lýlýðý altýna giriyorlardý. Feodaller, köylülere (ve tacirlere) birçok yerel vergi, [sayfa 193] ayakbastý parasý ödemeyi kabul ettiriyorlardý. Bu ödemeler, feodaller için yalnýzca önemli bir gelir kaynaðý deðil, ayný zamanda, köylüler üzerinde bir baský aracýydý. Bir köylü, sürüsü için geçiþ parasý, ayakbastý hakký ödüyordu (elbette ki çoðu kez bu hayvanlarý satmak sözkonusu deðildi). Pazar vergisi de ödüyorlardý; ticaret iþlemleri bir hukuka tâbiydi. Ama bu ödemeler, feodal mal sahiplerinin açlýðýný doyurmuyordu. Birçok toprak sahibi, kendi yurtluklarýnýn topraklarýný, intifa hakkýna sahip köylülerin ötedenberi ödediklerinden çok daha yüksek bir fiyatla, üç aylýk vade ile, kiraya veriyordu. Feodaller için kârlý olan bu küçük köylü kira sistemi, yavaþ yavaþ geniþliyordu. Kira, çoðu kez ürünün bir bölümü, bazan da yarýsý ile (Fransa da olduðu gibi) ödeniyordu. Varlýklý köylüler, önemli topraklarý, tekrar küçük tarlalar halinde yoksul köylülere kiraya vermek üzere kiralýyorlardý. Köylü kiralamalarýnýn geniþlemesi, feodal üretim iliþkilerinin evrimine tanýklýk ediyor. Senyörlere ait iþletmelerin önemi azalýyordu. Ortaçað köyünün iktisadî yaþamýnda köylü iþletmesinin önemi artýyordu. Köylülerin feodal senyörler tarafýndan aþýrý ölçüde sömürülmeleri, köylüleri kendi ürünlerinden yoksun býrakan baþlýca araçtý, ama tek araç deðildi. Ticarî iþlemlere katýlmak zorunda olan köylüler, varlýklý köylüler bunun dýþýnda olmak üzere, tacirler tarafýndan konulan tekel fiyatlarý ve loncalarýn tekel fiyatlarý yüzünden kayba uðruyorlardý. Sonuç olarak, meta-para iliþkileri içinde yeralan köylüler, özellikle yoksul köylüler, gittikçe daha acýmasýzca sömürülmekteydiler. Kentlerin Ýktisadî Büyümesi ve Yerel Pazarlarýn Geliþmesi
Ticaretin geliþmesi, sürekli pazarlarýn yaratýlmasý kentlerin durumunu saðlamlaþtýrýyor ve feodal devletin iktisadî yaþamýnda kentlerin önemini artýrýyordu. 13. ve 14. yüzyýllarda, Avrupa da ulusal pazarlar henüz oluþmamýþtý. Bununla birlikte, bütün kentlerin ve kasabalarýn bir pazarý vardý. Dýþ ticaret iliþkilerinin geniþlemesi, meta-para iliþkilerinin [sayfa 194]
Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum
167