα φωτισμού και η διανομή φωτισμού να ακολουθούν τα διεθνή και ευρωπαϊκά standards. Τα φωτιστικά σώματα να είναι υψηλών προδιαγραφών με UV/IR filters, όταν απαιτείται. Ιδιαίτερα τα εξωτερικά θα είναι υψηλής αντοχής σε βαριά χρήση (inox, aluminium, safety glass) και βανδαλισμούς (20-25 Joule κρούση) και γενικό δείκτη προστασίας ΙΡ65 (τα ενδοδαπέδια με IP67) και να υπακούουν σε υψηλές προδιαγραφές π.χ., BSI, CE, EN60598, VDE, IMQ κ.λπ. Οι λαμπτήρες να είναι υψηλής απόδοσης (halogen, fluorescent, metal halide, sodium vapour) για εξοικονόμηση ενέργειας και εύκολη συντήρηση. Προτείνονται σύγχρονα συστήματα ελέγχου με δυνατότητα απορρόφησης τεχνολογικών εξελίξεων (Instabus EIB) και σύνδεση με το κεντρικό BMS για τη δημιουργία προγραμματισμένων σεναρίων και τοπικού και συνολικού χειρισμού μέσω ΗΥ.

Η Ομάδα Μελέτης Ο αρχιτέκτονας, ο επιμελητής της συλλογής του μουσείου (curator, ρόλο που παίζει συνήθως ο διευθυντής του μουσείου), και ο σύμβουλος φωτισμού είναι συναρμόδιοι για τη βέλτιστη παροχή “ποιοτικού” χώρου για τη μετάδοση γνώσης, ανάδειξης και προστασίας του αρχιτεκτονήματος και των εκθεμάτων, και στην παροχή περιβάλλοντος υψηλών προδιαγραφών για κοινωνική συνεύρεση. Οι μέχρι τώρα αναλυτικές και αποσπασματικές μέθοδοι πρόβλεψης περιβαλλοντικών ιδιοτήτων του κτιριακού / πολεοδομικού χώρου, που έχουν αναπτυχθεί, έχουν απομονώσει και αποδομήσει τις πολυεπίπεδες παραμέτρους, που συνιστούν την “αρχιτεκτονική δημιουργία”. Έτσι, αυτή έχει μετατραπεί σε απλή συλλογή και άθροιση στοιχείων, που εισηγούνται ειδικοί, από τους οποίους απουσιάζει η συνολική τους εποπτεία. Τόσο στις σχολές όσο και στον επαγγελματικό χώρο, που αφορά την κατασκευή, οι μελετητές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της επικοινωνίας ανάμεσα σε διαφορετικές ειδικότητες, που αφορούν ανεξάρτητες αλλά αλληλοσυνδεόμενες περιοχές γνώσης. Σε μια εποχή αυξανόμενης εξειδίκευσης, υπάρχει αναγνωρισμένη ανάγκη για την αλληλοσυσχέτηση αυτών των περιοχών γνώσης. Οι εκθεσιακοί χώροι και τα μουσεία δεν είναι απλά “καλές αποθήκες”, όπως αρκετοί ισχυρίζονται. Η καταστροφή ενός εκθέματος κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV, 320-400nm, ανεκτό όριο 75μW/lm) είναι δεδομένη από τη στιγμή που το έκθεμα βλέπει το φως (Φυσικό, Τεχνητό). Η προσπάθεια των παραπάνω μελετητών είναι η ελαχιστοποίηση αυτής

Πίνακας 1 Ωράριο

9:00 15:00

9:00 17:00

9:00 21:00

Φως Hμέρας %

100

97.8

88.5

75.2

της καταστροφής με την επιλογή των κατάλληλων φωτιστικών και λαμπτήρων, τη χρήση φίλτρων και τον έλεγχο του χρόνου έκθεσης των υλικών των φωτοευαίσθητων εκθεμάτων (χρωστικές ύλες, ύφασμα, χαρτί, ξύλο, οργανικά υλικά, βερνίκια, κόλλες, κερί κ.λπ.) για την ελαχιστοποίηση της φωτοχημικής αλλοίωσής τους. Τόσο όσον αφορά στον τεχνητό φωτισμό αλλά ακόμη περισσότερο στο φυσικό φωτισμό, η συνεργασία του αρχιτέκτονα και του επιμελητή της συλλογής με τον σύμβουλο φωτισμού είναι αρκετά σημαντική, από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, όπου οι αλλαγές είναι εφικτές και πιθανά προβλήματα αντιμετωπίζονται οικονομικότερα.

Φωτισμός Η παροχή κατάλληλων συνθηκών ακολουθούν αυτές, που συνήθως προδιαγράφονται από τον ΙCOM. Όσον αφορά το επιτρεπτό επίπεδο φωτισμού προτείνεται η αλλαγή της φιλοσοφίας του από απόλυτο μέγεθος σε μέγιστη χρονική διάρκεια έκθεσης. Αυτό επιτρέπει την παροχή υψηλότερων επιπέδων φωτισμού στον εσωτερικό χώρο από ό,τι συνήθως, αλλά για λιγότερο χρόνο. Θέματα, όπως η χωρική διανομή φωτισμού (spatial distribution), ο άμεσος - διάχυτος φωτισμός (directional

Measurement period

Πίνακας 2. Συχνότητα διαθέσιμης υπαίθριας απρόσκοπτης ολικής οριζόντιας φωτεινότητας (klx) ανάλογα με διαφορετικές συνθήκες νέφωσης κατά τη διάρκεια των περιόδων μέτρησης Sky Conditions

Clear

Cloudy Overcast

All skies

18/7/87 - 17/7/88 5000 lx limit

85% limit

100%

98%

86%

48klx

18klx

5klx

16klx

100%

99%

88%

96%

52klx

22klx

6klx

20klx

1/4/87 - 17/7/88 5000 lx limit

85% limit

The 5000lx limit is for DIFFUSE Horizontal illuminance, the quoted values are for GLOBAL nance. The 85% limit and the quoted values are for a Working Year 9:00 to 17:00 LCT, Monday to Friday.

- non directional), η ένταση (intensity), η μετάβαση και προσαρμογή (adaptation), η συντήρηση εκθεμάτων (conservation) και το χρώμα (CCT, colour rendering) είναι μερικές από τις περιοχές που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι ώρες λειτουργίας είναι σημαντικός παράγοντας τόσο για την ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου όσο και για την βέλτιστη χρήση του συν-

48 ΦΩΤΙΣΜΟΣ

δυασμού τεχνητού - φυσικού φωτισμού. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω τα ποσοστά ημέρας ανάλογα με το ωράριο (Αθήνα) (βλέπε πίνακα 1). Η ανάγκη για ακριβείς μεθόδους σχεδιασμού του φυσικού φωτισμού (ΦΦ) των κτιρίων, για λόγους υγείας, ασφαλείας και καλύτερης απόδοσης έχει αρχίσει σταδιακά να αναγνωρίζεται στην Ευρώπη. Στη χώρα μας η αφορμή δόθηκε κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης στη δεκαετία του 1970. Προς το τέλος αυτής της δεκαετίας δημιουργήθηκε η τάση για παθητικό ηλιακό σχεδιασμό, η ονομαζόμενη “βιοκλιματική αρχιτεκτονική” (σήμερα αποτελεί υποσύνολο της οικολογικής αρχιτεκτονικής). ‘Έτσι, πέρα από την εμπειρία, που αποκτήθηκε από εφαρμογές και έρευνα στον κτιριακό σχεδιασμό, η τάση αυτή βοήθησε στον επαναπροσδιορισμό της χρησιμότητας της συνεργασίας του κτιρίου με το άμεσο περιβάλλον του. Όμως το φυσικό φως και ιδιαίτερα ο ηλιασμός, θεωρήθηκε κυρίως σαν πηγή ενέργειας. Η σημασία της παροχής ενός εσωτερικού περιβάλλοντος, που θα ικανοποιούσε τόσο ενεργειακές όσο και ανάγκες ποιοτικού φυσικού φωτισμού (οπτική άνεση) και τα οφέλη από τη συνδυασμένη τους χρήση υποτιμήθηκαν και παρέμειναν ανεκμετάλλευτα. Η απλή αντικατάσταση των τεχνητών πηγών φωτισμού με φυσικές για τη στείρα εξοικονόμηση ενέργειας είναι λανθασμένη οικονομία. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως για τα πρώτα δέκα χρόνια λειτουργίας ενός νέου κτιρίου γραφείων, μόνο το 15% του συνολικού κόστους αφορά έξοδα λογαριασμών και συντήρησής του (κατανάλωση ενέργειας - επισκευές), ενώ το 85% είναι οι μισθοί του προσωπικού, που εργάζονται εκεί. Είναι λοιπόν άστοχο να μεριμνά κανείς για τη μείωση του 15% παρέχοντας ένα περιβάλλον, στο οποίο οι χρήστες του χώρου, που αντιπροσωπεύουν το 85% των εξόδων λειτουργίας, να μην αποδίδουν ανάλογα, αισθανόμενοι πως διαβιούν σε ένα χώρο με μειωμένα περιβαλλοντικά standards (βλέπε πίνακα 2). Oι λόγοι της απουσίας συνειδητής ενσωμάτωσης του φυσικού φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό έχουν πολλές διαστάσεις και είναι εκτός του ενδιαφέροντος αυτής της εισήγησης. Στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία μελέτη που να αφορά αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της χρήσης του Φυσικού Φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό με τις ανάλογες ποιοτικές (βελτίωση χώρων διαβίωσης και εργασίας, οικολογική διάσταση) και ποσοτικές (εξοικονόμηση καθώς και χρηστή διαχείριση ενέργειας) επιπτώσεις. Από τον γράφοντα, για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο έχει ολοκληρωθεί διετής (1987-1988) καταγραφή της υπάρχουσας ποσότητας και διανομής του φυσικού φωτός στον ουράνιο θόλο της Αθήνας και προτείνεται συγκεκριμένη μεθοδολογία μεταφοράς της δημιουργηθείσας “βάσης δεδομένων” στον κτιριακό σχεδιασμό για την καθιέρωση προτύπων φυσικού φωτισμού (daylight standards). Oι μετρήσεις αυτές γίνανε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και διήρκεσαν 22 μήνες (Οκτώβριος 1986 - Ιούλιος 1988), με εξάμηνη μελέτη πιλότο και περιλαμβάνουν 6.720 μετρήσεις global horizontal illuminance (lx) και 349.184 μετρήσεις sky luminance distribution (cd/m2) σε ημίωρη βάση 9:00-17:00 ημερησίως. Ο φυσικός φωτισμός προσφέρει δύο δυνατότητες: • Εξοικονόμηση ενέργειας με την ορθή συνύπαρξή του με τον τεχνητό φωτισμό και • Ψυχολογικά οφέλη στους χρήστες των εσωτερικών χώρων. Οι δύο αυτές δυνατότητες είναι άμεσα συνυφασμένες μια και ο φυσικός φωτισμός ανταποκρίνεται στο “ανθρώπινο κόστος” του φωτισμού. H ικανότητα του χρήστη, η παραγωγικότητά του και η αίσθηση πως εργάζεται κάτω από συνθήκες με υψηλά standards

έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα του φωτισμού του εσωτερικού χώρου και το βαθμό ελέγχου και ευελιξίας που ο τελευταίος παρέχει. Τα υπάρχοντα οικονομικά μοντέλα αδυνατούν να περιγράψουν και κατά συνέπεια να εκτιμήσουν με ακρίβεια τη χρήση του φυσικού φωτισμού στον κτιριακό σχεδιασμό, δηλαδή τη σχέση της παροχής ποιοτικά καλύτερου περιβάλλοντος εργασίας και της απόδοσης των εργαζομένων. Η εξέταση του προβλήματος του φυσικού φωτισμού των κτιρίων παρουσιάζει δύο αντιτιθέμενους παράγοντες. Από τη μία είναι αναγκαίο να υπάρχει αρκετό φως, ώστε οι χρήστες να βλέπουν άνετα το επίπεδο εργασίας χωρίς να καταπονούν την όρασή τους. Από την άλλη, θα πρέπει να αποφεύγεται το υπερβολικό φως, ιδιαίτερα αυτό που προέρχεται από πολύ μεγάλα ανοίγματα. Τέτοιου είδους διαμορφώσεις στις φωτιστικές επιφάνειες προκαλούν το φαινόμενο της θάμβωσης (discomfort, disability glare), τόσο από την έκθεση σε εκτεταμένα τμήματα του ουράνιου θόλου, όσο και από την έκθεση στην άμεση ηλιακή ακτινοβολία. Ειδικότερα, η τελευταία, και μάλιστα τους καλοκαιρινούς μήνες, κάνει ακόμα και αδύνατη την παρουσία σε θέσεις κοντά στις φωτιστικές επιφάνειες. Τα παραπάνω προβλήματα έχουν τελευταία ενταθεί τόσο, λόγω της αλόγιστης κατασκευής κτιρίων με πλήρη κάλυψη των όψεων από απροστάτευτα από τον ήλιο και το υπερβολικό φως υαλοπετάσματα (100% glazed and sealed buildings), όσο και λόγω της ευρέως διαδεδομένης χρήσης υπολογιστών σε όλους σχεδόν τους χώρους εργασίας, συνδιαλλαγών, εκπαίδευσης κ.λπ. Πρέπει λοιπόν να διερευνώνται κάθε φορά οι παράγοντες εκείνοι, που θα εξασφαλίσουν τόσο τα αναγκαία επίπεδα φυσικού φωτισμού (ποσότητα), όσο και την ικανοποιητική διανομή του χωρίς τα ανεπιθύμητα προβλήματα της άμεσης και της εξ αντανακλάσεως θάμβωσης (ποιότητα). Σε αντίθεση με τον φυσικό φωτισμό, ο τεχνητός φωτισμός παρέχει μερικά τη δυνατότητα εκ των υστέρων αλλαγών με σχετική ευκολία, ιδίως αν υπάρχει ανάλογη πρόβλεψη. Ο τεχνητός φωτισμός του εσωτερικού χώρου θα πρέπει να ικανοποιεί τρεις βασικές λειτουργίες. Να εξασφαλίζει την ασφάλεια των ατόμων, που τον χρησιμοποιούν, να διευκολύνει την απόδοση στην εκτέλεση του τμήματος εκείνου της εργασίας του, που εξαρτάται από την απρόσκοπτη χρήσης της όρασης τους και να βοηθά στη δημιουργία ενός κατάλληλου εσωτερικού περιβάλλοντος φωτισμού (ποσότητα, διανομή, κατεύθυνση και ποιότητα φωτός), ανάλογα με τη λειτουργία. Οι παραπάνω απαιτήσεις ισχύουν ανεξάρτητα από τη λειτουργία του κτιρίου και την επιλογή των συγκεκριμένων φωτιστικών σωμάτων. Είναι “λάθος” να θεωρείται πως υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος “ορθής” επιλογής ανά ειδική χρήση του χώρου και τις εγγενείς δυνατότητες του φωτιστικού σώματος. Δύο από τις πλέον συνήθεις λανθασμένες πρακτικές - συνταγές σαν καθοριστικά κριτήρια αξιολόγησης της ποιότητας του φωτιστικού αποτελέσματος, τα οποία μακράν πολύ απέχουν της πραγματικότητας είναι “ο καλός φωτισμός είναι ο ομοιόμορφος φωτισμός”, ενώ ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Η ποιότητα του φωτισμού εξαρτάται άμεσα από την ομαλή διανομή των contrast (άρα της ανομοιομορφίας) για την οργάνωση του χώρου και την αποκάλυψη και ανάδειξη της κε-

ντρικής ιδέας της αρχιτεκτονικής του δημιουργίας. “Ο τεχνητός φωτισμός πρέπει να φωτίζει όπως ο φυσικός φωτισμός” είναι ακόμη μια άστοχη συνταγή. Ο τεχνητός φωτισμός επιτελεί μια εντελώς διαφορετική λειτουργία από το φυσικό. Φωτίζοντας το χώρο τη νύχτα, μας δίνεται η δυνατότητα να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε ποιότητές του, που δεν διαφαίνονται την ημέρα. Τέλος, αυτό που κάθε μελετητής είναι προτιμότερο να μελετά και να επεξεργάζεται είναι το εκπεμπόμενο “φως” (τεχνητό και φυσικό) και την ενσωμάτωσή του στα κυρίαρχα αρχιτεκτονικά μέλη του χώρου και να μην αναλώνεται στον σχεδιασμό του φέροντος στοιχείου μίας “ακατέργαστης” φωτεινής πηγής. Με την αυξανόμενη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών σχεδόν σε όλες τις χρήσεις κτιρίων (γραφεία, μουσεία, σχολεία, τράπεζες, αναψυχή κ.λπ.) είναι περισσότερο αναγκαίο παρά ποτέ να περιορισθεί η άμεση (disability, discomfort glare) και η εξ ανακλάσεως θάμβωση (veiling reflections). H ενσωμάτωση του ΤΦ στο σχεδιασμό προϋποθέτει, πέρα από την ικανοποίηση των γενικών στόχων (ασφάλεια, απόδοση) και το σαφή προσδιορισμό των ειδικών. Θέματα όπως, προϋπολογισμός, ενεργειακή κατανάλωση, ποσότητα, modelling, ομοιομορφία ή μη, ανακλάσεις, χρώμα, χρωματική απόδοση, θάμβωση, CCT (correlated colour temperature), δείκτης χρωματικής απόδοσης φωτεινής πηγής (Ra8), contrast κ.λπ. καθορίζουν τα πλαίσια μέσα στα οποία κινούμενος κανείς δίνει τις προσωπικές του απαντήσεις. Το “φως”, χωρίς να είναι ορατό, κάνει ορατό τον κόσμο μας, αξίζει λοιπόν της προσοχής μας.

1 Τα πρότυπα της CIE είναι παρόμοια με της IESNA και CIBSE αλλά βρίσκονται σε final draft stage.

Βιβλιογραφία

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

Διάταξη οργάνων μέτρησης ολικού φωτισμού και κατανομής φωτεινότητας (Global illuminance and luminace distribution) Σχήμα 1: διάγραμμα οργάνων μέτρησης φυσικού φωτισμού, ελεγχόμενων από ηλεκτρονικό υπολογιστή: Ομάδα αισθητήρων (Sensory Group), Ομάδα ελέγχου (Control Group). Σχήμα 2: Σχέδια του οργάνου σάρωσης του ουράνιου ημισφαιρίου για την καταγραφή της διανομής της φωτεινότητας (cd/m2). • Μηχανισμός κίνησης αζιμουθίου. • Αρχή εμπρόσθιου καλύμματος. • Μηχανισμός κίνησης ύψους.

Σχήμα 1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

Πληρότητα τεύχους και σχεδίων μελέτης Kάθε διαγωνιζόμενος θα υποβάλει τεύχος με τίτλο “Tεχνική Περιγραφή Mελέτης Φυσικού και Tεχνητού φωτισμού καθώς και Σχέδια Φυσικού και Tεχνητού Φωτισμού που κατά την κρίση του θα είναι απαραίτητα για την παρουσίαση της μελέτης του η οποία θα ικανοποιεί τις EΣA2.

Φυσικός φωτισμός Xαρακτηριστικές τομές και κατόψεις με τις διατάξεις Σκιασμού για ηλιοπροστασία και των συστημάτων ελέγχου Φυσικού Φωτισμού όπου θα εμφανίζεται το ύψος και το αζιμούθιο του ηλίου στις ηλιακές ισημερίες (21 Mαρτίου, 23 Σεπτεμβρίου) και τα ηλιοστάσια (22 Iουνίου, 23 Δεκεμβρίου) και ώρες (9:00, ηλιακό μεσημέρι, 15:00) καθώς και οι θέσεις και το μέγεθος της μέτρησης των στιγμιαίων DF (δεν απαιτούνται ισοϋψή διαγράμματα DF (isolux or isoDF contours). Tα

Σχήμα 2

σχέδια θα είναι σε κλίμακα 1:50-1:100. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην μελέτης φυσικού φωτισμού ανάλογα του χρόνου λειτουργίας του κτιρίου. Mετρήσεις στιγμιαίων DF (μέσων και ελαχίστων) σε πρόπλασμα με τα σωστά γεωμετρικά χαρακτηριστικά, ανακλαστικότητες επιφανειών, διαπερατότητες υαλοστασίων καθώς και των συστημάτων ελέγχου ηλιασμού και φυσικού φωτισμού, στους βασικούς εσωτερικούς χώρους όπου θα ικανοποιούνται τα μεγέθη που προσδιορίζονται στον Πίνακα Eλαχίστων Aπαιτήσεων Eπιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Oμοιομορφίας και Στιγμιαίων DF. O έλεγχος στο πρόπλασμα θα γίνει στις ηλιακές ισημερίες (21 Mαρτίου, 23 Σεπτεμβρίου) και τα ηλιοστάσια (22 Iουνίου, 23 Δεκεμβρίου) και ώρες (9:00, ηλιακό μεσημέρι, 15:00). Tο αζιμούθιο και το ύψος του ηλίου τις ημέρες και ώρες που προαναφέρθηκαν για την Aθήνα έχουν τιμές σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα. Για τον προσδιορισμό της ποσοτικής συνεισφοράς του Φυσικού Φωτισμού (lux σε οριζόντιο ή κατακόρυφο επίπεδο) με βάση το μοντέλο Φυσικού Φωτισμού του

ουρανού της Aθήνας3. Για την ποιοτική καταγραφή της συνεισφοράς του Φυσικού φωτισμού ζητούνται φωτογραφήσεις από το πρόπλασμα των βασικών αιθουσών κατά τις παραπάνω ημέρες και ώρες.

Τεχνητός φωτισμός • Θέσεις φωτιστικών - τύπος φωτιστικών - είδος και ισχύ λαμπτήρων. • Tιμές επιπέδων φωτισμού κατά χώρο. • Xαρακτηρισμό περιοχών με ρυθμιζόμενο επίπεδο φωτισμού (dimming). • Θέση πιθανών αυτοματισμών και ορισμό προτεινόμενων “σκηνών” (scenes). • Tα σχέδια θα είναι σε κλίμακα 1:50-1:100. [2] EΣA: Ελάχιστες Συμβατικές Απαιτήσεις. [3] Fatseas G.N. , “A Study of Daylight Availability as an Aid to Natural Lighting Conscious Building Design in Greece”, PhD Thesis, University College London, June 1989

Φυσικός φωτισμός

Solar Time (hr)

ΔEK 23/12

MAP - ΣEΠ 21/3 - 23/9

IOYN 22/6

Ύψος Hλίου (deg)

09:00 / 12:00 / 15:00

16 / 28.5 / 16

35 / 50 / 35

50 / 75.5 / 50

Aζιμούθιο Hλίου (deg)

09:00 / 12:00 / 15:00

-42 / 0 / +42

-57.5 / 0 / +57.5

-82.5 / 0 / +82.5

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3

Προδιαγραφές φυσικού φωτισμού Στόχοι μελέτης φυσικού & τεχνητού φωτισμού H μελέτη φωτισμού (φυσικού και τεχνητού) θα πρέπει να εκπονηθεί σύμφωνα με τους αναφερόμενους Kανονισμούς και Πρότυπα καθώς και τις απαιτήσεις πληρότητας. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην μελέτη εσωτερικού και εξωτερικού, φυσικού φωτισμού, η οποία θα πρέπει να πληροί τα παρακάτω:

Εσωτερικός φωτισμός Ικανοποιητικό συνδυασμό Φυσικού / Τεχνητού φωτισμού με στόχο: • την υγιεινή παραμονή στους αντίστοιχους χώρους εργασίας με ελεγχόμενο ηλιασμό και με αποφυγή θαμβώσεων τόσο από το φυσικό όσο και από το τεχνητό φωτισμό. •την εξοικονόμηση ενέργειας για ευρύτερους οικολογικούς λόγους. • Την αποφυγή ομοιόμορφου φωτισμού και την δημιουργία ευχάριστου φωτιστικού περιβάλλοντος με λόγους κατανομής 1:3:10. Tο 1/1 εστιάζεται στην επιφάνεια εργασίας, το 1/3 στην άμεση περιοχή της

50 ΦΩΤΙΣΜΟΣ

και 1/10 στον γενικό φωτισμό του χώρου. Παροχή λειτουργικού φωτισμού ανάλογα με τη χρήση του χώρου όπως περιγράφεται στον Πίνακα Eλαχίστων Aπαιτήσεων Eπιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Oμοιομορφίας και Στιγμιαίων DF4. • Έλεγχο Hλιασμού των περιοχών μελέτης. • Παροχή φωτισμού Aσφαλείας σαν μέρος του Λειτουργικού φωτισμού (φωτιστικά του Λειτουργικού φωτισμού θα έχουν back-up παροχή και θα είναι συνδεδεμένα με H/Z) που θα λειτουργεί τόσο σε περίπτωση διακοπής της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος όσο και τις νυκτερινές ώρες όταν ο κύριος λειτουργικός φωτισμός θα είναι κλειστός. • Παροχή συστημάτων αυτοματισμού για τον πληρέστερο έλεγχο των κυκλωμάτων και τον ορισμό ανεξάρτητων “σκηνών” φωτισμού με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας.

Εξωτερικός φωτισμός • Λειτουργικός φωτισμός των περιοχών μελέτης και σήμανση στις κύριες εισόδους. • Φωτισμός ανάδειξης του κτιρίου. • Φωτισμός ασφαλείας σαν μέρος του λειτουργικού φωτισμού (φωτιστικά του λειτουργικού φωτισμού θα έχουν back-up παροχή και θα είναι συνδεδεμένα με

H/Z) που θα λειτουργεί τόσο σε περίπτωση διακοπής της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος όσο και τις νυκτερινές ώρες όταν ο κύριος λειτουργικός φωτισμός θα είναι κλειστός. • Παροχή συστημάτων αυτοματισμού για τον πληρέστερο έλεγχο των κυκλωμάτων και τον ορισμό ανεξάρτητων “σκηνών“ φωτισμού με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας.

[4] O ορισμός του Daylight factor (όπως χρησιμοποιείται διεθνώς) είναι το ποσοστό του ΦΦ που προσπίπτει στην υπό εξέταση επιφάνεια του εσωτερικού χώρου σε σχέση με το επίπεδο του ΦΦ που προσπίπτει σε οριζόντιο επίπεδο εξωτερικά με απρόσκοπτη θέα του ουράνιου ημισφαιρίου. H Διεθνής Eπιτροπή Φωτισμού (CIE) χρησιμοποιεί τον όρο αναφερόμενη μόνο στη περίπτωση του CIE standard νεφοσκεπούς ουρανού, (unobstracted standard CIE overcast sky). Έτσι αν έξω σε οριζόντιο επίπεδο λαμβάνονται 100 lx και ο DF της υπό εξέταση επιφάνειας είναι 1% σημαίνει πως η επιφάνεια δέχεται 1 lx. Στην Eλλάδα λόγω των επικρατουσών συνθηκών νέφωσης η έννοια daylight factor γίνεται χρήσιμη μόνο σαν “στιγμιαία” περιγραφή του φαινομένου αφού λόγω του ηλίου ή των νεφών η σχέση φωτισμός στο εσωτερικό - φωτισμός στη θέση αναφοράς έξω είναι δυναμική και όχι στατική όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, σε χώρες της βορείου Eυρώπης.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4

Προδιαγραφές τεχνητού φωτισμού Oι μελέτες, οι εργασίες, τα υλικά κύρια ή βοηθητικά, οι κάθε είδους συσκευές και μηχανήματα που περιλαμβάνονται στην κατηγορία αυτή, θα πληρούν τους κανονισμούς και θα είναι σύμφωνα με τα πρότυπα, ευρωπαϊκά, ελληνικά ή διεθνή, όπως αυτά ισχύουν, συμπληρωμένα ή και τροποποιημένα, κατά την εκτέλεση των αντίστοιχων μελετών και εργασιών σε ότι αφορά τόσο τις μεθόδους και τα μοντέλα πρόβλεψης όσο και τον τρόπο κατασκευής τους, τα πρωτογενή υλικά που τα συνιστούν, τις ιδιότητες, αποδόσεις, χαρακτηριστικά κ.λπ., καθώς και την ασφάλεια κατά την χρήση τους. Από τους κανονισμούς και τα πρότυπα αυτά, κυριότερα είναι τα ακόλουθα, με σειρά ισχύος σε περίπτωση αντιφάσεων, που θα καθορίζεται κατά περίπτωση από τον εργοδότη κατά την απόλυτη κρίση του: • Oι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί και τα Πρότυπα που έχουν καταστεί υποχρεωτικά, καθώς και οι αντίστοιχες Ευρωπαϊκές Οδηγίες. • Oι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί και τα Πρότυπα, των οποίων η εφαρμογή δεν έχει ακόμα καταστεί υποχρεωτική. • Oι Ελληνικοί Κανονισμοί, τα Πρότυπα καθώς και οι Οδηγίες EΛOT. • Oι Εθνικοί Κανονισμοί και τα Εθνικά Πρότυπα, όπως Γερμανικά (DIN, VDE, κ.λπ.), Βρετανικά (BS κ.λπ.), Γαλλικά (NF κ.λπ.), Ηνωμένων Πολιτειών (ASTM κ.λπ.), τα των λοιπών Κρατών Mελών της E.E. καθώς και τα Διεθνή (ISO κ.λπ.), ειδικότερα δε οι Κανονισμοί και τα Πρότυπα της χώρας προέλευσης του συγκεκριμένου προϊόντος, εάν δεν καλύπτονται από τα πιο πάνω αναφερόμενα. Ειδικότερα στην παρούσα κατηγορία ισχύει ο κανονισμός EN40.

Eσωτερικά φωτιστικά Tα φωτιστικά σώματα γενικής χρήσης θα είναι κατηγορίας I (Class I) κατά DIN 40100 (IEC 417) επίσης σύμφωνα με τους Ελληνικούς Κανονισμούς του EΛOT (60598.1, 60598.2.1 έως 60598.2.4) και τους Γερμανικούς VDE (0710-0712). Tα φωτιστικά εσωτερικού

χώρου θα είναι τουλάχιστον IP 20. Στις αίθουσες στις αποθήκες και σε όλους τους ευαίσθητους χώρους οι λαμπτήρες θα προστατεύονται με γυάλινο κάλυμμα ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος πτώσεως θραυσμάτων σε περίπτωση αστοχίας του λαμπτήρα. Tα στεγανά φωτιστικά εσωτερικών χώρων θα είναι τουλάχιστον IP 54. Τα ειδικά φωτιστικά εκθεσιακών χώρων να είναι υψηλών αισθητικών και κατασκευαστικών προδιαγραφών των παρακάτω τύπων. • Φωτιστικά εκθεσιακών χώρων επί ροηφόρων ραγών ράγας τριών κυκλωμάτων με δυνατότητα αυτόνομου on/off με ένδειξη ομαλής (led) λειτουργίας, dimming 1-100%, πλήρη αντιθαμβωτική προστασία, με δυνατότητα accessories όπως φίλτρα, framing και gobos, ισοκατανεμημένο το κέντρο βάρους για ομαλή σκόπευση και δυνατότητα κλειδώματος και στις δύο διευθύνσεις αζιμουθίου και ύψους. • Φωτιστικά εκθεσιακών χώρων ειδικού και γενικού φωτισμού (wall washers, spots). • Φωτιστικά ασφαλείας σήμανσης εξόδων κινδύνου. • Φωτιστικά οπτικών ινών προθηκών και εκθεμάτων υψηλής ευαισθησίας. Ο προβολέας των οπτικών ινών να έχει ειδικό λαμπτήρα οπτικών ινών 75-100W 12V με λείο κάτοπτρο σε μία μονάδα μέσης διάρκειας λειτουργίας 4000-6000 ώρες. Ο λαμπτήρας να έχει την δυνατότητα εστίασης στην περιοχής του polyconnector σε σταθερή βάση με δυνατότητα κλειδώματος της θέσης. Η τροφοδοσία να γίνεται από transformer 12V με ασφάλεια θερμικής προστασία 65°C. Η καλωδίωση θα έχει τουλάχιστον 4x1,5mm2 για το dimming μόνο του λαμπτήρα και όχι του ανεμιστήρα. Ο ανεμιστήρας θα είναι τύπου PAPST και σαν σύνολο ο προβολέας δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 20dB(A). Για την αντικατάσταση του λαμπτήρα θα υπάρχει ανοιγόμενο τμήμα με ασφάλεια προστασίας για την διακοπή της τροφοδοσίας. Ο polyconnector θα είναι τουλάχιστον διαμέτρου 28mm και οι υάλινες ίνες θα συνδέονται με ειδική κόλλα και δια απλής πιέσεως. Η κατανομή των ινών θα είναι randomized. Οι υάλινες ίνες διαμέτρου μικρότερης είτε ίσης με 50μ, και η ενεργός διάμετρος θα έχει διαστάσεις 3,0mm - 4,5mm. Το προστατευτικό των ινών θα είναι εύκα-

μπτό τύπου megolon αυτοσβυνώμενο και θα φέρει το F sign. Το ακροφύσιο θα είναι συμβατό με τα φωτιστικά που κατασκευάζονται από τον κατασκευαστή των προθηκών. Τα στεγανά φωτιστικά δαπέδου διάχυσης των οπτικών ινών θα είναι ανοξείδωτα IP44 με opal glass, είτε focus lens στενής δέσμης θα φέρουν φακό 11-35 μοιρών με τα ίδια υπόλοιπα χαρακτηριστικά.

Εξωτερικά φωτιστικά Tα φωτιστικά εξωτερικών χώρων καθώς και εκείνα που μπορεί να υπάρξει τυχαία επαφή με αγώγιμα στοιχεία θα είναι κατηγορίας II (Class II) κατά DIN 40100. Tα φωτιστικά εξωτερικών χώρων να είναι τουλάχιστον IP 65 και να έχουν αντοχή σε κρούση 20 Joules (πτώση 5kg από ύψος 4cm κατακόρυφα) και προστασία έναντι βανδαλισμών εφόσον τοποθετηθούν σε ύψος κάτω των 4m. Φωτιστικά εντός δαπέδων, κήπων μέσα σε ειδικά φρεάτια να έχουν προστασία τουλάχιστον IP 67 και αντοχή σε κρούση 20 Joules και ικανότητα αντοχής φορτίου από 1000kg έως και 5000kg.

Φωτιστικά ασφάλειας και σήμανσης Για την σήμανση των εξόδων κινδύνου και των οδεύσεων διαφυγής θα χρησιμοποιηθούν φωτιστικά σώματα υψηλής αισθητικά εμφανίσεως και αντίστοιχης ποιότητας με τον χαρακτήρα του κτιρίου. Tα φωτιστικά θα φέρουν είτε λαμπτήρες δύο φθορισμού (έναν 8W που θα τροφοδοτείται από το γενικό ηλεκτρικό δίκτυο και ένα 8W που θα τροφοδοτείται από το συγκρότημα επαναφορτιζόμενων συσσωρευτών που θα είναι ενσωματωμένο είτε στο φωτιστικό σώμα είτε σε κατάλληλη θέση πλησίον του) είτε λαμπτήρες LED. H αυτονομία του θα είναι 3 ώρες. Tα φωτιστικά θα είναι εφοδιασμένα με κατάλληλη ηλεκτρονική διάταξη που θα τους επιτρέπει να συνδεθούν με κεντρικό σύστημα ελέγχου λειτουργίας αυτόνομων φωτιστικών ασφαλείας και θα έχουν την δυνατότητα auto self-test σε προγραμματισμένα χρονικά διαστήματα. Ο φωτισμός ασφαλείας του εξωτερικού χώρου να ενσωματώνεται στον φωτισμό ανάδειξης και να μη δημιουργεί θάμβωση στις κάμερες επιτήρησης του χώρου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5

Πίνακας προδιαγραφών (Ελάχιστες Συμβατικές Απαιτήσεις) Επιπέδων Φωτισμού - Θάμβωσης - Ομοιομορφίας - Στιγμιαίων DF α/ α

Χώρος

Επίπεδο Φωτισμού lx

Θάμβωση Glare Index

Ομοιομορφία

Στιγμιαίος μέσος DF

Στιγμιαίος Ελάχιστος DF

Παρατηρήσεις

Αίθουσα Εκθέσεων

300

1:3:10

Dimmable, για ευαίσθητα εκθέματα 50lx ή 150lx σε κατακόρυφο επίπεδο

Αίθουσα Ομιλητών

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αμφιθέατρο

300

1:3:10

0,3

Στο επίπεδο εργασίας

Σχεδιαστήρια

500

1:3:10

Στο επίπεδο εργασίας. Οι τοίχοι 0,5 και 0,8 του φωτισμού του

Βιβλιοθήκη γενικά

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αναγνωστήρια, Πάγκοι, Καταλογράφηση

500

Βιβλιοστάσια

150 lx

Εργαστήριο προπλασμάτων

500

1:3

Στο επίπεδο εργασίας

Αίθουσα τελετών

300

1:3:10

0,3

Στο επίπεδο εργασίας

Γραφεία

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Παραμονή προσωπικού

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Χώρος διδασκαλίας

300

1:3:10

1,5

Στο επίπεδο εργασίας

Αίθριο

200

1:3:10

Έλεγχος σκιασμού

Στοά

300

1:3:10

Στους περιμετρικούς τοίχους κατακόρυφα

150

1:3

1 μέτρο από το δάπεδο

Χώροι κίνησης

200

1:3:10

0,6

1 μέτρο από το δάπεδο

Κατακόρυφα

Έλεγχος και βελτιστοποίηση κεντρικών συστημάτων ψύξης Αντώνιος Ν. Γαλανόπουλος Μηχανολόγος Μηχανικός ΤΕ Τεχνικό Γραφείο Ν. Χαζάπης & Συνεργάτες

Η στρατηγική της συστηματικής βελτιστοποίησης σε κάθε εγκατάσταση είναι να βρεθεί η βέλτιστη θερμοκρασία ψυχρού νερού από τους πύργους ψύξης ή η βέλτιστη παροχή ψυχρού αέρα στον συμπυκνωτή και η βέλτιστη θερμοκρασία προσαγωγής που θα οδηγήσει την ικανοποίηση των αναγκών σε ψύξη της εγκατάστασης με τη μικρότερη κατανάλωσης της ενέργειας.

Condenser water Condenser

High pressure side Expansion valve

Motor

Low pressure side Compressor

Evaporator

Chilled water Σχήμα 1. Σχηματικό Διάγραμμα υδρόψυκτου συστήματος.

Η αποδοτικότητα του ψύκτη και βέλτιστος έλεγχος

Ενεργειακή αποδοτικότητα του ψύκτη Η ενέργεια που καταναλώνει ένας ψύκτης χρησιμοποιείται για να μεταβάλλει τη πίεση του ψυκτικού μέσου, από χαμηλή (θερμοκρασία εξάτμισης) σε υψηλή (θερμοκρασία συμπύκνωσης) όπως διευκρινίζεται στο σχήμα 1. Οι θερμοκρασίες του συμπυκνωτή και του εξατμιστή καθορίζουν την πίεση και κατά συνέπεια την ενέργεια που απαιτείται ανά μονάδα ψυκτικού φορτίου (βλ. σχήμα 2).

52 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Pressure

Condensing

Differential pressure

Increasing COP

Evaporating

h4 Enthalpy

Σχήμα 2. Διάγραμμα Πίεσης - Ενθαλπίας ενός ιδανικού ψυκτικού κύκλου.

Πίνακας 1. Θεωρητικές βελτιώσεις του EER του ψύκτη αυξάνοντας τη θερμοκρασία του εξατμιστή και μειώνοντας τη θερμοκρασία του συμπυκνωτή. Ψυκτικό Μέσο

R134a

R12

R22

R502

R717

Θερμοκρασία συμπύκνωσης = 40 C Θερμοκρασία εξάτμισης = 0οC

4,336

4,486

4,453

3,978

4,802

Θερμοκρασία συμπύκνωσης = 38οC Θερμοκρασία εξάτμισης = 0οC

4,636

4,786

4,747

4,274

5,093

Θερμοκρασία συμπύκνωσης = 40οC Θερμοκρασία εξάτμισης = 2οC

4,616

4,773

4,728

4,234

5,106

Αύξηση EER ανά βαθμό μείωσης στη Θερμοκρασία συμπύκνωσης (%/Κ)

3,46

3,34

3,30

3,72

3,03

Αύξηση EER ανά βαθμό αύξησης στη Θερμοκρασία εξάτμισης (%/Κ)

3,23

3,20

3,09

3,22

3,17

Εξετάζοντας την απόδοση ενός ψύκτη (χωρίς υδραυλικές συνδέσεις), η θερμοκρασία συμπύκνωσης θα έπρεπε να είναι όσο το δυνατόν πιο χαμηλή και η θερμοκρασία εξάτμισης όσο το δυνατόν πιο υψηλή για να μειωθεί το μανομετρικό του ψυκτικού μέσου (lift) το οποίο σημαίνει μικρότερη κατανάλωση ενέργειας. Θεωρητικές βελτιώσεις του ψυκτικού βαθμού απόδοσης EER με αύξηση της θερμοκρασίας εξάτμισης μειώνοντας τη θερμοκρασία του συμπυκνωτή, για τυπικά ψυκτικά μέσα και υπό τυπικές συνθήκες

κλιματισμού, διευκρινίζονται στον πίνακα 1. Μείωση 1oC της θερμοκρασίας συμπύκνωσης ή αύξηση 1oC της θερμοκρασίας εξάτμισης μπορεί να αυξήσει τον βαθμό απόδοσης κατά 3%. Στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα επηρεάζεται από διάφορες απώλειες, και το κέρδος είναι σημαντικά μικρότερο από αυτό που υπολογίστηκε θεωρητικά. Κανονικά, ένα κέρδος της τάξεως του 1,5-2,5% αναμένεται μειώνοντας την θερμοκρασία συμπύκνωσης κατά 1oC ή αυξάνοντας την θερμοκρασία εξάτμισης κατά 1oC στην πράξη σε ψύκτες υπό συνήθεις συνθήκες κλιματισμού. Υπάρχει επίσης ένα κατώτατο όριο της θερμοκρασίας συμπύκνωσης για ψύκτες το οποίο διαφέρει ανάλογα με το σχεδιασμό. Η θερμοκρασία εξάτμισης πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο υψηλή, η οποία καθορίζεται από συγκεκριμένες απαιτήσεις και από της συνθήκες λειτουργίας των τερματικών μονάδων κλιματισμού. Το φορτίο ενός ψύκτη επηρεάζει την αποδοτικότητά του, λόγω της απόδοσης του συμπιεστή σε διαφορετικά φορτία. Γενικά, η απόδοση του ψύκτη, με ένα συμπιεστή στο ελάχιστο φορτίο είναι χαμηλότερη απ’ ότι στο μέγιστο, με τις ίδιες συνθήκες λειτουργίας του εξατμιστή και του συμπυκνωτή. Εντούτοις, για ένα τυπικό φυγοκεντρικό ψύκτη, αυτός ο κανόνας είναι διαφορετικός. Το γεγονός είναι ότι ένας φυγοκεντρικός ψύκτης συνήθως επιτυγχάνει το μέγιστο βαθμό απόδοσης (EER) όταν λειτουργεί μεταξύ 80-85% της φόρτισής του, το οποίο δείχνεται στο σχήμα 3.

Βέλτιστος έλεγχος μεγάλων ψυχροστασίων Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα ψυχροστάσια των κτιρίων αποτελούνται από τρία υποσυστήματα: τους ψύκτες, τους πύργους ψύξης και το σύστημα διανομής του ψυχρού νερού. Και τα τρία υποσυστήματα καταναλώνουν ενέργεια. Τα τρία πιο βασικά υποσυστήματα ενός ψυχροστασίου αλληλεπιδρούν και το γεγονός είναι ότι η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας σε ένα σύστημα κανονικά θα προκαλούσε αύξηση της κατανάλωσης στα άλλα συστήματα. Επιπλέον, η αύξηση της κατανάλωσης της ενέργειας σε ένα υποσύστημα κανονικά είναι διαφορετική από την μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας στα άλλα υποσυστήματα όταν οι συνθήκες λειτουργίας αλλάζουν. Επομένως, η συστηματική βελτιστοποίηση δεν είναι για να μειωθεί η κατανάλωση της ενέργειας σε ένα υποσύστημα αλλά σε ολόκληρο το ψυχροστάσιο. Το ψυχροστάσιο πρέπει να λειτουργεί ως μία ενιαία συντονισμένη διαδικασία. Η βα-

COP

At different working conditions

80-85%

Load

Σχήμα 3. Σχέσεις μεταξύ του ψυκτικού φορτίου και του EER του ψύκτη.

QLOAD Chilled water distribution system control and optimization

Wp,ch

Optimization of boundary between chiller and chilled water system Chilled sequencing control

Wchil Optimization of boundary between chiller and heat rejection system

Condenser heat rejection system control and optimization

Wcd

QLOAD Σχήμα 4. Πέντε κατηγορίες για βέλτιστο έλεγχο των κεντρικών συστημάτων ψύξης.

σική ιδέα της συστηματικής βελτιστοποίησης είναι η μείωση του ποσού της κατανάλωσης ισχύος από τα τρία υποσυστήματα ενώ καλύπτουν συγκεκριμένα απαιτούμενα ψυκτικά φορτία σε συγκεκριμένες εξωτερικές συνθήκες όπως διευκρινίζεται στην παρακάτω εξίσωση (1): (1) Όπου, Wtot : συνολική κατανάλωση ενέργειας ολόκληρου του ψυχροστασίου. Wp,ch: κατανάλωση ενέργειας των αντλιών ψυχρού νερού. Wchil : κατανάλωση ενέργειας

54 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

των ψυκτών. Wcd : κατανάλωση ενέργειας των πύργων ψύξης. Η κατανάλωση ενέργειας του κάθε υποσυστήματος καθορίζεται από το φορτίο και τις συνθήκες λειτουργίας. Αυτό σημαίνει ότι οι συνιστώσες στο δεξί μέρος της εξίσωσης (1) είναι οι λειτουργίες των φορτίων και οι συνθήκες λειτουργίας. Στην πράξη, μια παραπάνω δυσκολία είναι ότι η αποδοτικότητα των υποσυστημάτων (π.χ. οι λειτουργίες στην παραπάνω εξίσωση) μπορεί να αλλάξουν λόγω της γήρανσης, σκουπιδιών και πολλά άλλα. Επομένως, οι στόχοι ή τα στάδια για τη βελτιστοποίηση των συστημάτων ψύξης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία: • Προσδιορίζω το φορτίο και το σχετικό εξωτερικό περιβάλλον. • Προσδιορίζω ή ανανεώνω την αποδοτικότητα των υποσυστημάτων ψύξης. • Καθορίζω τις βέλτιστες ρυθμίσεις λειτουργίας του συστήματος συμπεριλαμβανομένων των υποσυστημάτων, τα οποία οδηγούν στην ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας ολόκληρου του ψυχροστασίου. • Ελέγχω το ψυχροστάσιο και τα υποσυστήματα στις καθορισμένες ρυθμίσεις λειτουργίας. Το δεύτερο βήμα είναι προαιρετικό στην πράξη. ενώ είναι ουσιαστικό όταν μας ανη-

Sea water supply

Condenser water return

Evaporator

ΔP

Condenser

Variable speed pump

Condenser water supply Heat Exchanger

Sea water return

Chiller

Controller Σχήμα 5. Υδρόψυκτο σύστημα απόρριψης θερμότητας θαλάσσης.

Οι διαδικασίες του βέλτιστου ελέγχου ενός κεντρικού ψυχροστασίου μπορεί να ομαδοποιηθεί σε πέντε κατηγορίες, όπως φαίνεται στο σχήμα 4, συμπεριλαμβανομένων του ελέγχου και της βελτιστοποίησης των τριών υποσυστημάτων (πύργοι ψύξης, ψύκτες και σύστημα διανομής ψυχρού νερού) και τη συστηματική βελτιστοποίηση μεταξύ των τριών υποσυστημάτων (π.χ. μεταξύ των ψυκτών και του συστήματος διανομής και μεταξύ των ψυκτών και των πύργων ψύξης). Οι βελτιστοποιήσεις των τριών υποσυστημάτων είναι τοπική βελτιστοποίηση. Οι προσπάθειες βελτιστοποιήσεων στη διανομή ελέγχου μεταξύ των τριών υποσυστημάτων εξετάζεται ως συστηματικές βελτιστοποιήσεις. Η συστηματική βελτιστοποίηση μεταξύ των ψυκτών και του συστήματος διανομής ψυχρού νερού είναι, στην πραγματικότητα, το βέλτιστο σημείο επαναρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής.

Βέλτιστος έλεγχος συστημάτων απόρριψης θερμότητας

Power consumption

Chiller + condenser fan Chiller

Optimal point

Condenser fan Air flow rate Σχήμα 6. Σύγκριση ηλεκτρικής κατανάλωσης με παροχή αέρα σε αερόψυκτο σύστημα.

συχεί η υποβάθμιση κάποιων τμημάτων του ψυχροστασίου ή των υποσυστημάτων. Σε πρακτικές εφαρμογές, ο ακριβής και αξιόπιστος προσδιορισμός του ψυκτικού φορτίου και της αποδοτικότητας των υποσυστημάτων είναι ο πιο δύσκολος στόχος. Σε μια συγκεκριμένη εγκατάσταση, η στρατηγική της συστηματικής βελτιστοποίησης είναι να βρεθεί η βέλτιστη θερμοκρασία ψυχρού νερού από τους πύργους ψύξης (υδρόψυκτα συστήματα) ή η βέλτιστη παροχή ψυχρού αέρα στον συμπυκνωτή (αερόψυκτα συστήματα) ή οι βέλτιστες στροφές αντλιών θαλάσσης (υδρόψυκτα συστήματα θαλάσσης) και η βέλτιστη θερμοκρασία προσαγωγής που θα οδηγήσει την ικανοποίηση των αναγκών σε ψύξη της εγκατάστασης με τη μικρότερη κατανάλωσης της ενέργειας. Αφού καθοριστούν τα βέλτιστα σημεία ρύθμισης, τότε ελέγχονται οι διάφορες μεταβλητές για να διατηρηθεί ολόκληρο το ψυχροστάσιο σε αυτά. Το σημαντικό γεγονός είναι ότι τα βέλτιστα σημεία ποικίλουν, λόγω των μεταβολών του ψυκτικού φορτίου και των συνθηκών λειτουργίας, όπως η εξωτερική θερμοκρασία αέρα και η θερμοκρασία θαλασσινού νερού αλλά και η υποβάθμιση της απόδοσης των υποσυστημάτων. Όλα αυτά κάνουν το συνεχή βέλτιστο έλεγχο μια δύσκολη εργασία.

Βελτιστοποίηση υδρόψυκτων συστημάτων θαλάσσης Παρόλο που τα υδρόψυκτα συστήματα χρησιμοποιούν το νερό της θάλασσας για να ψύξουν το νερό του συμπυκνωτή (βλ. σχήμα 5), η θερμοκρασία του νερού δεν μπορεί να ελεγχθεί. Η εξισορρόπηση μεταξύ της κατανάλωσης της ενέργειας των ψυκτών και των αντλιών πρέπει να βελτιστοποιηθεί δεδομένου ότι η υψηλή παροχή θαλάσσιου νερού μειώνει την κατανάλωση της ενέργειας μειώνοντας την θερμοκρασία προσαγωγής νερού στον συμπυκνωτή ενώ απαιτείται περισσότερη ισχύς αντλιών. Για να διευκολυνθεί η βελτιστοποίηση, αντλίες μεταβλητών στροφών τοποθετούνται στο σύστημα απόρριψης θερμότητας, παρέχοντας σημαντική δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας. Εντούτοις, έρευνες έχουν δείξει ότι αυτή η δυνατότητα των αντλιών μεταβλητών στροφών δεν έχει πραγματοποιηθεί πλήρως σε πολλά κτίρια. Για παράδειγμα, το κέρδος από την εξοικονόμηση ενέργειας συχνά αντισταθμίζεται από την αύξηση της κατανάλωσης από τους ψύκτες. Κατάλληλες στρατηγικές απευθείας ελέγχου είναι απαραίτητες για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας συστημάτων μεταβλητής παροχής προκειμένου πραγματικά να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας. Η σωστή επαναρύθμιση της διαφορικής πίεσης (set point - reset) του θαλάσσιου νερού μπορεί να αποφέρει πάνω από 10% εξοικονόμηση στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση του ψυχροστασίου, ενώ ένα 5% εξοικονόμηση αναμένεται από τις

Controller

Σχήμα 7. Έλεγχος της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής σε πύργο ψύξης.

Power consumption

Chiller + Cooling tower fan Chiller

Optimal point

Cooling tower fan Cooling tower supply water temperature Σχήμα 8. Σύγκριση ηλεκτρικής κατανάλωσης με τη θερμοκρασία προσαγωγής ψυχρού νερού σε σύστημα απόρριψης θερμότητας πύργου ψύξης.

περισσότερες περιπτώσεις που ερευνώνται (Wang and Burnett 2001). Βελτιστοποίηση αερόψυκτων συστημάτων Εκτός από τους ανεμιστήρες σταθερής ταχύτητας, πολλαπλοί ανεμιστήρες και ανεμιστήρες μεταβλητής παροχής τοποθετούνται για να ψύχουν τους αερόψυκτους συμπυκνωτές για να βελτιώσουν τη συνολική απόδοση του ψύκτη μεταβάλλοντας την παροχή του αέρα στα μερικά φορτία. Η παροχή του αέρα μέσω του συμπυκνωτή επηρεάζει την αποδοτικότητα του ψύκτη ενώ η εξωτερική θερμοκρασία του αέρα δεν είναι ελεγχόμενη. Η αύξηση της

56 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

παροχής (ταχύτητα του ανεμιστήρα) θα μειώσει τη θερμοκρασία συμπύκνωσης των ψυκτών και έτσι θα μειωθεί και η κατανάλωση της ενέργειάς των. Εντούτοις, την ίδια στιγμή, η αύξηση της παροχής του αέρα θα αυξήσει και την κατανάλωση ενέργειας των ανεμιστήρων του συμπυκνωτή. Το βέλτιστο σημείο ρύθμισης της ταχύτητας των ανεμιστήρων είναι εκείνο στο οποίο η συνολική κατανάλωση από τους ψύκτες και τους ανεμιστήρες του συμπυκνωτή είναι η ελάχιστη σε συγκεκριμένο φορτίο και εξωτερική θερμοκρασία του αέρα. Το σχήμα 6 περιγράφει τη σχέση μεταξύ της παροχής του αέρα και της κατανάλωσης ισχύος σε αερόψυκτα συστήματα με ανεμιστήρες μεταβλητών στροφών. Βελτιστοποίηση πύργων ψύξης Έλεγχος της θερμοκρασίας νερού εξόδου από τον πύργο ψύξης Για να ελαχιστοποιηθεί η ενεργειακή χρήση του ψύκτη, το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας του νερού προσαγωγής στο συμπυκνωτή (θερμοκρασία νερού εξόδου από τον πύργο ψύξης) πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο χαμηλή. Εντούτοις, ο έλεγχος του σημείου ρύθμισης πρέπει να είναι ακριβώς ή κάτω από την χα-

Control setting

Upper limit

Search range

+ΔΤ

-ΔΤ

Low limit

Search centre (near optimal)

Time Σχήμα 9. Σχηματικό του καθορισμένου εύρους έρευνας κοντά στις βέλτιστες ρυθμίσεις.

Power consumption

Chiller + Chiller water pumps Chiller

Optimal point

Chilled water pumps Supply chilled water temperature Σχήμα 10. Σύγκριση ηλεκτρικής κατανάλωσης με τη θερμοκρασία προσαγωγής ψυχρού νερού σε συστήματα μεταβλητής παροχής.

μηλότερη εφικτή θερμοκρασία από τους πύργους ψύξης σε συγκεκριμένη θερμοκρασία αέρα (υγρού βολβού) για να αποφευχθεί η σπατάλη ενέργειας από τους ανεμιστήρες προσπαθώντας να φτάσουν μια ανέφικτη τιμή. Όσο η διαφορά μεταξύ αυτών των θερμοκρασιών αυξάνεται, το κόστος λειτουργίας των ανεμιστήρων των πύργων ψύξης πέφτει και το κόστος λειτουργίας των αντλιών και των συμπιεστών αυξάνεται. Ο έλεγχος της ταχύτητας του ανεμιστήρα του πύργου ψύξης είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος διατήρησης της προκαθορισμένης θερμοκρασία εξόδου από τον πύργο ψύξης (όπως φαίνεται στο σχήμα 7). Σε κρύο καιρό ή μερικό φορτίο, μια βαλβίδα παράκαμψης του πύργου ψύξης μπορεί να μειώσει περαιτέρω την ψυκτική ικανότητα όταν ο ανεμιστήρας είναι στο χαμηλό όριο της ταχύτητας. Εκτός από την εφαρμογή ανεμιστήρων μεταβλητής ταχύτητας που μπορεί να αυξήσει την ενεργειακή απόδοση του πύργου ψύξης σε μερικό φορτίο, οι ανεμιστήρες του πύργου ψύξης μπορεί να είναι πολλαπλών ταχυτήτων (δύο ή τρεις) και φυγοκεντρικές μονάδες με μεταβλητή απόσταση πτερυγίων το οποίο μπορεί να παρέχει συνεχόμενη ρύθμιση.

Στόχοι της βελτιστοποίησης της θερμοκρασίας εξόδου από τον πύργο ψύξης Η ρύθμιση της θερμοκρασίας εξόδου από τον πύργο ψύξης είναι ένα σημαντικό κομμάτι της βελτιστοποίησης του ψύκτη. Μείωση της θερμοκρασίας εξόδου τείνει να ελαττώσει το λειτουργικό κόστος του ψύκτη αλλά αυξάνει τον όγκο εργασίας των ανεμιστήρων του πύργου ψύξης. Κάθε μείωση της θερμοκρασίας εξόδου κατά 1ο C μπορεί να μειώσει το λειτουργικό κόστος του συμπιεστή περίπου κατά 2,5%. Η βέλτιστη θερμοκρασία εξόδου από τον πύργο ψύξης είναι εκείνη στην οποία έχουμε το μικρότερο κόστος λειτουργίας ολόκληρου του εξοπλισμού, όπως είναι οι ψύκτες μαζί με τους ανεμιστήρες και τις αντλίες του πύργου ψύξης. Η σχέση μεταξύ της θερμοκρασίας εξόδου και της κατανάλωσης της ενέργειας φαίνεται στο σχήμα 8. Αυτή η βέλτιστη τιμή είναι αποτέλεσμα του φορτίου και των καιρικών συνθηκών (θερμοκρασία υγρού βολβού). Παραδοσιακά συστήματα ελέγχου συνήθως λειτουργούν σε μια σταθερή θερμοκρασία εξόδου στους 24οC ή υψηλότερη. Συστήματα ελέγχου βελτιστοποίησης θερμοκρασίας νερού εξόδου από τον πύργο ψύξης Τρεις στρατηγικές ελέγχου παρουσιάζονται παρακάτω: σταθερής θερμοκρασίας προσέγγισης (approach), στρατηγική ελέγχου κοντά στο βέλτιστο σημείο λειτουργίας και βέλτιστη στρατηγική ελέγχου. Η στρατηγική σταθερής θερμοκρασίας προσέγγισης (approach) μεταβάλλει την παροχή του αέρα στον πύργο ψύξης για να συντηρήσει μια σταθερή διαφορά θερμοκρασίας (ονομάζεται approach) μεταξύ της θερμοκρασίας εξόδου από τον πύργο ψύξης και της θερμοκρασίας υγρού βολβού εξωτερικού αέρα. Συνήθως χρησιμοποιείται η διαφορά θερμοκρασίας της μελέτης (π.χ για τις πιο πολλές περιπτώσεις 5οC ). Σ’ αυτή τη στρατηγική, η θερμοκρασία υγρού βολβού του εξωτερικού αέρα πρέπει συνέχεια να ελέγχεται για να οδηγεί το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας εξόδου. Σε πραγματικό χρόνο ελέγχου και λειτουργίας των πύργων ψύξης, η στρατηγική κοντά στο βέλτιστο σημείο λειτουργίας μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί. Ένα παράδειγμα είναι το εμπειρικό μοντέλο που προτάθηκε από τον Sun και Reddy (2005) όπως φαίνεται στην εξίσωση 2, για να καθορίσουν ένα σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας εξόδου του συμπυκνωτή κοντά στο βέλτιστο για τον έλεγχο του πύργου ψύξης, το οποίο είναι αποτέλεσμα της εξωτερικής θερμοκρασίας υγρού βολβού και του ρυθμού φόρτισης των ψυκτών, όπου ho, h1 και h2 είναι συντελεστές. (2) Οι στρατηγικές ελέγχου κοντά στο βέλτι-

Optimal temperature (oC)

12 Hi

t-b

ulb

tem

2 0

50%

Cooling load

100%

Σχήμα 11. Σύγκριση της θερμοκρασίας, κοντά στη βέλτιστη, προσαγωγής ψυχρού νερού με το ψυκτικό φορτίο κτιρίου σε συστήματα ψύξης με αντλίες με inverter.

στο σημείο λειτουργίας συνήθως δημιουργούνται από χάρτες επιδόσεων ενώ οι χάρτες πιθανόν να φτιάχνονται από πλήρη προσομοίωση ή διερεύνηση επί τόπου. Αυτές οι βασικές στρατηγικές κοντά στο βέλτιστο σημείο λειτουργίας είναι αρκετά εύκολες για να εφαρμοστούν στην πράξη. Ωστόσο, δεν μπορούν να δώσουν τις αληθινές βέλτιστες ρυθμίσεις, οι οποίες μπορούν να παρέχουν ρυθμίσεις σημαντικά διαφορετικές από τις βέλτιστες τιμές και μια σημαντική ποσότητα ενέργειας ακόμα να σπαταλιέται. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι αυτές οι στρατηγικές μπορούν μόνο παρέχουν την επιθυμητή ρύθμιση της θερμοκρασίας εξόδου από τον πύργο ψύξης. Δεν μπορούν να παρέχουν τον καλύτερο λειτουργικό συνδυασμό των πύργων ψύξης που λειτουργούν με τους επιμέρους ανεμιστήρες που ελέγχουν το σύστημα να λειτουργεί στην επιθυμητή θερμοκρασία. Για να αυξηθεί η λειτουργική απόδοση των πύργων ψύξης μπορεί να χρησιμοποιηθεί το μοντέλο που βασίζεται στις βέλτιστες στρατηγικές ελέγχου. Σ’ αυτό το μοντέλο τα δύο θέματα είναι τα πρότυπα επιδόσεων και τα εργαλεία βελτιστοποίησης. Τα πρότυπα επιδόσεων χρησιμοποιούνται για να προβλέπουν την ενεργειακή αποδοτικότητα του συστήματος και την ανταπόκριση σε αλλαγές των ρυθμίσεων ελέγχου, ενώ τα εργαλεία βελτιστοποίησης χρησιμοποιούνται για να λύσουν το πρόβλημα της βελτιστοποίησης και να αναγνωρίσουν τις πιο ενεργειακά αποδοτικές ρυθμίσεις ελέγχου. Τα εργαλεία βελτιστοποίησης που χρησιμοποιούνται πρέπει να

58 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

είναι ανθεκτικά για να αναγνωρίζουν όλες τις βέλτιστες ρυθμίσεις ενώ απαιτείται και διαχείριση του χρόνου υπολογισμού. Για πρακτικές εφαρμογές, μια υβριδική μέθοδο γρήγορης αναζήτησης (Hybrid Quick Search) προτάθηκε από τους Ma, Wang και Xiao (2009) σαν ένα εργαλείο βελτιστοποίησης για στρατηγικές ελέγχου βασισμένες σε πρότυπα μοντέλα για πύργους ψύξης. Χρησιμοποιώντας ως εργαλείο βελτιστοποίησης την υβριδική μέθοδο (HQS), η κοντινή βέλτιστη ρύθμιση ελέγχου καθορίζεται από την στρατηγική κοντά στο βέλτιστο σημείο ελέγχου, για παράδειγμα, η εξίσωση 2, χρησιμοποιείται σαν το κέντρο αναζήτησης για να καθοριστεί ένα σχετικά στενό εύρος αναζήτησης, όπως φαίνεται στο σχήμα 9, για τη μεταβλητή ελέγχου που πρέπει να βελτιστοποιηθεί. Αυτό το εύρος αναζήτησης μπορεί μαθηματικά να καθοριστεί από την παρακάτω εξίσωση 3. (3) Με βάση αυτή τη στενή έννοια εύρους αναζήτησης, το σωστό, απλό εργαλείο βελτιστοποίησης, όπως είναι η εξαντλητική μέθοδος αναζήτησης, μπορεί στη συνέχεια να εγκριθεί για να επιδιώξει την ενιαία βέλτιστη λύση για τη συγκεκριμένη κατάσταση εντός του εύρους και με την κατάλληλη αύξηση. Κανόνες παραλληλισμού πύργων ψύξης Συνήθως, πολλαπλοί πύργοι ψύξης εργάζονται σαν το σύστημα απόρριψης θερμότητας σε ένα μεγάλο ψυχροστάσιο. Ο σωστός παραλληλισμός της λειτουργίας τους είναι μια σημαντική διεργασία για να επιτευχθεί σταθερή λειτουργία και να μακρύνει η ζωή του εξοπλισμού. Οι κανόνες παραλληλισμού είναι όπως παρακάτω: • Όλοι οι ανεμιστήρες με inverter πρέπει να λειτουργούν σε ίσες στροφές. • Για τους ανεμιστήρες με πολλές ταχύτητες, όταν προστίθεται φόρτιση στον πύργο ψύξης, οι ταχύτητες των ανεμιστήρων αυξάνονται από την χαμηλότερη. Όταν μειώνεται η φόρτιση του πύργου ψύξης, οι ταχύτητες μειώνονται από την υψηλότερη ταχύτητα των ανεμιστήρων. Η κεντρική ιδέα αυτών των κανόνων είναι να διατηρήσουν τους πύργους στο ίδιο φορτίο όσο το δυνατών περισσότερο. Οι παραπάνω κανόνες εφαρμόζονται επίσης για τον έλεγχο των πολλαπλών ανεμιστήρων των αερόψυκτων συμπυκνωτών και αυτοί οι κανόνες μπορούν επίσης να επεκταθούν στον έλεγχο παράλληλων αντλιών στο σύστημα απόρριψης θερμότητας.

Βέλτιστος επαναπροσδιορισμός του σημείου ρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού εξόδου Συστήματα μεταβλητής παροχής νερού Η συστηματική βελτιστοποίηση των συστημάτων διανομής ψυχρού ύδατος στοχεύει

AHU temp. control Coil AHU temp. control

Chiller water supply temperature set-point reset

Coil AHU temp. control Coil

Temperature controller

Modulating valve Regulating valve To chiller From load

From chiller Chiller

Σχήμα 12. Φορτίο που ελέγχεται από τη θερμοκρασία ψυχρού νερού προσαγωγής.

στην ελαχιστοποίηση της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης των ψυκτών και αντλιών ψυχρού νερού, ενώ ικανοποιεί τη ζήτηση για ψύξη από τις τερματικές μονάδες των χρηστών. Όταν η θερμοκρασία του εξατμιστή αυξάνεται ως αποτέλεσμα της ελεγχόμενης αύξησης της θερμοκρασία ψυχρού νερού προσαγωγής από τους ψύκτες, η κατανάλωση ενέργειας των συμπιεστών των ψυκτών μειώνεται με την αύξηση της πίεσης αναρρόφησης. Ωστόσο, η κατανάλωση ενέργειας των αντλιών ψυχρού νερού εξαρτάται από τη διαφορά θερμοκρασίας σε όλα τα τερματικά των χρηστών, και η διαφορά θερμοκρασίας κατά κύριο λόγο επηρεάζεται από τη θερμοκρασία ψυχρού νερού προσαγωγής. Όσο υψηλότερη είναι η θερμοκρασία προσαγωγής, τόσο περισσότερο νερό θα πρέπει να αντληθεί για τη μεταφορά του απαιτούμενου ποσού θερμότητας από τους τερματικούς σταθμούς των χρηστών και την περισσότερη ενέργεια που καταναλώνεται από τις αντλίες διανομής νερού. Όταν η θερμοκρασία επιστροφής είναι σταθερή, κάθε 1οC που αυξάνεται η θερμοκρασία προσαγωγής μειώνεται το λειτουργικό κόστος του συμπιεστή κατά 2-3% και αυξάνεται το λειτουργικό κόστος των αντλιών ψυχρού νερού κατά 10%. Δίνει κάποια ιδέα για το μέγεθος των επιπτώσεων της ενέργειας, αν και οι λειτουργίες στην πράξη, ιδίως σε συστήματα μεταβλητής παροχής νερού, είναι πολύ πιο πολύπλοκες. Το σχήμα 10 δείχνει τη σχέση μεταξύ της θερμοκρασίας προσαγωγής ψυχρού νερού και της κατανάλωσης ενέργειας στα συστήματα μεταβλητής παροχής. Σε αυτά τα συστήματα, το βέλτιστο σημείο ρύθμισης είναι το καλύτερο σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας σε μια συγκεκριμένα καθορισμένη ρύθμιση του βρόγχου του ψυχρού νερού. Ένα βέλτιστο σημείο ρύθμισης υπάρχει σε συγκεκριμένο φορτίο και συνθήκες λειτουργίας όπως φαίνεται στο σχήμα 10, το οποίο αλλάζει καθώς το φορτίο ή οι συνθήκες λειτουργίας αλλάζουν. Βελτιστοποιώντας το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας προσαγωγής σε συστήματα με αντλίες με inverter δεν είναι μια εύκολη δουλειά στην πράξη, κάποιες πιο απλές μεθόδους έχουν προταθεί. Για παράδειγμα, ο Braun (ASHRAE 2007) πρότεινε μία στρατηγική κοντά στο βέλτιστο σημείο ελέγχου για το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής, όπως φαίνεται στο σχήμα 11. Ο έλεγχος βασίζεται στην παρατήρηση ότι το βέλτιστο σημείο ρύθμισης ενός κτιρίου στο σύστημα κεντρικής ψύξης μειώνεται όταν το συνολικό ψυκτικό φορτίο του κτιρίου αυξάνεται και η σχέση μεταξύ αυτών είναι περίπου γραμμική. Τέτοια αριθμητική σχέση είναι διαφορετική για διαφορετικά κτίρια και χρειάζεται να καθοριστεί με επίβλεψη επί τόπου ή δοκιμές για ειδικότερα κτίρια. Μπορεί να σημειωθεί ότι, για τα ψυχροστάσια που χρησιμοποιούν πύργους ψύξης, η γραμμή κινείται πάνω όταν η θερμοκρασία του υγρού θερμομέτρου αυξάνεται.

Συστήματα σταθερής παροχής νερού Σε συστήματα σταθερής παροχής νερού, η κατάσταση είναι πιο απλή. Το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής πρέπει να ρυθμίζεται όσο πιο ψηλά γίνεται για να ικανοποιηθούν οι ψυκτικές ανάγκες όλων των τερματικών μονάδων χρήσης όπως η ηλεκτρική κατανάλωση των αντλιών είναι σχεδόν σταθερή και η βελτιστοποίηση είναι απλά να μειωθεί η ηλεκτρική κατανάλωση από τους ψύκτες. Η διακύμανση του ψυκτικού φορτίου επιτηρείται και χρησιμοποιείται για να καθοριστεί η βέλτιστη θερμοκρασία προσαγωγής ψυχρού νερού, η οποία μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί σε συστήματα ψύξης των οποίων το BMS είναι διασυνδεδεμένο μαζί με τους ψηφιακούς σταθμούς ελέγχου των τερματικών μονάδων. Το σχήμα 12 δείχνει ένα σύστημα με συνεχή μέτρηση και συντήρηση της βέλτιστης θερμοκρασίας προσαγωγής ψυχρού νερού. Ο ελεγκτής επιτηρεί τη θέση της βαλβίδας ελέγχου από τις αντιπροσωπευτικές ΚΚΜ για να επαρυθμιστεί το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής μέχρις ότου μία ή περισσότερες βαλβίδες να είναι πλήρως ανοιχτές και οι θερμοκρασίες του αέρα απόρριψης των ΚΚΜ να πλησιάζουν το σημείο ρύθμισής τους. Οι ακόλουθοι απλοί κανόνες μπορούν να φτιάξουν έναν τέτοιο αλγόριθμο ελέγχου: • Αν όλες οι βαλβίδες νερού είναι σε ενδιάμεση θέση ή οι θερμοκρασίες αέρα απόρριψης από όλες τις ΚΚΜ με τις βαλβίδες ημι-ανοιχτές είναι κάτω από το σημείο ρύθμισης, αυξάνω το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας προσαγωγής ψυχρού νερού. • Αν πάνω από μία βαλβίδα ελέγχου είναι ανοιχτή στο 100% και αντίστοιχα οι θερμοκρασίες αέρα απόρριψης τους είναι μεγαλύτερες από το σημείο ρύθμισης τους, μειώνω το σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας προσαγωγής ψυχρού νερού. Σημειώστε ότι το βέλτιστο σημείο ρύθμισης της θερμοκρασίας ψυχρού νερού προσαγωγής επιτυγχάνεται από το παραπάνω έλεγχο είναι, καταρχήν, η βέλτιστη ρύθμιση για συστήματα σταθερής παροχής νερού και για συστήματα με αντλίες σταθερών στροφών μόνο. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, το αντικείμενο της βελτιστοποίησης είναι η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας από τους ψύκτες όσο γίνεται περισσότερο επειδή η κατανάλωση ενέργειας από τις αντλίες είναι σταθερή ή περίπου σταθερή. Ωστόσο, δεν είναι πραγματικά η καλύτερη δυνατή τιμή ρύθμισης για συστήματα μεταβλητής παροχής νερού με αντλίες με inverter καθώς διαφορετικές ρυθμίσεις μπορεί να επιτευχθεί εάν η διαφορά πίεσης των κυκλωμάτων ψυχρού νερού, ορίζεται σε διαφορετικές τιμές.

Ανάπτυξη διαδραστικών συστημάτων κτιριακού αυτοματισμού Μαρινάκης Ευάγγελος Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ Δούκας Χάρης Δρ. Μηχανικός ΕΜΠ Ψαρράς Ιωάννης Καθηγητής ΕΜΠ, Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης - ΕΣΑΔ, Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αδαμόπουλος Αλέξιος Διπλ. Ηλεκτρολόγος & Πολιτικός Μηχανικός ΔΠΘ, Adamsnet LTD

60 ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ

Τα πρότυπα λογισμικά εργαλεία, κατάλληλα σχεδιασμένα για συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία και έλεγχο ενεργειακών δεδομένων, μπορούν να ενισχύσουν τη διαδραστικότητα των Συστημάτων Κτιριακού Αυτοματισμού για την Ενεργειακή & Περιβαλλοντική Διαχείριση των κτιρίων, συμβάλλοντας στην εναρμόνιση κτιρίων με τις επιταγές της ΕΕ και των περιβαλλοντικών προκλήσεων. Στο πλαίσιο της εναρμόνισης των κτιρίων με τις επιταγές και προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ευρύτερων περιβαλλοντικών προκλήσεων, είναι αναγκαία η ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων ενεργειακής και περιβαλλοντικής διαχείρισης για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του υπάρχοντος δομικού ιστού. Στο συγκεκριμένο άρθρο, παρουσιάζονται πρότυπα λογισμικά εργαλεία, κατάλληλα σχεδιασμένα για τη συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία και έλεγχο ενεργειακών δεδομένων, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο τη διαδραστικότητα των Συστημάτων Κτιριακού Αυτοματισμού για την Ενεργειακή & Περιβαλλοντική Διαχείριση των κτιρίων. Η εφαρμογή τους επικεντρώνεται στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των ηλεκτρικών συστημάτων κτιρίων του τριτογενή τομέα, μέσω κατάλληλων σεναρίων χρήσης των ηλεκτρικών φορτίων, ιδιαίτερα τις ώρες αιχμής κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών. Τα νέα δεδομένα της τρέχουσας οικονομικής κρίσης και οι ευρύτερες περιβαλλοντικές πιέσεις (κλιματική αλλαγή, ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού, κ.λπ.) αποτελούν τους κύριους άξονες πάνω στους οποίους διαμορφώνεται η ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθοριστικό ρόλο, για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου πλαισίου στρατηγικής έχει ο κτιριακός τομέας, καθώς σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις και μελέτες, είναι υπεύθυνος για το 40% περίπου της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ παράλληλα, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου[1]. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ), ακολουθώντας την Πράσινη Βίβλο για την ενεργειακή απόδοση, υιοθέτησε τον Οκτώβριο του 2006 Σχέδιο Δράσης για την Εξοικονόμηση Ενέργειας (2007-2012), που στοχεύει στη μείωση κατά 20% της ενεργειακής κατανάλωσης μέχρι το 2020[2]. Τις πρωτοβουλίες του Σχεδίου Δράσης στηρίζουν διάφορες οδηγίες, κυριότερες εκ των οποίων είναι: • 2006/32/ΕΚ, “για την ενέργεια κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες”. • 2002/91/ΕΚ, “για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων”. Επιπρόσθετα, η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία καθιστά υψηλότερα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για τα νέα κτίρια από το τέλος του 2020, τα οποία θα πρέπει να είναι “Σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης”. Συνεπώς, η Ελλάδα, πέραν των επιπτώσεων της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, καλείται να αντιμετωπίσει τις πολυάριθμες προκλήσεις που σχετίζονται με την αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας υπό το βάρος των υψηλών και ευμετάβλητων τιμών της ενέργειας, έτσι ώστε

Ενεργειακή & Περιβαλλοντική Διαχείριση

“Ευφυή” Συστήματα Προσομοίωση & Βελτιστοποίηση Κατανάλωσης Ενέργειας

NET nt Plant Pla Computer Prod. Comp

Λογισμικά Εργαλεία

Συλλογή

Αποθήκευση

Επεξεργασία

Έλεγχος

d. Pro vel Le

PC’s, SCADA PLC’s

ss ce Pro vel Le

Dupline Counters, Timers, Drives

Ενεργειακά Δεδομένα el

vic

Εντολή ελέγχου Κύρια Γεννήτρια

Τελικοί Χρήστες Ενέργειας

Διαδραστικά Λογισμικά Εργαλεία

en on mp el Co Lev

Μονάδες Ι/Ο

Sensors, Switches, Relays, Valves, Motors

1 Εικ. 1 Πυραμίδα Βιομηχανικού Αυτοματισμού. Εικ. 2 Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Διαχείριση Κτιρίων.

να ανταποκριθεί στο έντονα ανταγωνιστικό ενεργειακό περιβάλλον της εποχής. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα πρόσφατα ενσωμάτωσε στο εθνικό της δίκαιο την οδηγία 2002/91/ΕΚ της ΕΕ, και έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για την εφαρμογή του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ)[3], προκειμένου να εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και δεσμεύσεις. Επομένως, η ανάπτυξη μεθοδολογιών και συστημάτων προσομοίωσης και βελτιστοποίησης της κατανάλωσης ενέργειας, κυρίως της ηλεκτρικής, με την παράλληλη διάδοση και χρήση εξελιγμένων εργαλείων ενεργειακής και περιβαλλοντικής διαχείρισης κτιρίων του οικιακού, τριτογενή και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, μπορεί να συμβάλλει δραστικά στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του υπάρχοντος δομικού ιστού[4]. Στο συγκεκριμένο άρθρο, παρουσιάζονται πρότυπα λογισμικά εργαλεία, κατάλληλα σχεδιασμένα για τη συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία και έλεγχο ενεργειακών δεδομένων, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την διαδραστικότητα των Συστημάτων Κτιριακού Αυτοματισμού για την Ενεργειακή & Περιβαλλοντική Διαχείριση των κτιρίων. Η εφαρμογή τους επικεντρώνεται στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των ηλεκτρικών συστημάτων κτιρίων του τριτογενή τομέα, μέσω κατάλληλων σεναρίων χρήσης των ηλεκτρικών φορτίων, ιδιαίτερα τις ώρες αιχμής κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών. Για παράδειγμα, τα συστήματα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των συστημάτων κλιματισμού, όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια. Τα λογισμικά αναπτύχθηκαν σε “Εργαστηριακό Κτιριακό Αυτομα-

Μετρητές Ενέργειας

Αισθητήρες

2 Κτιριακοί Αυτοματισμοί

τισμό” (υπό μορφή βαλίτσας), με χρήση “Microsoft Excel” και “Visual Basic”.

Συστήματα Ενεργειακής Διαχείρισης Η ενεργειακή και περιβαλλοντική διαχείριση των κτιρίων έχει στηριχθεί έως σήμερα, στα συστήματα διαχείρισης ενέργειας, η εφαρμογή των οποίων στα σύγχρονα “έξυπνα” κτίρια βρίσκει μεγάλη απήχηση, και έχει κινήσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας γύρω από το συγκεκριμένο θέμα[5]. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν λιγότερο ευφυή συστήματα, καλύπτοντας κυρίως ανάγκες παρακολούθησης με ελλιπείς λειτουργίες ελέγχου, ενώ ο βαθμός εξάρτησής τους από τον ανθρώπινο παράγοντα ήταν αυξημένος[6]. Πλέον, η σύγχρονη τάση των συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης βασίζεται στην ανάπτυξη “ευφυών” μοντέλων για την ενεργειακή και περιβαλλοντική διαχείριση των κτιρίων, και στοχεύουν στη διατήρηση του άνετου “εσωκλίματος” αλλά και στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας[7]. Σημαντικός λοιπόν κρίνεται και ο ρόλος των Συστημάτων Ενεργειακής Διαχείρισης Κτιρίων (Building Energy Management Systems - BEMS), καθώς αυτού του είδους τα συστήματα συμβάλλουν στη συνεχή ενεργειακή διαχείριση και συνεπώς στη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας και στην εξοικονόμηση κόστους. Τα BEMS εφαρμόζονται κυρίως σε ενεργά συστήματα, όπως συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (Heating, Ventilation, and Air - Conditioning - HVAC) και ρυθμίζουν το χρόνο λειτουργίας τους. Στις παραπάνω προσπάθειες, η απόδοση των BEMS είναι άμεσα συσχετισμένη με

την ενέργεια που καταναλίσκεται στα κτίρια και με την άνεση που παρέχεται στους ενεργειακούς χρήστες. Η πλειοψηφία των πρόσφατων εξελίξεων στον τομέα των BEMS ακολουθούν τις αντίστοιχες εξελίξεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, των πληροφοριακών συστημάτων και της τεχνολογίας των υπολογιστών. Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν προταθεί σύγχρονες τεχνικές και μέθοδοι για τη βελτιστοποίηση των συγκεκριμένων συστημάτων ελέγχου. Επίσης, έχουν προταθεί τεχνικές ελέγχου συστημάτων HVAC, αλλά και υπολογιστικές μέθοδοι, όπως οι γενετικοί αλγόριθμοι και τα νευρωνικά δίκτυα για τη βελτιστοποίηση ελέγχου συστημάτων HVAC[8-11]. Άλλοι μέθοδοι βελτιστοποίησης ελέγχου συστημάτων που έχουν προταθεί περιλαμβάνουν εμπειρικά μοντέλα, μεθόδους ασαφούς λογικής, προσομοίωσης και βελτιστοποίησης, και προσαρμοστικού αυτομάτου ελέγχου[12-15]. Επίσης έχουν αναπτυχθεί, εφαρμοστεί και ελεγχθεί ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου που χρησιμοποιούν γενετικούς αλγορίθμους, βελτιστοποιημένους ασαφείς ελεγκτές για την εσωτερική περιβαλλοντική διαχείριση και συστήματα πρόβλεψης με βάση την “εμπειρία”[16-18].

Κτιριακοί αυτοματισμοί, ενεργειακή και περιβαλλοντική διαχείριση κτιρίων Βασικό κομμάτι των συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης αποτελούν οι κτιριακοί αυτοματισμοί. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζεται το αποκεντρωμένο σύστημα κτιριακού αυτοματισμού “Dupline”, το οποίο συνδυάζει τον έλεγχο και την παρακολούθηση του φωτισμού, της θέρμανσης, του

κλιματισμού, και των υπόλοιπων λειτουργιών του κτιρίου, παρέχοντας υψηλά επίπεδα άνεσης, ασφάλειας, και δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας. Συγκεκριμένα, το σύστημα αυτοματισμού “Dupline” είναι σε θέση να μεταδίδει πολλαπλά ψηφιακά και αναλογικά σήματα σε μεγάλες αποστάσεις, μέσω ενός μη-θωρακισμένου, μη-συνεστραμμένου 2σύρματου καλωδίου. Όλες οι επιμέρους μονάδες σε μια εγκατάσταση, όπως οι μονάδες εισόδουεξόδου, οι μετρητές ενέργειας και οι αισθητήρες, συνδέονται μέσω του 2σύρματου καλωδίου με την Κύρια Γεννήτρια Σήματος “Dupline (Master Generator)”, η οποία επεξεργάζεται τα σήματα από τα διαφορετικά υποδίκτυα του διαύλου. Η νοημοσύνη αυτών των συστημάτων αυτοματισμού, όπως ο κτιριακός αυτοματισμός “Dupline”, είναι περιορισμένη, πράγμα το οποίο οφείλεται αφενός στην καθαρά “μηχανική λογική” που προορίζονται να υποστηρίξουν και αφετέρου στο γεγονός ότι πρωταρχικός στόχος για την ανάπτυξη τέτοιου είδους συστημάτων είναι η απλότητα των απαιτούμενων ενεργειών για τον προγραμματισμό και τη χρήση τους από τον τελικό χρήστη ενέργειας (Εικ. 1). Ωστόσο, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους οδηγούς “DDE” και “Active X”, που παρέχει ο κτιριακός αυτοματισμός “Dupline”, είναι δυνατή η σύνδεση της Κύριας Γεννήτριας με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή (Η/Υ), και κατ’ επέκταση η λήψη/αποστολή δεδομένων, ειδικότερα, μέσω προγραμμάτων Microsoft Excel και Visual basic. Συνεπώς, ο τελικός χρήστης μπορεί να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο την κατανάλωση ενέργειας του κτιρίου και να ελέγχει τη λειτουργία των περιφε-

62 ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ

ρειακών μονάδων, μέσω κατάλληλων διαδραστικών εργαλείων, χωρίς να είναι απαραίτητη η μετάβασή του στα επιμέρους σημεία της κτιριακής εγκατάστασης. Παράλληλα, το σύστημα επεξεργάζεται τα ενεργειακά δεδομένα που συλλέγει, βάσει κατάλληλων σεναρίων ελέγχου, επιτυγχάνοντας την “ευφυή” διαχείριση των ηλεκτρικών καταναλώσεων του κτιρίου. Επομένως, γίνεται σαφές, ότι ο περιορισμός της λογικής του αυτοματισμού αίρεται, ενώ παρέχονται πλέον περισσότερες δυνατότητες, όπως η καταγραφή ιστορικού καταναλώσεων, ο έλεγχος φορτίων με βάση απλά ή σύνθετα λογικά σενάρια, η σύγκριση ενεργειακού προφίλ διαφορετικών περιόδων ή διαφορετικών καταναλωτών, η πρόβλεψη καταναλώσεων σε περίπτωση τοποθέτησης επιπρόσθετων φορτίων, και άλλων επιμέρους λειτουργιών, οι οποίες συμβάλλουν στην ενεργειακή και περιβαλλοντική διαχείριση του κτιρίου (Εικ. 2).

Διαδραστικά λογισμικά βελτιστοποίησης Τα δύο λογισμικά εργαλεία που αναπτύχθηκαν και παρουσιάζονται σε αυτή την ενότητα, υλοποιήθηκαν με χρήση του προγράμματος “Microsoft Excel” και της γλώσσας προγραμματισμού “Visual Basic” και σε πρώτο στάδιο, αναπτύχθηκαν στον “Εργαστηριακό Κτιριακό Αυτοματισμό” (Εικ. 3). Ουσιαστικά, ο “Εργαστηριακός Κτιριακός Αυτοματισμός” αποτελεί προσομοίωση ενός ολοκληρωμένου συστήματος αυτόματου ελέγχου για εξοικονόμηση ενέργειας και έλεγχο καταναλώσεων μεγάλων κτιριακών εγκαταστάσεων, καθώς περιλαμβάνει την Κύρια Γεννήτρια, μονάδες εισόδου / εξόδου (relays, dimmers, κ.λπ.), αισθητήρες (εσωτερικό θερμόμετρο, ανιχνευτή κίνησης, αισθητήρα φωτεινότητας), πρίζες και διακόπτες για τον έλεγχο των φορτίων, καθώς και έναν αναλυτή ενέργειας (EM24 DIN). Κατά τη διάρκεια ανάπτυξης των προτεινόμενων εργαλείων, για την προσομοίωση της λειτουργίας των κλιματιστικών χρησιμοποιήθηκαν μικρότερα φορτία, όπως οι λαμπτήρες φωτισμού. Κοινό γνώρισμα των δύο λογισμικών εργαλείων είναι η δυνατότητα λήψης και αποθήκευσης των ενεργειακών δεδομένων από την Κύρια Γεννήτρια, όπως η συνολική κατανάλωση, η τάση, η ένταση, η ενεργό/άεργος ισχύς, ο συντελεστής ισχύος και η συχνότητα, καθώς και η απεικόνισή τους σε καμπύλες, για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων από τον τελικό χρήστη ενέργειας. Όσον αφορά την επεξεργασία των ενεργειακών δεδομένων, ο σχεδιασμός των δύο λογισμικών βασίζεται σε πρόσφατες οδηγίες και αποφάσεις, σύμφωνα με τις οποίες, πελάτες υψηλών καταναλώσεων της ΔΕΗ που επιτυγχάνουν στις ώρες αιχμής (11:00-14:00) και κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών μείωση της συνολικής τους κατανάλωσης κάτω από συγκεκριμένα όρια, λαμβάνουν έκπτωση στο τιμολόγιο το οποίο τελικά καλούνται να πληρώσουν. Συγκεκριμένα, η επεξεργασία και ο έλεγχος που επιτυγχάνεται από τα συγκεκριμένα εργαλεία, περιλαμβάνει την πραγματοποίηση ελεγχόμενων και προγραμματισμένων μικροδιακοπών της λειτουργίας των κλιματιστικών, ειδικότερα κατά τις ώρες αιχμής. Οι διακοπές είναι τόσο μικρές που, αφενός δεν τις αντιλαμβάνεται ο χρήστης, και αφετέρου δεν επηρεάζουν την αποδοτικότητα και την ορθή λειτουργία των συσκευών.

Πιλοτική Εφαρμογή Εικ. 3 Εργαστηριακός Κτιριακός Αυτοματισμός. Εικ. 4 1ο Λογισμικό Εργαλείο. Εικ. 5 2ο Λογισμικό Εργαλείο.

Στο σημείο αυτό, παρουσιάζονται τα δύο σενάρια που αναπτύχθηκαν για την πιλοτική εφαρμογή των διαδραστικών συστημάτων σε δύο διαφορετικούς τύπους κτιρίων του τριτογενή τομέα. 1ο Λογισμικό Εργαλείο Η πιλοτική εφαρμογή του πρώτου λογισμικού έχει ξεκινήσει να διενεργείται σε ένα κτίριο που λειτουργεί ως υπεραγορά (“supermarket”), το οποίο αποτελείται από πέντε ορόφους και σε κάθε όροφο υπάρχουν τέσσερα κλιματιστικά. Ύστερα από την καταγραφή του εβδο-

μαδιαίου προφίλ με φορητό αναλυτή ηλεκτρικής ενέργειας, παρατηρήθηκε ότι η Καταγραφείσα Μέγιστη Ζήτηση (ΚΜΖ) είναι 400 kW, εκ των οποίων, τα 100 kW αφορούσαν το σύστημα κλιματισμού (ο κλιματισμός ουσιαστικά λειτουργεί το θερινό επτάμηνο επικουρικά της ψύξης). Στόχος είναι στις ώρες αιχμής η μείωση της ζήτησης σε κλιματισμό στα 90kW (μέγιστο) μέσω προκαθορισμένων σεναρίων. Σημειώνεται, ότι οι κλιματιστικές μονάδες διαθέτουν είσοδο ξηρής επαφής “remote control”. Στο πλαίσιο της εφαρμογής, ένας αισθητήρας θερμοκρασίας θα ελέγχει τα τέσσερα κλιματιστικά κάθε ορόφου, ενώ ένας αναλυτής ενέργειας θα μετράει τη συνολική κατανάλωση ενέργειας κατά τη διάρκεια λειτουργίας του κτιρίου. Διακρίνει δύο χρονικές περιόδους: Ώρες αιχμής Στην περίπτωση αυτή, η ενεργοποίηση / απενεργοποίηση των κλιματιστικών βασίζεται στον έλεγχο του συνολικού φορτίου του κτιρίου και της θερμοκρασίας κάθε ορόφου. Συγκεκριμένα, τα θερμοκρασιόμετρα κάθε ορόφου έχουν μέσω Η/Υ προκαθορισμένες μέγιστες και ελάχιστες τιμές, χωρίς ο χρήστης να μπορεί να τις ελέγξει. Όσον αφορά το συνολικό φορτίο του κτιρίου, διακρίνονται τέσσερις ζώνες, οι οποίες υπολογίζονται βάσει των ορίων που θέτει η ΔΕΗ, όπως ενδεικτικά παρουσιάζεται ακολούθως: • Ζώνη Α: >90 kW: Σταματάει αυτομάτως η λειτουργία όλων των κλιματιστικών, ανεξαρτήτως ένδειξης των αισθητήρων θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της συνολικής κατανάλωσης του κτιρίου. Ο έλεγχος επαναλαμβάνεται κάθε 5 λεπτά, οπότε, ορισμένα κλιματιστικά να τεθούν ξανά σε λειτουργία, εξαιτίας της μείωσης του συνολικού φορτίου, διασφαλίζοντας τις συνθήκες άνεσης των χώρων του κτιρίου. • Ζώνη Β: 82-90 kW: Σταματάει η λειτουργία όλων των κλιματιστικών, εξαιρουμένων των τεσσάρων του τελευταίου ορόφου, τα οποία ελέγχονται από τον θερμοστάτη. • Ζώνη Γ: 74-82 kW: Σταματάει η λειτουργία όλων των κλιματιστικών, εξαιρουμένων των τεσσάρων του τελευταίου ορόφου και του δεύτερου ορόφου, τα οποία ελέγχονται από τον θερμοστάτη. • Ζώνη Δ: <82 kW: Όλα τα κλιματιστικά λειτουργούν με βάση τις προκαθορισμένες μέγιστες και ελάχιστες τιμές. Παράλληλα, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιεί και να απενεργοποιεί τα κλιματιστικά, ή αυτόματα από τον ανιχνευτή κίνησης. Ώρες μη αιχμής Σε αυτή την περίπτωση, τα κλιματιστικά ενεργοποιούνται / απενεργοποιούνται ανάλογα με τη θερμοκρασία κάθε ορόφου, οι ελάχιστες και οι μέγιστες τιμές των οποίων ελέγχονται από τον χρήστη. Συ-

γκεκριμένα μπορούμε να πούμε ότι, όταν η θερμοκρασία του ορόφου είναι: • Μεγαλύτερη του μέγιστου ορίου που έχει οριστεί, τα κλιματιστικά του ορόφου ενεργοποιούνται. • Μικρότερη του ελάχιστου ορίου, τα κλιματιστικά του ορόφου απενεργοποιούνται. • Ανάμεσα στο ελάχιστο και μέγιστο όριο, η λειτουργία των κλιματιστικών του ορόφου εξαρτάται ελέγχεται από τον χρήστη. 2ο Λογισμικό Εργαλείο Αντίστοιχα, η πιλοτική εφαρμογή του δεύτερου λογισμικού έχει ξεκινήσει να διενεργείται σε ένα εμπορικό μαγαζί, στο οποίο ελέγχεται η λειτουργία τεσσάρων κλιματιστικών. Συγκεκριμένα, ένας αισθητήρας θερμοκρασίας θα ελέγχει τη λειτουργία των κλιματιστικών του χώρου, και ένας αναλυτής ενέργειας θα μετράει τη συνολική κατανάλωση κατά τη διάρκεια λειτουργίας του κτιρίου. Η εφαρμογή διακρίνει δύο χρονικές περιόδους: Ώρες αιχμής Η επιθυμητή θερμοκρασία του χώρου ελέγχεται από τον χρήστη, ωστόσο η λειτουργία των κλιματιστικών βασίζεται στο ακόλουθο σενάριο: • Όταν η θερμοκρασία του χώρου υπερβαίνει την επιθυμητή θερμοκρασία, διε-

ξάγεται κυκλική λειτουργία κάθε κλιματιστικού ανά εικοσάλεπτο. Δηλαδή, αρχικά ενεργοποιείται το πρώτο κλιματιστικό και στη συνέχεια, μετά το πέρας 20 λεπτών, σταματάει η λειτουργία του και ενεργοποιείται το επόμενο, κ.λπ. • Όταν η θερμοκρασία του χώρου είναι μικρότερη από τη θερμοκρασία ελέγχου, όλα τα κλιματιστικά απενεργοποιούνται. Ώρες μη αιχμής Όταν η θερμοκρασία του χώρου είναι μεγαλύτερη από τη θερμοκρασία που θέτει ο χρήστης, όλα τα κλιματιστικά ενεργοποιούνται, ενώ όταν είναι μικρότερη, όλα τα κλιματιστικά απενεργοποιούνται.

Συμπεράσματα Όπως διαφαίνεται από την προηγούμενη ανάλυση, η ανάπτυξη κατάλληλων διαδραστικών εργαλείων σε συνδυασμό με τις δυνατότητες των κτιριακών αυτοματισμών, επιτυγχάνει: • Καταγραφή του ιστορικού καταναλώσεων ενός κτιρίου και ανάλυση των ενεργειακών δεδομένων μέσω των γραφικών αναπαραστάσεων. • Παρακολούθηση ενεργειακών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. • Επισήμανση των αιχμών του φορτίου

και αναγνώριση των ενεργοβόρων λειτουργιών του κτιρίου. • Σύγκριση του ενεργειακού προφίλ διαφορετικών περιόδων ή διαφορετικών καταναλωτών. • Πρόβλεψη καταναλώσεων σε περίπτωση τοποθέτησης επιπρόσθετων φορτίων. • Βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας με βάση κάποια απλά ή και σύνθετα λογικά σενάρια. Πράγματι, λοιπόν, τα διαδραστικά συστήματα που παρουσιάστηκαν μπορούν να επιτύχουν σημαντική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας που απαιτείται για την ψύξη των χώρων του κτιρίου, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής, η οποία σύμφωνα με υπολογισμούς εκτιμάται στο 12%. Η πιλοτική εφαρμογή των συστημάτων θα συμβάλλει στην αξιολόγηση των προβλεπόμενων αποτελεσμάτων, ενώ τα συγκεκριμένα σενάρια θα επανεξεταστούν μέσα από την εισαγωγή των σχετιζόμενων δεδομένων. Παράλληλα, η διενέργεια κατάλληλων τροποποιήσεων θα έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση κατάλληλων σεναρίων τα οποία θα εφαρμοστούν σε διαφορετικούς τύπους κτιρίων και να ελέγχουν τη λειτουργία επιπλέον φορτίων, όπως το σύστημα φωτισμού, θέρμανσης.

Βιβλιογραφία [1]. Commission of the European Communities. Proposal for a Directive οf τhe European Parliament and of The Council, on the Energy Performance of Buildings. Brussels, 2008. [2]. Commission of the European Communities. Action Plan for Energy Efficiency: Realising the Potential. Brussels, 2006. [3]. Υπουργείο Ανάπτυξης, Σχέδιο Κανονισμού για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα των κτιρίων - ΚΕΝΑΚ. Νόμος 3661 - Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων, Αθήνα, 2008. [4]. Doukas H, Nychtis C, Psarras J. Assessing Energy Saving Measures in Buildings through an Intelligent Decision Support Model, Building and Environment 44 (2), pp. 290-298. [5]. Wong JKW, Li H, Wang SW. Intelligent building research: a review. Automation in Construction 2005; 14: 143-159. [6]. Laudon K, Laudon J. Management information systems. Organization and technology in the networked enterprise. Sixth edition. PrenticeHall 2000; 28 January. [7]. Doukas H, Patlitzianas K, Iatropoulos K, Psarras J. Intelligent Building Energy Management System Using Rule Sets. Building and Environment 2007; 42(10): 3562-3569. [8]. Zaheer-Uddin M. Optimal, Sub-optimal and Adaptive Control Methods for the Design of Temperature Controllers for Intelligent Buildings. Building and Environment 1993; 28(3): 311-322. [9]. Zaheer-Uddin M. Intelligent Control Strategies for HVAC Processes in Buildings. Energy 1994; 19(1): 67-79. [10]. Huang W, Lam HN. Using genetic algorithms to optimize controller parameters for HVAC systems. Energy and Buildings 1997; 26: 277282. [11]. Kanarachos A, Geramanis K. Multivariable Control of Single Zone Hydronic Heating Systems with Neural Networks. Energy Conversion and Management 1998; 39(13): 1317-1336. [12]. Yao Y, Lian Z, Hou Z, Zhou X. Optimal operation of a large cooling system based on an empirical model. Applied Thermal Energy 2004; 24: 2303-2321. [13]. Kaminaris SD, Tsoutsos TD, Agoris D, Machias AV. Assessing renewables-to-electricity systems: a fuzzy expert system model, Energy Policy, Volume 34, Issue 12, August 2006, Pages 1357-1366 [14]. Fong KF, Hanby VI, Chow TT. HVAC system optimization for energy management by evolutionary programming. Energy and Buildings 2006; 38: 220-231. [15]. Wang S, Burnett J. Online adaptive control for optimizing variable-speed pumps of indirect water - cooled systems. Applied Thermal Energy 2001; 21: 1083-1103. [16]. Kolokotsa D, Stavrakakis GS, Kalaitzakis K, Agoris D. Genetic algorithms optimized fuzzy controller for the indoor environmental management in buildings implemented using PLC and local operating networks. Artificial Intelligence 2002; 15:417-428. [17]. Kolokotsa D, Kalaitzakis K, Antonidakis E, Stavrakakis GS. Interconnecting smart card system with PLC controller in a local operating network to form a distributed energy management and control system for buildings. Energy Conversion and Management 2002; 43:119-134. [18]. Clark G, Mehta P. Artificial intelligence and networking in integrated building management systems. Automation in Construction 1997; 6: 481-498.

64 ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ

www.buildinggreen.gr ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010 | Τεύχος 17

8115

Δόμηση Ενέργεια Περιβάλλον

ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 17

Επισκεφθείτε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση και γίνετε συνδρομητές!

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Κρήτης 13, Ν.Ιωνία 142 31, τ. 210 27 23 628, φ. 210 27 98 487 www.kormos.gr

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010

BuildingGreen