62
BEYNİN GÖLGELERİ
geleneğinde tipler" anlayışına yakın bir "zayıf doğal tip" nosyonu na dayandım. Buna göre doğal tipler bir bilimin geleneksel olarak ele alıp araştırdığı nesne ya da süreçlerdir. Bilimde bu tipler yasa larda, açıklamalarda ve tümevarımda işe yarar. Böylece doğal tipler teorik olarak önemli bir anlamda nesnel olarak benzeşen örnekleri içeren tipler olarak tanımlanabilir. Bu çerçeveden bakınca tipler ara sında kesin, net ayırım hatları çizmeye de gerek kalmaz ve biyoloji nin (biyoloji felsefesinin) "tür" kavramıyla ilgili çekinceleri de çö zülmüş olur. Bu yeni çerçevede yukarıda ele aldığım tipteki eleştiri leri karşılayan Cooper psikiyatrinin tanımladığı zihinsel bozukluk ların "zayıf doğal tip nosyonu"yla ele alınabileceğini ileri sürer. Eğer ölçüt buysa psikiyatrik bozuklukların "doğal tipler" olduğu görüşü ne katılırım. Ama "doğal tip" ölçütümüz niçin bu olsun? Soruyu böylece sorduğumuzda niçin başka türlü olsun yanıtını da alabiliriz.
vı. Psikiyatrik araştırma programı bilimsel midir?
Rachel Cooper bu soruya Wittgenstein'dan yola çıkarak yanıt verir
(2009). Wittgenstein Felsefi Soruşturmalar'ın ( 1 953) 66. ve 67. not larında "oyun" kavramından yola çıkarak "ailevi benzerlik" kavra mını geliştirmişti. Buna göre oyun dediğimiz durumları (basketbol, satranç, körebe vs.) içine alacak tam bir tanım verilemez; bunlar ai levi benzerlikle birbirine bağlıdır. Oyunlardan bazıları bir bakımdan benzeşirken diğer bakımlardan farklılaşır; ama farklılaşan özellik leriyle de başka oyunlara benzerler. Yukarıda çağdaş bilim felsefe sine göre bilimle bilim olmayanı ayırt edecek bir ölçüt veremediği mizi kaydetmiştim. İşte Cooper'a göre bilimler de oyunlar gibi ail evi benzerlik gösteren pratiklerdir. Psikiyatri de bazı bakımlardan başka bilimlerle ortak özellikleri paylaşırken bazı bakımlardan baş ka bilimlere benzeyebilir ya da yine başka bakımlardan bilimsel ol mayabilir. Esas olarak psikiyatrinin özel problemleri üzerinde dur malıyız. Mesela bu kitapta beni ilgilendiren sorunlardan biri, psiki yatrik araştırma programının sosyal değerlerden arınmış olup ola mayacağıydı. Psikiyatri bu açıdan bilimsel olmayabilir. Ama bu du rum psikiyatrinin başka bakımlardan bilimsel olmadığı anlamına gelmeyecektir Cooper'a göre.