Hst 4 Leefsituaties
Elke secundaire school moet met de leerlingen werken rond relaties en seksualiteit. In het secundair onderwijs maakt relationele en seksuele vorming immers deel uit van zowel vakspecifieke als vakoverschrijdende eindtermen. De vakspecifieke eindtermen, relevant voor relationele en seksuele vorming, vinden we vooral terug bij het vak natuurwetenschappen. Het gaat dan over kennis over de voortplanting en lichaamsverandering bij de puberteit. Sinds september 2010 zijn er nieuwe vakoverschrijdende eindtermen, afgekort “VOETen” van kracht.56 Vakoverschrijdende eindtermen ondersteunen leerlingen in de uitbouw van hun persoonlijke leven en hun groei tot kritische en creatieve burgers. Ze behoren niet specifiek tot één vakgebied, maar de school kan ze door middel van meerdere vakken of projecten nastreven. Omgekeerd zijn ze een vangnet voor waardevolle en maatschappelijk relevante inhouden die onvoldoende in de vakken zijn terug te vinden. Scholen hebben hier een inspanningsverplichting: de inspectie gaat na of de school de inspanning realiseert. Niet enkel de eindtermen geven vorm aan relationele en seksuele vorming op school. Ook in het gezondheidsbeleid op school moet er aandacht zijn voor relaties en seksualiteit. Werken aan een kwalitatief gezondheidsbeleid vraagt namelijk een totaalaanpak van verschillende strategieën, en dat zowel op niveau van de leerling, de klas, de school als naar externen toe. Educatie: Wat doen we in de klas? Hoe maken we leerlijnen die schooljaren en richtingen overkoepelen? Hoe spreken we af met collega’s over het afstemmen van inhoud en materialen? Hoe delen we deskundigheid en expertise? Hoe evalueren we wat we doen? Zorg en begeleiding van de leerlingen: Welke aanspreekpersonen hebben de leerlingen? En is er een vorm van begeleiding voorzien op vlak van RSV? Met welke externen gaan we een samenwerkingsverband aan? Welke deskundigheden hebben we nodig? Structurele maatregelen: Welk budget is er voorhanden? Welke materialen kan de school aankopen? Welk beleid wordt gevoerd om deskundigheid te bevorderen? Hoe zijn de voorzieningen in de lokalen en klassen? Welke vorm van toezicht is er? Afspraken en regels: Welke afspraken staan er in het schoolreglement? Hoe kunnen we de leerlingen en de ouders hierbij betrekken? Is er duidelijkheid en afstemming? Leraren en stakeholders vinden het belangrijk dat jongeren kunnen omgaan met relaties en seksualiteit en dat ze zorg dragen en respect tonen voor anderen.57 Maar hoewel men relationele en seksuele vorming een belangrijk thema acht, wordt er wel aan getwijfeld of de school de uitgelezen plaats is om hieraan te werken. En de leerlingen? Een beperkte, niet publiek gemaakte bevraging van de Vlaamse Scholierenkoepel toont aan dat bijna één op de vier leerlingen stelt dat er op school eigenlijk maar weinig tot geen aandacht voor relaties en seksualiteit bestaat. Ongeveer de helft zegt dat de aandacht middelmatig is.58 Leerlingen ervaren de relationele en seksuele opvoeding op school nog als te beperkt en te fragmentarisch. Volgens jongeren houdt relationele en seksuele vorming voornamelijk voorlichting in over de technisch biologische aspecten en over veilig vrijen. Jongeren willen dus meer aandacht voor relaties en seksualiteit op school. Bovendien blijkt dat relaties en seksualiteit weinig aan bod komen bij de jongste leerlingen, terwijl ook zij daar behoefte aan hebben. 56 VLAAMS MINISTERIE ONDERWIJS EN VORMING, VOET@2010 Nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs, Brussel, 2009, 28 p. 57 ELCHARDUS, M., OP DE BEECK, S., DUQUET, F. en ROGGEMANS, L., Vakoverschrijdende eindtermen in het
secundair onderwijs. Een onderzoek naar de relevantie en haalbaarheid in het secundair onderwijs,VUB/TOR, 2008. 58 VLAAMSE SCHOLIERENKOEPEL, Is seksuele opvoeding passé? Advies relationele en seksuele vorming op school, 11 september 2010.
39