HANGİ ‘CUMHURİYET’, KİMİN ‘CUMHURİYET’İ? Asım CİNGİTAŞ
C
umhuriyet’in kuruluş yıldönümü kutlamaları geride kaldı. Geçen yıllardaki kutlamalardan farklı olarak çok başlı kutlama tabloları ortaya çıktı. Farklı fikir ve eğilimlerden çeşitli tarafların Cumhuriyet’e sahip çıkma yarışına girdiklerine şahit olundu. Her bir taraf, kendi anlayışları etrafında bir Cumhuriyet portresi çizmeye çalıştı ve Cumhuriyet’in gerçek sahiplerinin kendileri olduğunu savunmaktan geri durmadı. Öyleyse soruyoruz; Hangi ‘Cumhuriyet’ ve kimin ‘Cumhuriyet’i?
“Cumhuriyet’ten söz edebilmemiz için orada ‘Cumhur’un iradesinin tecelli etmesi gerekir. Oysa 1923’te kurulan ve yeni olduğu söylenen Rejim bir darbeyle kurulmuştu. Darbeyle Cumhuriyet kurulur mu? Eğer 1923 sonrası için mutlaka bir isimlendirme gerekirse, bu bir ‘Padişahsız padişahlık’ dönemidir.”(www. peyamaazadi.org)
İttihat ve Terakki’nin çocukları, Jakoben Batıcı tayfa, tek kültürlü (Batı kültürü), tek dilli (Necip Fazıl’ın ifadesiyle Yeni Kurbağa Dili), tek dinli (dinsizlik) bir toplum hedeflemekteydi ve bu hedeflere ulaşmak için de toplumdaki İslamî unsurların ortadan kaldırılmasına öncelik verildi. 5 Eylül 1930’da Fethi Okyar’ın Serbest Fırkası’nın İzmir Mitingi’nde çeşitli olaylar meydana geldi, ölenler ve yaralananlar oldu. İlgilenenler vakıanın detayını araştırabilirler. Fakat cumhurun, Cumhuriyet’ten ne çektiğini anlamak için, olay hakkında Ahmet Ağaoğlu’nun şu ifadeleri manidardır:
Arkasında bir halk kitlesi olmadan, bahşedilen bağımsızlığın bedeli olarak kurulan Cumhuriyet, hayatı boyunca taban problemi yaşadı. Sağlam bir zemine oturmadığı için de, daima kendisini tehdit altında hissetti ve kendi halkından korkarak iç düşmanlar üretti. Cumhuriyet’in elit tabakasının ve onların hayat anlayışının, halkla ve halkın inançları ile kan uyuşmazlığı daima var ola geldi. Teoride halka dayalı olması gereken Cumhuriyet, hiç bir zaman bu desteğe ulaşamadı. Konuyla alakalı olarak Fikret Başkaya yeni rejimi şöyle tarif eder:
“Hiçbir şeyden haberi olmayan bizler otelde idik ve alt kattaki salonda birçoklarıyla görüşü-
33
KÖKLÜDEĞİŞİM - Aralık 2010