SEPTEMBER 2020
DE KETEN 01_cover-2.indd 1
22-07-20 13:08
Inhoudsopgave Ketenstandaard 2020
8
18
20 2
24
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
02-03_voorwoordeninhoud.indd 2
22-07-20 13:08
STANDAARDISATIE IN DE PRAKTIJK De artikelen in dit magazine van Ketenstandaard Bouw en Techniek zijn praktijkvoorbeelden die standaardisatie in de hele keten laten zien. Van opdrachtgevers als het Rijksvastgoedbedrijf en woningcorporaties, via architectenbureaus en bouwbedrijven die samenwerken, verder in de keten naar de inkoopkant bij bouw- en installatiebedrijven. Een mooi overzicht van de mogelijkheden van standaardisatie, vertelt vanuit gebruikers van de standaarden zelf. Dat sluit goed aan bij de rol die we spelen: we zijn een onafhankelijk neutraal platform dat bedrijven wil helpen met de praktische toepassing van digitalisering en standaardisatie. Daarbij gaan we niet voor de muziek uit, maar sluiten we aan bij de behoefte in de markt. De inmiddels vierduizend deelnemers getuigen daarvan. Daarbij zijn we
4
‘Ons product komt sneller naar voren’
goed ingebed, met verschillende brancheorganisaties en hun achterbannen als stakeholders. Die goede verbinding biedt de mogelijkheid om kennis van standaarden en de toepassing ervan op een
6
UOB onmisbaar voor circulaire toekomst
goede manier bij de achterban onder de aandacht te brengen en ze te helpen die digitaliseringslag te maken. Dat die slag van belang is, bewijst de DigiDealGo. Deze deal is
8
Van eis tot specificatie, zorg voor integraliteit
voortgekomen uit de BouwAgenda, waarin een aantal grote opdrachten staan benoemd voor de bouw- en installatiesector. We willen in 2050 energieneutraal bouwen, we willen circulair bouwen
12 Allemaal dezelfde taal
en minder grondstoffen gebruiken en we willen een hogere productiviteit en betere kwaliteit realiseren.
16 Van papieren naar digitale transacties
Digitalisering speelt hierin een belangrijke rol. Door efficiencyverbetering gaat de productiviteit omhoog. Als het gaat over circulariteit, dan willen we in beeld hebben welke grondstoffen en producten er
18 ‘We bestellen nu altijd het goede artikel’
in je gebouw zitten. Centraal hierbij staat het bouwwerkdossier. Dat kunnen we alleen maar digitaal opbouwen. Om dat voor elkaar te krijgen hebben we standaarden nodig. Zoals de standaarden die wij
20 Voortrekkers van moderne ketenstandaardisering
beheren en onderhouden en die weer passen binnen het bredere digitale stelsel dat in de DigidealGo wordt ontwikkeld. Door bedrijven zelf aan het woord te laten kunnen we ook laten
24 Sneller foutloos dagelijks onderhoud afhandelen
zien dat deze ontwikkelingen uit de praktijk komen en niet uit een laboratorium. We zien dat standaardisatie wordt omarmd en partijen er mee aan de slag willen.
28 Voorop in de keten Veel leesplezier! 30 Standaarden essentieel voor samenwerking in de keten
Rien Wabeke, Directeur Ketenstandaard Bouw en Techniek
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
02-03_voorwoordeninhoud.indd 3
3
22-07-20 13:08
‘Ons product komt sneller naar voren’ Fabrikant Gebonden Productspecificaties (FPS) bieden een win-win-win voor fabrikant, bestekschrijver en uitvoerende partij. “Er wordt niet iets gespecificeerd dat niet bestaat in de markt.”
STABU biedt een bouwproductendatabase met algemene productspecificaties die uniform zijn opgebouwd, aansluiten op actuele wet- en regelgeving en aansluiten op actuele productnormen. Fabrikant gebonden Product Specificaties – kortweg FPS – geven hierop een verdere invulling en zijn toegesneden op specifieke producten van leveranciers. Voor een fabrikant als ASSA ABLOY is het voordeel van het aanbieden van FPS’en duidelijk, zegt projectadviseur Sharon Douglas. “Het maakt het leven van de bestekschrijver gemakkelijker en zorgt ervoor dat deze geen ‘gekke’ combinaties maakt, of zo min mogelijk. En daarnaast kan men op deze manier ook de kwaliteit van de toe te passen materialen waarborgen en hiermee ook die van het totale bouwwerk.” “Een eenvoudig voorbeeld: wij produceren en leveren onder andere sloten. Nu kan men als STABU bestekschrijver zelf een slot configureren, waarbij men zelf de unieke eigenschappen bedenkt. Daarbij bestaat wel het risico dat men iets specificeert wat helemaal niet kan en niet bestaat in de markt. Door te voorzien in FPS’en wordt duidelijk welke uitvoeringen beschikbaar zijn, waardoor de bestekschrijver binnen de betreffende serie nog bepaalde selecties kan maken. Voor een slot bijvoorbeeld zijn verschillende afmetingen en keuzecriteria. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de doornmaat en
4
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
04-05_assaabloy.indd 4
22-07-20 13:08
Assa Abloy - STABU
de afmetingen van de voorplaat passend bij de deur. Wie daarop zoekt en selecteert, weet ook zeker dat het slot leverbaar is.” Kortom: de bestekschrijver kiest uit het beschikbare aanbod van producten met specifieke kwaliteitskenmerken welke in de markt leverbaar zijn. Het risico dat de aannemer een product moet gaan zoeken dat niet blijkt te bestaan is er op deze manier niet. “Of dat nu wel eens fout gaat? Jazeker, want niet iedereen maakt
Sharon Douglas: “Door te voorzien in FPS’en wordt
gebruik van FPS’en.”
duidelijk welke uitvoeringen beschikbaar zijn.”
Een voordeel voor de uitvoerende partij: men weet direct wat men moet inkopen. “Al is het natuurlijk wel zo dat er vaak ‘of gelijkwaardig’ in de bestekken staat, wat
MEER ELEMENTGEBONDEN OPLOSSINGEN
het mogelijk maakt om alternatieven te onderzoeken,
Als belangrijke ontwikkeling vanuit de fabrikanten ziet
mits die gelijkwaardigheid wordt aangetoond. En dat is
Sharon dat er steeds meer elementgebonden oplos-
weer afhankelijk van degene die deze gelijkwaardigheid
singen als geheel worden getest. Dus: niet alleen het
beoordeelt.”
slot, maar juist de combinatie slot met de deur. Dat vergt samenwerking met andere partijen. “Een logische
VOORSPRONG
ontwikkeling. Je kunt een goed slot in een waaibomen
Door te voorzien in FPS’en worden aanbieders op hun
houten deur aanbrengen. Dan voldoet het slot wel aan
beurt sneller geselecteerd, is de ervaring van ASSA
de weerstandseisen, maar ben je na een trap tegen de
ABLOY. Sharon: “Wanneer voorschrijvers zoeken op
deur toch binnen. Voor brandwerendheid geldt het-
een bepaald type slot, komt ons product naar voren en
zelfde. Of voor deze combinaties eigen FPS’en worden
zal men sneller geneigd zijn om onze oplossing voor te
opgezet? De samenwerking tussen fabrikanten is er al
schrijven. Hierdoor hebben we een voorsprong op de
zeker, maar zal de komende periode nog verder uitge-
concurrenten.”
breid moeten worden.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
04-05_assaabloy.indd 5
5
22-07-20 13:08
UOB onmisbaar voor een circulaire toekomst Voor Schneider Electric en Engie zijn de voordelen van uniforme data overduidelijk: het voorkomt ruis en fouten en dat scheelt tijd en geld. Minder voor de hand liggend is dat het uitwisselen van uniforme objecten ook van groot belang is voor een circulaire toekomst.
Kees Boekel leidt bij Engie als manager BIM een be-
Electric en in die rol verantwoordelijk voor alle e-com-
langrijk gedeelte van de digitale transformatie. Door
merce. Schneider Electric en Engie realiseren samen
de mensen en technologische innovaties bij elkaar te
veel projecten, van datacentra tot ziekenhuizen. Boekel:
brengen zorgt hij er met zijn team voor dat Engie haar
“Daarbij draait het vaak om de energiecomponent. Wij
digitale strategie in de business implementeert. Frank
combineren halffabrikaten tot één systeem, dat dan een
van Voorbergen is PIM-Specialist (Product Information
functie vervult voor zijn klant. Bijvoorbeeld een veilig
Management) bij Schneider Electric. Als schakel tussen
ziekenhuis. Of een verkeersmanagementsysteem.”
de globale organisatie en de partners van Schneider Electric maakt hij samen met data-analisten de globale
VOORRAADKAST
productinformatie geschikt voor lokaal gebruik. Boekel
Het nut van één uniforme bibliotheek met objecten
en Van Voorbergen zitten beiden in de projectgroep
is voor alle partijen duidelijk. Boekel: “Doel is dat we
Open Uniforme Objecten Bibliotheek (UOB). Robert Jan
eindelijk eens op een uniforme manier objecten kunnen
van Nouhuys is manager digital commerce bij Schneider
uitwisselen voor uniforme modellen. Dit is belangrijk tijdens de bouw, maar ook om beheer en onderhoud zo efficiënt mogelijk te maken voor de klant. De UOB
UITWISSELBAAR IN ALLE FASEN VAN HET
is dus ook van belang voor energie-efficiëntie, duur-
ONTWERPPROCES
zaamheid en hernieuwbaar bouwen.” Dat laatste licht
De UOB biedt advies- en ingenieursbureaus,
Van Voorbergen verder toe: “Wij leveren straks extra
technisch dienstverleners en onderaannemers
informatie om een product heen. Zo hebben we een
de mogelijkheid om samen te werken op basis
milieuprofiel met daarin informatie over het einde van
van één standaard: ETIM en ETIM-MC gestructureerde fabrikantdata. De open standaard zorgt ervoor dat 3D-modellen tussen partijen in de keten ook echt uitwisselbaar zijn, ongeacht verschillende CAD-applicaties. Zowel in alle fasen van het ontwerpproces, als ook daarna in calculatie, bestelling, levering en realisatie, tot en met onderhoud en langjarig beheer. (Bron: Openuob.nl)
6
06-07_uob2.indd 6
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
22-07-20 13:09
Schneider Electric, Engie – ETIM
de levensduur. Wanneer eindigt deze levensduur? Hoe
EEN STANDAARD WORD JE
is iets opgebouwd? Welke onderdelen zitten erin? Wan-
Om ervoor te zorgen dat de UOB breed ge-
neer is onderhoud nodig? Een schakelautomaat wordt
dragen en toegepast wordt, is er veel aandacht
bijvoorbeeld standaard na een x aantal jaar vervangen,
besteed aan het betrekken van de juiste partijen,
maar straks kun je zien wanneer vervanging écht nodig
waaronder fabrikanten, installatiebedrijven, aan-
is. Op basis van het werkelijke gebruik van de auto-
nemers en softwareleveranciers. Van Nouhuys:
maat.” Deze gegevens kunnen straks in een gebouwen-
“Een standaard kun je niet afdwingen, dat word je
paspoort worden opgenomen. “Zie het als je voor-
als veel mensen het gaan erkennen en toepassen.
raadkast”, vult Boekel aan. “Als je helder hebt wat er
We hebben dus heel goed gekeken of de juiste
in je voorraadkast zit, weet je wat je daadwerkelijk kunt
partijen aangesloten zijn en of daar voldoende
gebruiken en wat het waard is.” Deze informatie zit nu
massa achter zit, in Nederland én internationaal.”
nog niet in de UOB, maar moet er in een volgende stap wel in komen. Die stap past goed in de ontwikkeling naar een circulaire economie, waarbij er steeds meer ‘as
lijk verrijken we het model gedurende het hele proces
a service-oplossingen’ komen: bedrijven nemen geen
verder.”
lampen af maar licht, particulieren kopen geen wasmachine meer, maar betalen per gedraaid wasje. Boekel:
BELOFTE
“Een gebouw kan ook een service zijn. Wat dan een rol
Zowel Van Nouhuys en Van Voorbergen als Boekel
speelt, is dat je de waarde van een gebouw goed wilt
kijken uit naar het moment dat de UOB echt goed en
inschatten gedurende de levensduur. Schneider kan een
breed wordt gebruikt. Boekel: “Op dit moment gaat
partner zijn bij het valueren van onderdelen. Wat heeft
het zo: je sluit een contract af met een dataprovider of
iets door de tijd heen voor waarde?”
je verzamelt vanuit verschillende bronnen allerlei data. Wij hebben onze eigen open datastandaarden en vra-
DATA ALS VERPAKKING
gen volgens die standaarden data op bij bijvoorbeeld
De voordelen voor de hele sector zijn duidelijk, zeker
Schneider. Maar Schneider krijgt deze vraag van veel
voor de lange termijn en als iedereen straks meedoet.
verschillende partijen. Zij moeten hun data dus continu
Maar wat heeft een bedrijf als Schneider er nu aan?
aanpassen. Als dit nou volgens één standaard gaat, dan
Van Nouhuys: “Wij zien het als manier om echt toe-
hoeft Schneider het maar één keer te doen en kunnen
gevoegde waarde te bieden. In plaats van een fysieke
concullega’s er ook gebruik van maken.” Een bijko-
verpakking bieden we nu data als verpakking. En deze
mend probleem van de huidige situatie is dat niet altijd
data gaat verder dan een productbeschrijving voor
duidelijk is waar data vandaan komt en hoe nauwkeurig
een webshop, het zijn werkbare modellen. Daardoor
en betrouwbaar deze is. Zeker bij problemen moet dit
kunnen klanten er meer mee.” En Engie, waarom steken
na te zoeken zijn. In de UOB wordt dit allemaal vastge-
zij hier energie in? Boekel: “Wij combineren producten
legd. Van Nouhuys: “De eerste versie van de UOB is nu
tot een samenwerkend geheel. Om dat zo betrouw-
gepubliceerd, maar moet zich nog bewijzen.”
baar en efficiënt mogelijk te doen, is het handig dat we
“Door de toepassing van BIM is nog veel winst te
beschikken over de data van producten. We bouwen
behalen”, vult Boekel aan. “En ik ben heel blij dat we
een virtueel model in BIM. De data daarin zorgt ervoor
hiermee straks in de hele keten een stukje van die winst
dat we systemen kunnen analyseren. Eerst al aan de
kunnen pakken.” Lachend: “Misschien moeten we dit
voorkant, dan voor het voeden van leveranciers met
interview over een jaar nog een keer doen om te kijken
bestellingen, inclusief leverdatum en locatie. Uiteinde-
welke vooruitgang we hebben geboekt!”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
06-07_uob2.indd 7
7
22-07-20 13:09
Van eis tot specificatie, zorg voor integraliteit Dura Vermeer zette voor project Overhoeks het traditionele ontwerptraject op zijn kop en introduceerde systems engineering om meer grip te krijgen op het ontwerpproces. Met een nieuwe rol voor de bestekschrijver. En daarbij ook een zoektocht naar de vraag: hoe koppel je specificaties aan het BIM-model?
Opdrachtgever Ymere en bouwer Dura Vermeer werken in co-makership met elkaar. Het bouwbedrijf wordt daarbij uitgedaagd om projectoverstijgend met procesverbeteringen te komen. Een van de pijnpunten uit eerdere projecten was dat het Programma van Eisen (PvE) soms wat onduidelijk bleef, zegt Jeffrey Truijens. Hij was tot voor kort werkzaam als Informatie & Proces Coördinator bij Dura Vermeer. “Er was te veel ruimte voor interpretatie. Dan gingen we het ontwerptraject door en kwam de vraag: is dit nou daadwerkelijk wat er was gevraagd?” VAN GROF NAAR FIJN Om het PvE meer smart te maken introduceerde Truijens voor het project Overhoeks – 133 sociale huurwoningen in Amsterdam Noord – systems engineering: een gedachtegoed om systematisch een ontwerpproces in te steken, waarbij het ontwerpteam volgens het zogeheten V-model van heel grof naar heel fijn werkt. Grof Jeffrey Truijens. “Met ontwikkelingen als de Wkb, de Om-
als in: zoveel appartementen moeten er worden
gevingswet en het consumentendossier zal je zien dat het
gerealiseerd, appartementen geschikt voor deze doel-
goed op orde hebben van je specificaties noodzakelijk is.”
groep. Vervolgens volgt de vertaling naar een
8
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
08-09-10-11_overhoeks.indd 8
22-07-20 13:09
Dura Vermeer, VDNDP – STABU
Het ontwerpteam werkte volgens het zogeheten V-model van heel grof naar heel fijn.
gebouwvorm en komen de eisen die worden gesteld
BESTEKSCHRIJVEN NIEUWE STIJL
aan het gebouw, waaronder functionele, bouwfysische
Truijens is inmiddels werkzaam als Manager Integrale
en kwaliteitseisen.
Processen & Informatie bij VDNDP. Dit architectenbu-
“Een eis op zichzelf is niet altijd genoeg. Soms is het
reau was ook betrokken bij Overhoeks. Het deed met
nodig om de eis te doorgronden, de echte vraag te
NL Architects de bouwkundige uitwerking van het pro-
achterhalen”, legt Truijens uit. “Een representatieve ge-
ject. Truijens en bestekdeskundige Wilma Visser van
vel, wat betekent dat? Een open-dicht verhouding van
VDNDP zochten gezamenlijk naar manieren om het
80/20? Of neem het Politiekeurmerk: wil de klant per se
bestek beter te laten aansluiten op het BIM-model.
het keurmerk, of gaat het hem om onderdelen uit het
Truijens: “Ik ben zelf niet zo’n fan van het woord ‘be-
keurmerk? Dit gebeurt allemaal nog op redelijk ruimte-
stek’, omdat veel mensen daar een bepaalde associatie
lijk niveau. Maar ruimtes ontstaan doordat je elementen
bij hebben: ‘dat is dat document’. Dat wilden we juist
hebt: wanden, vloeren, deuren, et cetera. Daaruit volgt
aan de kant schuiven. Wilma was er om de technische
de behoefte om dat verder technisch te specificeren.”
specificaties op te stellen. Een vertaling van wat we als
Hij vervolgt: “Vanuit Dura Vermeer hangen we vanaf een
ontwerpteam en co-makers hadden bedacht als: dit
vroeg stadium ook een prijs aan het ontwerp. Dat is een
past binnen budget. In een traditioneel proces vertaalt
raming, met allerlei aannames over wat er wel en niet
de bestekschrijver het ontwerp naar specificaties. Dat
in zit. Uiteindelijk wil je die aannames concreet maken.
vertelt de aannemer wat hij moet maken. Hier ging
Daarom is het belangrijk om goed op te schrijven wat
het andersom: de aannemer bedacht zelf wat hij ging
we hebben bedacht. Hiervoor een methodiek gebruiken
maken, alleen hebben we dat daarna heel goed vastge-
– in dit geval STABU – kan helpen om het begrijpelijk en
legd. We werkten dus eigenlijk andersom, maar met een
helder te kunnen communiceren.”
beter resultaat tot gevolg.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
08-09-10-11_overhoeks.indd 9
9
22-07-20 13:09
10
GEEN KLASSIEK
TE MAKEN KWALITEIT
BESTEK
Voor Floor van de Schouw – projectmanager bij Dura
Er is voor Overhoeks
Vermeer - lag de meerwaarde van deze aanpak in het
geen klassiek STABU
feit dat er vooraf beter wordt nagedacht over de te
2 bestek geschreven,
maken kwaliteit.
maar op een andere
“Traditioneel ben je als werkvoorbereider vaak het be-
manier gebruik ge-
stek aan het kopiëren en aan het uitzoeken wat klopt en
maakt van de cata-
niet meer klopt. Er staan nog wel eens eisen en normen
logus van STABU, zo
in die niet meer actueel zijn. Dan moet je in discussie
legt bestekdeskun-
en in drievoud verklaren waarom je een andere oplos-
dige Wilma Visser
sing aandraagt. Dat is omslachtig en zorgt vaak voor
Wilma Visser. “Vanuit het
(VDNDP) uit. “Vanuit
wantrouwen. Al snel ontstaat het gevoel dat je als aan-
niveau van de rubrieken
het niveau van de
nemer kwaliteit afkalft. Datzelfde geldt voor kwaliteit-
hebben we specificaties
rubrieken hebben we
seisen. Voor stucwerk wordt vaak standaard een wat
samengesteld.”
specificaties samen-
chiquere vlakheidseis in een bestek gezet, waaraan een
gesteld, gebaseerd
prijskaartje hangt. Maar heeft de opdrachtgever dat
op de NL/SfB classificatie. Hierdoor ontstonden
er voor over? Strookt dat met bouwen voor de sociale
er toch een soort herkenbare bestekposten, wat
klasse? Dat soort vragen stellen we veel meer vooraf.
goed werkte omdat de specificaties, naast de
Die switch zijn we bij Dura Vermeer in de voorbereiding
koppeling in Relatics, ook toch nog als ‘docu-
aan het maken. Al hangt het erg af van de contract-
ment’ verstrekt moesten kunnen worden.”
vorm.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
08-09-10-11_overhoeks.indd 10
22-07-20 13:09
Dura Vermeer, VDNDP – STABU
twee aparte trajecten. Truijens: “Dat leidt tot interpretaties en mogelijk tot fouten. Het is moeilijk om daar overzicht in te houden. Laat staan dat je kunt zeggen dat het een samenhangend eenduidig geheel is.” Het team heeft zoals al genoemd het programma Relatics ingezet om alle informatie herleidbaar te houden. Dit is een database waarbij je informatie relationeel kunt maken. “In Relatics kun je bijvoorbeeld een deur benoemen, en daaraan alle informatie hangen. Zo zet je een boomstructuur van ruimtes en een van elementen op. De ambitie was om dit dan weer te koppelen aan het BIM-model. Zover zijn we nu nog niet gekomen – qua tijd lukte dit niet – maar dat is wel de stip waar we naartoe werkten. En de stip voor de toekomst. Los van alle definities van BIM, gaat het om het totaal aan informatie. De ISO19650 maakt daarin een mooi onderscheid in drie typen, namelijk het geometrisch Floor van de Schouw. “Vragen over de eisen en de te maken
model, de niet-geometrische informatie en de docu-
kwaliteit stellen we veel meer vooraf.”
mentatie. De vraag die wij onderzocht hebben op dit project was: moet het geometrisch model en alle nietgeometrische data op dezelfde plek zijn, of mag het op
RELATICS
verschillende plekken staan en moeten daar gewoon
In het project Overhoeks zijn ook stappen gezet om
connecties tussen zitten? Daar zijn honderd-en-een op-
BIM en andere informatie die veelal nog in documen-
lossingen voor, maar daar is ook nog veel in te ontdek-
ten staat – zoals specificaties – beter op elkaar te laten
ken. Sluitende softwareoplossingen zijn er nog niet. Ook
aansluiten. In de huidige bouwwereld zijn dat vaak nog
dat was bij dit project een ontdekkingstocht.”
HERONTDEKKING WAARDE BESTEKSCHRIJVER Truijens schat in dat de waarde van de bestekschrijver de komende jaren herontdekt gaat worden. “Het vak is superbelangrijk, alleen is de vorm misschien niet meer passend bij deze tijd. En misschien ook de positionering van het vak niet. Ik geloof dat de bestekschrijver een integraal onderdeel moet zijn van een ontwerpteam en het proces dat wordt doorlopen. In het proces kan de bestekschrijver al suggesties doen: ‘je neemt hier nu een afslag – weet wat dat betekent voor de specificaties die zo meteen gaan komen en wat dat weer betekent voor kosten of kwaliteit’. De trend is dat we alles steeds specifieker willen weten. Dan is er iemand nodig die dat vastlegt. Deskundigheid van de bestekschrijver is daarbij belangrijk, maar goede software en kwalitatieve content zijn belangrijke factoren voor het succes. Met ontwikkelingen als de Wet kwaliteitsborging, de Omgevingswet en het consumentendossier zal je zien dat het goed op orde hebben van je specificaties noodzakelijk is. Want je kunt niet iets aantonen dat je niet goed hebt omschreven.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
08-09-10-11_overhoeks.indd 11
11
22-07-20 13:09
Allemaal dezelfde taal Dialecten zijn mooi, maar niet binnen de bouw. Tenminste, niet als het gaat om het delen van data. Dat kan het beste in één en dezelfde taal, leggen Mark Maas van TBI en Erik van ‘t Hof van het Rijksvastgoedbedrijf uit.
12
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
12-13-14-15_dezelfdetaal.indd 12
22-07-20 13:10
Rijksvastgoedbedrijf, TBI – STABU
Erik van ‘t Hof is sectiehoofd Techniek & Kwaliteit bin-
WAT IS NL/SFB?
nen de directie Vastgoedbeheer bij het Rijksvastgoed-
De NL/SfB is een code om bouw- en installa-
bedrijf. Samen met zijn collega’s volgt hij de ontwikke-
tiedelen mee te classificeren en bedoeld voor
lingen in de bouwsector en zorgt ervoor dat die binnen
het gebruik tijdens het ontwerpen, realiseren en
het Rijksvastgoedbedrijf toegepast worden. Daarnaast
beheren van bouwprojecten. De methode, die al
is Van ‘t Hof bestuurslid bij STABU, zit hij in de Raad
75 jaar oud is, wordt gebruikt om objecten en la-
van Toezicht van ISSO en is hij bij het BIM Loket
gen te ordenen in CAD-systemen, om informatie
voorzitter van de beheercommissie NL/SfB. Mark Maas
van leveranciers van bouwproducten inzichtelijk
is een man van de praktijk. Jaren geleden verdiepte
te maken, in de NEN 2699 om kostengegevens
hij zich als bouwkundige met een eigen bedrijf in
op een overzichtelijke wijze te kunnen groeperen
BIM. Het interesseerde hem en hij kreeg steeds vaker
en in de NEN 2767 voor conditiebepaling van
vragen over BIM; eerst over modelleren, tegenwoordig
bouwdelen. Door de expertcommissie van de
vooral over de mogelijkheden van data. Zo ontstond
NL/SfB wordt continu gewerkt aan de actualisa-
zijn interesse voor standaardiseren en classificeren en
tie van de classificatie. Tot op heden wordt de
werd hij consultant bij TBI. De twee mannen ontmoet-
classificatie als Excellijst beschikbaar gesteld via
ten elkaar bij een gebruikersbijeenkomst van de NL/
het BIM Loket en later dit jaar komt een kop-
SfB en daar bleken zij in ieder geval dezelfde taal te
peling meter een NL/SfB-database beschikbaar
spreken.
waar met OWL en met behulp van een REST API de NL/SfB classificatie gebruikt kan worden. De
SAMEN
beheercommissie heeft in haar jaarplan ook nog
‘Hoe kunnen we in de bouwketen bestaande standaar-
een koppeling met ETIM staan om aan gebrui-
den gebruiken en verbeteren?’ Dat is de centrale vraag
kerswensen tegemoet te komen.
voor de beheercommissie NL/SfB die Van ‘t Hof en Maas samen met anderen proberen te beantwoorden. De verschillende achtergronden komen daarbij goed
of protocol. Je hoort te vaak: ‘wij doen nog niets tot
van pas. Van ‘t Hof: “Mark geeft in een notendop de
er een protocol is’. Als je een classificatie zoals de NL/
behoefte van de markt weer, namelijk het organiseren
SfB wil verbeteren, is het erg belangrijk dat we goed
van de informatiestroom. De STABU-systematiek werkt
luisteren naar alle meningen.”
altijd opgedeeld in werksoorten: werk voor de schilder, werk voor de aannemer enzovoorts. Je merkt dat de
GEEN EXCEL MEER
technische wereld juist behoefte heeft aan identificeren
Van ‘t Hof: “Er zijn gelukkig al heel veel bedrijven die
van de kleinere deeltjes die in de STABU-systematiek
werken met BIM. Echter, de meeste bedrijven doen
zitten; De STABU-systematiek moet dus ook geschikt
dat vooral in de projectfase en ieder op zijn eigen
gemaakt worden voor het identificeren met NL/SfB.”
manier.” Dat betekent dus dat het Rijksvastgoedbe-
Maas: “Juist onze verschillen zijn hierin belangrijk. Erik
drijf en andere opdrachtgevers vele verschillende
kijkt hoog over en ik kom uit de praktijk. Samen pro-
modellen ontvangen die ze niet kunnen beheren. Op
beer je dan een oplossing te vinden.” De factor mens
alle vlakken is het dus van belang dat dezelfde open
speelt bij het vaststellen van één taal een belangrijke
standaarden worden gebruiken. Van ‘t Hof: “Waar
rol, herkennen beiden. Maas: “Techneuten en architec-
ik mij ook erg over heb verbaasd, is dat de NL/SfB
ten zijn eigenwijs, hun manier is het beste. Gelukkig
momenteel nog als Excellijst wordt verspreid. Hoe is
gaan steeds meer bedrijven inzien dat ze wat met data
het mogelijk terwijl we tegelijkertijd over digitalisering
moeten, maar er mist een gemeenschappelijke basis
praten? Daar hebben we werk van gemaakt: er is een
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
12-13-14-15_dezelfdetaal.indd 13
13
22-07-20 13:10
versnellingsproject ingediend bij DigidealGo en dat
modellen, zien te ontsluiten. Daarnaast zul je ervoor
is goedgekeurd. We gaan de komende periode dus
moeten zorgen dat die data in de modellen consistent
een beheerde database bouwen met de laatste versie
is opgebouwd.” Om dat te bereiken zijn dus eenduidi-
van de NL/SfB erin. Daarmee werken we dus aan één
ge afspraken en goede standaarden nodig. “Gelukkig
waarheid van de NL/SfB en dat helpt om dialecten de
werken we binnen TBI met één en dezelfde NL/SfB co-
wereld uit te werken.” Maas: “Excel en Word zijn prima
dering. Deze wijkt echter wel af van het bronbestand.
oplossingen voor één individu, maar je kunt al die
Er zijn dus aanvullingen gedaan op de bestaande
verschillende oplossingen niet zomaar samenvoegen
bronlijst. Simpelweg omdat we meer wilden doen met
tot één logisch geheel.”
de NL/SfB codering dan wat er mogelijk was. Zo heeft elke bouwer haar eigen mutaties doorgevoerd en zijn
PROBLEMEN
uiteindelijk al die verschillende dialecten ontstaan.”
Binnen zijn werk bij TBI ziet Maas dezelfde uitdagin-
Voor het Rijksvastgoedbedrijf zijn de voordelen van
gen. “TBI bestaat uit verschillende bedrijven, waar op
één taal ook duidelijk: iedereen moet precies dezelfde
verschillende manieren gewerkt wordt. Toch willen we
codes hanteren, anders gaat het fout in het digitaal
graag al deze data met elkaar koppelen zodat deze
verkeer. Van ‘t Hof: “We moeten dus die dialecten
data als één geheel bestudeerd en bevraagd kan
opheffen, maar ook zorgen dat de lijst actueel is. Bij-
worden. Met de meeste BIM-modellen gaat dit lastig
voorbeeld in de installatietechniek zijn door innovaties
omdat het veelal gesloten bestandsformaten betreft.
de nodige nieuwe bouwdelen ontstaan, zoals WKO’s
Dus dan moet je die data, die opgesloten zit in BIM-
(warmte koude opslag), warmtepompen, zonnepanelen
14
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
12-13-14-15_dezelfdetaal.indd 14
22-07-20 13:10
Rijksvastgoedbedrijf, TBI – STABU
en ook in de meet- en regeltechniek komen er veel
duct te duur is of dat het product niet voldoet aan de
zaken bij. Daarvoor is december 2019 een update van
specificaties. Eigenlijk zou je al deze cruciale informatie
de NL/SfB gepubliceerd.”
direct in het begin van je ontwerpproces beschikbaar willen hebben. Dat kan als je zoekt op basis van de NL/
VAN GROF NAAR FIJN
SfB codering en vervolgens een overzicht krijgt van alle
Maas: “In het BIM-proces werk je van grof naar fijn.
mogelijke leveranciers inclusief de informatie over hun
In het begin doe je aannames en maakt je nog geen
voorraden, productiecapaciteit en prijzen. Dat je dus
keuzes voor een specifiek product of leverancier.
uitsluit dat er zich grote wijzigingen gaan voordoen
Naarmate je verder komt in het proces worden dingen
omdat later blijkt dat iets te duur of niet leverbaar
duidelijker en ga je keuzes maken. Er komen leveran-
is. Dat soort verstoringen in het engineeringsproces
ciers in beeld en deze komen met meer gedetailleer-
zorgen nu voor onnodige veel faalkosten.” Van ‘t Hof:
dere informatie. Veelal zit hier in het BIM-proces nog
“Dit is echt een gedeelde droom, dat geeft ook ener-
een harde knip: het oude model gaat in de prullenbak
gie om er samen aan te werken.” Maas beaamt dit:
en er wordt een volledig nieuw model opgebouwd.
“Al met al is het een hoopvol proces dat veel energie
Dat moet anders, denken wij. Ook tenders staan een
geeft.”
soepel lopend BIM-proces in de weg: Zo heeft een architect bijvoorbeeld geen idee wie zijn ontwerp zal gaan bouwen. Anticiperen op bepaalde voorkeuren
CLASSIFICEREN VERSUS SPECIFICEREN
van de bouwers is zo niet mogelijk. Een bouwteam-
Mark Maas: “Je hebt classificeren, een ander
constructie past wat dat betreft veel beter bij een BIM-
woord voor deelverzamelingen maken, en je
proces, daar zit je met alle betrokkenen in een vroeg
hebt specificeren, wat inhoudt dat je juist alles
stadium met elkaar om de tafel en komen vragen aan
uniek wilt maken. Dat is een wereld van verschil.
bod zoals: wat heb jij nodig om jouw werk goed te
NL/SfB classificeert en maakt dus deelverzame-
doen? En wanneer heb je deze informatie nodig? De
lingen waarmee je dus informatie kunt sorteren
markt is verder erg gefragmenteerd, ieder schermt zijn
of filteren. Bijvoorbeeld de deelverzameling
eigen deeltje af. Ook dit vraagt om anders te gaan
‘buitenkozijnen’. Heel veel mensen willen echter
denken en om meer kennis met elkaar te gaan delen.
ook nog elk kozijn apart kunnen identificeren
Dat vinden veel partijen nog erg spannend. Toch zie
in die deelverzameling buitenkozijnen. Op
je dat dit langzaamaan meer en meer gebeuren. Ook
zo’n moment ben je dus aan het specificeren
aan de opdrachtgeverskant moet nog veel veranderen.
en daar is de NL/SfB niet voor bedoeld. Een
Nog te vaak roept een opdrachtgever alleen: ‘voldoe
andere behoefte is om ook op basis van materi-
aan alle eisen’. Maar opdrachtgevers moeten dan ook
aaleigenschappen een deelverzameling binnen
de kennis en vaardigheid in huis hebben om de bedrij-
een andere deelverzameling te kunnen maken.
ven hierbij te kunnen helpen en te ondersteunen.”
Bijvoorbeeld alle kunststof kozijnen binnen de deelverzameling ‘buitenkozijnen’. Op zich kan
DROOM
dat met de NL/SfB classificering door gebruik
Maas: “Mijn persoonlijke droom is dat je al heel vroeg
te maken van Tabel 3. Maar deze wordt maar
weet wat er wel en niet kan, zodat je op basis van
weinig gebruikt. Men probeert dit probleem op
beschikbare data eerder keuzes kunt maken. Nu kom
te lossen door mutaties te doen in Tabel 1. Sa-
je er soms veel te laat achter dat bijvoorbeeld de le-
men met de branche zouden we graag naar een
vertijden van een bepaald product te lang zijn, het pro-
geschikte oplossing zoeken voor dit probleem.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
12-13-14-15_dezelfdetaal.indd 15
15
22-07-20 13:10
Digi(S)tale berichten: van papieren naar digitale transacties Met de pilot ‘Digi(S)tale berichten’ laat de staalsector zien wat digitaal berichten uitwisselen te bieden heeft. Inkoop, offerteaanvragen, bestellingen en leveringen worden sneller afgehandeld en er wordt niets meer verkeerd overgetypt.
Het staat nog op zijn netvlies, zegt Rob Greve, branche-
liefhebbers in het algemeen – laten zien. Een drone met
manager bij de Staalfederatie, het platform voor hande-
een stalen balk eronder. Van papier maché natuurlijk.
laren in staal en metaal. “Een jaar of vijf geleden zat ik
Om aandacht te vestigen op de veranderingen verwijs
in een zaal en liet één van de sprekers een drone opstij-
ik naar Ali Baba, Amazon of Bol.com, die misschien wel
gen. Daaronder hing zijn bedrijfsnaam als reclame. Het
de verkoop gaan overnemen. ‘Oh, maar een stalen balk
vloog, tilde iets op. Het mag niet meer – met een drone
kan nooit door de lucht worden getransporteerd’, hoor
over de hoofden van mensen vliegen – maar ik zou
ik dan. Maar daar gaat het niet om. Straks staat er een
zoiets graag in een zaal vol staalliefhebbers – of bouw-
partij op de stoep die zegt: ‘wij verkopen het wel, u
16
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
16-17_digistale.indd 16
22-07-20 13:10
Staalbranche – ETIM, SALES Standaard
hoeft alleen nog maar te transporteren’. De handel raakt
Metaal. Hierbij maakten zij gebruik van de software van
daarmee zijn grip op de supply chain kwijt.”
Inad en ConstruSteel.
Kortom: digitalisering is noodzakelijk om mee te kunnen
Tijdens de pilot werd het optimale werkproces nage-
in de competitie en de ontwikkelingen als circulariteit en
bootst en volledig digitaal afgehandeld. Van hoeveelhe-
de Wet kwaliteitsborging, houdt Greve de staalsector
denbepaling met behulp van BIM en offerteaanvraag tot
voor. Handgeschreven bonnen en de fax? Niet meer
en met orderbevestiging, facturen en afleverbonnen.
van deze tijd. En dát de staalsector prima meekan met
Dit allemaal digitaal, sneller, en zonder handmatig in- of
de tijd, bewijst de pilot Digi(S)tale berichten. Dit is een
overtypen en dus zonder menselijke fouten.
initiatief van Bouwen met Staal, de Staalfederatie (SFN)
Gelijktijdig met dit SALES Standaard-traject zijn ook alle
en Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS), in
voorkomende producten – zeg maar het aloude Staal-
samenwerking met software leveranciers en Ketenstan-
profielenboek – geclassificeerd volgens ETIM, zodat alle
daard Bouw en Techniek.
informatie eenduidig is vastgelegd.
STANDAARDZAKEN AUTOMATISEREN
ANDERE MANIEREN VAN WERKEN
Insteek van die pilot was een aantal jaar terug: kunnen
Digitalisering scheelt menskracht – er zijn minder
de partijen in de keten het voor elkaar krijgen om veel
inkopers en verkopers nodig – maar biedt ook moge-
voorkomende handmatige handelingen en transacties
lijkheden voor een andere manier van werken, schetst
door systemen te laten doen? Misschien niet allemaal
Pel. ‘Vroeger’ werd een project als geheel uitgerekend
– voor uitzonderingen zijn mensen nodig – maar op zijn
en een inkooplijst gemaakt. “Daar stond dan op dat er
minst de standaardzaken. Een bijkomende doelstelling
vier kilometer HEA 200 profiel nodig is. Het duurt lang
was het terugdringen van faalkosten.
voordat je dat allemaal vastgesteld hebt. Terwijl je kunt
Inkoop, offerteaanvragen, bestellingen, leveringen – al-
zeggen: we hakken alles in porties en leveren ook in
lemaal processen die veelvuldig voorkomen en digitaal
porties aan de bouwplaats. Meer just-in-time.”
zijn af te handelen. “Leveranciers, handel en verwerkers
Hetzelfde geldt voor bewerkingen. Want er moet mis-
die met elkaar proberen hierover afspraken proberen
schien een gat in die balk, of er moet een conservering
te maken. Dat was een paar jaar terug redelijk vernieu-
op. “Dat gaat nog meer mee in die gedachte van just
wend. En dat is het nog steeds wel”, zegt Willem Pel
in time leveren. Dit zijn interessante spin-offs. Als je in
van Balance & Result, als adviseur betrokken bij het
staat bent om het eerste bruggetje te slaan – systemen
traject. “We hebben dit als sector opgepakt, maar ook
met elkaar te laten praten – kun je als bedrijven ook dit
gezegd: laten we zoveel mogelijk aansluiten bij bestaan-
soort dingen op gaan pakken.”
de initiatieven zoals de SALES Standaard en ETIM. Dan
Inmiddels zijn er meer pilots in ontwikkeling en is het
is de kans ook groot dat een softwareleverancier zegt: ik
aan de bedrijven om door te pakken. Er zijn heus nog
doe mee.”
beren op de weg. “Maar ik geloof in de toekomst”, zegt
Rob Greve voegt hier aan toe dat het ook van groot
Rob Greve tot besluit. “Deze pilot is een mooi bewijs
belang is dat er een Internationale standaard zoals
van hoe het kan in de staalsector. Het is de bedoeling
ETIM wordt gevolgd. “Daarmee wordt voorkomen dat
om deze successen breder te trekken en ook de andere
we alle inspanningen over enkele jaren opnieuw moeten
bouwmaterialen hierin te betrekken. Daardoor wordt
doen.”
het draagvlak groter en de borging van de standaarden
Resultaat: in september 2019 zijn de eerste digitale XML
zekerder. Door de inzet en betrokkenheid van Willem
berichten, in de vorm van offertes, orders en bevesti-
Pel is ook de aansluiting bij overkoepelde projecten
gingen, verstuurd tussen Hanse Staalbouw en Bressers
gewaarborgd.”
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
16-17_digistale.indd 17
17
22-07-20 13:10
‘We bestellen nu altijd het goede artikel’ Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar dat was vroeger zeker niet altijd het geval bij Ruiter Bouw uit Haarle. Omdat de groothandel het product net anders noemde dan de aannemer, kwam het regelmatig voor dat personeel op de bouwplaats onverrichter zake weer terug moest naar de winkel om de juiste schroeven te halen.
Onnodig tijdverlies en faalkosten. Twee irritante za-
GEEN INTERPRETATIEVERSCHIL
ken waar zowel Ruiter Bouw en bouwgroothandel Van
Marketingmanager Marcel ter Beek van Van Buuren
Buuren nu geen last meer van hebben sinds ze met het
prijst de samenwerking met Ruiter Bouw op het gebied
ETIM classificatiemodel werken. Via dit model worden
van de gestandaardiseerde uitwisseling van berichten
alle in de bouw -en installatiesector gebruikte artikelen
in het bestel -en factureringstraject. Een order van de
standaard geclassificeerd. Alle ketenpartners noemen en
aannemer wordt automatisch ingeschoten in het ERP-
coderen de producten hetzelfde. Dit voorkomt faalkos-
systeem van de groothandel en alle artikelnummers van
ten en miscommunicatie bij de berichtenuitwisseling via
Ruiter Bouw zijn automatisch gekoppeld aan die van
de SALES Standaard bij het bestellen en factureren. Een
Van Buuren. Zo kan er dus nooit meer een interpreta-
aannemer zoals Ruiter Bouw gebruikt de data uit ETIM
tieverschil ontstaan en wordt altijd het juiste product
bijvoorbeeld in een bestelling, calculatie of werkteke-
besteld. Omdat Ruiter Bouw – net als elke klant bij Van
ningen. Groothandels zoals Van Buuren benutten ETIM
Buuren – een persoonlijke portal heeft, kan het bouw-
voor de juiste publicatie van de artikelen in hun webshop
bedrijf zijn eigen prijzen en bestelcondities raadplegen.
en ter verrijking van hun eigen artikelinformatie. Via een
Zo is het volgens Ter Beek mogelijk dat bijvoorbeeld
uniform bestandsformaat XML krijgen alle ketenpartners
nieuwe werkkleding bij de werknemer individueel thuis
dezelfde data toegestuurd, ook al werken ze met ver-
of aan de zaak wordt bezorgd, hoewel dat voor Ruiter
schillende ERP-systemen en bestandsformaten.
Bouw (nog) niet van toepassing is. “In theorie kunnen we elk personeelslid een eigen account geven waarin alleen haar individuele bestelling wordt weergegeven met de specifieke kenmerken.” Daarnaast kunnen er voor een klant van Van Buuren via een app speciale voorkeurslijsten worden aangemaakt voor veel van dezelfde bestellingen. FOUTENLAST GEDAALD Volgens Ter Beek scheelt deze geautomatiseerde en gestandaardiseerde manier van werken veel onnodige handelingen en kosten bij Van Buuren. Bestellingen wor-
Geen onnodige faalkosten meer bij Ruiter Bouw.
18
den in de SALES Standaard automatisch gematcht aan
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
18-19_caseruiterbouwenvanbuuren.indd 18
22-07-20 13:10
Ruiter Bouw, Van Buuren – ETIM, SALES Standaard
VERKEERDE SCHROEVEN Voor 2012 was het een ander verhaal. Hoe ging het vroeger? José Ruiter heeft er bij wijze van spreken nog nachtmerries van. Via de fax of later mail werden producten bij de bouwgroothandel besteld. “Maar we wisten niet precies welke schroeven we moesten hebben. Dan ging de bouwplaatsmedewerker de bestelling ophalen, maar op de bouwplaats kwam hij erachter dat hij de verkeerde schroeven had. Weer terug naar de groothandel.” Jose Ruiter wil liever niets meer anders dan digitaal bestel-
Maar ook in de administratieve verwerking ging er wel
len en factureren.
eens wat mis. “Vroeger moest je om prijzen op te vragen en een bestelling te plaatsen de catalogus erbij pakken. Vervolgens ging je je eigen korting er overheen zetten.
de juiste facturen, waardoor de fouten -en tijdlast enorm
Dat was altijd een heel gedoe. Bovendien was een foutje
is gedaald. “Het werkproces volgens de Ketenstandaard
zo gemaakt. Nu bestellen we altijd het goede artikel!”
Bouw en Installatie gaat steeds soepeler. Natuurlijk
Bij de facturering was het vroeger ook een tijdrovend
werken niet alle klanten op deze wijze. Veel zzp’ers en
proces. Ruiter vertelt: “We kregen de facturen op pa-
bestellen bijvoorbeeld nog altijd via Excel-lijsten en
pier. Elke factuur moest gestempeld worden, dan ging
hanteren de mail of fax. Wij hebben nog steeds één fax
het naar de directeur en die zette er zijn handtekening
op kantoor staan.”
onder. Kwam de factuur op de grote stapel. We hadden mappen vol! Nu is het zo dat de factuur automatisch in
WINST ADMINISTRATIE
ons systeem binnenkomt en gekoppeld wordt aan de
Administratief medewerker José Ruiter van Ruiter Bouw
juiste order en vervolgens ingeboekt worden. Dat gaat
wil liever niets anders meer dan digitaal bestellen en
in een mum van tijd.”
factureren volgens de SALES Standaard, maar ziet ook dat vooral de ingeleende zzp’er of traditionele, kleine onderaannemer toch nog papieren facturen indienen. “Daar ontkom je niet aan, we maken af en toe een uitzondering. Maar in feite zijn we sinds 2012 digitaal gegaan en werken we volgens de SALES Standaard. Wat dat betreft hebben we in het administratieve proces
BOUWPLAATS PROFITEERT
de meeste winst geboekt. Het werkt lekker overzichte-
Op de bouwplaats gaan de medewerkers van
lijk, veel minder omslachtig en nagenoeg foutloos. Van
Ruiter Bouw ook profiteren van de digitalisering
prijsverschillen hebben we geen last meer en gegevens
en standaardisering van data. Een student on-
hoeven we niet meer in te kloppen, waardoor er geen
derzoekt of een dergelijk proces haalbaar is. De
faalkosten optreden. We kunnen alle correspondentie
bedoeling is dat tekeningen vanuit de werkvoor-
van onze leveranciers terugvinden, omdat we digi-
bereiding één op één gedeeld op de IPad, zodat
taal werken. Iedereen binnen ons bedrijf kan met dit
deze direct kunnen worden ingelezen. Bovendien
bouwsoftwaresysteem van Admicom werken; er is geen
kunnen de bouwplaatsmedewerkers gelijk zien
miscommunicatie meer mogelijk. Want elk databestand
welke materialen besteld zijn. “Zowel de werk-
komt via het XML-bestand in ons systeem binnen en is
voorbereiding als de mensen op de bouwplaats
uitleesbaar. Het maakt dus niet uit met welke software
werken in dat geval altijd met dezelfde versies”,
je werkt.”
besluit Ruiter.
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
18-19_caseruiterbouwenvanbuuren.indd 19
19
22-07-20 13:10
Voortrekkers van moderne k Ketenpartners Unica en Technische Unie zijn voortrekkers van ketenstandaardisering, omdat ze geloven in efficiĂŤntere processen in de bouw- en installatiebranche en lagere transactiekosten. Ondanks dat beide partijen nog niet volgens de laatste versie van de SALES Standaard (SALES005) werken. Immers hanteert 70 procent van de bouwsector een verouderd elektronisch berichtenprotocol. Gelukkig ziet enterprise architect Jan Lok van Unica dat steeds meer bouwbedrijven de voordelen inzien van de modernste standaard, zodat een transitie nog een kwestie van tijd is.
Servicemonteur ziet direct in zijn Ipad de tekeningen en kan handelen.
20
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
20-21-22-23_casetechnischeunieenunica.indd 20
22-07-20 13:11
Unica, Technische Unie – ETIM, SALES Standaard
e ketenstandaardisering
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
20-21-22-23_casetechnischeunieenunica.indd 21
21
22-07-20 13:11
Omdat alle partijen in de bouw- en installatieketen met
TOEKOMSTIGE MOGELIJKHEDEN
diverse ERP-systemen werken, is het noodzakelijk dat
Zowel Technische Unie als Unica zijn actief in de
iedereen toch dezelfde informatie krijgt. Het uitwissel-
verschillende SALES Standaard commissies van
protocol van Ketenstandaard zorgt daarvoor, waarvan in
Ketenstandaard.
2018 de laatste versie SALES 005 is gepubliceerd. Maar
Jan Lok is lid van de adviesraad Ketenstandaard
liefst 130 wijzigingen c.q. verbeteringen werden door-
en zit in een werkgroep elektronisch factureren.
gevoerd om het berichtenverkeer tussen ketenpartners
Hij voorziet nog meer mogelijkheden met de
verder te verfijnen. “Zo kunnen ketenpartijen makkelij-
digitale berichtenstandaard. “Momenteel zijn
ker statusupdates uitwisselen omtrent een bestelling of
we aan het onderzoeken hoe bedrijven cashflow
een project”, verklaart Lok. “Bovendien kunnen er afwij-
management kunnen toepassen binnen SALES
kende afspraken worden gemaakt, zoals simpel gesteld:
Standaard. Dat je bijvoorbeeld kunt zien hoe-
Wij bestellen bij Technische Unie tien schroefjes, dan
ver de status is van het factureringsproces om
kunnen we aangeven: morgen graag twee exemplaren
zodoende je cashflow bij te sturen.” Hij ziet ook
en overmorgen acht stuks.”
dat Internet of Things een rol kan spelen in de berichtenstandaard, maar die integratie met de
HOE GING HET VROEGER?
SALES Standaard is nog toekomstmuziek. “Stel
Al sinds mensenheugenis werken Technische Unie en
dat een device van een installatie meldt dat hij
Unica samen. Dagelijks komen er vanuit diverse Unica-
bepaald onderhoud nodig gaat hebben. Dan kan
vestigingen in het land talrijke bestellingen binnen bij de
er automatisch via SALES005 (of een oudere ver-
groothandel. Vroeger werden die bestellingen telefonisch
sie van de SALES Standaard) een bericht uitgaan
gedaan, zo herinnert Lok zich, of schriftelijk via ouderwets
dat automatisch bij de ontvanger omgezet wordt
doordrukpapier. “Je kunt je voorstellen dat een dergelijk
in een werkorder, om zo preventief onderhoud
proces veel foutgevoeliger is dan een digitaal system-to-
uit te voeren.” Lok denkt dat over een jaar pilots
system. Daarin heb je direct een terugkoppeling op een
met dergelijk intelligent berichtenverkeer plaats-
gedane transactie zonder manueel operator.”
vinden in de bouw- en installatiesector. Volgens
Technische Unie en Unica wisselen inmiddels circa twaalf
Christiaans volgt Technische Unie deze ontwik-
jaar elektronische transactieberichten uit. Dat gaat nog
kelingen op de voet om haar dienstverlening aan
via de zogeheten Internet Connectie Module (ICM).
haar klanten op deze manier te verbeteren.
Een robuust systeem dat doet wat het doen moet, stelt Lok, maar niet zo’n rijk vocabulaire heeft als de SALES 005 met het uniform uitleesbare bestandsformaat XML.
BEPERKINGEN INSBOU
Volgens business-manager Hans Christiaans van de
Desondanks werkt het gros van de bouw- en instal-
Technische Unie heeft zijn werkgever vanaf het eerste
latiesector nog met het verouderde digitale uitwisse-
uur meegewerkt aan de ontwikkeling van gestandaar-
lingsprotocol INSBOU. Dan heeft het niet veel zin voor
diseerde, digitale uitwisseling van informatie binnen de
Technische Unie en Unica om gelijk over te stappen
bouw -en installatiebranche. Maar hij realiseert zich ook
van ICM naar SALES 005. Daarom zetten beiden eerst
dat nog maar weinig bedrijven op dit terrein voorop-
een tussenstap met de transitie naar INSBOU, dat ook
lopen. “Terwijl het wel de basis vormt voor ketensa-
bestanden uitwisselt via XML. Volgens Jan Lok kent
menwerking. Gezien de huidige marktsituatie en de
INSBOU haar beperkingen.
behoefte aan elektronische uitwisseling van data kun je
De SALES005-standaard biedt meer statusinformatie
je als bedrijf eigenlijk niet veroorloven om niet mee te
omtrent orders, leveringen en projecten en is flexibeler
doen met deze vernieuwing.”
van opzet.
22
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
20-21-22-23_casetechnischeunieenunica.indd 22
22-07-20 13:11
Unica, Technische Unie – ETIM, SALES Standaard
Dankzij het nieuwe ERP-systeem waarmee de tech-
productdatabase. Bovendien is het gebruiksvriendelijk.
nisch dienstverlener gaat werken – Microsoft Dynamics
Gevonden artikelen gaan in een winkelwagentje die je
365 – kan Unica zowel INSBOU als SALES 005 bedie-
direct transporteert naar je ERP-pakket, waarna de pro-
nen. Technische Unie daarentegen hanteert meerdere
ducten automatisch op de order worden toegevoegd.
berichtversies, afhankelijk van de klant en uit te wisselen
Klanten zijn er zeer tevreden over, omdat er een kleinere
informatie. “Voor transactieberichten werken we nog
kans is op fouten en ze meer tijdwinst boeken in de
veelvuldig met INSBOU”, geeft Hans Christiaans aan.
administratie die bovendien een stuk inzichtelijker is.”
“Omdat zoals gezegd het gros van de relaties ermee werkt. Daarnaast ondersteunen we onze klanten en
ETIM
partners bij de implementatie van de SALES005 stan-
Technische Unie en Unica maken ook gebruik van de
daard.
ETIM, dat artikelen classificeert voor de bouw- en installatiesector. ETIM informeert iedereen binnen de keten
MEER TIJDWINST EN MINDER FOUTEN
op een uniforme manier over de producteigenschappen
Verder biedt de Technische Unie zogeheten system-to-
en -kenmerken. In beide sectoren groeit de behoefte
systemkoppelingen aan die diverse ERP-pakketten met
om hiervan gebruik te maken. “Onze assortimenten
het systeem van Technische Unie laat ‘praten’. “Door
groeien snel en de informatiebehoefte van de klant per
toepassing van OCI-koppelingen vindt een gebruiker
product neemt toe”, motiveert Christiaans. “Daarnaast
van een bepaald ERP-pakket via de website van de
creëren we een snellere time-to-market door kortere
Technische Unie artikelen, waarbij hij optimaal gebruik
productcycli. Daarom hebben bedrijven meer belang bij
kan maken van filters, lijsten en deeplinks naar fabri-
kwalitatief goede productgegevens. Dat geldt uiteraard
kanten”, aldus Christiaans. “Dat maakt de informatie-
ook voor Unica. Uiteindelijk levert gebruik van ETIM
voorziening over een product veel rijker dan alleen een
minder foutieve bestellingen op.”
De monteurs op de werkplek krijgen digitaal de opdrachtbon binnen.
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
20-21-22-23_casetechnischeunieenunica.indd 23
23
22-07-20 13:11
Mutatie-onderhoud wordt op later moment volgens SALES standaard afgewerkt.
24
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
24-25-26-27_casedekok.indd 24
22-07-20 13:11
De Kok Bouwgroep, Woonkwartier - SALES Standaard
Sneller foutloos dagelijks onderhoud afhandelen De Kok Bouwgroep en woningcorporatie Woonkwartier hebben sinds 2017 het proces van reparatieverzoeken gedigitaliseerd. Het complete traject van het versturen van opdrachtbonnen, statusinformatie en facturering verloopt geautomatiseerd en digitaal. Tot grote tevredenheid van beide partijen, want ze zijn er veel minder tijd mee kwijt en gestandaardiseerde digitale uitwisseling van data werkt nagenoeg foutloos.
De Kok Bouwgroep verzorgt het mutatie- en reparatie-
nen en werkorders op tafel. Tel daarbij dat de workflow
onderhoud voor een deel van de 9500 woningen die de
heel traag verliep en foutgevoelig was en dan heb-
woningcorporatie uit Zevenbergen beheert. “De Kok
ben we het nog niet eens gehad over al die papieren
Bouwgroep krijgt per maand honderden opdrachten
facturen”, vertelt voormalig technisch directeur Hans
van de corporatie en de uitwisseling van informatie
Timmermans van De Kok Bouwgroep. Hij is momenteel
verliep nogal omslachtig”, zegt business-consultant
voor zichzelf als adviseur is begonnen, maar was destijds
Carlo van den Bergh van het bureau HC&H, die in 2016
nauw betrokken bij S@les in de Bouw en de huidige
Woonkwartier ondersteunde met de implementatie van
SALES Standaard.
een nieuw ERP-systeem. Dit werd gekoppeld aan de SALES Standaard van Ketenstandaard Bouw en Tech-
SNELLER FOUTLOZER DATA UITWISSELEN
niek. “Woonkwartier wilde daar graag bij aanhaken,
De Kok Bouw Groep is één van de early adaptors van
omdat deze standaard steeds volwassener werd en naar
de SALES Standaard die circa twaalf jaar geleden het le-
een hoger niveau ging.”
venslicht zag. Ontwikkeld door een groep koplopers van professionele opdrachtgevers, aannemers en groothan-
TRAGE WORKFLOW
dels in bouwmaterialen om het uitwisselen van data in
De onderhoudspartners van Woonkwartier moesten
het traject van offreren tot en met factureren efficiënter,
vroeger inloggen in een speciaal aannemersportaal om
sneller en foutlozer te laten verlopen door middel van
van daaruit de opdracht over te typen. Deze werd dan
digitalisering en standaardisering van berichtenverkeer
uitgeprint en door de uitvoerders ingepland om vervol-
en productidentificatie. “Ik heb altijd gestreefd naar
gens de servicemedewerkers met een stapel bonnen op
meer uniformiteit in het berichtenverkeer”, vertelt Tim-
pad te sturen. “De uitvoerder had een slecht overzicht
mermans. “Ketenpartners in de bouw en het vastgoed
van de status van het project met al die opdrachtbon-
zullen nooit met dezelfde ERP-pakketten werken. Een
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
24-25-26-27_casedekok.indd 25
25
22-07-20 13:11
Real-time digitaal communiceren met ketenpartners leidt tot minder fouten.
woningcorporatie werkt namelijk met een totaal ander
processen in de keten goed op elkaar afstemmen. “Dat
administratief pakket dan ons. Dan is het zaak om de
is een voorwaarde om via de SALES standaard digitaal
ERP-systemen aan elkaar te koppelen via een standaard.
data uit te wisselen. Uit diverse trajecten met corpora-
Iedereen in de keten heeft baat bij een gestandaar-
ties en aannemers blijkt elke keer weer hoe belangrijk
diseerde berichtenuitwisseling. Het gaat om zoveel
dat aspect is.”
handelingen, groot en klein, dat je alleen al door een soepeler bedrijfsvoering besparingen realiseert.” Om
REAL-TIME COMMUNICATIE
vervolgens te benadrukken dat ketenpartners de werk-
De Kok Bouwgroep krijgt de opdrachtbon digitaal binnen van Woonkwartier en deze wordt vervolgens automatisch ingevoerd in het eigen ERP-systeem. Opnieuw inkloppen van data is dus niet meer nodig. Daarbij kan de vakman op de bouwplaats vooraf op zijn IPad zien welke opdrachtbonnen hij gaat uitvoeren en welke materialen hij daarvoor nodig heeft. Dat scheelt heel veel tijd en kosten”, aldus Timmermans. Andere voordelen zijn volgens hem dat De Kok Bouwgroep real-time kan communiceren met de opdrachtgever en andere ketenpartners over de status van het project. Zo heeft ieder-
Administratieve rompslomp op de oude manier.
26
een actueel inzicht in de stand van zaken. “We weten
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
24-25-26-27_casedekok.indd 26
22-07-20 13:11
De Kok Bouwgroep, Woonkwartier - SALES Standaard
met z’n allen veel beter in welke fase het werk verkeert.
we foutloos beheersen. Het is een kwestie van zorgvul-
Daardoor heeft iedereen beter overzicht.”
dig werken, ook met standaard berichtenuitwisseling.
Dankzij SALES standaard kan De Kok Bouwgroep ook
De kwaliteit van de data moet goed zijn. Vergelijk het
digitaal berichten uitwisselen met zijn onderaannemers.
met een stuurfoutje van de TGV; dat heeft grotere ge-
De voormalig technisch directeur legt het uit aan de
volgen dan een stuurfout met een fiets.”
hand van mutatie-onderhoud. “Stel dat bij een renovatie andere bouwspecialisten nodig zijn. Dan kan De
AUTOMATISCHE FACTURERING
Kok Bouwgroep vanuit dezelfde werkorderbon die door
Het grootste voordeel voor Woonkwartier is de geauto-
onze opdrachtgever aan ons is verstuurd, de opdracht
matiseerde facturering. “Dat maakt het proces efficiënter
verstrekken. Alle informatievelden zijn namelijk al inge-
en minder foutgevoelig”, aldus Van den Bergh. De factuur
vuld, zodat de onderaannemer snel aan de slag kan.”
wordt automatisch in het ERP-systeem van de corporatie geplaatst. De medewerkers van de corporatie hoeven
ZORGVULDIG WERKEN
deze data niet meer in te kloppen, waardoor fouten zijn
Woonkwartier is sinds 2017 begonnen met de synchro-
uitgesloten. Bovendien wordt de factuur niet automatisch
nisatie en koppeling van de ERP-systemen van haar
gekoppeld aan de aanvraagprijs van de aannemer. “Zoiets
ketenpartners, waaronder dus De Kok Bouwgroep. Dit
moet overigens wel goed worden geprogrammeerd in
geldt in eerste instantie voor de reparatieverzoeken
de standaard”, vertelt de business-consultant. “Wat dat
en op een later moment komt mutatie-onderhoud en
betreft kunnen we sommige zaken nog strakker inregelen,
projectmatig onderhoud erbij. Van den Bergh: “We zijn
bijvoorbeeld de loskoppeling van aanvraagprijs en factuur
klein en simpel begonnen met de standaardisering voor
en de procesvolgorde. Die moet je als ketenpartners goed
de reparaties in onze huurwoningen. Dat proces willen
scherp houden: wie doet wat op welk moment?”
De huurder wordt sneller en effectiever geïnformeerd.
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
24-25-26-27_casedekok.indd 27
27
22-07-20 13:11
Voorop in de keten BIM-manager bij Strukton Jeroen Mackaij en Head of Product Management bij VSH Caspar van Zoelen leerden elkaar kennen in de klankbordgroep voor de Uniforme Objecten Bibliotheek (UOB). Het leidde tot wederzijds begrip en beter inzicht in elkaars werk.
Om de Uniforme Objecten Bibliotheek te vullen en
daarbij het belangrijkste, en dat is best een omslag voor
zo veel mogelijk fabrikanten en installatiebedrijven te
onze meer dan tweehonderd mensen die continu met
betrekken, werd er in 2019 een klankbordgroep opge-
het fysieke product bezig zijn.”
richt. Jeroen Mackaij was vanaf het begin van de partij, Caspar van Zoelen schoof later aan. Een gesprek met
KENNISMAKING
twee fanatieke voorlopers.
Mackaij en Van Zoelen leerden elkaar kennen in de klankbordgroep voor de Uniforme Objecten Bibliotheek.
CULTUUR
Van Zoelen: “Zo leerden we ook elkaars wereld beter
Mackaij is binnen Strukton verantwoordelijk voor de
kennen. Dat was nodig. Bepaalde kennis was er wel van
implementatie van BIM. Strukton houdt zich bezig met
elkaar, maar je gaat niet zonder aanleiding de diepte in.
installatieprojecten vanaf de bouw tot het meerjarig
Wij weten vaak niet waar installatiebedrijven tegenaan
onderhoud. In alle fases van die bouwcyclus speelt BIM
lopen. En omgekeerd zijn dingen die ik belangrijk vind,
een grote rol. “Ik probeer BIM uit te rollen in de orga-
dat voor Jeroen helemaal niet.” Van Zoelen vindt het ook
nisatie”, vertelt Mackaij. “Het is al verankerd in onze
van belang dat de partners van VSH zien hoeveel werk
strategie, nu ben ik bezig met mensen en processen.
iets soms is. “Het grote voordeel van één bibliotheek is
Ik probeer een cultuurverandering te bewerkstelligen.”
dat wij alles één keer aanleveren op één manier: geclassi-
Die cultuurverandering, daar herkent Van Zoelen zich
ficeerd en geparametriseerd volgens ETIM MC, in plaats
wel in. Hij werkt bij VSH, een bedrijf dat leidingsyste-
van op twintig verschillende manieren. We hebben zo’n
men, appendages en fittingen produceert. “Wij zijn
10.000 artikelnummers voor de Nederlandse markt en elk
heel goed in het fysieke product, maar hoe kunnen we
artikel heeft tussen de 40 en 80 kenmerken. Daar wordt
de stap maken naar digitalisering? Bewustwording is
vaak aan voorbij gegaan.” De klankbordgroep is voor Van Zoelen ook een bevestiging dat zij het werk dat het aanleveren aan de UOB vraagt, niet voor niets doen. “De rest van de keten wil het zo ontvangen. We voldoen dus echt aan de vraag. Ik moet nu wel veel meer data aanleveren, maar dat levert ook meer functionaliteiten op.” DATABRIJ Voor Mackaij is de aangeleverde ETIM data van bijvoorbeeld VSH de sleutel tot minder faalkosten en meer inzicht. “Wij opereren in de hele life cycle. We werken dus samen met verschillende partijen op verschillende momenten. Uit hun ETIM data halen wij kostenramingen,
28
28-29_uob.indd 28
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
22-07-20 13:11
Strukton Worksphere, VSH – ETIM
Caspar van Zoelen: “Als producent actief meewerken.”
Jeroen Mackaij over de UOB: “DDS-CAD, Revit, het maakt niet uit wat je gebruikt.”
planningen en begrotingen. Het is onze bron; de digitale
gaan we enthousiasmeren en motiveren tot een goed
kopie van een gebouw.” Voorheen was het verzamelen
niveau. Na de implementatie- en ontwikkeltijd gaan we
van data een enorme klus: iedere leverancier leverde op
dit afdwingen. Anders blijven wij faalkosten houden.”
zijn eigen manier aan, afhankelijk van de software van het betreffende bedrijf. Dit moest vervolgens omgezet
LANGE ADEM
worden om het bruikbaar te maken. “Dat is dus onwerk-
Mackaij: “Ik denk wel dat het een project van de lange
baar”, stelt Mackaij. Daarom is een onafhankelijk platform
adem wordt. Dat zit hem echt in de cultuuromslag. We
voor Strukton een uitkomst. “Tekla, Revit, het maakt niet
moeten mensen leren werken met de bibliotheek. En
uit wat je gebruikt want de UOB, gebaseerd op ETIM MC
laten zien dat het hun werk echt makkelijker en ook
past op alle softwareapplicaties.” Behalve een geome-
leuker maakt. Onze engineers zijn nu nog heel druk met
trisch model volgens ETIM MC biedt de UOB extra ETIM
data omzetten in plaats van met gebouwen modelleren.
data zoals materiaaltype en aansluitingen. Mackaij: “Die
Straks kunnen zij zich weer op hun werk focussen.” Van
extra data gebruiken wij voor kostencalculaties, bestellin-
Zoelen: Opmerkingen zoals ‘het ETIM MC model is niet
gen en het voorspellen en plannen van onderhoud.”
goed’ of ‘ik kan mijn producten niet kwijt in de ETIM MC standaard’ zijn geen excuus. Daarom moet je als produ-
HARDE EIS
cent dus actief meewerken.”
Het succes van de UOB hangt voor een groot deel samen met hoeveel fabrikanten en installatiebedrijven er meedoen, erkennen zowel Mackaij als Van Zoelen. Er
WAT IS DE UOB?
moet tenslotte voldoende ETIM MC data aangeleverd
De Uniforme Objecten Bibliotheek (UOB) combi-
worden. “Ik geloof hier in, maar het moet inderdaad wel
neert ETIM (EC en MC) geclassificeerde en gepa-
gebruikt gaan worden”, zegt Van Zoelen. “Daarom is de
rametriseerde data van fabrikanten met objecten
klankbordgroep ook zo belangrijk.” Van Zoelen verwacht
uit de UOB tot gestandaardiseerde BIM-objecten.
dat klanten na verloop van tijd gaan eisen dat ETIM MC
Deze kunnen dan weer gebruikt worden in elke
data volgens de UOB-richtlijnen aangeleverd worden.
CAD-applicatie. Er worden open standaarden ge-
“Dan kun je er maar beter op tijd bij zijn. Ben je een se-
bruikt, bestaande uit sets van afspraken die voor
rieuze speler of niet?” Mackaij ziet het ook wel gebeuren
iedereen beschikbaar zijn. Op dit moment wordt
dat installatiebedrijven op termijn eisen gaan stellen aan
door fabrikanten volop gewerkt aan het vullen van
de geleverde ETIM MC data. “Als de bibliotheek er is,
de bibliotheek met ETIM MC data.
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
28-29_uob.indd 29
29
22-07-20 13:11
Standaarden essentieel voor samenwerking in de keten Er ligt een enorme potentie om digitale communicatie in de hele keten aan elkaar te knopen en het bouwproces te verbeteren. Standaarden zijn daarvoor een must. Jeroen van der Holst (ETIM), Radboud Baayen (STABU) en Luuk d’Hooghe (SALES Standaard) over hun werk bij Ketenstandaard Bouw & Techniek, het belang van samenwerken met de markt en de actuele uitdagingen.
30
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
30-31-32-33-34_interviewdriemedewerkers.indd 30
22-07-20 13:12
ETIM, SALES Standaard, STABU
Luuk d’Hooghe: “Op meerdere vlakken werken we
Luuk d’Hooghe is verantwoordelijk voor de
bij Ketenstandaard samen met de markt om ontwik-
SALES Standaard, wat staat voor Samenwerking
kelingen rond digitale communicatie aan te jagen.
tussen Afnemers, Leveranciers en Softwarepar-
We pakken daarin veel op. Treffend voorbeeld is
tijen. Dit is een XML communicatiestandaard die
een Internet of Things-project momenteel vanuit de
partijen in de bouw en installatie gemakkelijker
DigiDealGo. Dat ontstaat op basis van vragen over IoT
laat communiceren van computer naar compu-
uit de markt. We stellen dan een werkgroep samen,
ter. “Het is niet alleen een technische uitdaging
waarin we use cases uit de markt proberen te vertalen
– juist het proces is de uitdaging. De standaard
naar een SALES bericht. Dat is volop in ontwikkeling.
beschrijft ook een proces met afspraken.”
Verschillende stakeholders zitten erbij en praten mee over de ontwikkeling van zo’n standaard. Bij ETIM en STABU is dat niet anders. In de werkgroepen wordt het echte werk gedaan. Wat daar uitkomt, wordt uitgerold in markt, met daaraan gekoppeld een reviewperiode. Dan moet blijken of wat we bedenken ook iets is waar de markt op zit te wachten. Het kan daarbij soms lastig zijn om de markt te laten inzien dát ze dit nodig hebben. Daarin schuilt een belangrijke taak voor ons als Ketenstandaard: te laten zien wat je kunt met een nieuw berichtsoort of feature. Daarnaast komen er initiatieven vanuit commissies. “De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen komt er aan – moeten wij hier iets mee in onze standaarden?” Jeroen van der Holst: “Er zijn meer dan 5900 productklassen gedefinieerd in ETIM in de afgelopen dertig jaar. Wij kunnen niet van al die vakgebieden op de hoogte blijven. Dus alleen al daarvoor zijn we afhankelijk van de markt. Dat doen we via commissies waarin vertegenwoordigers uit de praktijk zitten. Daardoor worden onze standaarden ook gedragen door de praktijk.” Radboud Baayen: “Een mooi recent voorbeeld vanuit
tematiek, zodat dit ook bij contractvorming kan worden
STABU is dat we in samenwerking met de Rijksdienst
toegepast. Dit betekent voor de opdrachtgever dat
voor Cultureel Erfgoed en de Stichting ERM (Erkende
deze kan toetsen of het werk ook is uitgevoerd volgens
Restauratiekwaliteit Monumentenzorg) het onderdeel
de richtlijnen waarom is gevraagd. Dat leidt daarmee
restauratie hebben toegevoegd in de STABU database.
tot kwaliteitsverbeteringen. Zoiets kunnen wij niet zon-
Dat hebben we gedaan om de uitvoeringsrichtlijnen
der deze marktpartijen. Momenteel zijn we bezig met
zoals zij die hebben opgesteld te verwerken in de sys-
hef- en hijsvoorzieningen, specifiek naar aanleiding van
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
30-31-32-33-34_interviewdriemedewerkers.indd 31
31
22-07-20 13:12
een vraag vanuit theaterbouwers. Ook daar bestaat de
literen dat deze standaarden niet zichtbaar maar wel
behoefte om dit soort zaken beter te kunnen voorschrij-
merkbaar verstuurd kunnen worden.”
ven met behulp van de STABU-systematiek.”
Baayen: “Daarom is het goed dat we met meerdere
D’Hooghe: “Bij de ontwikkeling van dit alles is samen-
standaarden op één fundament zijn samengebracht. Dat
werking met softwarepartijen erg belangrijk. Zíj faci-
zorgt voor betere afstemming en kan ook voor softwarepartijen een goed argument zijn om aan te sluiten bij de standaarden van Ketenstandaard.”
Jeroen van der Holst is manager ETIM bij Ke-
Van der Holst: “Dat we samen op één fundament staan,
tenstandaard Bouw & Techniek. Hij beheert met
zorgt er ook voor dat we onszelf ontwikkelen op het
twee medewerkers het Europees Technisch In-
gebied van beheer van de standaarden. We leren bij
formatie Model. Dat is een classificatiestandaard
ETIM veel van STABU, kunnen direct afstemmen met
waarbij producten in groepjes zijn ingedeeld, op
de SALES Standaard – we groeien onderling naar elkaar
basis van overeenkomstige kenmerken. “Door
toe. En er zijn onderling ook nog wel wat schakeltjes
dat vast te leggen, kun je informatie gestructu-
te maken. ETIM is bijvoorbeeld gebaseerd op zoekter-
reerd uitwisselen met bijvoorbeeld de SALES
men, om het zoeken en uitwisselen te vergemakkelijken.
standaard. Vergelijk het met de classificatie van
STABU-specificaties zijn meer gebaseerd op normen.
insecten, of het zoeken naar producten op Bol.
ETIM moet wat specifieker worden om te matchen
com. Een uitbreiding hierop is ETIM MC, waarbij
met STABU. Dat is wat er onder de motorkap aan onze
MC staat voor modelling class. Daarbij koppelen
kant nog moet gebeuren. Maar zoals gezegd: er zijn
we ETIM aan BIM-modellen.”
meer dan 5900 klassen in ETIM en 10.000 specificaties in STABU, dus dat is niet van de een op andere dag geregeld.”
KOPPELEN VAN STANDAARDEN Van der Holst: “Een van de belangrijkste issues die we bij Ketenstandaard aan het oplossen zijn: het BIM-model heeft heel veel standaardisatie nodig. Veel partijen in de bouw- en installatiesector zijn met eigen standaarden aan het werk. Dat zorgt voor een hoge mate van incompatibiliteit. Bij bouwbedrijven zie je grofweg twee stromingen: een jonge generatie die met nieuwe software 3D-ontwerpen aan het maken is, en de meer traditionele afdelingen die materiaalleveringen moet uitwerken en dat via een andere stroom doen. Zij zijn meer bezig met specificeren en materiaallijsten. Het bestek en het 3D-ontwerp zijn, kortom, nog te veel verzuild. Als aan de ene tak iets wijzigt, verandert dat
32
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
30-31-32-33-34_interviewdriemedewerkers.indd 32
22-07-20 13:12
ETIM, SALES Standaard, STABU
niet automatisch aan de andere kant. Hier is nog veel
Radboud Baayen stuurt STABU aan. De be-
synchronisatiearbeid nodig.”
steksystematiek waarmee jaarlijks meer dan 10
“Een andere uitdaging zien we bij BIM-objecten van
miljard euro aan projecten wordt beschreven.
fabrikanten. Op het moment dat zij een BIM-object aan-
“Wij zijn bezig met een golf van vernieuwing,
leveren, maken ze een kopie van het originele product-
zowel technisch als inhoudelijk, om een betere
ontwerp. Wijzigt dit product bij de ontwikkelafdeling,
aansluiting te krijgen bij het bouwproces.”
dan is er een oud virtueel BIM-model. De actualiteit bewaren van het bouwproces, loopt hiermee gevaar.” “Fabrikanten zijn hierbij op zoek naar branche-brede oplossingen. Zodat ze één keer hun werk goed kunnen doen en hun modellen kunnen publiceren en bijhouden. Hoe dat zou kunnen? Mijn go-to voorbeeld hierbij is het expansievat. De hoogte, diameter en de aansluiting staan als kenmerk in ETIM. Op die basis zou je al een vat kunnen tekenen, met variabele maten voor een 8-, 12-, 18- of 25-liter vat. Gebruik hetzelfde BIM-model, maar koppel daar de data van de fabrikant aan. Dan wordt het interessant, want dan kun je als fabrikanten sámen zeggen: we betalen één keer voor de ontwikkeling van een Revit-, Autocad- of Sketchup-tekening, waarbij die koppelingen met ETIM zijn gemaakt. Zet die modellen neer op een centraal platform en stuur daar de data naar toe volgens ETIM, met behulp van
bestek voor zijn neus krijgt - met daarin al wel of nog
een SALES-bericht. Dan kun je vervolgens werken aan
geen specifieke producten genoemd - kan hij via die
koppelingen met de specificatie-kant (STABU) en is de
koppelingen heel snel keuzes maken. Hij weet direct
vraagkant via het BIM-model verbonden met de web-
tegen welke prijs dat kan en welke producten voldoen
shop van de groothandel.”
aan de gevraagde specificaties. Door ETIM te kop-
“De fabrikant krijgt dan meer controle, door het bij-
pelen met een SALES-bericht, kan hij het inkooptraject
houden van de data op die centrale plek. Zolang deze
automatiseren en verkorten. En onderbouwen richting
koppeling in stand blijft, heb je dus de echte actualiteit.
opdrachtgever dat de gekozen producten ook echt
Het model wordt iets meer generiek, maar de data
gelijkwaardig zijn.”
wordt superspecifiek. Je kunt dan vanuit het BIM-object
“Dit is dé reden waarom het belangrijk is een aantal
zien of iets nog leverbaar is, wat de barcode is, welke
generieke standaarden te hebben waar iedereen mee
levertermijn er voor staat, de prijs, de kortingscondities.
werkt. Er is momenteel nog veel wildwest. Iedereen
Maar ook alle technische aspecten die door de fabrikan-
heeft een standaard, en iedereen vindt dat hij de
ten worden onderhouden in het datamodel.”
beste standaard heeft. Een mooie quote hierover die
Baayen: “Op het moment dat een aannemer dan een
ik nog wel eens aanhaal. ‘Standaarden zijn net tanden-
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
30-31-32-33-34_interviewdriemedewerkers.indd 33
33
22-07-20 13:12
borstels: iedereen wil er een, maar niet die van een
dat iedereen dezelfde versie gebruikt. Dat zorgt voor
ander’.”
lagere beheerkosten en een lagere implementatiedrempel. Ontwikkeling nummer twee betreft de weg waarop
ACTUELE UITDAGINGEN
het transport van het berichtje gaat. Tot dusver was dat
Van der Holst: “Waar wij vanuit ETIM momenteel druk
de email, maar we zijn bezig om dat via webservices
mee bezig zijn is de koppeling met de NL/SfB stan-
te laten lopen. Daar hebben we een standaard voor
daard. Die beschrijft wat de ordeningsstructuur is van
geschreven, maar om alle partijen – meer dan 3000
een gebouw.
gebruikers – op dezelfde veilige snelweg, met dezelfde
Als je in die standaard kijkt naar de technische instal-
tolpoortjes en dezelfde belijning te krijgen, is een grote
laties, ga je van ‘verwarming’, naar ‘afgifte’ en dan naar
uitdaging. Technisch niet, maar we moeten bedrijven
‘radiator’, als meest gedetailleerde niveau. Maar in ETIM
van het nut overtuigen. Ook hierbij is commitment van
bestaat de klasse ‘radiator’ niet. Er staan wel vijf soorten
de softwarepartijen heel belangrijk.”
radiatoren in die allemaal hun eigen klasse hebben.
Baayen: “STABU is voor veel mensen de club van
Kortom: om ETIM geschikt te maken voor koppelingen
het bestek. Punt. En het bestek wordt gezien als een
met NL/SfB en STABU is er een hoger niveau nodig.
contract in een traditionele aanbesteding. Dat is een
Deze behoefte is ook geuit vanuit het UOB-project
beeld dat we willen veranderen. Want de inhoud
(Uniforme Objecten Bibliotheek). De 3D-wereld wil
van het bestek is niets anders dan informatie in een
graag het ontwerptreintje aflopen, van conceptueel naar
bepaalde fase van het bouwproces. Informatie die je
generiek naar specifiek. Een groot gedeelte van de tijd
ergens verderop nodig hebt, om te kunnen controleren
wil je het dus niet over fabrikanten of fabricaten heb-
of dat wat je gekregen hebt past bij de vraag. Daar
ben. Tegelijkertijd wil je voor later in het proces wel de
heb je dus data voor nodig. Sinds we met BIM bezig
koppelingen met een bepaalde ETIM-klasse behouden,
zijn wordt er minder gespecificeerd. Daardoor raken
zodat je daar een bestelvraag aan kunt koppelen. De
we informatie kwijt. In 3D zie je de muur wel, maar
oplossing zoeken we in combined classes. Dat is een
niet hoe je deze metselt, wat de voegbreedte is, en
puzzel die we momenteel aan het leggen zijn.”
of je de muur moet impregneren of niet. En dat kan in
D’Hooghe: “Bij de SALES Standaard spelen twee
de toekomst belangrijke informatie zijn, als er bijvoor-
actuele uitdagingen. De eerste is: iedereen op dezelfde
beeld schade is. Deze meerwaarde van specificeren en
versie krijgen. Veel bedrijven hebben de stap gezet om
beschrijven, moet in de keten worden gezien. Het kan
elektronisch te communiceren gemaakt, alleen is dat
meer werk zijn in een bepaalde fase van een project,
vaak 1 op 1. De echte voordelen van de SALES Stan-
maar veel meer opleveren in een volgende fase van
daard komen tot uiting als je met meerdere partijen
een project. Dat is een mindset die nog moet verande-
elektronisch communiceert. Daarvoor is het wel handig
ren in de sector.”
34
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
30-31-32-33-34_interviewdriemedewerkers.indd 34
22-07-20 13:12
COLOFON
De Keten is een uitgave over digitalisering in de bouw- en installatiesector van Ketenstandaard Bouw en Techniek. Correspondentie Ketenstandaard Bouw en Techniek Horaplantsoen 14 6717LT Ede T 088 1500 800 E info@ketenstandaard.nl CoĂśrdinatie Kyra Blankenstein, Anneke van Haegenbergh en Eisma Content Marketing Teksten Margriet Brus, Paul Diersen, Marcel van Rijnbach
Eindredactie Thom Groot Nibbelink Fotografie en beeld ASSA Abloy, Dura Vermeer, Ketenstandaard Bouw en Techniek, De Kok Bouwgroep, Ruiter Bouw, Schneider Electric, Shutterstock, Strukton Worksphere, Unica, VSH, Woonkwartier e.a. Vormgeving ZeeDesign Drukwerk Veldhuis Media, Raalte www.veldhuismedia.nl
Copyrights: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt worden, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar het beste weten is samengesteld, evenwel kunnen zij op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van deze informatie. Š 2020 Ketenstandaard Bouw en Techiek
Bouwspecial Ketenstandaard Bouw en Techniek / september 2020
35_colofon.indd 35
35
22-07-20 13:12
CONGRES 18 MAART 2021 HART VAN HOLLAND - NIJKERK
‌VAN IDEE TOT BOUWWERKDOSSIER Ben van der Burg zal het congres in goede banen leiden als dagvoorzitter en als discussieleider van diverse talkshows.
TALKSHOWS Tijdens de talkshows zullen verschillende vooraanstaande kartrekkers zich buigen over digitalisering in de bouwsector en het huidige politieke klimaat gerelateerd aan de Bouwagenda. KENNIS- EN PRAKTIJKSESSIES De kennis-en praktijksessies staan in het teken van de ontwikkelingen van de standaarden, de voortgang van projecten en onderwerpen die relevant zijn voor de hele sector. INFORMATIEMARKT Het middelpunt van alle sessies is de informatiemarkt waar softwarepartners van Ketenstandaard het beste van zichzelf kunnen laten zien en zullen vertellen over de mogelijkheden van hun eigen software en hun implementatie ervaringen.
BOUWWERELD KETENAWARD Bouwwereld zal in samenwerking met Ketenstandaard Bouw en Techniek, de eerste Bouwwereld Keten Award uitreiken. Dit is een nieuwe tweejaarlijkse prijs voor teams uit de bouwketen die door uitmuntende samenwerking een project realiseerden dat een aantoonbare hogere kwaliteit heeft door die samenwerking. AANMELDEN Zet 18 maart alvast in uw agenda! Wilt u graag op de hoogte gehouden worden over dit event, stuur dan een email naar congres@ketenstandaard.nl Note: Ketenstandaard volgt de ontwikkelingen rondom COVID-19 op de voet en houdt zich te allen tijde aan richtlijnen van het RIVM. De exacte invulling en format van het congres zijn afhankelijk van de omstandigheden van dat moment.
KETENSAMENWERKING VAN FABRIKANT TOT GEBRUIKER 36_adv.indd 36 KS0013 Advert Congres 18 maart 2021 (195x275mm).indd 1
22-07-20 13:12 22-07-2020 10:05
