Klassieke Zaken februari 2019

HĂŠt tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek / 39e jaargang februari 2019

1

LUCIE HORSCH Baroque Journey

Tania Kross Laatste Carmen

Calliope Tsoupaki Componist des Vaderlands

NIEUW OP SONY CLASSICAL Nu verkrijgbaar op DVD, Blu-Ray, Vinyl en CD

www.sonyclassical.com

Foto: Beatriz Montes

EXCLUSIEVE AANBIEDING

24,99 * 99 14 ,

EEN KOESTERENDE KOORDEKEN Wie maar geen genoeg krijgt van de schitterend omhelzende koorklanken uit de renaissance - en wie krijgt daar nu wel genoeg van? - kan weer eens op een holletje naar de cd-winkel. Amarae morti (aan de bittere dood), naar een regel uit het gregoriaanse responsorium Media vita in morte sumus, is een meesterlijk samengestelde plaat waarin het beste van de Franco-Vlaamse, Iberische en Engelse koortraditie bijeenkomt. Het Iberische koor El Léon de Oro zingt onder leiding van de Engelse eredirigent Peter Phillips, in 1973 oprichter van de bejubelde Tallis Scholars, bekende en minder bekende werken van onder anderen Lassus, Palestrina, Victoria en Morales, terwijl de verrassing komt van De klaagzangen van Jeremia van de onbekende Fransman Dominique Phinot. Zijn werk opent deze koesterende koordeken die leidt van de ‘bittere dood’, naar het ‘looft den here’ van Palestrina’s Laudate pueri. Phillips leidt het verbluffend zingende koor in ruim een uur van duisternis naar licht en de luisteraar van warme interesse naar pure euforie. Een meesterwerk waarbij de volumeknop even op onverantwoord burenvolume mag.

LASSUS, PALESTRINA e.a.

AMARAE MORTI EL LÉON DE ORO O.L.V. PETER PHILLIPS HYPERION VKZ.NL/19139

Verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 29 maart 2019.

3

DEZE MAAND COLOFON 39E JAARGANG, NUMMER 1 - FEBRUARI 2018 Winkelprijs € 3,25 DIT TIJDSCHRIFT WORDT GEPRODUCEERD DOOR BCM MEDIA te Eindhoven in opdracht van de uitgever Klassieke Zaken, een activiteit van de Stichting Nationale

(tevens redactieadres). T: 035-6229370, E: info@klassiekezaken.nl HOOFDREDACTEUR Frederike Berntsen AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE

Foto: Dana van Leeuwen

Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum

LUCIE HORSCH 6

Foto: Bas Losekoot

Platenbon, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte

TANIA KROSS 16

Joost van Beek, Marcel Bijlo, Hein van Eekert, Hans Heg, Paul Janssen, Inge Jongerman, Olga de Kort, Simone Leuven, Marjolein Lever, Jan Nieuwenhuis, Benjamin Rous, Edwin Rutten, Gerard Scheltens, Eddie Vetter, Jos van der Zanden, Noortje Zanen EINDREDACTIE Frederike Berntsen VORMGEVING Marjanne Gielen, Nicole Lennards, Daniëlle Bouman, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Robin Haarbosch COVERFOTO Dana van Leeuwen KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 30.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de aangesloten winkels en verstuurd aan de Klassieke Zaken Clubleden.

LEDENADMINISTRATIE BCM MEDIA abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. T: 085 7600237 (lokaal tarief).

Bereikbaar: dinsdagochtend en vrijdagochtend van

STOPZETTEN LIDMAATSCHAP Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend

Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

Zo veel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd, kunnen contact opnemen met de uitgever.

De in dit magazine besproken cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit. De cd’s zijn mogelijk niet standaard in elke winkel op voorraad, maar zijn te allen tijde door de aangesloten winkels te bestellen. Vraag uw winkelier om advies!

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. © 2019 Klassieke Zaken, een activiteit van de SNP. Het volgende magazine verschijnt: 29 maart 2019.

4

NING FENG 18

REMY VAN KESTEREN 29

Foto: Michiel van Nieuwkerk

verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden.

Foto: Felix Broede

schriftelijk en dient tenminste acht weken voor het

Foto: Anouk van Kalmthout

08.30 - 12.30 uur. www.bcm.nl

CALLIOPE TSOUPAKI 40

VAN DE REDACTIE

EN VERDER AANBIEDINGEN Amarae morti Koorklanken uit de renaissance

10 Pianoverhalen van ‘papa’ Haydn 11

Een hallucinerende trip met VOCES8

60 Het verslavende oeuvre van César Franck INHOUD 6

Grand Tour van Lucie Horsch

14 Swingende stemmen in het Concertgebouw 16 Tania Kross zingt nog eenmaal Carmen

Foto: Maarten van Haaff

3

CÉSAR FRANCK

18 Ning Feng is van alle markten thuis 20 Olga Peretyatko Mozart+ 22 Festa Italiana! bij Symfonieorkest

FREDERIKE BERNTSEN

Vlaanderen 24 VOCES8 biedt rijke verscheidenheid 26 Concentus Musicus richting toekomst

The child is father of the man: deze beroemde zin van de Engelse dichter Wordsworth is van toepassing op de componist die in een van de Klassieke Zakenaanbie-

29 De zoektocht van Remy van Kesteren

dingen centraal staat. De in 1822 geboren César Franck

34 KunstKlank Hear my Voice!

was een verlegen en bedeesd kind, en hij heeft die eigen-

36 AVROTROS Klassiek presenteert Ramon van Engelenhoven 40 Componist des Vaderlands Calliope Tsoupaki

schappen zijn hele leven behouden.

Jarenlang pushte zijn tirannieke vader hem in de richting van een loopbaan als concertpianist. Franck was uitzonderlijk getalenteerd, als zestienjarige won hij de premier prix van het conservatorium met de hoogste onderschei-

Maître angélique

RUBRIEKEN 4 Colofon 5

Van de redactie

13 Berichten

ding. Toch paste een virtuozencarrière niet bij zijn karakter, hij voelde zich meer thuis achter het orgel of in zijn werkkamer.

32 Winteropruiming

Al vroeg begon César Franck les te geven, met groot

38 Hans Hegs column

succes. Hij wordt verliefd op een van zijn studenten,

43 De beste klassieke cd’s

Félicité Desmousseaux. Deze relatie helpt hem om zich definitief van zijn vader los te maken. Franck schrijft aan

52 Aanbevolen door

Franz Liszt: ‘Groot nieuws: mijn vader heeft toegegeven

54 Klassieke Kinderzaken

- de eerste keer in zijn leven dat hem dat overkomt...’

57 Puzzel 58 Klassieke Zaken Specialisten

César en Félicité trouwen in 1848.

Ook in zijn latere leven bleef Franck een bescheiden en aimabel persoon, karaktertrekken die hem de bijnaam ‘maître angélique’ opleverden.

Franck was wegbereider van Saint-Saëns, Fauré, Debussy,

OP VERTOON VAN DE LEDENPAS ONTVANGT U EXTRA KORTING

Ravel en Messiaen: in de boxaanbieding van Klassieke Zaken hoort u zijn eigen hemelse muziek.

5

Foto: Dana van Leeuwen

COVERINTERVIEW

6

LU CIE H O RS CH

GRAND TOUR VAN LUCIE HORSCH Door Noortje Zanen

Ruim twee jaar na het verschijnen van haar succesvolle debuutalbum Vivaldi presenteert blokfluitiste Lucie Horsch

zet. “Ik ben ontzettend blij en dankbaar

in februari een nieuwe cd. Dit keer

dat ik deel uitmaak van de klas van Jan

kiest ze bewust niet voor één

Wijn en ik hoop dat ik in ieder geval tot

componist, maar maakt ze een

en met mijn bachelorexamen nog bij

muzikale rondreis door Europa en

hem kan studeren. Mijn masteroplei-

verzamelt ze de mooiste werken van

ding blokfluit stel ik dan gewoon nog

haar favoriete barokcomponisten.

moet kunnen denken. Als pianist kan ik

even uit. Ik weet sowieso nog niet pre-

bovendien ook muziek van mijn favo-

cies waar ik het liefst verder zou willen

Toen haar eerste cd uitkwam moest ze

riete romantische componisten spelen.

studeren, dus ik neem graag rustig de

haar eindexamen gymnasium nog doen,

Daar kan je als blokfluitist eigenlijk

tijd om me te oriënteren. Er staan ook

inmiddels combineert Lucie Horsch

alleen maar naar luisteren, omdat er in

nog twee nieuwe instrumenten op mijn

haar solo-optredens in binnen- en

de negentiende eeuw nauwelijks voor

verlanglijstje: fortepiano en klavecim-

buitenland met twee studies aan het

blokfluit werd geschreven.”

bel. In de liedklas spelen we binnenkort

Conservatorium van Amsterdam. Ze is

Schubert op fortepiano, daar zie ik erg

vierdejaarsstudent blokfluit bij Walter

Als pianist ambieert Horsch overigens

naar uit. Maar het lijkt me ook heel

van Hauwe en tweedejaarsstudent

geen solocarrière, maar ze ziet haar

waardevol om basso continuo te leren

piano bij Jan Wijn. “De combinatie van

pianostudie wel als een volwaardig

spelen op klavecimbel, daar zal ik als

blokfluit en piano bevalt me ontzettend

hoofdvak waar ze zich maximaal voor in

blokfluitist ook van kunnen profiteren!”

goed, de studies vullen elkaar mooi aan.

Als blokfluitist speel je altijd de melodie en ben je meestal bezig met het perfectioneren van je eigen solopartij, terwijl je

Parels uit de barok

als pianist veel meer overzicht hebt van de volledige partituur, omdat je zowel vanuit de bas als vanuit de melodie Lees verder op pagina 8

7

COVERINTERVIEW

‘Een goede voorbereiding is het halve werk’ Voor haar tweede cd wilde Lucie Horsch

Badinerie. Daar heb ik toen ’s avonds in

het liefst samenwerken met een baro-

mijn bed & breakfast nog mee geëxperi-

korkest en ze is ontzettend blij dat dat

menteerd, zodat ik het de volgende dag

gelukt is met de Academy of Ancient

kon opnemen.”

Music. “Tijdens de aanstaande tournee in februari staat het orkest onder leiding

Lucie Horsch maakte voor haar nieuwe

van Richard Egarr, maar de opnames

cd een rondreis door het muzikale land-

waren gepland in een periode waarin hij

schap van Europa ten tijde van de

helaas niet kon. Op de cd staat het

barok. Naast beroemde meesterwerken

orkest onder leiding van de concert-

van Duitse en Engelse componisten als

meester Bojan Cicic en dat bleek een

Bach, Händel en Purcell selecteerde

uitstekende oplossing. Zonder dirigent

Horsch ook een paar van haar eigen

heb je als solist een veel directer contact

favoriete barokstukken die iets minder

met de andere musici. Omdat dit orkest

bekend zijn. “Het Italiaanse concert van

uit barokspecialisten bestaat gingen

Sammartini is een van mijn lieve-

veel dingen vanzelf goed, we hoefden

lingsconcerten voor blokfluit, het is

nauwelijks te praten over fraseringen,

aantrekkelijke, virtuoze muziek. Maar ik

versieringen en vibrato. We hebben wel

hou ook van de intieme en veel oudere

veel interessante discussies gehad over

muziek van de Italiaanse componist

de verschillen tussen Franse, Italiaanse

Castello. Daarnaast wilde ik ontzettend

en Duitse speelstijlen.”

graag een eigen bewerking maken van de Folies d’Espagne voor viola da

De opnames vonden afgelopen zomer

gamba van de Franse componist Marin

plaats in de St Jude’s church in Londen.

Marais. Ik heb zelf een selectie gemaakt

“Ik wist dit keer beter wat me te wach-

van de variaties die mij het meest

ten stond, maar ik kan niet zeggen dat ik

geschikt leken voor blokfluit, en ik heb

al een soort routine heb ontwikkeld in

de volgorde aangepast. Om de viola da

het opnemen van cd’s. Het is toch echt

gamba enigszins te benaderen speel ik

iets heel anders dan een concert geven.

dit stuk op een voiceflute. Net als op de

Ik had twee dagen om de stukken met

viola da gamba is het op deze fluit best

de Academy of Ancient Music op te

zwaar om van de lage naar de hoge

nemen, voor de solowerken en de stuk-

registers te gaan. De klank van dit

ken met luitist Thomas Dunford was er

instrument komt overigens naar mijn

gelukkig nog een aparte dag gepland.

mening het dichtste in de buurt van de

Een goede voorbereiding is het halve

menselijke stem. Daarom speel ik Bachs

werk, maar tijdens een opnamedag

Erbarme dich ook op de voiceflute.”

moet je vooral flexibel zijn en niet

8

schrikken van verrassingen. Zo vroeg de

“Engeland mocht tijdens mijn reis door

opnameleider mij bijvoorbeeld tijdens

Europa natuurlijk niet ontbreken. Naast

de eerste dag of ik nog wat meer leuke

het lamento uit Purcells Dido & Aeneas

versieringen kon toevoegen aan Bachs

heb ik nog een tweede Engelse compo-

sitie opgenomen met een Engelse leeftijdsgenoot, als een soort antibrexitstatement. Samen met blokfluitiste Charlotte Barbour-Condini speel ik ook de beroemde Arrival of the queen of Sheba van Händel. De grootste uitdaging was het vinden van een Frans concert voor blokfluit en orkest, omdat de meeste Franse barokmuziek niet voor blokfluit is geschreven maar voor traverso. Ik heb flink wat speurwerk verricht en zo heb ik mijn kennis van het Franse repertoire enorm vergroot tijdens deze Grand Tour door Europa.

Uiteindelijk heb ik het concert van Naudot uitgekozen, dat volgens de partituur op verschillende solo-instrumenten gespeeld kan worden: behalve op blokfluit bijvoorbeeld ook op traverso, hobo en musette. Misschien was dit toen vooral een truc van de uitgever om deze muziek aan zo veel mogelijk musici te kunnen verkopen, maar ik vind het in ieder geval erg mooi klinken op blokfluit en ik ben blij dat ik deze compositie heb ontdekt en kan toevoegen aan mijn repertoire.”

WWW.LUCIEHORSCH.NL

Foto: Dana van Leeuwen

PURCELL, HÄNDEL e.a.

BAROQUE JOURNEY LUCIE HORSCH, ACADEMY OF ANCIENT MUSIC DECCA VKZ.NL/19125 € 22,99

9

Foto: Marco Borggreve

AANBIEDING

PIANOVERHALEN VAN ‘PAPA’ HAYDN De van oorsprong Zuid-Afrikaanse musicus Kristian Bezuidenhout is uitgegroeid tot een van de grote klavecinisten en fortepianisten van deze tijd. Zijn opname van alle Mozartsonates werd wereldwijd geroemd. Al kreeg hij ook het verwijt dat hij Mozart zelfs op fortepiano ‘te romantisch’ zou spelen. De eigenzinnige fortepianist, die vooral zijn gevoel laat spreken en zich weinig gelegen laat liggen aan conventies, moest even slikken toen hij de vraag kreeg werk van Joseph Haydn op te nemen. De peetvader van de klassieken was toch ‘van een ander kaliber dan Mozart en Beethoven’. Tot hij zich werkelijk in Haydn ging verdiepen en de volkomen vrije en associatieve geest van deze grootheid ontdekte. Nu speelt hij een dwarsdoorsnede van Haydns klavieroeuvre alsof Haydn de grootste jazzmusicus van zijn tijd was. Bezuidenhout vertolkt Haydn niet alleen alsof de muziek ter plekke ontstaat, hij beschouwt de componist ook als een groots verhalenverteller. En zo klinkt het: alsof we weer even vlak voor het slapen gaan mogen luisteren naar een spannend voorgelezen verhaal van ‘papa’ Haydn. Briljant!

Verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 29 maart 2019.

10

HAYDN PIANO SONATAS KRISTIAN BEZUIDENHOUT HARMONIA MUNDI VKZ.NL/19140

24,99

16,99 24,99

CLUBLEDEN

* 99 14,

*

AANBIEDING

HALLUCI­NEREN­DE TRIP NAAR SCHOTLAND EN IERLAND Ooit een reis naar Schotland en Ierland willen maken en geen tijd of geen geld om daadwerkelijk te gaan? Dan is er nu een heerlijke oplossing: VOCES8. Dit onberispelijk zingende Engelse vocale octet zingt op de cd Enchanted Isle van groene heuvels, woeste hoogten en wilde kusten. De opname is één grote klanktrip langs diepgewortelde traditionals als Danny Boy en My Luve is like a Red, Red Rose, hedendaagse film- en tv-hits als May it be, de prachtige Enya-song die werd gebruikt in Lord of the Rings, en The Rains of Castamere uit The Game of

24,99

Thrones, aangevuld met enkele modernere werken op traditionele leest. In elke track schemert de rijke Schotse en Ierse volksmuziektraditie en telkens weer zingen de vocalisten van VOCES8, hier en daar aangevuld met een cello, een fluit of een harp, de sterren van de hemel. Het resultaat is een meditatieve reis die de pracht van Schotland en Ierland hoor- en voelbaar in de huiskamer brengt.

VOCES8 DECCA VKZ.NL/19124

*

24,99 CLUBLEDEN

* 99 14,

Foto: Paul Stuart

Verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 29 maart 2019.

ENCHANTED ISLE

16,99

11

BERICHTEN

NOORDERKERKCONCERTEN De Stichting Noorderkerkconcerten organiseert jaarlijks een reeks van 35 concerten op zaterdagmiddag in de Noorderkerk, gelegen aan de Noordermarkt, in het hartje van de Amsterdamse Jordaan. Nieuwe, jonge talenten Foto: Mark Engelen

en gerenommeerde musici stellen zich voor aan een divers publiek van buurtbewoners, marktbezoekers en muziekliefhebbers uit heel Amsterdam en de wijde omgeving. De komende tijd zijn onder meer het Rubens Consort, Rembrandt Frerichs, Daria van den Bercken, Revue Blanche en Helena Rasker te beluisteren.

OORKAAN PRESENTEERT CARAVAN T/M 10 JUNI

Caravan is een theatraal concert van Oorkaan voor iedereen vanaf 5 jaar, in regie van Robin Coops. Caravan is muzikale zoektocht naar de klank van ‘thuis’ met Arabische, Ierse en Turkse klanken, gemengd met klassieke muziek en jazz.

Hoe klinkt thuis? Vier muzikale vrienden sorteren pakjes. Zij weten precies waar alles naartoe moet. Totdat

Voor de concerten kunt u losse kaarten kopen of een strippenkaart. Een strippenkaart geeft toegang tot 8, 12 of 18 concerten naar keuze en geeft tot wel 30% korting.

Informatie: www.noorderkerkconcerten.nl

ORKEST VAN DE ACHTTIENDE EEUW 12 maart Ede Het Orkest van de Achttiende Eeuw speelt op dinsdag 12 maart in de Edesche Concertzaal. Samen met en onder leiding van de Belgische barokcellist Roel Dieltiens neemt dit toporkest het publiek mee naar de muzikale wereld van

er een pakje uit de toon valt. Nu

Carl Philipp Emanuel Bach en Felix Mendelssohn. Op het

moeten ze goed luisteren waar deze

­programma staan het Celloconcert in Bes, Wq 171 en het

thuis hoort. Pianoman Julian, Turkse

­Celloconcert in A, Wq 172 van Bach en de Eerste en Tiende

fluitspeler Sinan, funky altvioliste

Symfonie voor strijkorkest, twee werken die Mendelssohn

Yanna en percussietovenaar Jeroen volgen de melodie. Met een piano,

als tiener componeerde.

Kaarten voor het Orkest van de Achttiende Eeuw met cellist

een tas vol Turkse fluiten, een altvi-

Roel Dieltiens zijn te bestellen via:

ool en een stapel trommels gaan ze

https://tickets.edescheconcertzaal.nl/t1146.

op weg. De wereld maakt muziek moeten ze doen?

Informatie: www.oorkaan.nl

Foto: Annelies van der Vegt

maar hun pakje klinkt anders. Wat

13

LE M YS TÈ RE D E S VO IX B U L GARE S

SWINGENDE IN HET

Door Paul Janssen

Het is misschien wel de wonderlijkste en intrigerendste fusie tussen folk,

loog Marcel Cellier op zijn eigen label

tie van de plaat. Hij gaf de cassette aan

Disques Cellier een langspeelplaat uit

Ivo Watts-Russell van het Britse 4AD-la-

en meer die er is: Le Mystère des Voix

onder de titel Le Mystère des Voix Bulga-

bel die direct enthousiast werd. Hij

res. Op de plaat bracht hij eigen opna-

bracht Le Mystère des Voix Bulgares in

men en archiefopnamen van de Bul-

1986 uit en vervolgens verscheen de

gaarse traditie van vrouwenzang samen.

plaat in de Verenigde Staten op None-

Hofleverancier van de plaat was het

such en in de rest van Europa bij Philips.

Bulgarian State Television Female Choir.

Wat in 1975 nog uitbleef gebeurde nu

Zoals met veel etnomusicologische

wel. De wereld viel als een blok voor

platen gebeurde er weinig. Een selecte

alles wat men voordien lelijk vond aan

groep liefhebbers wist de opname te

volkszang: de harde, vaak nasale stem-

vinden, maar daar bleef het bij.

men, de pijnlijk tegen elkaar aanschur-

Totdat de Engelse singer-songwriter

kende dissonanten, de vreemde melo-

Peter Murphy, de leadzanger van de

dieën die men hooguit kende uit het

Engelse postpunkband Bauhaus, een

werk van Béla Bartók en niet te vergeten

Bulgaarse staatsomroep, en de Australische (pop)zangeres Lisa Gerrard vinden elkaar op 12 maart in het Amsterdams Concertgebouw. Ze zingen werk van hun recentste cd BooCheeMish.

Foto: Svetlana Bekyarova

cassette bemachtigde met een registra-

klassiek, pop, rock, ambient, minimal Bulgares, het vrouwenkoor van de

14

In 1975 bracht de Zwitserse etnomusico-

PODIUM

STEMMEN CONCERTGEBOUW het ruim twintig vrouwen tellende koor

arm’, zegt ze over die eerste kennisma-

folksongs, doorgegeven van moeder op

in sprankelende klederdracht.

king. ‘Ik was een kind en had geen idee

dochter’, zegt Gerrard over het koor.

Le Mystère des Voix Bulgares werd een

wat de toekomst zou brengen. Ik kon mij

‘Binnen een octaaf vonden ze zoveel

hit en ook volume 2, 3 en 4, uitgebracht

vanwege onze precaire financiële positie

verschillende noten. Hun stemmen

in respectievelijk 1989, 1990 en 1998

ook geen enkele voorstelling maken. Het

kwamen destijds al bij mij binnen als een

waren succesvol. Bovendien wisten

enige wat ik wist is dat ik van zingen hield.

felle straal zonneschijn. Ze maken mijn

verschillende popmusici zoals U2, Kate

En toen hoorde ik het Bulgaarse vrouwen-

verbeelding wakker en nemen mij figuur-

Bush en Drake de unieke sound van het

koor. Ik dacht: dit is het, dit is de top. Beter

lijk mee op reis. Je blootstellen aan en

koor zo te waarderen dat ze samenwer-

wordt het niet. Dit wil ik.’

openstellen voor muziek uit andere

king zochten. Wat de populariteit van die

culturen, zoals de Bulgaarse, geeft

swingend botsende Bulgaarse stemmen

Gerrard groeide uit tot een succesvolle

nieuwe ideeën over hoe te communice-

nog verder vergrootte.

zangeres met een bereik van het con-

ren. Het heeft mij ook nu weer een veel

tra-altregister tot de hoogte van een

groter palet gebracht waarmee ik mijzelf

Ondertussen zat het Bulgarian State

sopraan. Ze ontwikkelde zich ook als

kan uitdrukken. Wat dat aangaat is Le

Television Female Choir met een uitda-

componiste en leverde met haar meng-

Mystère des Voix Bulgares een van de

ging. De wereld had swingend botsende

sel van pop, rock, verschillende volks-

grootste geschenken die ik in mijn leven

Bulgaarse stemmen leren kennen en

muziektradities zoals de Griekse, Turkse,

heb mogen ontvangen.’

niet dit staatskoor met de weinig com-

Italiaanse en Arabische en klassieke

merciële naam. Het koor dat al sinds

invloeden onder andere een bijdrage aan

1952 bestaat kreeg in 1997 de officiële

de soundtrack van de film Gladiator. In

toestemming van Cellier om de naam

2017 kwam ze na vele omzwervingen

van de succesvolle platen als koornaam

eindelijk bij die bepalende ontmoeting

te gebruiken.

uit haar jeugd terecht en nam ze met Le

Toch werd het rond het begin van het

Mystère des Voix Bulgares de single Pora

nieuwe millennium wat stiller rond de

Sotunda op. Eind vorig jaar volgde de

Bulgaarse dames. Nieuw materiaal bleef

eerste cd van het Bulgaarse koor in twin-

uit en de aandacht verslapte. En toen was

tig jaar. Uiteraard in samenwerking met

er opeens een zekere Lisa Gerrard. Deze

Lisa Gerrard.

Australische zangeres van de alternatieve

Hun gezamenlijke muziekavontuur,

popgroep Dead Can Dance had de Bul-

BooCheeMish, is inmiddels een ‘huwelijk

gaarse stemmen gehoord in haar jonge

tussen avant-garde en de middeleeu-

jaren. ‘We leefden in Londen en we waren

wen’ genoemd en heeft alle ingrediënten

LE MYSTÈRE DES VOIX BULGARES 12 MAART CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM WWW.CONCERTGEBOUW.NL

om zowel Le Mystère des Voix Bulgares

Een groot geschenk

als Lisa Gerrard weer stevig op de kaart te zetten. Veel materiaal van de cd, dat bestaat uit traditionele Bulgaarse volkszang en composities van Gerrard, vormt de basis voor het concert op 12 maart in het Concertgebouw in Amsterdam.

BOOCHEEMISH

LE MYSTÈRE DES VOIX BULGARES FEATURING LISA GERRARD PROPHECY VKZ.NL/19139 € 20,99

‘Deze vrouwen zongen eeuwenoude

15

Foto: Imke Panhuijzen

PODIUM

16

TA NIA KROS S

EEN LAATSTE KEER CARMEN VOOR TANIA KROSS Door Benjamin Rous

vertolker van de rol zou zijn. “Het plaatje

gaat weer de Carmen zingen. Dat moet

klopt; het type, de uitstraling, het ver­

ze echt niet meer doen, hoor.’ Ik word dit

haal en de stem. Carmen is precies

jaar 43, dan heb ik de rol zoveel jaren

gecomponeerd voor het type mez­

gezongen en is voor mij de cirkel rond. Er

zosopraan dat ik ben. Deze opera vormt

is zoveel wat ik nog kan zingen. We gaan

de rode draad in mijn carrière.”

op zoek naar een nieuwe Carmen.”

Carmen gaat over de ultieme vrijheid,

Maar voor het zover is gaat Kross nog

over een ongrijpbare en zelfbewuste

een keer de theaters in met een eigen,

De vrijgevochten zigeunerin Carmen in

vrouw die een onweerstaanbare aan­

avondvullende versie van Carmen. Zij

Bizets gelijknamige opera is een van de

trekkingskracht op haar omgeving uitoe­

heeft de essentie van de opera proberen

glansrollen van mezzo­sopraan Tania

fent maar die boven alles voor zichzelf

te vangen, en vermengt de klassieke

Kross. Toch neemt zij nu afscheid van

wil kiezen. “Een vrouw met een eigen

stukken met vurige flamencomuziek. Zo

de rol, onder meer op 23 februari in

mening en lust voor haar eigen leven.

is het een nieuw stuk, met de oorspron­

Muziekgebouw Eindhoven. In een

Het gaat over de vrouw die ik nu ben.”

kelijke Carmen als oerbron. Zij hoopt zo

eigen, verrassende, avond­vullende

Uiteindelijk moet Carmen in de opera

de opera die haar als klein meisje heeft

versie van de opera vermengt Kross de

haar vrijheidsdrang met de dood beko­

geraakt met zoveel mogelijk mensen te

klassieke stukken met

pen. “Maar zelfs op het moment dat

delen. “Een versie om van niet-operalief­

flamencomuziek.

Carmen sterft, komt die vrijgevochten

hebbers liefhebbers te maken. Dat was

vrouw naar voren en zegt ze: ‘Vrij ben ik

mijn doel. Mijn Carmen is een rollercoas­

Het is een van de populairste opera’s uit

geboren en vrij zal ik sterven.’ Het maakt

ter van humor, herkenning, tragedie en

het repertoire, tjokvol bekende en mee­

niet uit, ze zal altijd vrij zijn. Dat vind ik

verbazing.” Een versie waarin iedereen

slepende melodieën: Carmen van Geor­

mooi en dat maakt Carmen een van de

iets nieuws en spannends kan ontdek­

ges Bizet. In de titelrol hebben alle

meest iconische figuren in de operage­

ken. “Het wordt voor mij een prachtig

beroemde mezzosopranen uit de

schiedenis.”

afscheid van Carmen, dat kan ik je

geschiedenis, en zelfs de nodige sopra­

garanderen.”

nen, hun tanden gezet. Voor mezzo­

Ondanks haar grote liefde voor Carmen

sopraan Tania Kross was het Carmen die

en de successen die zij er internationaal

TOURNEE 14 FEBRUARI T/M 30 MAART

haar de ogen opende voor de kracht van

mee heeft gevierd, wordt het voor Kross

WWW.KROSS2000.NL

de klassieke muziek en de opera, toen zij

nu tijd om afscheid te nemen van de rol.

op haar veertiende een videoband zag

Een van de uitvoeringen tijdens haar

van de beroemde productie uit Glynde­

Carmen-tournee is in Muziekgebouw

bourne met Maria Ewing als Carmen. “Ik

Eindhoven. Stoppen op het hoogtepunt,

moest en zou die vrouw zijn!”, herinnert

aldus de zangeres: “Beter nu, aan de top

Kross zich levendig. Tijdens haar studie

van je vocale kunnen en performance,

bleek al snel dat zij een gedroomde

dan dat mensen gaan denken ‘O, Tania

TANIA KROSS CARMEN 23 FEBRUARI MUZIEKGEBOUW, EINDHOVEN WWW.MUZIEKGEBOUWEINDHOVEN.NL

17

PORTRET

NIN G FE N G

VAN ALLE MARKTEN THUIS Door Jos van der Zanden

Feng richtte in 2012 het Dragon Quaret

Het contrast tussen de twee Britten

op, een strijkkwartet dat inmiddels ook

maakt de cd extra pikant. Feng is zoge-

de cd-markt heeft veroverd. De Schu-

zegd van alle markten thuis. De uit

bert-Dvorák-cd die bij Channel Classics

Chendu afkomstige violist kent geen

verscheen werd alom geprezen, al klonk

beperking in repertoire, iets wat hij zelf

Hij is de nuchterheid zelve en in

er wel wat kritiek over het uitgekauwde

op het conto schrijft van de ruime moge-

interviews klinkt steeds verbazing

repertoire. Iets dergelijks kan over de nu

lijkheden in China om met westerse

door over zijn eigen succes. Hoezo

voorliggende zevende productie bij

klassieke muziek kennis te maken en die

bijzonder talent? Kansen benutten:

Channel bezwaarlijk worden gezegd.

te spelen. ‘De afgelopen twintig jaar is er

hard werken, discipline, invloeden

Vioolconcerten van Elgar en Finzi - kom

veel veranderd. Als je een jaar of vijf bent

opdoen, daar gaat het om. ‘In het

daar eens om op cd. Vanwaar ineens die

kun je heel gemakkelijk pianoles krijgen,

huidige China liggen de mogelijk­

plotselinge ruk naar Albion? ‘Mijn onver-

of vioolles. Er zijn nu leraren genoeg, het

heden voor iedereen open,’ zegt

getelijke jaren daar spelen zeker een rol’,

klimaat is gunstig. Wie mentaal weer-

violist Ning Feng, ‘klassieke muziek

zegt Feng. ‘Speel ik dat lange concert

baar is, kan een eind komen.’ Ning Feng

wordt daar uitstekend gepromoot.’

van Elgar, dan komt het allemaal terug:

is er zelf het perfecte voorbeeld van. Het

het Engelse landschap, de kleuren, de

speelse gemak waarmee hij de hier en

Natuurlijk moet je ook geluk hebben, de

sfeer. Daar kan het Celloconcert niet

daar lastige klippen in het Elgarconcert

juiste stimulans krijgen. In het geval van

tegen op. Het concert van Finzi gaat

omzeilt duidt op vele uren voorbereiding

Ning Feng was dat een vader met

meer de richting op van een concerto

en op doorzettingsvermogen. Daarom

inzicht. Die zorgde voor lessen zonder al

grosso, het is veel korter.’ Inderdaad,

onderstreept hij hard werken als eerste

te veel dwang. Op jonge leeftijd in het

Finzi is beknopter en stilistisch ook con-

vereiste. In zijn terminologie: kansen

buitenland kunnen studeren bleek ook

servatiever, met folkloristische, gemak-

benutten.

goud waard, aan de Londense Royal

kelijk in het gehoor liggende melodieën

College of Music. Antje Weithaas in

en bourdonklanken in de begeleiding.

Berlijn zette bij Feng de puntjes op de i.

Zoals hier gespeeld is de muziek overi-

Zo kon een violist opbloeien die nu de

gens pas bekend sinds 1999.

wereld aan zijn voeten heeft. Van Bach tot modern, solistisch, kamermuziek of ensemblespel - Ning Feng heeft zich ontpopt als een allrounder voor wie de deuren van ’s werelds grootste concertzalen haast automatisch opengaan. Ook in ons land. In de Kleine Zaal van het

Kansen benutten

Amsterdamse Concertgebouw speelt hij op 27 maart mee in een Schubertiade met pianotrio’s.

18

NING FENG 27 MAART CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM WWW.CONCERTGEBOUW.NL

Foto: Felix Broede

ELGAR, FINZI VIOLIN CONCERTOS

NING FENG, ROYAL LIVERPOOL PHILHARMONIC ORCHESTRA O.L.V. CARLOS MIGUEL PRIETO CHANNEL CLASSICS VKZ.NL/19122 € 23,99

19

O L GA PE RE T YAT KO

MOZART EN UITGELICHT DOOR Door Olga de Kort

Mozarts opera-aria’s hebben geen introductie nodig en kunnen altijd en overal op belangstelling van muziekliefhebbers rekenen, vooral als ze door zangers als de internationaal steeds bekender wordende Olga Peretyatko uitgevoerd worden. Welke Mozart-aria’s tot de favorieten van deze veelgevraagde sopraan behoren en hoe ‘haar’ Mozart klinkt, valt te beluisteren op Peretyatko’s nieuwe album bij Sony.

Mozart+ is Olga Peretyatko’s zesde cd, en tevens de tweede waar ze samen met het Sinfonieorchester Basel onder leiding van Ivor Bolton aan werkte. Op Peretyatko’s nieuwe album klinkt niet alleen Mozart, zoals de cd-titel Mozart+ al doet vermoeden. Waar menig zangeres de handen vol heeft aan Mozarts veeleisende muziek, gaat deze Russin een stapje verder door naast het bekende repertoire ook plaats voor Mozarts oudere collega’s en tijdgenoten te maken.

Na La Bellezza Del Canto, Arabesque, Rossini!, Russian Light en haar recentste

tien aria’s van Mozart en tijdgenoten. Bij Mozart viel de keuze op de beroemde aria’s en recitatieven uit Die Entführung aus dem Serail, Le nozze di Figaro, Don

20

Foto: Rabovsky Daniil

opname The Secret Fauré maakte de zangeres een muzikale selectie uit veer-

SPECIAL

TIJDGENOTEN ­ OLGA PERETYATKO Giovanni en La clemenza di Tito, stuk voor

klein meisje zong ze al in het kinderkoor

Staatsoper. Ook is zij te horen als Leila

stuk horend tot Peretyatko’s geliefde

van het Mariinski Theater in haar

in Bizets Les Pêcheurs de Perles in het

operarepertoire dat haar al jaren na aan

geboortestad en genoot ze van de

China National Center for Performing

het hart ligt. Met het toevoegen van twee

operavoorstellingen die ze mee mocht

Arts te Beijing en als Anna Bolena in de

aria’s die Mozart in 1789 speciaal voor de

maken. Na haar studie aan de Hanns

gelijknamige opera van Donizetti bij

uitvoering van de opera Il burbero di buon cuore van Vicente Martín y Soler componeerde, én de minder bekende aria Infelice ad ogni istante van Soler zelf, richt

Peretyatko’s sprankelende stem

Peretyatko zich op de operamuziek uit de jaren 1770-1780. Naast Soler biedt Mozart+ de luisteraar gelegenheid om

Eisler-Hochschule für Musik in Berlin

Opéra Royal de Wallonie te Luik. Haar

ook de zo goed als vergeten aria’s uit

maakte ze deel uit van de Internationale

repertoire reikt van Händel, Mozart en

Tommaso Traetta’s Antigona en Giovanni

Opera Studio van de Staatsoper Ham-

Rossini tot Wagner, Strauss en Stra-

Paisiello’s Il barbiere di Siviglia te leren

burg. Het winnen van de tweede prijs

vinsky. Nu Olga Peretyatko haar favo-

kennen. Geen onbekende namen voor

van Plácido Domingo’s Operalia Com-

riete Mozartrepertoire op cd vastgelegd

Mozart en zijn publiek, en zeker interes-

petition in 2007 opende de deuren van

heeft, brengt ze het verder ten gehore in

sant om opnieuw in het zonnetje gezet te

operatheaters over de hele wereld.

concerten.

worden.

Nederlandse operaliefhebbers herinne-

Dit achttiende-eeuwse repertoire past

ren zich haar Amsterdamse DNO-de-

bovendien uitstekend bij Peretyatko’s

buut in januari 2012 als de Nachtegaal in

sprankelende stem, die de Duitse radio

De Nachtegaal en andere fabels van

BR Klassik onlangs heel treffend met

Stravinsky en haar overtuigende Donna

‘een licht veertje’ vergeleek. Volgens dit

Fiorilla in Rossini’s Il Turco in Italia,

radiostation wordt men van het luiste-

slechts enkele maanden later. Dit laat-

ren naar deze zangeres alleen al

ste optreden bezorgde Peretyatko de

­gelukkig. Niet voor niets kreeg de cd

Prix d’Amis 2011-2012 van de Vereniging

Russian Light, die Peretyatko met het

Vrienden van De Nederlandse Opera.

Oeral Philharmonisch Orkest onder leiding van Dmitri Liss opgenomen

Inmiddels rekent Peretyatko de Weense

heeft, de Duitse OPUS Klassik 2018

Staatsopera, Opera Monte Carlo, La

Award in de categorie ‘solo ­­­

Fenice in Venetië, Opéra Bastille in

recording / vocal of the year’.

Parijs, La Monnaie in Brussel, het Teatro alla Scala in Milaan, het Teatro Real in

Zelf wordt de uit Sint-Petersburg

Madrid en de Metropolitan Opera in

afkomstige en in Italië woonachtige

New York tot haar vaste podia. Alleen

Olga P ­ eretyatko gelukkig van zingen en

dit seizoen al is de sopraan te gast in

van de mogelijkheid om zich steeds

Mozarts Don Giovanni en Donizetti’s

nieuw repertoire eigen te maken. Als

Lucia di Lammermoor in de Weense

MOZART, PAISIELLO e.a.

MOZART+ OLGA PERETYATKO, SINFONIEORCHESTER BASEL O.L.V. IVOR BOLTON SONY VKZ.NL/19123 € 23,99

21

PODIUM

SY M FO NIE O RKE S T V L A A N D E RE N

ITALIAANS FEEST Door Simone Leuven

Festa Italiana! Een zonniger

Wie Italië zegt, zegt opera. En dus is de

een klucht over een Italiaanse vrouw die

Italiaanse operagigant Rossini van de

terechtkomt in Algiers. In Rossini’s tijd

nieuwe concertproductie van

partij tijdens Festa Italiana!. De ouverture

was dit land onderdeel van de Oriënt, de

Symfonieorkest Vlaanderen niet

uit zijn komische opera L’Italiana in Algeri

mysterieuze, oosterse fantasiewereld,

zijn. Met een lichtvoetige Rossini-

is een goed begin van de feestvreugde.

waar hij met een prominente rol voor de

ouverture en Italiaanse symfonie

De muziek zit vol grapjes: het orkest laat

hobo naar verwijst. Opera past overi-

van Mendelssohn belooft het een

je schrikken met plotselinge volume-uit-

gens ook helemaal in het straatje van

waar muziekfeest te worden, met

barstingen en maakt je aan het lachen

Jan Latham-Koenig, die dit seizoen

Ronald Brautigam als gast.

met lichtvoetige melodieën. Maar tus-

afscheid neemt als chef-dirigent. Hij

sen de grappen en grollen door geeft

heeft wereldwijd al tal van operapro-

Rossini aanwijzingen over het verhaal,

ducties gedirigeerd en heeft daarvoor

Foto: Tom De Visscher

uitnodiging kan de titel van de

22

VOOR IEDEREEN zus. Het elegische jeugdwerk Crisantemi van Puccini is een tegenhanger in stemming, maar net zo wonderschoon – een glanzende kers op de taart van deze productie.

Extra bijzonder is de gloednieuwe compositie van Jahwer Matmati (1993), student compositie aan het Koninklijk Conservatorium Luik, die geselecteerd is voor het project SOV Composer’s Academy van Symfonieorkest Vlaanderen.

Om jonge componisten praktijkervaring Foto: Marco Borggreve

te bieden, mogen ieder seizoen twee componisten van Belgische conservatoria een stuk schrijven dat past in een specifieke concertproductie van Symfonieorkest Vlaanderen. Daarbij doorlopen ze een traject waarin ze hun compositie helemaal kunnen ‘uittesten’: het orkest staat vanaf de conceptfase volledig tot zelfs een Golden Mask Award gewon-

Rossini’s frivoliteit. En met Ronald Brau-

hun beschikking, van privésessies met

nen, het muzikale Russische equivalent

tigam aan de piano, een toonaange-

musici tot repetities en uitvoeringen. Het

van een Oscar.

vende specialist in de klassieke periode,

bieden van kansen aan jong talent is een

is het feest compleet. Zijn interpretaties

van de pijlers van Symfonieorkest

Niemand minder dan Beethoven amu-

worden alom geprezen. Ook zijn monu-

Vlaanderen. Matmati licht alvast een

seerde zich ook met Rossini’s humoristi-

mentale en prijswinnende cd-reeksen bij

tipje van de sluier op over het resultaat:

sche operamuziek. Beethovens eigen

BIS spreken boekdelen: alle pianocon-

‘Mijn compositie Entre-Tons laat muziek-

aandeel in Festa Italiana!, zijn Derde

certen van Beethoven en Mozart plus de

citaten op een organische manier met

pianoconcert, is dramatischer van toon.

complete pianosonates van Haydn zijn

elkaar in interactie treden.’ Van oude

Maar toch heeft het hier en daar een

nog maar een onderdeel hiervan.

klassiekers tot nieuwe muziek: het wordt

lichtheid die wel wat doet denken aan

een Italiaans feest voor iedereen.

Een echte klassieke hit ontbreekt natuurlijk ook niet in dit feestelijke programma. De Vierde symfonie van Men-

Van oude klassiekers tot nieuwe muziek

delssohn, de ‘Italiaanse’, zit vol met indrukken van zijn reis door Italië. Het ritme van het eerste deel lijkt op een Italiaanse tarantella, en het laatste deel is geïnspireerd op een saltarello die hij in Rome had leren kennen. ‘Het is het vrolijkste stuk dat ik ooit heb gecomponeerd’, schreef Mendelssohn aan zijn

SYMFONIEORKEST VLAANDEREN & RONALD BRAUTIGAM TOURNEE 14 MAART T/M 22 APRIL WWW.SYMFONIEORKEST.BE

23

INTERVIEW

VO CE S 8

Door Hein van Eekert

VOCES8 BIEDT RIJKE

In zijn dertienjarig bestaan was de groep VOCES8 nog niet vaak in Nederland, maar de laatste jaren raakt het publiek in de ban van de groep zangers die de klassieke samenzang een nieuwe glans geeft door het vertolken van allerlei vormen van moderne en oudere muziek. Er is een nieuw album met een Keltisch karakter: Enchanted Isle. Opvallend is het gevarieerde repertoire op de cd.

vormen op Enchanted Isle een ode aan het landschap van de Britse eilanden.

Samuel Barber, Enya, ‘Danny Boy’ en Radiohead vinden elkaar in het programma van zeventien songs. Muziek uit films staat naast oude stukken en

Foto: Paul Stuart

nieuwe composities. VOCES8 brengt

24

Een betoverd en betoverend eiland is

met zijn verfijnde ensemblezang eenheid

het, dat achter de mysterieuze mist

in de variëteit aan repertoire.

zichtbaar wordt op het nieuwe album

VOCES8 is een klein ensemble van acht

van VOCES8: klassieke stukken, film- en

jonge zangers met een kenmerkende

popmuziek en Keltische volksliederen

frisse en heldere klank. Erachter steekt

VERSCHEIDENHEID een veel grotere organisatie, de VCM

bonden docenten. Middelbare scholen

koorzingen en ik word verrast door sug-

Foundation, die zich bezighoudt met edu-

kunnen in principe ook zelfstandig aan

gesties van mensen van wie ik niet eens

catieprojecten over koorzang. Counter-

de slag met de zangmethode die Paul

weet dat ze ooit geboren zijn. Ik kende de

tenor Barnaby Smith en zijn broer Paul

Smith heeft ontwikkeld. Scholen in

Pyramid Song van Radiohead helemaal

richtten de vocale groep op. Terwijl Paul

Nederland met interesse in koorzang-

niet. Jonathan Pacey zit in zijn vrije tijd

Smith zich tegenwoordig vooral bezig-

projecten zijn van harte uitgenodigd

graag in de British Library, kijkt daar naar facsimiles en maakt nieuwe edities van onuitgegeven werken, terwijl Blake

Acht verschillende smaken

Morgan uit Detroit komt en de zoon is van de drummer van Tina Turner. Hij groeide op tussen drums en gitaren.

Iedereen komt met eigen ideeën. We blijven ook graag eigentijds: als we

houdt met alles rond de VCM Founda-

contact op te nemen met de Founda-

Radiohead opnemen, komt dat ergens

tion, zingt Barnaby nog altijd in het

tion.

op een Spotifyplaylist terecht met

ensemble en ontfermt hij zich over de

Zo wijdverbreid als de activiteiten van

Radioheadcovers. Misschien hoort een

jonge zangers die in het inmiddels dertien

VOCES8 is het repertoire van de groep

miljoen mensen de track en gaan er

jaar oude VOCES8 meezingen.

op het nieuwe album Enchanted Isle.

tienduizend op zoek naar het album

“We proberen zangers op jonge leeftijd,

“We richten ons graag erop om

waar die track vandaan komt: zo horen

rond hun drieëntwintigste, aan ons te

bestaand werk als nieuw te laten klin-

ze dan voor het eerst koormuziek.”

binden en ze tien jaar bij ons te houden,”

ken. Koorzang is in feite al een oud

legt Barnaby Smith uit, “en we kiezen

genre; daarom brengen we naast speci-

daarbij voor opmerkelijke stemmen met

aal voor ons geschreven nieuwe stukken

mogelijkheden voor een solocarrière. Het

ook oudere, bekende stukken in nieuwe

is de leeftijdsperiode waarin een stem

arrangementen.”

zich nog verder moet ontwikkelen en

Smith prijst streaming services als Spo-

waar in de opleiding van zangers een

tify, omdat ze de repertoirekennis van

lacune zit. Jonge zangers kunnen bij ons

het publiek aanzienlijk hebben vergroot.

veel zingen en groeien, maar zijn tegelij-

Tegelijkertijd moet hij toegeven dat

kertijd beschermd tegen al te grote druk.

liefhebbers vaak niet meer lang achter-

Het is mijn taak om erop te letten dat ze

een naar een album luisteren, maar zich

inderdaad niet onder te hoge druk komen

meer focussen op playlists. Daarom

te staan. Na een aantal jaren bij ons

biedt het album die rijke verscheiden-

kunnen ze door naar een solocarrière.”

heid aan repertoire.

VOCES8 geeft de zangers een plek,

Het is opmerkelijk hoe uiteenlopend de

terwijl de VCM Foundation in maar liefst

stukken op de cd zijn. Smith: “Een van de

negen landen zangprojecten uitvoert:

voordelen van een groep van acht is dat

soms met de zangers van VOCES8 zelf,

er acht verschillende smaken zijn. Ik kom

dan weer met aan het gezelschap ver-

uit de hoek van de oude muziek en het

KIJK VOOR DE AANBIEDING OP PAG. 10

ENCHANTED ISLE VOCES8 DECCA VKZ.NL/19124 € 16,99

25

SPECIAL

CO N CE NT US M USI CUS WIE N

WARE KUNST KENT GEEN GRENZEN Door Jos van der Zanden

26

uitvoeringen dicht bij de componist zelf,

kan het niet tippen, natuurlijk. De muzie-

ging een tijdlang verweesd door het

kliefhebber zal vooral smullen van het

leven. Terend op het verleden, zoals

onversneden Concentus Musicusgeluid,

authentieke barokmuziek, fonke-

dat griezelig hoge niveau dat wordt

lend-transparante Weense klassieken,

gekenmerkt door een verfijnde balans

van franje ontdane vroegromantiek en

tussen klassieke scherpte en romanti-

no-nonsens opera, werd naar een

sche expressie. Wat dat aangaat is het

nieuwe richting gezocht. Het repertoire

orkest volledig op peil en zet het de

van Concentus Musicus was inmiddels

traditie onverstoorbaar voort.

breed genoeg. De oude meester had het

Bijna zou je Brahms’ zeven orkestliede-

zelf uitgebreid tot een heel eind in de

ren in de ‘Fassung’ van Anton Webern vergeten - ook tot de twintigste eeuw

Een nieuwe toekomst

dringt Concentus Musicus Wien inmiddels door. Florian Boesch zingt Brahms zeldzaam ingetogen, alsof hij doordrongen is van de precisie en het niveau waarmee hij wordt begeleid.

Foto: Johannes Baumannn

negentiende eeuw, allerlei conventies en

Voorzichtig en met respect wordt hier-

vanzelfsprekendheden trotserend. Pro-

mee een stap gezet richting een nieuwe

bleem was nu de artistieke richting. Er

toekomst. Wat eens begon met alleen

moest onontgonnen terrein worden

barokmuziek, zou binnenkort weleens

veroverd dat zowel voor de musicus en

bijna drie eeuwen kunnen beslaan, tot

de concertganger als voor de cd-lief-

aan de modernen. De grote meester zelf

hebber voldoende spannend was.

zou die ontwikkelingen vast met voldoe-

‘Geen idee of het orkest met mij ter ziele

ning gadeslaan. Want voor Harnoncourt

zal gaan, ach, tegen die tijd komt er wel

kende ware kunst geen grenzen en was

een oplossing’, filosofeerde Harnoncourt

het altijd de uitdaging die het beste bij

zo’n vijftien jaar geleden. Daarna deed hij

hem naar boven haalde.

steeds vaker een beroep op zijn continuospeler Stefan Gottfried. Die assisteerde bij Mozarts Le Nozze di Figaro en dirigeerde opera’s van Gassmann en Salieri. Eerste reserve was hij, zogezegd.

Uiteindelijk was het Gottfried die het stokje overnam. De nieuwe cd toont hoe

‘Dit is de eerste cd van Concentus

hij de erfenis van zijn grote voorganger

Musicus Wien na het overlijden van

een vervolg geeft: door verder de negen-

Nikolaus Harnoncourt. Na door hem

tiende eeuw in te trekken (Brahms), en

op zoveel muzikale ontdekkingsreizen

het bekende te voorzien van een nieuwe

te zijn gevoerd, maken we ons op om

insteek (Schuberts Unvollendete vol-

nieuwe, romantische oevers aan te

tooid).

doen.’ Dirigent Stefan Gottfried heeft vast goed nagedacht over dit zinnetje.

Schuberts Achtste voltooien is al vaker

Er ligt immers een buitengewone druk

gedaan sinds anderhalve eeuw geleden

op hem: hoe in de voetsporen treden

dit meesterwerk uit een oude koffer

van een grootheid?

tevoorschijn kwam. De ongeveer honderd maten Scherzo vragen om voltooi-

Toen Nikolaus Harnoncourt in 2016 stierf

ing, een finale om toevoeging. Hier

leek een tijdperk ten einde. Het oudemu-

gebeurt het laatste met andere Schu-

ziekensemble Concentus Musicus Wien

bertmuziek: de entr’acte uit Rosamunde.

dat hij in 1953 had opgericht en dat

Het voltooide Scherzo is zeker ook schu-

decennia lang maatgevend was voor

bertiaans, maar aan de openingsdelen

SCHUBERT (UN)FINISHED SYMPHONY (D 759), LIEDER FLORIAN BOESCH, CONCENTUS MUSICUS WIEN O.L.V. STEFAN GOTTFRIED APARTÉ VKZ.NL/19112 € 22,99

27

INTERVIEW

RE M Y VA N KE S TE RE N

OP ZOEK NAAR

EIGEN Door Paul Janssen

Wie na de eerste cd Tomorrow Eyes die Remy van Kesteren in 2015 uitbracht op DG een heuse klassieke plaat als vervolg verwachtte komt bedrogen uit. De Nederlandse harpist gaat verder op een zoektocht naar zijn eigen stem, zijn eigen muziek. En dat heeft drie jaar na de eersteling met Shadows weer een intrigerende cd opgeleverd. Ook al was de aanloop naar het project “een worsteling”, aldus de avontuurlijke musicus.

Shadows, de nieuwe cd van harpist van Remy van Kesteren is net als zijn eersteling Tomorrow Eyes een plaat vol verrassingen. De eerste verrassing is meteen al de eerste track. Van Kesteren speelt geen harp. Hij zingt. “Dat vond ik het meest enge van de hele cd”, zegt hij zonder enige gêne. “Het lied is de basis van het hele album. Het gaat terug naar een moment dat ik als kind naar de schaduw van een kopje op tafel keek.

Door die schaduw werd ik overvallen door treurigheid. Die wereld gaat voor mij samen met muziek; muziek is net als

Foto’s: Anouk van Kalmthout

die schaduw een portaal naar een

28

EEN STEM

op zoek gegaan naar mijn eigen stem. Ik wil open en eerlijk zijn in mijn muziek. Dat leidde tot een moeizame zoektocht. Ik heb met vele mensen gewerkt en raakte eigenlijk steeds meer in verwarring.”

Van Kesteren besloot zelfs om een tijd geen harp te spelen. “Ik stelde mijzelf de vraag: wat voor muzikant ben ik zonder harp. Ik had op een gegeven moment

andere, parallelle wereld. Met dat idee in

geboren en vind het leuk om op deze

een afspraak met een producent en

mijn hoofd wil ik de luisteraar op deze cd

manier terug te kijken. Er komen op deze

dacht alleen koffie te gaan drinken, dus

meenemen. Daarom is de rest ook weer

plaat vele draadjes bijeen, wat ook te

ik had mijn harp niet mee. Hij wilde

volledig instrumentaal. Ik vind het

danken is aan Fink, de artiestennaam

meteen aan het werk. Ik voelde mij naakt

magisch dat je zonder taal iets kunt

van Fin Greenall, die de cd gecoprodu-

en stierf duizend doden, maar het werd

activeren en mensen mee kunt voeren.”

ceerd heeft. Hij is goed thuis in de pop-

een heel leuke dag en er kwam muziek

Ook het instrumentale werk op deze cd

en songwereld en heeft onder anderen

uit die ik nooit had gemaakt als ik mijn

verrast. Waar zijn eersteling nog enige

gewerkt met Amy Winehouse.”

harp had gehad. Ik heb mijn harp vervol-

connectie had met de muziek uit de

gens acht maanden niet aangeraakt en

gekende harpwereld, roept Shadows

Hoe vanzelfsprekend het allemaal ook

heb mij verdiept in zang, piano, gitaar en

vooral herinnering op aan de elektroni-

klinkt, de aanloop naar het hele project

synthesizer. Nu ga ik geen zangcarrière

sche popmuziek van Kraftwerk, de

was volgens de harpist “een worsteling”.

overwegen, maar het was wel verhelde-

ambient jazz en meer sferen uit vervlo-

“Voor mijn eerste cd had ik zelf stukken

rend. In sommige stukken speel ik

gen decennia. “Ik ben in de jaren tachtig

geschreven en ik ben ook daarna enorm

daarom ook geen harp.”

Het lied als basis

29

INTERVIEW

Uiteindelijk vond hij zijn bestemming bij cellist annex synthesizerspecialist Maarten Vos en Colin Benders (Kiteman) en maakte hij kennis met de modulaire synthesizer. “Zo’n ding heeft heel veel draadjes en knopjes en een minimale verandering in instelling geeft al een compleet ander resultaat; je kunt eigenlijk alleen maar improviseren.” Voor Van Kesteren paste dat puntige elektronische geluid goed bij de warmte van de harp.

“Toen had ik een raamwerk.”

Nu de cd er ligt vindt Van Kesteren het vooral heel spannend. “Er hangt veel van deze cd af. Ik heb weinig live gespeeld en tegen veel zaken ‘nee’ gezegd om het creatieve proces niet te onderbreken. Nu vraag ik mij af of mensen mij nog wel weten te vinden.”

Dat laatste zal wel mee vallen, en daarom krijgt Van Kesteren er een uitdaging bij: hoe gaat hij Shadows live op het podium brengen? “Voor sommige stukken op de cd heb ik acht harpsporen ingespeeld. Nu kan ik wel een sampler gebruiken, maar ik ben zo’n purist op het podium dat ik alles ook echt live wil hebben. Dus dat gaat nog een grote ontdekking worden. Ik ben sowieso nog niet klaar met het muzikale onderzoek dat met deze cd een impuls heeft gekregen. Maar voor dit moment ben ik vooral opgelucht dat er na drie jaar weer een plaat verschenen is.”

WWW.REMYVANKESTEREN.COM

VAN KESTEREN e.a.

SHADOWS REMY VAN KESTEREN e.a.

UNIVERSAL CLASSICS VKZ.NL/19135 € 22,99

31

OPRUIMING

MEGA WINTER BIJ KLASSIEKE ZAKEN! SLECHTS € 15,- PER CD 5CD + BOEK A CONVERSATION WITH CAMILLE DE RIJCK EN­ PHILIPPE HERREWEGHE

2CD + BOEK JOHANNES-PASSION DOOR GOVERT JAN BACH

Laatste stuks nu € 19,99

Slechts € 5,-

3CD + BOEK

REBELO PSALMEN

DYNASTIA BORGIA

32

2CD SYMPHONY NO. 4, ALT-RHAPSODIE, ­SCHIKSALSLIED

ONWEERSTAANBARE ­PORTUGESE BAROK

OPRUIMING

SLECHTS EENMALIG EN OP=OP! SLECHTS 10,- PER CD

VIVALDI CONCERTI CARMIGNOLA

STEVEN ISSERLIS CELLO SONATAS

MAHLER DES KNABEN WUNDERHORN

VESPRO DELLA BEATA VERGINE HERREWEGHE

STRAVINSKY/REVUELTAS DUDAMEL

COUPERIN KOLESNIKOV

EEN WELDADIGE STRELING DER ZINNEN

SANCES DIALOGHI AMOROSI

J.A. FABER - MISSA MARIA ASSUMPTA

HASSE OPERA-ARIA’S MAX EMANUEL CENCIC

PUCCINI ORGELWERKEN LIUWE TAMMINGA

THOMAS BEIJER MUSIC FOR THE MOURNING SPIRIT

2CD

DE VERMELDE ­CONSUMENTENADVIESPRIJZEN GELDEN PER AFGEBEELD PRODUCT (PER STUK).

DOOR DE BEPERKTE ­VOORRAAD KAN HET SNEL UITVERKOCHT ZIJN; OP = OP! BEZOEK DE WINKEL OF KIJK OP WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

2CD

CIMA VESPRO DELLA BEATA VIRGINE

PAUL HERMANN WORLD WAR II

CHOPIN - LATE WERKEN POLLINI

33

Foto: Maria Blaisse

INTERVIEW

KU NS TKL A N K

HEAR MY VOICE! Door Inge Jongerman

De Noordwijkse stichting KunstKlank

Al twee decennia lang speelt de verbin-

ters gebouwd om geesteszieke vrou-

viert haar twintigjarig bestaan met de

ding tussen muziek en andere kunstvor-

wen op te vangen. Het complex zal de

men een essentiële rol in de projecten

komende jaren een transformatie

van stichting KunstKlank. Daarnaast

ondergaan tot landgoed met luxe villa’s

draagt de locatie altijd bij aan de zeg-

en appartementen.

van Karl Jenkins en werken van

gingskracht van de producties. Zoals

KunstKlank-oprichter en artistiek leider

Ramirez, Rachmaninov en Weill.

ook in 2017, toen op het Noordwijkse

Herma van Piekeren bezocht de

strand de opera Dido and Aeneas van

onlangs gerestaureerde kapel: “Ik wist

Purcell ging in een speciaal ontworpen

niet wat ik zag toen ik binnenkwam.

mobiel theater.

Achter het verwijderde metselwerk

Voor het project Hear my Voice! vond de

waren prachtige gebrandschilderde

Noordwijkse organisatie weer een bij-

ramen tevoorschijn gekomen.”

zondere locatie: de kapel van het voor-

Volgens Van Piekeren liep het storm

malig psychiatrisch ziekenhuis Sancta

met de aanmeldingen voor het project-

Maria te Noordwijkerhout. Het bouw-

koor van Hear my Voice! “In dit jubileum-

werk werd in 1928 door katholieke zus-

jaar is er plaats voor iedereen. Dat

voorstelling Hear my Voice! Een jubileumproject waarin muziek en kunst samengaan in het Stabat Mater

Artistiek leider Herma van Piekeren: “Via muziek uit verschillende culturen gaan we op zoek naar de diepere laag in onszelf.”

34

de emotie die de muziek teweegbrengt, dan om de religieuze boodschap. Ze kiest ervoor om geestelijke en wereldlijke muziek te combineren. “In het Stabat Mater weent een moeder om haar zoon, dat verdriet voel je ook in een emotioneel werk als de Vocalise van Rachmaninov, dat ook zal gaan tijdens dit concert. Daarnaast gebruikt Jenkins veel invloeden van volksmuziek, wat mij ertoe aanzette om nog meer muziek uit andere culturen toe te voegen. Zo zal zangeres Aleksandra Popovska improviseren op melodieën uit haar geboorteland Macedonië.

Bariton Henk Neven zingt een Portugese fado en een traditioneel Russisch volkslied van Glinka en pianiste Valentina Tóth vertolkt haar Hongaarse roots. Op die manier brengt de muziek ons terug naar onze ware identiteit.”

Jong of oud: elke stem telt

Naast muziek maken de ademende bamboesculpturen van beeldend kunstenares Maria Blaisse ook deel uit van de voorstelling. Flexibele kunstwerken die lijken op levende wezens. “Bamboe is zo oud als de wereld en tevens een

resulteerde uiteindelijk wel in een hon-

belangrijke grondstof voor KunstKlank”,

derdkoppig koor, variërend in leeftijd

vertelt Van Piekeren. “Dat komt omdat

van 11 tot 86 jaar.”

ons mobiele theater, waarin we de zomerproducties spelen, er ook van is

Elke stem telt!

gemaakt.”

De stem van de emotie.

Zoals bij de meeste KunstKlank-projec-

De stem van de moeder.

ten wordt ook dit jubileumproject uitge-

De stem van afscheid.

voerd door een mix van professionals,

De stem van verbinding.

amateurs en jong talent. “Ik meng graag

De stem van diegene die men niet

verschillende soorten stemmen en vind

­verstaat.

het daarnaast belangrijk om met ver-

De stem van diegene die geen woorden

schillende generaties te werken binnen

heeft.

één project. Dat geeft meer variatie en

De stem die in klanken de taal van

daardoor ontstaan er verschillende

muziek laat spreken.

soorten emoties. Jong of oud: tenslotte

Foto: Monica Stuurop

telt elke stem!”

In het project Hear my Voice! staat een religieus werk, het Stabat Mater van Karl Jenkins, centraal. Om de kapel haar historie te laten herleven, klinkt er ook gregoriaanse kerkmuziek en het Kyrie uit de Misa Criolla van Ramirez.

Herma van Piekeren

Het gaat Van Piekeren echter meer om

HEAR MY VOICE! 8 T/M 10 EN 15 T/M 17 MAART SANCTA MARIA, NOORDWIJK WWW.KUNSTKLANK.NL

35

SPECIAL

Aanstormende muziektalenten krijgen in het nieuwe talenttraject AVROTROS Klassiek presenteert! een podium op NPO Radio 4 en duiken de opnamestudio in om hun eerste cd op te nemen. Daarmee draagt AVROTROS bij aan de ontwikkeling van het klassieke talent van de toekomst. De 23-jarige pianist Ramon van Engelenhoven is het tweede talent waarmee AVROTROS werkt.

AV RO T ROS

Foto: Malou van Breevoort

AVROTROS KLASSIEK PRESENTEERT!

36

RAMON VAN ENGELENHOVEN Door Joost van Beek en Marjolein Lever

Van Engelenhoven komt uit een gezin waar muziek maken niet als vanzelf in de genen zat. Toen hij zes jaar was, kwam er een oude piano in huis omdat zijn moeder graag piano wilde leren spelen.

Moeder Petra Rustenburg: “Ik zag

Leerzaam proces

meteen de belangstelling voor het instrument bij Ramon. Toen hij zelf les kreeg, racete hij door de boekjes heen.

“Een exceptioneel muzikaal, artistiek

Na schooltijd kroop hij uit zichzelf drie

en pianistiek talent van internationale

uur achter de piano. Hij kende alle com-

allure.” Zo noemde de jury van het

ponistennamen uit zijn hoofd en luis-

YPF Piano Concours Ramon van

terde naar symfonieën van Mahler. Het

Op zijn debuut-cd speelt Van Engelenho-

Engelenhoven (*1995). Het leverde

bijzondere is dat er bij ons in de familie

ven werk van Skrjabin, Debussy, Chopin,

hem – als eerste en tot nu toe enige in

eigenlijk niemand buitengewoon muzi-

Poulenc en Liszt. De cd is niet in de han-

de geschiedenis van het concours

kaal is. Ik vind het dan ook fantastisch

del te koop, maar wordt exclusief aan

– de Grand Prix Youri Egorov op: een

dat Ramon er zo’n plezier aan beleeft

leden van AVROTROS Klassiek aangebo-

optreden in Sint-Petersburg met het

om het geluk van muziek maken met

den. Voor slechts €7,50 per jaar ben je lid.

Mariinsky Orkest onder leiding van

mensen te delen!”

Je ontvangt drie keer per jaar de cd’s (of

Valeri Gergjev.

downloads) met talenten in de brievenNa zijn masterexamen, dit jaar, wil Van

bus, inclusief prachtig vormgegeven

Als deelnemer aan het talenttraject

Engelenhoven graag verder studeren,

boekje met interviews en achtergronden,

AVROTROS Klassiek presenteert! nam

waarschijnlijk in het buitenland. “Waar

en je hebt de keuze uit een aanbod van

Ramon van Engelenhoven onlangs zijn

en bij wie, daar heb ik op dit moment

arrangementen en concerten.

allereerste cd op. Van Engelenhoven: “Ik vond het een erg leerzaam proces. Het maken van een opname is heel anders

Hans van den Boom, presentator NPO Radio 4:

dan optreden voor publiek. Van elk stuk

“Als presentator van AVROTROS Klassiek-radio­program­ ma’s ben ik enorm trots op dit nieuwe initiatief, waarbij we jonge klassiekemuziektalenten bij de start van hun carrière kunnen helpen. Daarmee dragen we bij aan de toekomst van klassieke muziek.”

had ik vooraf een duidelijk en concreet idee hoe ik het wilde uitvoeren. Bij een concert moet je dat natuurlijk ook hebben, maar daar is meer ruimte voor spontaniteit. Een opname is bedoeld voor herhaaldelijk beluisteren, dan streef je toch min of meer naar de perfecte uitvoering. De energie die je voelt is ook anders, je hebt bij een opname niet de

nog geen idee van”, zegt Van Engelenho-

adrenaline van een liveoptreden. Sterker

ven. “Het ligt voor de hand dat ik me dan

nog, het gevaar is reëel dat de vermoeid-

ook ga richten op internationale con-

MEER INFORMATIE OVER HET

heid toeslaat en dat concentratie en

coursen. Als ik kijk naar hoe het me tot

LIDMAATSCHAP OP AVROTROS.NL/

inspiratie afnemen. Maar ik ben tevreden

nu is vergaan, dan heb ik al zoveel mooie

IKWILMEERKLASSIEK

met hoe het opnameproces is verlopen,

dingen meegemaakt waar ik echt niet

de samenwerking met de opnametech-

van had durven dromen! Voor nu richt ik

N.B. VAN DE IMAGES I VAN DEBUSSY WERD

nici en de rest van het team was erg

me op wat ik concreet onder handen

OOK EEN PRACHTIGE VIDEOREGISTRATIE

prettig. En zo’n cd is natuurlijk een mooi

heb en zie ik wel wat de toekomst

GEMAAKT. U BEKIJKT DIE HIER:

visitekaartje.”

brengt.”

BIT.LY/RAMONSPEELTDEBUSSY

37

HANS HEG

EEN TON KOPSTOOT cultural ensemble’ in 2016. In opdracht

de klassieke wereld. Al zullen Bons en

van de Cello Biënnale Amsterdam. En

dirigent Ed Spanjaard dit vast en zeker

bedoeld voor de fameuze cellist

relativeren omdat ze al jaren actief zijn

Jean-Guihen Queyras, die geen traditio-

op dit vlak. Zeg maar vanaf het

neel celloconcert kreeg voorgeschoteld

moment dat ze ‘nieuwe’ Italianen en

Het zal je maar gebeuren: ineens krijg je

maar een op oude leest geschoeide

Chinese componisten als Tan Dun en

te horen dat je een grote en prestigieuze

Sinfonia Concertante in moderne snit.

Guo Wenjing in Nederland introduceer-

prijs hebt gewonnen. Het overkwam

De solist speelt slechts een bescheiden

den.

componist Joël Bons onlangs. De

rol. Zijn geïntegreerde aandeel duikt

66-jarige Amsterdammer, oprichter van

uitsluitend op verschillende, onver-

De wereldpremière van Nomaden in het

het Nieuw Ensemble in 1980 en het Atlas

wachte momenten op. De 38 deeltjes

Muziekgebouw aan ’t IJ, eind oktober

Ensemble in 2002. Op 3 december

worden geraffineerd aaneen geklonken

2016, tijdens de Cello Biënnale, sloeg in

jongstleden ging het persbericht de

en als één klinkend mozaïek voor je

als een bom. Publiek en pers waren

wereld rond dat de University of Louis-

uitgespreid.

laaiend enthousiast. De NRC: “Nomaden is een triomf van klankschoonheid,

ville hem de Grawemeyer Award voor 2019 (categorie muziek) had toegekend

Het multiculturele aspect van Nomaden

verbinding, fantasie en spelplezier.” De

voor Nomaden. In april moet hij naar

heeft de jury kennelijk geïnspireerd. De

Volkskrant signaleerde “verbazingwek-

Kentucky om honderdduizend dollar en

ongebruikelijke combinatie van Euro-

kende combinaties, zoals een strijk-

de oorkonde in ontvangst nemen.

pese en Aziatische instrumenten, een

kwartet met een Chinese erhu (viool)

prachtig amalgaan van het Nieuw en het

of twee oosterse mondorgels”. “Neder-

Bons voltooide het ruim 60 minuten

Atlas Ensemble, heeft iets totaal nieuws

land, China, Japan, Armenië, Azerbei-

durende werk ‘for cello and large inter-

opgeleverd. In ieder geval een noviteit in

dzjan, Iran, India en Turkije broederlijk hand in hand tijdens deze muzikale wereldreis.” (NRC).

Het is niet zo verbazingwekkend dat dit alles - “de trefzekerheid van Bons’ visioen, het fenomenale spel van de musici”, aldus de Volkskrant - ook tot de Universiteit van Louisville is doorgedrongen. Sinds de Amerikaanse industrieel en filantroop Charles Grawemeyer (1912-1993) daar zijn idealen voor een betere wereld kon stallen, is er

Foto:Anton Zavjyalov

een ware prijzenregen op gang geko-

38

men. Lutoslawski kreeg de Award in 1985 als eerste. Daarna volgden onder anderen Boulez, Kurtág en Ligeti.

Recent kwam de Amerikaanse ‘ton’ ook in Nederland terecht: bij Louis Andriessen en Michel van der Aa.

COLUMN

VOOR JOËL BONS VAN CURRENTZIS En nu dus bij Joël Bons. Het ligt in de

De Grieks-Russische dirigent bewandelt

boot gemist. Al zou Teodor Currentzis

verwachting dat hij net als zijn voorgan-

af en toe inderdaad onorthodoxe paden

vast geen genoegen hebben genomen

gers Unsuk Chin - de Koreaans-Duitse

met zijn MusicAeterna. Op sommige

met weinig of té weinig repetitietijd. In

die in 2001 een meesterlijk vioolconcert

details is kritiek mogelijk. Maar het is

die zin lijkt hij ook op die andere al even

schreef - en de Deen Hans Abrahamsen,

technisch verbluffend en qua interpreta-

spraakmakende, legendarische excen-

met diens indringende voor Barbara

tie fascinerend, van de eerste tot en met

triekeling: Sergiu Celibidache.

Hannigan geschreven liederencyclus let

de laatste maat. Met Currentzis hebben

me tell you, ook ineens in de eredivisie

we er onmiskenbaar een nieuwe Mahler-

belandt. Waarbij de liveregistratie van

vertolker van formaat bij gekregen. Hij is

Nomaden tijdens de wereldpremière in

geen eendagsvlieg. Dit baseer ik mede

2016, plus extra sessies een week later in

op de radio-opname van 15 september

het Muziekgebouw, een doorslagge-

2018, toen Currentzis in Stuttgart zijn

vende rol kan spelen. Dat het Zweedse

officiële debuut maakte als de nieuwe

label BIS deze cd op de markt brengt is

chef van het orkest van de SWR. Toen

natuurlijk mooi meegenomen. Iedereen

met de Derde van Mahler.

kan nu zelf controleren of we met een meesterwerk te maken hebben.

Ik heb ruim anderhalf uur aan mijn stoel gekluisterd zitten luisteren. Wederom

Het toeval wil dat een paar maanden

een Mahler in grootse stijl, gebaseerd op

daarvoor, in juli 2016, in Moskou ook een

een helder omlijnde visie. Je vraagt je af

opname werd gemaakt, die pas recent

waarom het Concertgebouw en het

– twee jaar na dato! – tot de nodige

chefloze Concertgebouworkest niet

opwinding in het Mahlerwereldje heeft

meteen in dit gat zijn gesprongen. Er

geleid. De discussies zijn niet van de

werd onlangs weliswaar met enige trots

lucht! Mahlers Zesde symfonie met die

bericht dat alle passe-partouts voor het

eigenzinnige ‘provocateur’ Teodor Cur-

Mahlerfestival in 2020 al zijn uitverkocht

rentzis? Een aanfluiting, volgens sommi-

(10 concerten voor 2000 euro!). Maar

gen. Anderen plaatsten de spectaculaire

wie de twee concerten van het KCO gaat

Sony-uitgave welbewust op hun einde-

dirigeren, dat blijft in het programma-

jaarslijstje als een van de beste uitgaven

boek beperkt tot de mededeling: “diri-

van het afgelopen jaar.

gent nader aan te kondigen”. Pijnlijk

BONS NOMADEN

NIEUW ENSEMBLE, ATLAS ENSEMBLE O.L.V. ED SPANJAARD BIS VKZ.NL/19128 € 23,99

gevolg van de affaire-Gatti.

Mahler in grootse stijl

Op het moment dat ik deze column schrijf is de vacature opgevuld. De Koreaans-Franse dirigent Myung-Whun Chung neemt de Derde én de Negende symfonie voor zijn rekening. Dat is even schrikken. Is hij een autoriteit op dit terrein? Of is me iets ontgaan? Volgens

MAHLER SYMPHONY NO. 6 MUSICAETERNA O.L.V. TEODOR CURRENTZIS SONY VKZ.NL/18634 € 23,99

mij heeft onze Amsterdamse trots de

39

INTERVIEW

CA LLIO PE T S O U PA KI

BOEGBEELD VAN COMPONISTEN Door Paul Janssen

zijn. “Ik wil de vreugde duidelijk maken, de

de grenzen is gaan kijken. “Het was voor

moeilijkheden, de strijd, zowel technisch

mij niet genoeg om in Griekenland te

Ze is immigrant, vrouw en ze houdt

als praktisch, en een lans breken voor

blijven, ik wilde van andere culturen

zich volop bezig met de door vele

jonge componisten. Het is immers niet

leren.” En ze wist al snel dat ze in Neder-

politici zo veronachtzaamde

makkelijk om in deze tijd een beginnend

land moest zijn, dat iemand als Louis

hedendaagse muziek. Met andere

componist te zijn. Dus hoe meer ik een

Andriessen haar verder kon helpen. “Ik

woorden: er is op dit moment geen

pleidooi kan houden voor hedendaagse

ben inmiddels zowel Nederlands als

betere Componist des Vaderlands

muziek, hoe beter het is. De hedendaagse

Grieks, zowel persoonlijk als in mijn

denkbaar dan Calliope Tsoupaki.

muziek is niet waardeloos, de componist

muziek. Die Griekse en Nederlandse kant

sterft niet uit, die blijft. Altijd. Ik wil verant-

zijn heel complementair; ik heb altijd de

Eind vorig jaar volgde ze, unaniem verko-

woordelijke programmeurs en politici

verbinding gezocht en nooit de verschil-

zen, Mayke Nas op als Componist des

ervan doordringen dat niet alle goede

len. Alleen dan kan het vanbinnen een

Vaderlands. De Grieks-Nederlandse Calliope Tsoupaki is daarmee, nadat Willem Jeths het spits afbeet, de derde componist die twee jaar lang de eer van de Nederlandse toondichters hoog mag houden en bij gebeurtenissen van nationaal belang een passende klankherinnering mag schrijven. Tsoupaki neemt haar nieuwe métier serieus, al moest ze er toen ze gevraagd werd wel even over nadenken. “Ik woon dan al wel dertig jaar in

eenheid worden.”

‘Nieuwe muziek is minstens zo belangrijk als het oude, gekende repertoire’

Nederland, maar mijn oorsprong is Grieks.

des Vaderlands zijn Music for ever voor trompet, geschreven voor Eric Vloeimans (de partituur is gratis te downloaden op www.componistdesvaderlands. nl), en Song for Life and Death voor panfluitist Matthijs Koene ter gelegenheid van de Dag van de Mensenrechten.

Goede, direct aansprekende stukken zijn het. “Ik schrijf niet allen voor mijzelf”,

Toen bedacht ik dat mijn artistieke vader-

muziek al geschreven is. Er moet een

zegt Tsoupaki over haar werk. “Mijn

land echt Nederland is en dat ik hier zo’n

balans komen. Nieuwe muziek is min-

stukken moeten naar buiten toe, een

beetje mijn hele oeuvre van ruim honderd

stens zo belangrijk als het oude, gekende

dialoog met de luisteraars aangaan.”

stukken heb geschreven. Ik kan laten zien

repertoire.”

Daarom zal ze als Componist des Vader-

en horen dat kunstenaars niet nationaal

40

Haar eerste wapenfeiten als Componist

lands geregeld ruimte maken in haar

gebonden hoeven zijn - al in de middel-

Zo. Strijdbaarheid kan de nieuwe Com-

agenda om met een stuk muziek in te

eeuwen trokken componisten en musici

ponist des Vaderlands niet ontzegd

haken op de actualiteit. En er staat al het

wereldwijd van hof naar hof – en dat ik

worden. Daarbij geeft Tsoupaki zelf het

een en ander op stapel. Zo wil ze graag

met mijn Griekse achtergrond, gecombi-

goede voorbeelden met composities als

een heus carnavalswerk schrijven en zal

neerd met mijn Nederlandse scholing,

de St. Lukas Passie, Mariken in de Tuin der

ze zich in 2020 bij 75 jaar Bevrijdingsdag

werkelijk iets kan toevoegen.”

Lusten en Salto di Saffo, die zowel

luid en duidelijk laten horen. Dit jaar is ze

hedendaags als tijdloos zijn en waarin

al prominent aanwezig bij het Compo-

Bovendien wil Tsoupaki de komende

de Grieks-Byzantijnse en westerse tradi-

nistendiner dat op Bevrijdingsdag wordt

twee jaar aan het publiek uitleggen wat

ties samenvloeien. Voor haar komt die

gehouden in het Muziekgebouw aan ’t IJ

het betekent om in deze tijd componist te

synthese juist door het feit dat ze over

in Amsterdam. “Ik wil op mijn manier ook

DE NEDERLANDSE iets betekenen voor mijn collega’s. Ik heb geen ruimte en tijd om bijvoorbeeld voorzitter te worden van het Genootschap Nederlandse Componisten (GeNeCo), maar ik kan wel twee jaar lang een boegbeeld zijn. Ik heb mijn doel bereikt als ik de Nederlandse componist zichtbaar heb gemaakt en mensen weten wat het inhoudt om een componist te zijn.”

Dat Calliope Tsoupaki daarbij net als haar voorgangster ook nog vrouw is, is mooi meegenomen. En op zich al een duidelijk statement, aldus Tsoupaki. “Ik hoef niet extra te focussen op het feit dat ik een vrouwelijke componist ben. Al kan extra aandacht voor de vrouw in dit beroep nooit kwaad. Hoewel het goed gaat, is er nog steeds een achterstand die ingehaald moet worden. Maar vergeleken bij de tijd van Clara Schumann zijn we er behoorlijk op vooruit gegaan. Clara Schumann en Alma Mahler zouden ongetwijfeld jaloers op mij zijn geweest: al was dat waarschijnlijk vooral vanwege het feit dat ik niet getrouwd ben met een componist.”

WWW.COMPONISTDESVADERLANDS.NL

Foto: Michiel van Nieuwkerk

41

za 23 feb

TANIA KROSS ZINGT CARMEN Een vurige ‘Kross-over’ DI 19 FEB

Skride Quartet Pianokwartetten van Mozart, Bridge en Brahms

DI 26 FEB

Christoph Prégardien & Nederlandse Bachvereniging Motetten van Bach

CD-BESPREKINGEN BEETHOVEN

SCHUBERT

Vocale solisten, Mito Chamber Orchestra o.l.v. Seiji Ozawa Decca VKZ.NL/19121 € 22,99

Kammerorchester Basel o.l.v. Heinz Holliger Sony VKZ.NL/19117 € 23,99

SYMFONIE NR. 9

SYMPHONY NO. 8 IN C

ORKEST

ORKEST

Ruim twintig jaar geleden dirigeerde Seiji Ozawa de Ode an die Freude uit Beethovens Negende symfonie bij de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in Nagano. Toen waren er zeven koren uit alle werelddelen en een heel leger van instrumentalisten bij de uitvoering betrokken. Voor deze in oktober 2017 live opgenomen maar nu pas uitgebrachte cd heeft hij juist met een kleine bezetting gewerkt: 48 orkestleden en 32 koorstemmen. Beethoven zelf kon destijds over meer musici beschikken, maar het kamerorkest van de Japanse stad Mito moest voor de gelegenheid nog wel worden uitgebreid. De klank is eerder robuust dan slank, het tempo traditioneel en niet ‘authentiek’ vlot, behalve in het Scherzo, dat inderdaad ‘molto vivace’ als een speer door de ruimte vliegt. De 83-jarige Ozawa heeft al geruime tijd een slechte gezondheid ten gevolge van slokdarmkanker en hartproblemen, waarvoor hij onlangs nog een maand in het ziekenhuis moest verblijven, maar de uitvoering doet heel vitaal en krachtig aan. De bariton Markus Eiche is de enige niet-Japanner in het homogene solistenkwartet, waarin de sopraan Rie Miyake zich onderscheidt. Een ware attractie vormen de Tokyo Opera Singers in de virtuoze realisatie van de bijna onzingbare koorpartij.

Heinz Holliger is vooral bekend als voorvechter van hedendaagse muziek, en als componist en hoboïst met een groot gevoel voor structuur en dieper liggende verbanden. Diezelfde attitude laat hij als dirigent van het Kammerorchester Basel los op Schubert. De planning is om alle symfonieën van de Weense componist gecombineerd met passende ouvertures op te nemen. Deze registratie van de Negende symfonie, de ‘Grote’, die hier de Achtste symfonie wordt genoemd vanwege zijn ‘onvoltooide’ voorganger, maakt nieuwsgierig naar wat volgt. Ook in de ouverture Die Zauberharfe, lange tijd abusievelijk ouverture Rosamunde genoemd, breekt Holliger een lans voor een andere Schubert. Het orkest maakt gebruik van strijkers met darmsnaren en historisch verantwoorde blazers, maar eigenlijk doet dat er niet zoveel toe. Holliger zet Schubert ondanks de ‘hemelse lengte’ van zijn Grote symfonie neer als een directe erfgenaam van iemand als Joseph Haydn. Haydn was een grootmeester in het distilleren van al het materiaal uit een enkel basismotief, en Schubert was volgens de dit jaar tachtig wordende Holliger in veel werken, en zeker in zijn laatste symfonieën, niet anders. En dat levert een verfrissende lezing van zijn bekendste ouverture en zijn laatste symfonie op.

EDDIE VETTER

PAUL JANSSEN

ALS EEN SPEER DOOR DE RUIMTE

VERFRISSENDE LEZING

BERLIOZ

MAHLER

HAROLD EN ITALIE, LES NUITS D’ÉTÉ

SYMPHONY NO. 3

Solist, koren, Gürzenich-Orchester Köln o.l.v. François-Xavier Roth harmonia mundi (2cd) VKZ.NL/19130 € 24,99

Tabea Zimmermann, Stéphane Degout, Les Siècles o.l.v. François-Xavier Roth harmonia mundi VKZ.NL/19115 € 22,99

ORKEST

ORKEST François-Xavier Roth maakt furore met zijn op authentieke instrumenten spelende orkest Les Siècles. Minder bekend: al sinds 2015 is hij chef-­ dirigent van de Opera van Keulen en het bijbehorende Gürzenich-Orchester. Velen hebben zich aangenaam laten verrassen door zijn recente opname van Mahlers Vijfde symfonie met dit orkest, dat ook door de componist zelf is geleid. In 1902 dirigeerde hij in Keulen de première van zijn Derde symfonie. Ruim 116 jaar later treedt Roth in zijn voetsporen met een zelfs in de monumentale hoekdelen opvallend lucide uitvoering zonder enige zwaarwichtigheid. Hij brengt niet eerder opgemerkte details naar voren en besteedt de nodige aandacht aan de al te vaak verwaarloosde middenstemmen. Bij de zonnige natuurimpressies van kwetterende vogels en geurige bloemen belicht Roth toch ook de sinistere en groteske facetten van de muziek. Zo vormt de diepe ernst van O Mensch uit Nietzsches roman Also sprach Zarathustra geen stijlbreuk na de voorgaande delen. Sara Mingardo zingt deze altsolo helder en zonder de gebruikelijke donkere gloed. Het kinderkoor van de Keulse Dom en de vrouwen van de Schola Heidelberg treffen prachtig de naïeve sfeer van het vijfde deel. Dit is nu echt Mahler als nieuw.

François-Xavier Roth probeert al geruime tijd het Parijse stadsbestuur ertoe te bewegen een van de grote boulevards naar zijn idool te noemen in plaats van het bescheiden pleintje dat tegenwoordig diens naam draagt. Misschien komt het ervan nu dit jaar wordt herdacht dat Berlioz anderhalve eeuw geleden is gestorven. Roth zal her en der composities van hem dirigeren. Op deze cd leidt hij Les Siècles in een sublieme uitvoering van Harold en Italie. Berlioz had verstand van instrumenten. Hij kende als geen ander hun mogelijkheden en breidde ze uit.

Met de geuren en kleuren van authentieke instrumenten komt zijn ideaal van het ‘sprekende’ orkest echt tot klinken. Zo verschijnt de altviool van de soliste Tabea Zimmermann op het toneel als de protagonist in een spannende opera zonder woorden. De zes liederen van Les nuits d’été worden meestal gezongen door een vrouw, hoewel Gautier de gedichten heeft geschreven vanuit een manlijk perspectief. Na de iets te gehaast klinkende Villanelle treft de bariton Stéphane Degout heel sensitief de melancholieke sfeer van de zomernachten. Het is de andere kant van Berlioz: meer de intimiteit van een stil pleintje dan de herrie van de grote boulevards.

EDDIE VETTER

EDDIE VETTER

MAHLER ALS NIEUW

MELANCHOLIEKE SFEER

43

CD-BESPREKINGEN SCHUBERT

(UN)FINISHED SYMPHONY (D 759), LIEDER Florian Boesch, Concentus Musicus Wien o.l.v. Stefan Gottfried Aparté VKZ.NL/19112 € 22,99

ORKEST

MENDELSSOHN

PIANO CONCERTO NR. 1 e.a.

Jan Lisiecki, Orpheus Chamber Orchestra Deutsche Grammophon VKZ.NL/19120 € 22,99

CONCERT

Er is al vaker geprobeerd Schuberts ‘onvoltooide’ symfonie te voltooien.

Ook is al vaker, zelfs al sinds de negentiende eeuw, de eerste entr’acte uit zijn muziek bij het toneelstuk Rosamunde als finale van de symfonie uitverkoren. Van vrij recente datum is wel de voltooiing van het Scherzo door Benjamin-Gunnar Cohrs. Deze heeft zich gebaseerd op het overgeleverde materiaal: een fragmentje van de partituur en een groot aantal schetsen. Ondanks de inspanningen van Cohrs doet het ‘voltooide’ derde deel na de bekende twee toch aan als een grove stijlbreuk. Dit is de eerste opname van het Concentus Musicus Wien na de dood van Nikolaus Harnoncourt. Zijn opvolger en voormalige assistent Stefan Gottfried dirigeert strak in de maat met meer aandacht voor barse, dramatische accenten en contrasten dan voor lyrische bevlogenheid. De cd bevat verder zeven liederen van Schubert in curieuze orkestraties van Anton Webern en Johannes Brahms. Wie al bij voorbaat denkt de sobere zeggingskracht van de pianopartijen te zullen missen (en niet ten onrechte!), zou toch eens moeten luisteren. Zo is het bekende en toch weer nieuwe muziek, ondanks de vertrouwde stem van de bas-bariton Florian Boesch, die zich van zijn gevoeligste zijde toont.

STRAK IN DE MAAT

‘Ik geloof in Mendelssohn’, liet de Canadees-Poolse pianist Jan Lisiecki weten aan de vooravond van de opname van Mendelssohns Eerste en Tweede pianoconcert met het Orpheus Chamber Orchestra. ‘De concerten brengen een balans tussen het klassieke en het romantische. Ze zitten vol emotie, virtuositeit, schoonheid, drama, maar ze vragen om een delicate benadering en een ongelooflijke precisie’. Daarmee slaat Lisiecki de spijker op zijn kop: een Mendelssohnconcert doe je niet even tussen neus en lippen door. Wat dat aangaat wordt de componist ondanks de populariteit van bijvoorbeeld zijn Vioolconcert nog steeds veronachtzaamd. Gelukkig geeft de pas 23-jarige Lisiecki op deze plaat met rijp over- en inzicht het goede voorbeeld, niet alleen in de beide pianoconcerten, maar ook in de even mooie als zelden gespeelde Variations sérieuses op. 54 en het Rondo capriccioso op. 14. Dat goede voorbeeld dankt Lisiecki mede aan de gelukkige combinatie met het Orpheus Chamber Orchestra. Het ensemble speelt zonder dirigent en maakt er samen met de pianist echte kamermuziek van. En dat geeft precies het oog en oor voor detail dat Mendelssohn zo nodig heeft om duidelijk te maken dat hij als componist echt wel wist wat hij deed. Een cd die vooral Mendelssohn boven zichzelf uit doet stijgen.

ECHTE KAMERMUZIEK

k zie Mu PAUL JANSSEN e k uzi lassie zie era e u k p k M w a e u M O K e kvl lk • uzi n• de Nie azz • iek iek • /Fo lakke le Raa Ou e M era • ass J z p • • w u o • v P M k k ek re p ek ieu uzi ek • Fol ken • e Raa Cultu uzi a • N •O / ude m p z ROLLA M o ld zi r • el e az ak •P ere e Mu • uw • Ope lk • J kvl ltur uziek n a e VIOLA CONCERTOS u W i e a k C • k N k z Fo le R iek • ldm ziek Simonide Braconi, Salvo Vitale, lak ssie zie iek e v e Jaz Pop/ a u r l r k u z u M u lt aa Il Demetrio • •K uz We ke M e u R m d k n • M C d e k • el ie o.l.v. Maurizio Schiavo zie Ou uwe e r kke lturel a s i k u e r s • a z e l u Nederland M Win heel zi Nu ie pe u kv ek Brilliant Classics Kla u e via de M • i k N O C l z d • m e k o k F ie a• ek z• Ou k • ereld / Mu e VKZ.NL/19101 € 9,99 i z r i z e p s • u z i e e a s M digitale la uz W uw Mu uziekkabel Op lk • J n • Po kvlak K e e • k • i e • aa ek ud M Fo ke •N ek ssie azz uzi • O euwe pera uzi CONCERT/ORKEST op/ kvlak rele R iek •J Kla P k M k • l e i a • u i lt N uz n Fo ek Ra uz •O u / k e • ude m p C k e z e M i uzi l d a O k o l • e uz vervolg op Simonide Braconi’s cd uit 2015 met onder meer twee er Jaz vla •P k • ieuwe ere e is ek tur Meen Op olk • zie en aak • Cul uzi k • W ieDit • k u k N R z m k F ek • M z / van Alessandro Rolla. Wie was hij? De Paganini van de le e ld la k uzi lass altvioolconcerten uzi era lk • Ja • Pop aakv zie ure ere K M t p u l M • W e u altviool is hij genoemd, maar hij was er eerder. Rolla (1757-1841) was 25 O R c oncertzend er m e o d k n • C d k e F u l e e / k rel iek k• we uzi ere ssie • O jaar Pop kvlak ieu ouder dan ultu muzie k • W e Muz • Kla e M uziek N a C d a • u • k e R k zijnzleerling z WIE WAS ALESSANDRO ROLLA? sie reld • O we M uzi zie iek era ele k Ja We ke M • Klas e Mu u Op lk •Niccolò Paga- kvla iek tur ldmuz e z • • i u n k e aa sie ud M Fo re •N ek azz zie KlasCAIWAY: akk dieeveel • O euwe kanaal uzi le Rte danken heeft aan Rolla’s ontwikkeling van de techniek van We op/ kvlnini, •J era 807 Mu P k M k r • p l e i e a • u i e o k hetuvioolen altvioolspel. Hij beheerste beide instrumenten als weinig lt d Ra uz •O iek •N uKPN & XS4ALL: kanaal/F824 en zie C lass e Mu • O uwe M pera • Jazz • Pop kvlakk turele ek •anderen en was ook dirigent aan La Scala in Milaan. Hij absorbeerde k i l e d O &•ZIGGO: nkanaal a819 u z k ie • de nieuwe Europese muziek en dirigeerde Mozarts opera’s en uzi NUPC Ou z Fol vlakke ele Ra k • C eldmu iekgretig e M era • Jaz Pop/ e (of 1819*) r i r k w uz Beethovens z • u e a u symfonieën. Als productief componist beheerste hij allerlei t p u l a M k e • W l i u O R m k• het type ontvanger • C N • ke Fo* afhankelijk en van ziegenres, met als kern vijftien altvioolconcerten in een stijl à la Mozart, met reld ziek rele iek • sie u e op/ vlakk s azz u t J a P u M l l W z • K M iek nadruk op het prominente en briljante solo-instrument. Zijn eerste zveel de n• mu aak k • Cu kabelfrequenties: k• keonzeiewebsite k• Ou Mu n iezie zie eld kke ele Rvoorzanaloge e s r • u a z i era e l s e u altvioolconcert in F-groot r v M u kke componeerde de prille Rolla aan het hof van de uw M Op lk iek a Kla l e z • i e aak Cultu eldm ek • W sieke • v u d z N k het vaardiger geschreven andere in D-groot is uit zijn k Fovan Parma, • zi er Ou e M era • Jaz hertog zie las RaaDe altviool is ook belangrijk in het Tantum Ergo, waarin op/ ek uw Pmiddenperiode. e • W ke Mu k • K Mu ziek • k• p l e l i uzi • k e e o O e d e u /F en Salvo • N zz • ltur uzi ssie uzi Ou e M pera Pop kvlakk Cu Vitales Ja Kla de M iek • w iekfraaie basstem niet helemaal zuiver intoneert. Een korte eM • • • zmaakt u • O n a e u k i k u k z symfonie de cd af. Braconi’s spel komt er prachtig uit, maar jaml e a • e e u k N M R O z k Fo zi M uzi ke genoeg klinkt het orkest wat zompig in de ruimte van de San Lucaele vla Jaz Pop/ ra • Mu ziek • uwe r e mer m k i e • u a s d t p l k ie Ra rel las n• Mu • Nconcertzender.nl Cu • O p/Fol • K iekerk We zz kke lturele iek • k in Parma. a o a a r k • l J P e v e z z muziek om naar te luisteren op internet en kabel i k p u • • k u u z e a C O lk u a M zi • en ldm /Fo zz SCHELTENS le R Mu ude M uwe akk iek aGERARD ken ere e W e Pop aakvl ulture dmuz k • J kvlak i e • O i k N l l s k R • C aa k Fo las zie ere a• ele k• op/ rele R • K Muzie Oper • W ke Mu zie ltur P u k u k • e C m • zie uwe ltu uzi ssie en reld Cu Mu Kla ie akk e We ieke M l N d v Ou ass aak Kl44 le R EDDIE k VETTER ke

De Concert zender

e ltur

CD-BESPREKINGEN CHATSJATOERJAN, SEDLAR e.a.

BRAHMS

BAÏKA

VIER ERNSTE GESÄNGE OP. 121 e.a.

Nemanja Radulovic, Andreas Ottensamer e.a.

Borusan Instanbul Philharmonic Orchestra o.l.v. Sascha Goetzel Deutsche Grammophon VKZ.NL/18637 € 22,99

Michael Volle, Stephanie Irányi e.a.

Brilliant Classics (3cd) VKZ.NL/19106 € 13,99

CONCERT/KAMERMUZIEK

VOCAAL

Zoals de Britse violist Nigel Kennedy in de jaren tachtig en negentig een hoopvolle brug naar nieuw en jonger publiek vormde met zijn punkachtige uiterlijk en onconventionele presentatie, zo is de Frans-Servische violist Nemanja Radulovic anno 2019 een troef. Hij ziet eruit als een popster, komt met pakkende cd-programma’s en, het belangrijkste, hij kan verdraaid goed viool spelen. Na Journey East en de schijnbaar conventionelere platen met Tsjaikovski en Bach in de hoofdrol is er nu Baïka (sprookje), een krachtige en aansprekende titel voor een cd vol ‘sprookjesachtige’ muziek. Onderwerp van de cd is de Oriënt en daarmee de sprookjes van 1001 nacht die vooral vertegenwoordigd worden door het veel te weinig gespeelde Vioolconcert van Chatsjatoerjan en het in de bewerking voor Radulovic en het ensemble Double Sens tot verkapt vioolconcert omgetoverde Shéhérazade van Rimski-Korsakov. Het Trio voor klarinet, viool en piano van Chatsjatoerjan en twee korte werken van de Servische componist Aleksandar Sedlar completeren deze ‘reis’.

Radulovic speelt alles met verve en laat bij vlagen de mooie ruigheid van een zigeunerviolist toe, terwijl Double Sens en het Borusan Instanbul Philharmonic Orchestra onder leiding van Sascha Goetzel hem even mooi als bescheiden ondersteunen.

Zo’n tien jaar geleden bracht Brilliant Classics een box uit met het complete werk van Johannes Brahms. Verscholen tussen de zestig cd’s zaten drie platen met vocaal werk, gezongen door de toen nog niet zo heel bekende Duitse bariton Michael Volle. Ja, hij had wat Passionen van Bach gezongen onder leiding van Philippe Herreweghe, maar dat was wat anders dan Brahms. Inmiddels is Volle uitgegroeid tot een internationale grootheid en vooral tot een Wagnerzanger van formaat.

Reden voor de cd-maatschappij om de Brahmsvertolkingen van Volle extra aandacht te geven in een box met drie cd’s. ‘Ik ben erg blij’, zo gaf de bariton zijn goedkeuring. ‘Normaal gesproken luister je naar een opname en wil je direct van alles over doen omdat je zoveel fouten ontdekt. Maar deze cd’s zijn oké.’ En zelfs met die constatering is Volle te bescheiden. Brahms krijgt in de liederen en duetten met Stephanie Irányi het volle pond en klinkt werkelijk als de levenslustige brompot die hij kon zijn. Hoogtepunten zijn de Vier ernste Gesänge op. 121 en Die schöne Magelone. Laatstgenoemd werk beslaat de complete tweede cd en heeft in Volles broer Hartmut een bevlogen verteller. Een terecht monumentje voor Brahms en Volle.

PAUL JANSSEN

PAUL JANSSEN

MET VERVE

LEVENSLUSTIGE BROMPOT

ELGAR, MAHLER, WAGNER

RODGERS & HAMMERSTEIN e.a.

Ruth Willemse, Vital Stahievitch Etcetera VKZ.NL/19109 € 22,99

Renée Fleming, BBC Concert Orchestra o.l.v. Rob Fisher Decca VKZ.NL/19119

BROADWAY

WHERE CORALS LIE

VOCAAL

€ 22,99

VOCAAL

Where corals lie is het debuutalbum van de Nederlandse mezzosopraan Ruth Willemse, mogelijk gemaakt door een crowdfundingactie van de zangeres. Zij brengt drie grote romantische liedcycli samen: Elgars Sea Pictures, de ­Rückert-Lieder van Mahler en Wagners Wesendonck-Lieder. Een briljante combinatie: de diep doorvoelde natuurbeleving als spiegel van de menselijke ziel is een krachtig verbindend thema. Het valt vooral te prijzen dat Willemse kiest voor Elgars liedcyclus, die we in Nederland ten onrechte veel te weinig horen. De muziek is een godsgeschenk voor mezzosopranen, gloedvol en ontroerend. Zo zou je de vertolkingen van Willemse, niet alleen in Elgar maar in alle drie de cycli, ook kunnen noemen. Ze heeft een prachtige, warme en rijke stem en een exemplarische tekstvoordracht: elke frase krijgt kleur en betekenis. Ze beslaat moeiteloos het brede emotionele spectrum van deze muziek, van kalm ingetogen tot extatisch vlammend.

Vital Stahievitch, de pianist waarmee Willemse al vanaf 2005 samenwerkt, is een ideale partner. Je merkt dat de twee volledig op elkaar zijn ingespeeld, en Stahievitch reageert in zijn spel prachtig op de vele schakeringen in de stem van Willemse. Deze eerste cd van Ruth Willemse is meteen een voltreffer; dat er nog vele mogen volgen!

Vorig jaar heeft Renée Fleming op Broadway geschitterd in Carousel van Rodgers en Hammerstein. Dat was geen incident. Al eerder had ze uitstapjes naar populaire muziek gemaakt. Op deze cd zingt ze zeventien nummers uit oude en recente musicals. Bij track 1, Fable uit The light in the piazza van Adam Guettel, zullen sommige liefhebbers even moeten slikken, niet alleen vanwege de bedenkelijke kwaliteit van de muziek en de overdadige instrumentatie, maar ook vanwege het niet meer zo riante stemgeluid. Eenmaal gewend aan de risico’s die een bijna zestigjarige diva loopt als zij zich op glibberig terrein waagt, zullen ook luisteraars die niet van enthousiasme staan te springen bewondering krijgen voor de Amerikaanse sopraan, haar veelzijdigheid en de overgave waarmee zij in de huid van de verschillende personages kruipt. Met haar nog altijd verleidelijke timbre laat zij horen hoe vooral songs uit oude musicals van Rodgers en Hammerstein met hun onvergankelijke schoonheid de status van evergreens verdienen. The King and I, South Pacific, The Sound of Music: ze stammen uit een tijd waarin zangers nog zonder microfoon de zaal bespeelden en over een klassieke techniek moesten beschikken. Het is haute couture voor Renée Fleming.

BENJAMIN ROUS

EDDIE VETTER

EEN VOLTREFFER

VERLEIDELIJK TIMBRE

45

BESTEL NU KAARTEN WO 13 FEB Grote Zaal

Iván Fischer & Boedapest Festival Orkest: Stravinsky

DO 14 FEB Kleine Zaal

Meesterpianist in de Kleine Zaal: Sergei Babayan

DI 5 MRT Kleine Zaal

Sarah Connolly en Julius Drake: Schumann, Wolf en meer

DO 7 & ZA 9 MRT Kleine Zaal

Kopelman Kwartet: Mozart, Kissin en Tsjaikovski

DI 12 MRT Grote Zaal

The Mystery of the Bulgarian Voices ft. Lisa Gerrard

WO 13 MRT Grote Zaal

Janine Jansen en Alexander Gavrylyuk: Brahms en Franck

VR 22 MRT Grote Zaal

Mariss Jansons leidt Saint-Saëns’ Orgelsymfonie & Dvořák 9 foto’s: Svetlana Bekyarova, Marco Borggreve, Simon van Boxtel, Jan Capinski, Eduardus Lee

CD-BESPREKINGEN ZIMMERMAN, WAGENAAR e.a.

SCHUMANN

FANTASIESTÜCKE e.a.

AZULEJOS, AKHNATON e.a.

Sol Gabetta, Bertrand Chamayou, Kammerorchester Basel o.l.v. Giovanni Antonini Sony VKZ.NL/19131 € 23,99

Osiris trio, Gerrie de Vries Etcetera VKZ.NL/19110 € 22,99

KAMERMUZIEK

KAMERMUZIEK

Het pianotrio kent een lange en rijke traditie die, zo toont het Osiris Trio, nog volop in ontwikkeling is. Het oudste stuk op deze cd komt namelijk uit 2013: Akhnaton van Oene van Geel. De andere werken dateren uit hetzelfde decennium: Cinq ou six Bagatelles Brillantes (2014) van Bob Zimmerman; Azulejos (2015) van Diderik Wagenaar; en All That We Love Is Bound For The Past (2014) van Klaas de Vries. Van Geel put in Akhnaton inspiratie uit verschillende soorten muziek. Achter de klank van het trio schemeren invloeden uit de metal, Bulgaarse folklore en Frans impressionisme, en van de Britse band Radiohead door. Van Geel slaagt er in om ogenschijnlijk aparte werelden met elkaar te verbinden in een spannend stuk. De Vries schrijft naast het trio ook een zangeres voor, in dit geval zijn vrouw Gerrie de Vries. Hij gebruikt achttien tweeregelige teksten van David Mitchell, die ook het libretto schreef voor zijn opera Wake. Stuk voor stuk zijn het prachtige kleine gestes die elk een eigen idee uitwerken. Als geheel ontstaat er een surrealistisch narratief. Een soort mini-opera waarin, zoals De Vries het zelf omschrijft, ‘een glimp wordt opgevangen van de karakters en de handeling’.

Ruim een jaar geleden hielden Cecilia Bartoli en Sol Gabetta onder meer in Amsterdam een wedstrijd wie het mooiste kon zingen, de een met haar stem en de ander met haar cello. Gabetta’s laatste opname is geheel gewijd aan Schumann en zij laat er geen misverstand over bestaan: zijn muziek moet gezongen worden. In het Celloconcert doet ze dat innig en intens samen met het Kammerorchester Basel onder leiding van Giovanni Antonini. Net als hij

heeft Gabetta zich laten inspireren door de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk. Ze gebruikt het vibrato spaarzaam met een des te expressiever effect. Haar spel is warmbloedig en hartstochtelijk, de sfeer eerder zonnig dan melancholiek grijs, de finale overrompelend en barstend van het vurige temperament. Gabetta en Schumann: de combinatie doet op het eerste gehoor wat ongewoon aan, maar het geduld wordt beloond. In de Fünf Stücke im Volkston en enkele duobewerkingen zet ze het streven naar sonore authenticiteit voort in samenwerking met de pianist Bertrand Chamayou, met wie zij al eerder onder meer muziek van Chopin heeft opgenomen. Hij speelt op een vleugel van Streicher uit Schumanns eigen tijd. Samen zijn zij twee zielen en één romantische gedachte.

JAN NIEUWENHUIS

EDDIE VETTER

SURREALISTISCH NARRATIEF

WARMBLOEDIG EN HARTSTOCHTELIJK

DEBUSSY, RAVEL e.a.

REICH

Gwendolyn Masin, Simon Bucher Orchid Classics VKZ.NL/19108 € 17,99

Kuniko Linn VKZ.NL/18618

FLAME

DRUMMING

KAMERMUZIEK

€ 22,99

INSTRUMENTAAL

De in Amsterdam geboren violiste Gwendolyn Masin verbindt deze stukken met filosofische overpeinzingen over de zin van het leven. Er is meer tussen hemel en aarde, vindt ze, en dit repertoire schenkt haar al een leven lang troost, kracht en geluk. Dat verklaart vast het elan waarmee ze het speelt. In Debussy’s late Vioolsonate is ze duidelijk in haar element en waar in het debussiaanse idioom Couperin en Rameau om de hoek kijken, wordt ze zelfs een beetje ironisch. Vier arrangementen passeren vervolgens de revue, van Szymanowski, Fauré (Après un rêve), Stravinsky (stukje Vuurvogel) en opnieuw Debussy. Masin is vooral sterk in het cantabile en vindt in pianist Simon Bucher een ideale evenknie. Ontwapenender zul je Beau soir van Debussy niet vaak horen. Een centrale plaats wordt ingenomen door weinig bekende variaties van een nog jonge Olivier Messiaen, die bijzonder trots was op dit jeugdwerk. Aan de vijf speelse variaties hoor je dat zelfs deze nonconformist in 1932 niet vies was van neoclassicisme.

Dan is er nog een zwoele Vioolsonate van Ravel, waarin Masin en Bucher de jazzy elementen bewust extra pikant aanzetten. Daarmee wordt een passend uitroepteken achter dit aantrekkelijke boeket twintigste-eeuwse muziek gezet.

Op haar nieuwste cd neemt de Japanse slagwerker Kuniko Steve Reichs Drumming (1971) onder handen. In de originele versie bespeelt een ensemble van negen slagwerkers, aangevuld met een sopraan, een alt en een piccolo, vier paar gestemde bongo’s, drie marimba’s en drie glockenspiels.

Kuniko beperkt zich ditmaal tot een eenmansband bestaande uit niemand minder dan zichzelf. Met een uiterste precisie heeft ze partij na partij opgenomen en alles bovenop elkaar geplakt tot een versie van een goede zeventig minuten. Het is een procedé dat gitarist Pat Metheny in 1989 ook gebruikte voor Reichs Electric Counterpoint voor twaalf elektrische gitaren en twee elektrische bassen. Kuniko’s keus om dat met Drumming te doen is zo gek nog niet. Technisch is het een hoogstandje en misschien wel de enige benadering die het dichts bij een perfecte realisatie van de partituur komt. Het stuk bestaat uit slechts één ritmisch motief dat constant verschuift en van klankkleur verandert. Tempowisselingen, dynamische verschuivingen, stemming, balans, in Kuniko’s opname is alles secuur uitgewerkt tot op het berekenende af. Toch, hoe indrukwekkend haar prestatie ook is, het resultaat is ietwat onderkoeld. De opname mist de warme resonantie van een meerkoppig ensemble.

JOS VAN DER ZANDEN

JAN NIEUWENHUIS

AANTREKKELIJK BOEKET

EENMANSBAND KUNIKO

47

ALTIJD EEN VERRASSING OOK DIT PRODUCT KOOPT U MET DE KLASSIEKE ZAKEN CADEAUKAART

S VAN KLASSIEKE VOOR LIEFHEBBER

MUZIEK

• Verkrijgbaar bij uw Klassieke Zaken specialist • Kies zelf een bedrag tussen € 5,- en € 150,• In delen inwisselbaar • Gratis bijpassende cadeauverpakking met ruimte voor een persoonlijke boodschap

De Klassieke Zaken Cadeaukaart is een speciale uitgave van de Nationale EntertainmentCard, de nationale cadeaukaart voor cd’s, dvd’s, games en tickets voor musicals en concerten. Besteedbaar bij winkels (ook online) in heel Nederland.

Zie ook www.nationale-entertainmentcard.nl.

CD-BESPREKINGEN CHOPIN

WOLF-FERRARI

Maurizio Pollini Deutsche Grammophon VKZ.NL/19118 € 22,99

Costantino Catena Brilliant Classics VKZ.NL/19105

NOCTURNES OP. 55 e.a.

PIANO MUSIC

PIANO

€ 9,99

PIANO

Sinds de Italiaanse pianist Maurizio Pollini in 1960 op negentienjarige leeftijd de internationale Chopincompetitie in Warschau won, geldt hij als een autoriteit op het gebied van de muziek van deze Pool die in Parijs de salons veroverde. Hoewel Pollini nagenoeg alles van de componist al eens aan de eeuwigheid heeft toevertrouwd vond hij het, nu hij de zeventig ruimschoots gepasseerd is, tijd voor een herijking van Chopins laatste werken. Eerder verscheen al een luid geprezen cd met de opusnummers 59 tot en met 64, en nu is er een cd verschenen met de opusnummers 55 tot en met 58. Twee nocturnes, drie mazurka’s, een berceuse en de Derde pianosonate in b-klein. Net als in zijn vorige productie is Pollini de oude wijze die nog één keer zijn licht laat schijnen over het genie van Chopin en zich al spelend lijkt te verbazen over de harmonische en melodische vondsten. Het maakt luisteren naar deze cd welhaast tot een voyeuristische aangelegenheid; alsof we stiekem om een hoekje kijken bij een intiem samenzijn tussen Chopin en Pollini. Gelukkig is betrapt worden uitgesloten, want luisteren naar deze liefdevolle koestering van de noten van Chopin doet de rest van de wereld voor even verdwijnen.

Stilistisch is hij nauwelijks indeelbaar, Ermanno Wolf-Ferrari. Operacomponist tot aan de Eerste Wereldoorlog, toen zijn faam internationaal rees. Daarna bezinning, experimenten met modernistischer technieken, maar ook neoklassieke kamermuziek. Afwisselend werkend aan instituten in Duitsland, Italië en Zwitserland, zonder ergens te aarden; soms erg onproductief. In zijn latere jaren ineens weer koortsachtig componerend, als om de verloren tijd in te halen. De pianowerken op deze cd zijn doorgaans onbekend, de meeste kwamen niet eerder op cd uit. Je hoort in de vroege stukken vooral de operacomponist, met zangerige melodieën die op soms doldwaze wijze worden verstoord door opponerende stemmen - het komische trok hem altijd aan.

Wolf-Ferrari moet ook van Chopin hebben gehouden, want diens stijl fungeert zo’n beetje als rode draad. Bijvoorbeeld in een Chopin-fantasie en in Variaties op een thema van Verdi, waarin trouwens ook Schubert, Beethoven en Brahms voorbijkomen, alsmede een heuse fuga. Pianist Costantino Catena weet het beste uit de partituren te halen. Hij zet het koddige, brutale en eigenwijze lekker stevig aan. Moeilijk speelbaar is het ook allemaal niet, behalve misschien etude-achtige elementen die de muziek boven het schoolse uittillen. Een fraaie klankbalans maakt deze cd compleet.

PAUL JANSSEN

JOS VAN DER ZANDEN

LIEFDEVOLLE KOESTERING

KODDIG, BRUTAAL EN EIGENWIJS

DUSSEK

SHAMO

COMPLETE PIANO SONATAS, VOLUME 5

COMPLETE PIANO MUSIC Dimitri Tchesnokov Piano Classics (3cd) VKZ.NL/19107

Wolfgang Brunner Brilliant Classics VKZ.NL/19103

€ 27,99

PIANO

€ 9,99

FORTEPIANO

Hoe kan iemand niet van je houden, mijn Kiev! Dit roerende volkslied, gewijd aan de Oekraïense hoofdstad, werd gecomponeerd door Igor Naumovitsj Shamo.

Wie? De naam zei mij niets, maar gelukkig heeft Piano Classics gezorgd voor een royale, informatieve toelichting. Igor Shamo studeerde bij zijn wat bekendere landgenoot Boris Ljatosjinski. Tot zijn gevarieerde oeuvre behoren drie symfonieën, een Concert-Ballade voor piano en orkest en een opera, Yatranskiye Igri, voor de bijzondere bezetting van solisten en koor a capella.

Daarnaast schreef hij op volksmuziek gebaseerde koorwerken en liederen, plus ruim drie uur aan pianomuziek, die op deze cd’s door Dimitri Tchesnokov ten gehore wordt gebracht. En hoe! De 36-jarige Oekraïens-Franse pianist heeft veel begrip voor Shamo’s melodieuze pianististiek en de pianoklank is onberispelijk vastgelegd. Modern kun je deze muziek bepaald niet noemen.

Wie Shamo’s jaartallen 1925-1982 ziet zal verbaasd staan over deze negentiende-eeuws aandoende romantische klanken, die op veel momenten herinneren aan Moessorgski’s Schilderijen van een tentoonstelling, bijvoorbeeld in Horovodna. Andere hoorbare invloeden zijn Bach, Rachmaninov en Oekraïense folklore. Een componist die gewoon zijn eigen welluidende stukken schreef, zonder zich te storen aan wat zich afspeelde in de muziek van zijn tijd.

Eigenlijk is het vreemd dat het werk van Jan Ladislav Dussek (1760-1812) een verwaarloosbare rol speelt in de wereld van de pianorecitals. De Tsjech was behalve de eerste echte reizende pianovirtuoos ook een belangrijke schakel tussen de klassieke wereld van Haydn en Mozart en de romantiek van Schumann en Mendelssohn. Bovendien was hij van groot belang voor de ontwikkeling van de fortepiano en schreef hij een aardige voorraad destijds invloedrijke pianowerken. Misschien helpt het voor de waardering van Dussek dat Brilliant Classics zijn vierendertig pianosonates op acht cd’s laat vastleggen door steeds een andere fortepianist, op fortepiano’s uit Dusseks tijd. De eerste vier volumes zijn goed ontvangen en ook de vijfde met de Sonate in a op. 18 nr. 2 uit 1792 en de drie sonates op. 45 uit 1802 is een reclame voor de componist. Op. 18 lijkt Haydns sonates nog als vertrekpunt te nemen en de op. 45-sonates zouden goede voorbeelden kunnen zijn geweest voor Beethovens middenperiode. Misschien dat een huwelijk, een scheiding en het faillissement van zijn muziekuitgeverij Dussek dramatischer hebben gemaakt, maar het is op deze plaat duidelijk dat hij een muzikale evolutie doormaakte. Wolfgang Brunner verdedigt de componist zowel op de Weense Rosenberger als op de Londense Broadwood met verve.

GERARD SCHELTENS

PAUL JANSSEN

MELODIEUZE PIANISTISTIEK

DUSSEKS MUZIKALE EVOLUTIE

49

CD-BESPREKINGEN LOBO

DOWLAND, BYRD e.a.

Coro Victoria o.l.v. Ana Fernández-Vega Brilliant Classics VKZ.NL/19104 € 9,99

Stile Antico harmonia mundi VKZ.NL/19114

SACRED VOCAL MUSIC

IN A STRANGE LAND

RENAISSANCE

RENAISSANCE

De zestiende eeuw wordt in Spanje El siglo de oro genoemd, de Gouden Eeuw, vanwege de enorme bloei die de polyfonie toen doormaakte. De Spaanse componisten zogen alle invloeden uit Italië en de Nederlanden in zich op en voegden daar een heel eigen, ietwat duistere klank aan toe.

Cristóbal de Morales, Francisco Guerrero en Tomás Luis de Victoria zijn de drie grootsten, maar laten we ook Alonso Lobo niet vergeten. Afkomstig uit Sevilla en daar door Guerrero opgeleid, later kapelmeester in Toledo en uiteindelijk de opvolger van Guerrero in Sevilla. Daar overleed hij in 1617. Coro Victoria, niet echt een koor maar een flexibel bezet vocaal ensemble, biedt op deze cd een dwarsdoorsnede uit Lobo’s oeuvre. We horen misdelen en motetten met steeds wisselende combinaties van zangers. Gevarieerd is ook Lobo’s stijl, van pure eenvoud tot tamelijk uitbundig. De invloed van Palestrina, die een heldere en eenvoudige polyfonie propageerde, is overduidelijk aanwezig. Ana Fernández-Vega en de haren kiezen voor ieder werk precies het juiste aantal zangers en het goede tempo. Het ensemble als geheel klinkt warm en vooral in de lage stemmen mooi donker. Dat past prima bij deze melancholieke en sombere polyfonie.

De kerkreformatie had in Engeland nogal wat gevolgen voor de kerkmuziekpraktijk. De katholieke colleges werden ontbonden en de Anglicaanse kerkmuziek was in eerste instantie zeer sober. Maar het aanpassingsvermogen van componisten bleek onwaarschijnlijk groot. Deze nieuwe cd van Stile Antico belicht een aantal van de componisten die door het Elizabethaanse hof in de ban werden gedaan omdat ze vasthielden aan hun katholieke traditie. Maar uitzonderingen werden er gemaakt voor de twee allergrootsten. William Byrd was hofcomponist van Elizabeth I maar mocht op gezette tijden uitwijken naar Schotland, waar de adel nog katholiek was. John Dowland, die katholiek was gebleven vanwege een dienstverband in Frankrijk, werd uiteindelijk in genade aangenomen als hofluitist vanwege zijn enorme reputatie. Minder goed liep het af met Robert White, die alles in zich had om ook zo’n heel grote te worden. Hij overleed in 1574 op 36-jarige leeftijd aan de gevolgen van de pest en kreeg dus de kans niet om zich verder te ontwikkelen. Zijn prachtige zetting van de lamentaties vormt het pièce de résistance van deze weergaloos mooie cd. Stile Antico is een van de allerbeste vocale ensembles van dit moment.

MARCEL BIJLO

MARCEL BIJLO

MELANCHOLIEKE POLYFONIE

WEERGALOOS MOOIE PRODUCTIE

LONATI

HÄNDEL

Ensemble Giardino di Delizie o.l.v. Ewa Anna Augustynowicz Brilliant Classics (2cd) VKZ.NL/19102 € 11,99

Simone Kermes Amici Veneziani o.l.v. Boris Begelman Sony VKZ.NL/19116

COMPLETE SINFONIAS

MIO CARO HÄNDEL

BAROK

€ 23,99

BAROK

Carlo Ambrogio Lonati (ca. 1645-1712) was componist, violist en zanger.

We vinden hem rond 1670 aan het hof in Rome, waar hij de lieveling was van koningin Christina van Zweden. De muziekminnende Christina had in Rome een dependance van haar hof en wist talrijke musici aan zich te binden. Lonati trad op in opera’s waarin hij komische rollen zong en daarbij tegelijkertijd virtuoos viool speelde. Hij moest het waarschijnlijk niet echt hebben van een mooie stem maar als violist moet hij, getuige zijn tijdgenoten, een grootheid geweest zijn. Als componist had hij, gehoord deze cd, ook het nodige in huis. Het Poolse ensemble Giardino di Delizie nam de complete sinfonia’s voor strijkers en continuo op. Deze korte stukken konden zelfstandig worden uitgevoerd maar fungeerden ook als instrumentale tussenspelen in opera’s en oratoria. Natuurlijk had Lonati in dit genre in Rome zware concurrentie van Corelli, die deze stukken overigens triosonates noemde, maar Lonati onderscheidt zich door een wat gewaagdere harmoniek en doordat hij soms een extra partij toevoegt.

Het ensemble van violiste Ewa Anna Augustynowicz geeft een mooie lezing van deze volslagen onbekende muziek, zonder effectbejag en extreme tempi. Deze uitgave maakt razend nieuwsgierig naar Lonati’s opera’s!

De Duitse sopraan Simone Kermes staat bekend als een avontuurlijke zangeres. Bij vorige albums, doorgaans vol onbekende muzikale pareltjes, prijkte zij vaak fantasievol uitgedost op de cover. Op de albumcover van Mio caro Händel kijkt zij haar publiek in stemmig en ingetogen zwart aan. Dat verraadt misschien al meteen iets over haar nieuwe cd: een Händelrecital waarin zij terugkeert naar de basis, met bekendere aria’s van de componist. Maar zelfs van de ‘gewone’ Händel weet Kermes nog iets bijzonders te maken. Ze heeft nu eenmaal een uniek en onmiddellijk herkenbaar stemgeluid en een enorm gevoel voor drama. Haar sopraan is onverminderd puur en soepel, wat zorgt voor imposant vocaal vuurwerk in de virtuozere aria’s, zoals het spectaculaire Disserratevi, o porte d’Averno uit het oratorium La Resurrezione waarin de hels moeilijke coloraturen met het grootste gemak uit haar keel parelen. In Se’l mio duol non è si forte uit Rodelinda, diep doorvoeld en soms fluisterzacht gezongen, laat Kermes horen dat zij vocaal minstens zo imposant is in Händels intiemere muziek. Het barokorkest Amici Veneziani, onder leiding van eerste violist Boris Begelman, draagt met een prettig pezige en dramatische klank aanzienlijk bij aan het muzikale genot.

MARCEL BIJLO

BENJAMIN ROUS

MOOIE LEZING

50

€ 22,99

UNIEK STEMGELUID

CD-BESPREKINGEN

CE! I O V R MY

VIVALDI

IL GIUSTINO

Vivaldi edition vol. 58 Vocale solisten, Accademia Bizantina o.l.v. Ottavio Dantone Naïve (3cd) VKZ.NL/19111 € 35,99

HEA

OPERA Giustino is gebaseerd op de waargebeurde geschiedenis van de boerenzoon die keizer van het Oost-Romeinse Rijk werd. Het libretto grossiert in liefdesintriges. Vivaldi vertrok in 1722 uit Venetië om zijn geluk in Rome te beproeven. Vrouwen mochten daar destijds niet optreden. De meeste rollen werden dan ook bezet door castraten. Er is veel om van te genieten, niet alleen bij spektakel zoals het gevecht met een zeemonster. Als de boerenjongen droomt van een roemrijk leven in de grote stad, daalt vrouwe Fortuna af uit de toneelhemel op muziek die sprekend lijkt op de Lente uit De vier jaargetijden. Dit is trouwens niet de eerste opname van de opera. Er bestaat al een spannende maar zwaar gecoupeerde versie van Alan Curtis (die in 2001 ook concertant in Rotterdam te horen was) en een langdradige van Estevan Velardi uit dezelfde tijd. Ottavio Dantone combineert nu de levendige dramatiek van Curtis met de volledigheid van Velardi.

Alle 39 aria’s komen tot klinken. De luisteraar hoeft zich geen moment te vervelen bij de stemmen van onder meer Delphine Galou (Giustino), Emöke Baráth (Arianna) en Silke Gäng (Anastasio), en al helemaal niet bij het geanimeerde spel van de Accademia Bizantina.

ACCADEMIA BIZANTINA: GEANIMEERD

EDDIE VETTER

HÄNDEL, BONONCINI e.a.

L’ALESSANDRO AMANTE Xavier Sabata, Vespres d’Arnadí o.l.v. Dani Espasa Aparté VKZ.NL/19113

16 .17 2019 .

5 1 .

9. 10 MAART 0 .

8 0 STN N U K RE KV& E PIEKE I Z N A U M HERMA O.LV.

€ 22,99

OPERA-ARIA’S Als je een cd van het label Aparté in handen hebt, weet je dat het goed zit.

Een akoestiek om je vingers bij af te likken, een klank die optimaal de ruimte krijgt om de boventoonreeksen tot hun recht te laten komen. Uitgekiende perfectie. Geen wonder dat het gerenommeerde harmonia mundi de samenwerking is aangegaan: zijn distributiekanalen staan voor Aparté open. Dat mag ook best, afgaande op deze cd. Wat een feest weten het ensemble Vespres d’Arnadí en countertenor Xavier Sabata van deze barokmuziek te maken. Alles sprankelt en bruist. Nu werden de aria’s en symfonia’s daar ook op uitgezocht: het is speelsheid en uitgelatenheid wat de klok slaat. De titel van de cd, L’Alessandro amante, slaat op Alexander de Grote, die zich in opera’s van Händel, Bononcini, Steffani, Porpora en anderen vooral van zijn sensuele kant toont. De artistieke prestatie is adembenemend.

Loepzuivere inzetten, dartele coloraturen, een nergens overdreven vibrato, dat alles ondersteund door een ensemble waarvan elk individueel lijntje te ontwaren is. Hier en daar zijn instrumentale delen ingevoegd, als vrolijke intermezzi. Daaraan hoor je nog beter dat dirigent Dani Espasa zich heeft ontpopt als een expert op het gebied van de historische uitvoeringspraktijk.

N NEVE OVSKA K N E P O .H M.M.VSANDRA P TH ALEK NTINA TÓ K KLAN T VALE A S N U NASK TKOOR K C E E PROJ IA BLAISS R MA

ALLES SPRANKELT EN BRUIST

JOS VAN DER ZANDEN

KUNSTKLANK.NL 51

MAHLER SYMPHONY NO. 6

Boekhandel Het Colofon (850m2), enthousiast lid van

MUSICAETERNA O.L.V. TEODOR CURRENTZIS SONY VKZ.NL/18634 € 23,99

Klassieke Zaken, is gevestigd in de Arnhemse Bakkerstraat 56.

De winkel startte in augustus 2014 met zestig oude deuren op schragen en heel veel voordeelboeken. Het Colofon is inmiddels uitgegroeid tot een complete boekhandel met een grote collectie nieuwe boeken en een afdeling tweedehands- en voordeelboeken. Daarnaast is er een grote afdeling klassieke muziek te vinden met een uitgebreide en bijzondere collectie! Ook zijn er regelmatig

MusicAeterna onder leiding van Teodor Currentzis heeft een belangwek-

concerten en optredens klassiek, jazz en populair, theater-

kende nieuwe opname van deze veel gespeelde (en opgenomen!) symfonie

optredens, lezingen en vergaderingen. Het Colofon is nog

uitgebracht. Hoewel er vele opnames bestaan wil ik toch een lans breken

altijd in ontwikkeling en nooit af. Kom je verbazen!

voor deze nieuwe uitgave. Ook nu weet Currentzis namelijk door zijn bijzondere articulatie en detaillering het stuk, dat je zo goed denkt te kennen, op een totaal andere manier te belichten. Het is niet ‘het laatste woord’ over Mahlers Zesde, maar wel een uitvoering die een bijzonder licht werpt op deze symfonie, zodat de cd niet in uw collectie mag ontbreken. Het stuk is uitstekend te volgen en ieder detail komt tot zijn recht. Dat maakt het luisteren ernaar tot een heel boeiende ervaring!

HET COLOFON

Peter Vijfvinkel

Bakkerstraat 56, Arnhem Tel. 026 3703508 www.hetcolofon.nl

DUSSEK CONCERTOS FOR TWO PIANOS CHAMBER WORKS

Sinds 1999 gaan cd’s en live muziek hand in hand bij Bruno Klassiek. Kom eens naar Haarlem en ontdek niet alleen een van de

ALEXEI LUBIMOV, OLGA PASHCHENKO, FINNISH BAROQUE ORCHESTRA ALPHA VKZ.NL/19136 € 22,99

grootste collecties klassieke cd’s van Nederland, maar geniet ook van de door ons georganiseerde concerten in de Doopsgezinde kerk (www.haarlemklassiek.nl).

Extra concert: zaterdag 16 februari speelt Olga Pashchenko (zij heeft exclusief contract bij het Franse kwaliteitslabel Alpha) Beethoven en Dussek op een prachtige door Bart Houtgraaf gerestaureerde Broadwood

Jan Ladislav Dussek (1760-1812) krijgt de laatste tijd steeds meer aandacht.

tafelpiano uit 1820-25.

Geboren in de klassieke periode, maar natuurlijk nog geworteld in de acht-

De webshop www.brunoklassiek.nl is recent volledig en

tiende-eeuwse baroktraditie, wees hij met zijn lyrisch-romantisch aan-

innovatief vernieuwd (alles is gelinkt!) en er wordt dagelijks

doende idioom al haast profetisch vooruit. In het cd-boekje staat hij dan

hard gewerkt aan de uitbreiding van het aanbod.

ook terecht mooi beschreven als ‘een kosmopoliet op weg naar de romantiek’. De historisch geïnformeerde uitvoeringen van het dubbelconcert en de delicate kamermuziekwerken worden echt subliem vertolkt door Alexei Lubimov en Olga Pashchenko.

Meer informatie over en kaartverkoop voor het concert van Pashchenko via www.brunoklassiek.nl. Mis het niet!

BRUNO KLASSIEK Gierstraat 50, Haarlem Tel. 023 5323240 www.brunoklassiek.nl

52

Bruno Truyens

MUY HERMOSA ES MARIA

CD-Artline is al meer dan 25 jaar een

MÚSICA TEMPRANA COBRA VKZ.NL/19137 € 22,99

familiebedrijf met een bekende naam in Driebergen, en met de website www.cdendvd-klassiek.nl ook ver daarbuiten. Kom heerlijk snuffelen in de zeer ruime collectie klassiek, pop, jazz, blues, Nederlandse en wereldmuziek, dvd’s met blockbusters, arthousefilms en tv-series – nu ook met een uitgebreide, gecontroleerde voorraad tweedehands in alle genres, tegen concurrerende prijzen. Of laat u adviseren door een van onze ervaren medewerk(st)ers. Is er iets even

Música Temprana verkent het repertoire uit de renaissance en de barok, niet

niet op voorraad, dan bestellen wij dat uiteraard graag voor

alleen in Latijns-Amerika, maar ook uit bronnen van het Spaanse rijk van die

u. Kunt u niet naar de winkel komen, bellen mag ook. Vanaf

tijd. Hiermee wil Música Temprana de muzikale ontwikkeling in

€ 20,- verzenden wij gratis! Wij accepteren de Nationale

Latijns-Amerika in kaart brengen vanaf het moment dat de eerste con-

EntertainmentCard en ook VVV-bonnen en -cards.

quistadores voet aan wal zetten in de Nieuwe Wereld tot het tijdperk van de barokmuziek op Latijns-Amerikaanse bodem. Het repertoire van het ensemble is grotendeels het resultaat van eigen onderzoek van oprichter en dirigent Adrián Rodriguez Van der Spoel. Sinds 2001 brachten zij al zeven cd’s uit en organiseerden zij uitvoeringen op belangrijke festivals, zoals het Festival Oude Muziek in Utrecht. Aanbevolen.

CD-ARTLINE Traaij 1-c 3971 GB Driebergen-Rijsenburg Tel. 0343 521532 www.cdendvd-klassiek.nl

Hans en Marcel Verdurmen

WAGNER, TSJAIKOVSKI VORSPIEL, SYMPHONY NO. 4

Als u onlangs nog bij Boekhandel Dominicanen in de winkel bent geweest of als u de

PHILHARMONIE ZUIDNEDERLAND O.L.V. DMITRI LISS FUGA LIBERA VKZ.NL/19138 € 22,99

filmpjes op Facebook hebt bekeken, hebt u het al gezien: in de winkel is een compleet nieuwe muziekvloer gebouwd. De muziekafdeling is tijdelijk gevestigd geweest in een pop-upwinkel in het nabijgelegen winkelcentrum Entre Deux zodat er alle tijd en ruimte was om een prachtige, nieuwe verdieping in de linkerbeuk van de kerk te bouwen. Dus sinds kort vindt u alle cd’s, lp’s en dvd’s op hun nieuwe plek. Mét kraaiennest, dat een unieke kijk

‘De kracht van het lot is te sterk voor het individu om te weerstaan’: het

geeft op de rest van de kerk. U moet zeker eens gaan kijken!

thema dat Tsjaikovski meegaf aan zijn Vierde symfonie lijkt misschien wel hét thema van deze cd. De eerste cd van de als een feniks uit de as van het voormalige LSO en Het Brabants Orkest herrezen pahilharmonie zuidnederland werd bekroond met 4 sterren door de Volkskrant. Zowel de componist van deze Vierde, als de componist van de immense Tristan und Isolde, worstelden tijdens het componeren van deze stukken met het gegeven van een ‘onmogelijke’ liefde. Laten we deze cd omarmen met dezelfde passie als waarmee het orkest beide stukken uitvoert!

BOEKHANDEL DOMINICANEN

Danny Rossell

Dominicanerkerkstraat 1, Maastricht Tel. 043 4100010 www.libris.nl/contact/dominicanen

53

KLASSIEKE HET FANTASIEMUSEUM

MOESSORGSKI HIBITION PICTURES AT AN EX MISHA FOMIN ZWART RECORDS VKZ.NL/19126 € 17,99

Een symfonisch gedicht is een muziekstuk

kunstenaar is omgegaan. En wat er in

voor orkest. Die muziekstukken hebben

mijn eigen hoofd omgaat.

namen, titels van bijvoorbeeld een mytho-

Modest Moessorgski componeerde 16

logisch verhaal*, een toneelstuk, een

stukjes voor piano naar aanleiding van

sprookje, een sage, een legende of een

een bezoek aan een tentoonstelling van

landschap.

schilderijen gemaakt door zijn vriend

Odysseus, Tijl Uilenspiegel, Assepoester, De

Viktor Hartmann, Schilderijen van een

Tovenaarsleerling, De zee, Het liedje van de

tentoonstelling. De meeste schilderijen zijn

Leeuwerik, Dodeneiland, Mijn Vaderland en

verloren gegaan. Wél hebben we de titels

An American in Paris. Het zou mooi zijn als

van de schilderijen. Je wandelt muzikaal

je al die stukken eens zou horen. Poeh hé.*

van schilderij naar schilderij op hetzelfde

Heb ik gedaan. Wat val ik regelmatig van

melodietje - Promenade - maar in ver-

de ene stoel in de andere verbazing.

schillend tempo en sfeer.

Daar zijn gewoon cd’tjes van te krijgen.

Geld? Opa en Oma begrijpen wat ik bedoel.

Stel dat jij de titel van een symfonisch gedicht niet weet. Welk verhaal zou jij dan in je hoofd hebben nadat je je fanta-

Kennen jullie een uitvoering voor doedelzak?

sieknopje heb omgedraaid? Hoe zouden jij, je vader, moeder, opa of oma het stuk

MOESSORGSKI PICTURES AT AN EXHIBITION A MARIINSKI ORCHESTR O.L.V. VALERI GERGJEV MARIINSKY VKZ.NL/19127 € 13,99

54

dán noemen? Tumult in vlooienland, Het

Er zijn veel bewerkingen van dit piano­

zoete gebakje, De dooie Dino, De Dan-

stuk gemaakt. Voor symfonieorkest,

sende tafelpoot, Het verdrietige kwartje,

voor piano met strijkkwartet, een versie

Het zwarte geheim?

voor accordeonorkest, harmonie- en

Er zijn ook muziekstukken waarbij de

fanfareorkest, voor klavecimbel en

componist zélf een titel bedenkt. Er zijn

gitaar, de rockgroep Emerson, Lake &

ook composities zonder titel. De com-

Palmer, noem maar op. Kennen jullie een

ponist maakt een bouwwerk van

uitvoering voor doedelzak?

muzieknoten, dat heet een klankstructuur. Of hij misschien toch beelden bij

Klassiek

de compositie heeft, weten we natuur-

Cd. Schilderijen van een tentoonstel-

lijk niet.

ling. Pianist: Misha Fomin.

Soms staat in een museum bij een

Misha Fomin heeft een fantasierijke en

schilderij Zonder titel. Dan probeer ik te

stevige aanpak.

bedenken wat er in het hoofd van de

Het is opgenomen in Moskou. Als ik

KinderZAKEN ...voor kinderen en andere volwassenen

dat lees, lijkt het alsof ik dat in het spelen hoor.

Ik vind het altijd leuk om hetzelfde stuk van andere pianisten te horen. Ieder heeft een eigen opvatting in tempo en dynamiek, dat wil zeggen hard en zacht. Zoek de verschillen.

Cd. Schilderijen van een tentoonstelling. Dirigent: Valeri Gergjev.

Er zijn meerdere bewerkingen voor symfonieorkest. Dit is de bewerking van Maurice Ravel. En die bevalt mij heel goed.

Foto: Jacqueline Wielaard

Ik ben benieuwd wat jullie van de verschillen vinden tussen de pianoversie en de symfonische versie. Mail je me? Ik ben benieuwd naar de leeftijd van de jongste en de oudste mailer.

Op deze cd staat nog een symfonisch

StarkLinnemann Quartet

gedicht: Nacht op de kale berg. Brrr.

Jazz

Kaartjes te winnen

Mail mij de geboorteplaats van

Cd. Schilderijen van een tentoonstel-

Voor een Familieconcert heb ik een

Modest Moessorgski.

ling. StarkLinnemann Quartet.

verhaal geschreven bij de Schilderijen.

Iedere mailer krijgt de

Het kwartet bestaat uit Iman Spaarga-

Ik open met:

intussen fel begeerde KKZ

ren: tenorsaxofoon, klarinet, basklarinet,

“We gaan naar een museum waar géén

‘Beantwoord je altijd elke mail, Edwin?’

Paul Stark: piano, Vasilis Stefanopou-

schilderijen hangen. Hûh? Een schilde-

‘Jazeker wel!’*

los: bas, en Jonas Linnemann: drums,

rijententoonstelling zónder schilderijen?

percussie.

Ja, we gaan naar het Fantasiemuseum.

Ik bewonder de feel van deze jazzversie,

Daar staat een grote zwarte vleugel. En

de improvisatie, de groove en de swing.

op die vleugel vlieg ik langs de 16

Zij hebben zelf de bewerking gemaakt.

Notenschilderijen.”

Neem de 3 cd’tjes mee naar school.

Ik verloot vijf vrijkaartjes voor mijn

Ieder neemt pen en papier voor z’n neus.

Schilderijen Familieconcert met Misha

Laat een voor een van elk cd´tje de

Fomin op 23 maart op het Kamermu-

Gnoom, de Catacomben, het Ballet, de

ziekfestival in Weesp.

Hut op Kippenpoten horen zonder

Je moet wel iets doen.

konde

edwinrutten@edwinrutten.nl

vooraf de titel of de inhoud te verklap-

Nou dág!

Edwin Rutten

pen. Ieder bedenkt een eigen titel.

Mail mij een paar titels die jullie bedacht

PPS. Over goden, halfgoden en helden uit de Griekse oudheid

hebben. De zevende mailer met titels

PS. Uitdrukking van Tommy uit Sesamstraat

stuur ik de cd The Young Persons Guide

PPS. Beloofd is beloofd

to the Orchestra & The Bigband.

55

LEDENNIEUWS

MET 25% KORTING NAAR TARTINI’S DUIVELSTRILLERSONATE EN TSJAIKOVSKI’S SOUVENIR DE FLORENCE

MET 20% KORTING NAAR CARMEN IN EINDHOVEN Mezzosopraan Tania Kross presenteert haar eigen versie van haar lievelingsopera Carmen in het Muziek-

Foto: Julian Hargreaves

gebouw te Eindhoven.

De opera Carmen van Bizet is speciaal voor Tania herschreven door Thijs Borsten en wordt mede uitgevoerd door Francis van Broekhuizen (sopraan), Charles Hens (tenor) en Carlos Denia (flamenco zang).

Kaarten kunt u bestellen via: Het Zondagochtend Concert in het Concertgebouw betekent een uur lang genieten van prachtige muziek door de beste

www.muziekgebouweindhoven.nl met vermelding van de kortingscode Tanja2019

orkesten en solisten. Op 17 februari klinkt een vlammend concert van sterviolist Ray Chen, begeleid door Amsterdam Sinfonietta onder leiding van Candida Thompson. U hoort Tartini’s Duivelstrillersonate en Tsjaikovski’s Souvenir de Florence.

25% korting op rang 1 en rang 2!

Zondag 17 februari om 11.00 uur in de Grote Zaal van het Concertgebouw, Amsterdam.

Klassieke Zaken-lezers betalen slechts € 20,- (i.p.v. € 27,-) voor rang 1 en € 18,- (i.p.v. € 24,-) voor rang 2. Inclusief een pauzedrankje, garderobe en programmaboekje.

Reserveren via www.concertgebouw.nl met actiecode: Foto: Imke Panhuijzen

ZO190217KZ Of bel de Concertgebouwlijn: 020 6718345 o.v.v.

Zondagochtendkorting Het Zondagochtend Concert wordt wekelijks live uitgezonden door AVROTROS op NPO Radio 4.

WIN-ACTIE Maak kans op 2 x 2 kaarten voor het concert van 12 maart a.s. in het Concertgebouw te A ­ msterdam van het vrouwen-

Foto: Svetlana Bekyarova

koor Le Mystère des Voix ­Bulgares.

56

Uit hoeveel leden bestaat Le Mystère des Voix Bulgares?

Stuur uw oplossing met volledige naam- en adresgegevens naar: info@klassiekezaken.nl voor 1 maart a.s. en maak kans op 2 x 2 kaarten voor dit ­fantastische concert.

PUZZEL KRUISWOORDRAADSEL Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.

HORIZONTAAL

VERTICAAL

2 vezelproduct 6 transformator 12 telraam 15 kleur 17 visnet 18 werktuig 21 bejaard 22 vreemde munt (afk.)

23 schipperskreet 24 plaats in Oekraïne 26 lidwoord 27 langzaam 30 sjalot (gewestelijk) 32 mevrouw 33 warme maaltijd 36 schrijfvloeistof 37 vroegere naam van Thailand 39 wintersportartikel 40 t weede letter van het Griekse alfabet 41 fijngemalen steen 42 herbergier 43 erg leuk 44 eenkleurig 46 leidinggevend personeel 48 belegd broodje 49 troep jachthonden 51 snaarinstrument 53 regenkleding 55 actief persoon 57 arrestatieteam 58 houten blaasinstrument 60 open ruimte over meer etages 61 schoolonderzoek 62 rivier in Spanje 64 gerecht 66 onderzoeker in opleiding (afk.)

67 vrouwelijk kind 69 holte in de schedel 71 pennetje met kop 72 stemming.

1 toiletartikel 2 plaaggeest 3 intensive care 4 Japans gerecht 5 chemisch element 7 ambtenaar die inhoud meet 8 plaats in Frankrijk 9 firma 10 windrichting (afk.)

11 met een bedekking 13 verhoogde stoep met treden 14 Vrije Universiteit 16 sportbeoefenaar 19 kippenproduct

20 te koop 23 landbouwkundig 25 drank 28 plaats in Frankrijk 29 bouwland 31 geheel van streek 34 onderwerp 35 voedingsstof 38 insect 40 lage mannenstem 43 ontroering 45 voordeel opleverend 47 sierplant 48 krampachtige samentrekking

49 verplaatsbaar 50 bewerkende redacteur 52 gezondheid!

54 vakje 56 muziektempel 59 boven 60 familielid 63 plant 65 senior 66 oktober (afk.)

68 politieke partij 70 Gedeputeerde Staten.

OPLOSSING 12

63

20

25

34

56

10

63

OPSTUREN NAAR

PRIJSWINNAARS

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor

Naam Plaats Peter Simmers Epe Sjoerdje Oosterbos Nunspeet Ad Meijaard Zeist Anton Kanis Ede Joseph van Ginderen Son en Breugel Mevr. T. Hartman Zandvoort Dhr. R.J. Dingemans Driebergen Dhr. J. Hoogendoorn Domburg Dhr. H. van Dalen Emmen Dhr. M. Corten Bavel

1 maart 2019 naar: Klassieke Z ­ aken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of ­info@klassiekezaken.nl.

Onder de goede inzenders worden 10 cd’s verloot: Gypsy Baroque

De prijswinnaars ­ontvangen de cd van het Britten Jeugd ­Strijkorkest

Oplossing Onzinzinnen-puzzel Klassieke Zaken nr. 6: EEN MUZIKALE KERSTWENS

57

ALKMAAR Boekhandel Feijn Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

FRANEKER Mollema Music World Voorstraat 11 / 0517-382820 www.mollemamusicworld.nl

NIJMEGEN Boekhandel Roelants Van Broeckhuijsenstraat 34 / 024-3221734 www.roelants.com

ALMELO Hilarius Broekhuis Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

GOES Boekhandel De Koperen Tuin Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl

Kroese Klassiek Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

AMERSFOORT De Algemene Boekhandel Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

GRONINGEN Boekhandel Van der Velde A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl

AMSTELVEEN Boekhandel Venstra Stadsplein 102 A / 020 641 9880 www.boekhandelvenstra.nl

Het Carillon Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

AMSTERDAM Boudisque muziek en film Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl Charles Muziek Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl

NOORDWIJK Boekhandel van der Meer/het cultuurcafé De Keuvel 1 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer

Plato Groningen Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl HAARLEM Bruno Klassiek Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl HEERENVEEN Binnert Overdiep Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl

ARNHEM Het Colofon Bakkerstraat 56 / 026-3703508 www.hetcolofon.nl

HENGELO Boekhandel Broekhuis Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl

BREDA Muziekhandel Spronk / De Vrije Boekhandel Veemarktstraat 40/ 076-5215213 www.muziekvanspronk.nl

‘S-HERTOGENBOSCH Boekhandel Adr. Heinen Kerkstraat 27 / 073-3020100 www.heinen.nl

COEVORDEN Music & more Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl

KRIMPEN A/D IJSSEL Brugzicht Boeken & Muziek Stad en Landschap 25/29 / 0180-590237 www.brugzicht.nl

DELFT Muziekhandel Van Buytene Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl

DEN HAAG Velvet / Paagman Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.velvetmusic.nl

LEEUWARDEN Boekhandel Van der Velde Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl

DRACHTEN Boekhandel Van der Velde Raadhuisplein 5 / 0512-544440 drachten@boekhandelvandervelde.nl

Klassiek.nl Webwinkel / 058-2948700 www.klassiek.nl

EINDHOVEN Bullit Klassiek Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl EMMEN The read shop xl Vermeer Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl ERMELO Riemer & Walinga CD Afd. Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

RODEN Boekhandel Daan Nijman Heerestraat 87 / 050-5012967 www.daannijman.nl ROTTERDAM de Doelen winkel Schouwburgplein 50 / 010-2171775 www.dedoelen.nl

Concerto Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu

DRIEBERGEN CD ARTLINE Traaij 49 / 0343-521532 www.cdendvd.nl

OLDENZAAL Boekhandel Broekhuis In den Vijfhoek 63/65 / 0541-535398 www.boekhandelbroekhuis.nl

SCHAGEN Boekhandel Plukker Gedempte Gracht 71-75 / 0224-212941 www.boekhandelplukker.nl SNEEK Boekhandel Van der Velde Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl VENLO Sounds Recordshop BV Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl WOERDEN Boekhandel De Hoeksteen Havenstraat 17 / 0348-421933 www.hoeksteenboekhandel.nl WIJK BIJ DUURSTEDE Boekhandel Pettinga Markt 12 / 0343-577300 www.boekhandelpettinga.nl ZUTPHEN Music All In Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net ZWOLLE Plato Zwolle Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl

LEIDEN Plato Leiden Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

Waanders in de broeren Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Velvet Music Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

ZWIJNDRECHT Plantage Hyperion Hof van Holland 63 / 078-6208176 www.plantagehyperion.nl

MAASSLUIS Mastersound Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl MAASTRICHT Boekhandel Dominicanen Dominicanerkerkstraat 1 / 043-4100 010 www.boekhandeldominicanen.nl MIDDELBURG De Drukkerij Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

Winkels met postorderservice

✔ Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld. ✔ De in dit magazine besproken cd’s zijn niet in iedere winkel standaard op voorraad, maar zijn

58

te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen. Vraag uw winkelier om advies.

EXCLUSIEVEBOXAANBIEDING

49,99 CLUBLEDEN

* 99 29, 23CD

HET VERSLAVENDE OEUVRE VAN CÉSAR FRANCK

34,99 23CD

César Franck. Elke rechtgeaarde muziekliefhebber kent zijn naam.

Maar wat kennen we eigenlijk van zijn toch wel omvangrijke oeuvre?

De beroemde vioolsonate, de Symfonie in D-groot, en dan? Orgelliefhebbers en organisten noemen meteen zijn orgelwerken en misschien dat iemand zich nog een uitvoering van het mooie symfonisch gedicht Psyché herinnert, maar verder? Ja, Franck, van oorsprong een Belg, stond aan de wieg van de zo belangwekkende twintigste-eeuwse Franse orgelschool en maakte furore als eerste organist van het fameuze Cavaillé Coll-orgel in de Parijse St. Clothilde, maar hij deed veel meer dan dat. Hij was een briljant componist die de zwierige Franse slag van sensuele melodielijnen combineerde met klassieke structuren en de meerstemmigheid van de oude Nederlandse school. Het resultaat is een rijk oeuvre vol orkesten kamermuziek (luister naar zijn pianotrio’s), piano- en orgelwerken, opera, oratorium en heerlijke liederen. Deze spotgoedkope box

49,99

FRANCK CESAR FRANCK EDITION DIVERSE UITVOERENDEN BRILLIANT CLASSICS (23CD) VKZ.NL/19141

verenigt het merendeel van de werken van Franck in schitterende uitvoeringen door grote vertolkers. Een meesterlijke kennismaking met het fenomeen Franck die slechts één nadeel heeft: wie eenmaal begint aan deze box is compleet verkocht.

Verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 29 maart 2019.

WORDT U AANGEBODEN DOOR

*