Wat zijn deze organisatie-eigenschappen? Wat kunnen instanties als overheid en woningcorporaties doen om zelforganisatie te bevorderen en bestaande initiatieven te verstevigen? Zelforganisatie heeft nogal wat gevolgen voor de organisatie. Het gaat niet meer om het betrekken van burgers bij beleid en ontwikkeling, maar om ruimte geven aan en het verbinden van initiatieven die reeds bestaan in de samenleving. In de woorden van Evelien Tonkens: “De uitnodigende en verbindende overheid trekt zich niet terug, maar is actief, echter zonder over te nemen en tot calculerend en passief gedrag uit te lokken.� (Tonkens, 2009) Veel gemeenten hebben een leefbaarheidsbudget waarmee kleine bewonersinitiatieven worden bekostigd. Om de verantwoordelijkheid voor het publiek domein werkelijk over te dragen aan bewoners zijn ook structurele budgetten nodig. Een gedeelte van het organisatieapparaat moet duurzaam gericht zijn op het faciliteren van initiatieven uit de samenleving (kader 1). Hoe groot dit deel moet zijn, is vooral een politieke keuze. Zelforganisatie in de stedelijke vernieuwing Wat zijn de mogelijkheden van zelforganisatie in de aandachtsgebieden in onze steden, waar actief burgerschap een moeilijkere voedingsbodem vindt? De bevolking in deze gebieden is kwetsbaarder, minder actief en cultureel divers. Bovendien bestaat er vaak een grote afkeer voor de politiek. Uit onderzoek blijkt dat een afwezigheid van de instituties er toe leidt dat vooral minder kansrijke burgers zich in de steek gelaten voelen en actief burgerschap zich beperkt tot een kleine groep hoger opgeleide (Hurenkamp, Tonkens en Duyvendak, 2006). Activering is in aandachtsgebieden vaak harder nodig dan het faciliteren van initiatieven. Ook hier is burgerinitiatief aanwezig, maar veel gaat er mis op de weg van initiatief naar realisatie. Een combinatie van overheidsparticipatie en activering zou hier interessant kunnen zijn. Toch zal ook in deze gebieden in de nabije toekomst een groter zelforganiserend vermogen van bewoners nodig zijn om de leefbaarheid op peil te houden. Het is daarom van groot belang om de afnemende investeringen in de stedelijke vernieuwing hand in hand te laten gaan met nieuwe manieren van directe betrokkenheid van burgers bij de inrichting van hun dagelijkse woon- en leefomgeving. KEI zal deze nieuwe vormen en hun impact op de wijkverbetering op de voet volgen.
› www.kei-centrum.nl/zelforganisatie
12
/ KEI-THEMA