Σάρα Ουότερς - Ανήλικος επισκέπτης

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 5

ΣΑΡΑ ΟΥΟΤΕΡΣ

ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ

h

Μυθιστόρημα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΡΤΩ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 6

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Sarah Waters, The Little Stranger

Copyright 2009 by Sarah Waters. The moral right of the author has been asserted © Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2009 ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2011 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-5244-3

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 7

Στους γονείς μου, Μέρι και Ρον, και στην αδελφή μου Ντέμπορα

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 8

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 9

1

Τ δέκα χρονών. Ήταν το καλοκαίρι μετά τον πόλεμο, οι Έιρς εί-

που αντίκρισα την έπαυλη Χάντρεντς ήμουν

χαν ακόμα το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους, και ήταν σημαίνοντα πρόσωπα στην περιοχή. Η εκδήλωση είχε γίνει με αφορμή τους εορτασμούς για την Ημέρα της Αυτοκρατορίας: έστεκα μαζί με τ’ άλλα χωριατόπαιδα σε στάση προσκοπικού χαιρετισμού, ενώ η κυρία Έιρς κι ο συνταγματάρχης περνούσαν και μας μοίραζαν αναμνηστικά μετάλλια· έπειτα καθίσαμε να γευματίσουμε με τους γονείς μας σε μεγάλα τραπέζια τοποθετημένα, αν θυμάμαι καλά, στο νότιο περίβολο. Η κυρία Έιρς θα ’ταν είκοσι τεσσάρων ή είκοσι πέντε το πολύ, ο σύζυγός της λίγα χρόνια μεγαλύτερος· η κορούλα τους, η Σούζαν, θα ’ταν γύρω στα έξι. Πρέπει να ’ταν πολύ όμορφη οικογένεια, αλλά στη μνήμη μου η εικόνα τους είναι θαμπή, ασαφής. Πιο ζωντανά θυμάμαι το σπίτι καθαυτό, που στα μάτια μου φάνταζε σαν το απόλυτο μέγαρο. Θυμάμαι τις εξαίσιες πολυκαιρισμένες λεπτομέρειες: τα φθαρμένα κόκκινα τούβλα, τα ανεπαίσθητα γδαρμένα τζάμια στα παράθυρα, τα φινιρίσματα από τριμμένη αμμόπετρα. Όλα αυτά του έδιναν μια όψη θολή κι ελαφρώς επισφαλή – σαν ένα κτίριο από πάγο, έτσι μου ’χε φανεί, που μόλις έχει αρχίσει να λειώνει στον ήλιο. Εξυπακούεται πως οι εξορμήσεις στο εσωτερικό της έπαυλης ήταν απαγορευμένες. Οι μπαλκονόπορτες έστεκαν ορθάνοιχτες, αλλά καθεμιά είχε ένα σχοινί ή μια κορδέλα δεμένη κατά μήκος· τα ξέχωρα αποχωρητήρια για τους καλεσμένους ήταν τα ίδια με του υπηρετικού προσωπικού και των κηπουρών, στο κτίριο με τους σταύλους. Η μητέρα μου, ωστόσο, είχε ακόμα φιλίες με τους υπηρέτες, κι όταν το γεύμα τελείωσε και οι επισκέπτες ξεναγούνταν στους χώρους του κτήματος, με πήρε από το χέρι και μπήκαμε αθόρυβα στο σπίτι από μια πλαϊνή είσοδο και καθίσαμε για λίγο στην κουζίνα, μαζί με τη μαγείρισσα και τις βοηθούς της. Η επίσκεψη με εντυ-

9

ην πρώτη φορά

10

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 10

πωσίασε αφάνταστα. Η κουζίνα βρισκόταν στο υπόγειο, στο βάθος ενός δροσερού θολωτού διαδρόμου που θύμιζε μπουντρούμι παλιού κάστρου. Ένα απίστευτο πλήθος πηγαινοερχόταν κατά μήκος του, κουβαλώντας πανέρια και δίσκους σερβιρίσματος. Οι κοπέλες στην κουζίνα είχαν να πλύνουν ένα τέτοιο βουνό από πιάτα, που η μητέρα μου ανασκουμπώθηκε για να τις βοηθήσει· και προς απέραντη απόλαυσή μου, ως ανταμοιβή για τον κόπο της, μ’ αφήσανε να διαλέξω όποια ήθελα απ’ τα ζελεδάκια και τα μπισκότα που είχαν περισσέψει από τη γιορτή. Μ’ έβαλαν να καθίσω σ’ ένα τραπέζι από πευκόξυλο και μου δώσανε ένα κουτάλι από το συρτάρι των Έιρς – ένα ασήκωτο πράμα από θαμπό ασήμι, μπορεί και πιο μεγάλο από το στόμα μου. Μα έπειτα με περίμενε μια ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη. Ψηλά στον τοίχο του θολωτού διαδρόμου ήταν κρεμασμένο ένα κομβικό κουτί με σύρματα και καμπανάκια, κι όποτε χτυπούσε κάποιο απ’ αυτά τα καμπανάκια, καλώντας τις καμαριέρες στο πάνω πάτωμα, μ’ έπαιρναν και μένα μαζί τους, για να ρίξω μια κλεφτή ματιά πίσω απ’ την πράσινη τσόχινη κουρτίνα που χώριζε το μπρος απ’ το πίσω μέρος του σπιτιού. Μπορούσα να την περιμένω εκεί, μου είχε πει η καμαριέρα, φτάνει να ’μουν καλό και ήσυχο παιδάκι. Απλά έπρεπε να μείνω κρυμμένος πίσω απ’ την κουρτίνα, διότι έτσι και με βλέπανε ο συνταγματάρχης και η κυρά, θα γινόταν σαματάς. Ήμουν υπάκουο παιδί, κατά κανόνα. Μα πίσω απ’ την κουρτίνα ήταν η συμβολή δυο διαδρόμων με μαρμάρινο πάτωμα, ο καθένας τους γεμάτος μ’ ένα σωρό θαυμαστά πράγματα· και μόλις η καμαριέρα εξαφανίστηκε αθόρυβα προς τη μια κατεύθυνση, εγώ τόλμησα μερικά βήματα προς την αντίθετη. Ήταν συναρπαστικό, συγκλονιστικό. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην αναστάτωση του καταπατητή, αλλά στο ίδιο το σπίτι, με το συναρπαστικό του διάκοσμο να με περικυκλώνει από κάθε μέρος κι επιφάνεια – απ’ το καλογυαλισμένο πάτωμα, την απόχρωση των παμπάλαιων ξύλινων επίπλων, τον όρθιο, λοξό καθρέφτη και τις περίτεχνες σκαλιστές κορνίζες. Πάνω απ’ όλα με σαγήνευσε ένας απ’ τους άσπιλους λευκούς τοίχους, με μια διακοσμητική γύψινη μπορντούρα από ανάγλυφα φύλλα και βελανίδια. Τέτοιο πράγμα μονάχα σ’ εκκλησίες είχα ξαναδεί, κι αφού το περιεργάστηκα μια στιγμή, έκανα κάτι που τώρα μου φαίνεται στ’ αλήθεια φριχτό: ψηλάφισα ένα απ’ τα ανάγλυφα βελανίδια και προσπάθησα να το ξεκολλήσω απ’ τη γύψινη βάση του· κι

όταν είδα πως δε θα τα κατάφερνα, έβγαλα το σουγιά μου και βάλθηκα να το πελεκάω. Δεν ήταν πράξη βανδαλισμού. Δεν ήμουν μνησίκακο αγόρι, ούτε ζημιάρικο. Απλώς, ήταν τέτοιος ο θαυμασμός μου για το σπίτι, που ήθελα να αποκτήσω ένα κομμάτι του – ή μάλλον, λες κι ο ίδιος ο θαυμασμός, που υποπτευόμουν πως δε θα ’νιωθαν πολλά παιδιά στη θέση μου, μου έδινε το δικαίωμα να το κάνω. Ήμουν σαν άντρας, υποθέτω, που λαχταράει μια μπούκλα απ’ τα μαλλιά του κοριτσιού που έχει ερωτευτεί άξαφνα, στα τυφλά. Δυστυχώς το βελανίδι στο τέλος υποχώρησε, αν κι όχι τόσο εύκολα όσο υπολόγιζα – μαζί του ξεκόλλησαν γύψινες ίνες και μια ψιλή, λευκή σκόνη· θυμάμαι ότι είχα απογοητευθεί. Ίσως φανταζόμουν ότι ήταν φτιαγμένο από μάρμαρο. Όμως κανείς δεν ήρθε, κανείς δε με τσάκωσε. Όλα είχαν γίνει μες σε μια στιγμή. Έχωσα το βελανίδι στην τσέπη μου και γλίστρησα πίσω απ’ την κουρτίνα. Η καμαριέρα επέστρεψε μετά από ένα λεπτό και με πήρε μαζί της στην κουζίνα· η μητέρα μου κι εγώ αποχαιρετήσαμε τη μαγείρισσα και τις βοηθούς της και γυρίσαμε στον κήπο, όπου περίμενε ο πατέρας μου. Ένιωθα το σκληρό γύψινο εξόγκωμα στην τσέπη μου να βαραίνει μ’ έναν ίλιγγο αναστάτωσης. Είχα αρχίσει να αγωνιώ ότι ο συνταγματάρχης Έιρς, ένας τρομαχτικός στην όψη άνθρωπος, θα ανακάλυπτε τη ζημιά και θα διέκοπτε τους εορτασμούς. Αλλά το απόγευμα κύλησε χωρίς επεισόδια ώσπου έπεσε η γαλαζωπή αυλαία του σούρουπου. Οι γονείς μου κι εγώ κινήσαμε μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους του Λίντκοτ για το μακρύ δρόμο της επιστροφής, με τις νυχτερίδες να πεταρίζουν και να κλωθογυρνούν μαζί μας στο χωματόδρομο θαρρείς και τις κινούσαν αόρατα νήματα. Βέβαια, η μητέρα μου το βρήκε εντέλει το βελανίδι. Το ’βαζα και το ’βγαζα διαρκώς απ’ την τσέπη μου, και είχε αφήσει ένα χνάρι σαν από κιμωλία στο γκρι φανελένιο παντελονάκι μου. Όταν κατάλαβε τι ήταν το αλλόκοτο αυτό πραματάκι στη χούφτα της, κόντεψε να βάλει τα κλάματα. Δε με χαστούκισε, ούτε το ’πε στον πατέρα μου· δεν άντεχε ποτέ τους καβγάδες. Αντί γι’ αυτό με κοίταξε με τα δακρυσμένα της μάτια, με μια σαν σαστιμάρα και ντροπή. «Μα να κάνεις τέτοια ζημιά, τόσο έξυπνο παιδί», είπε, ή κάτι παρόμοιο. Ο κόσμος μού έλεγε ένα σωρό παρόμοια πράγματα όταν ήμουν μικρός. Οι γονείς μου, οι θείοι και οι θείες μου, οι δάσκαλοί μου στο

11

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 11

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 12

12

σχολείο – όλοι οι διάφοροι ενήλικες που μεριμνούσαν για τη σταδιοδρομία μου. Τα λόγια τους μ’ έκαναν, καίτοι ενδόμυχα, έξω φρενών, γιατί αφενός ήθελα απεγνωσμένα να σταθώ στο ύψος της περιβόητης εξυπνάδας μου· κι αφετέρου μου φαινόταν τρομερή αδικία ότι αυτή η εξυπνάδα, την οποία δε ζήτησα ποτέ, μπορούσε να γίνει αφορμή για επιπλήξεις.

Το βελανίδι πετάχτηκε στο τζάκι. Το βρήκα την επομένη, ένα μαυρισμένο σβολαράκι μες στα αποκαΐδια. Έτσι κι αλλιώς, εκείνη πρέπει να ’ταν η τελευταία χρονιά της μεγάλης ζωής για την έπαυλη Χάντρεντς. Η επόμενη γιορτή για την Ημέρα της Αυτοκρατορίας οργανώθηκε από μια άλλη οικογένεια, σε ένα από τα γειτονικά τεράστια σπίτια· το Χάντρεντς είχε αρχίσει να παρακμάζει σταθερά. Λίγο καιρό μετά τους εορτασμούς πέθανε και η κορούλα τους, και η κυρία Έιρς κι ο συνταγματάρχης αποσύρθηκαν εν μέρει απ’ τη δημόσια ζωή. Θυμάμαι αχνά τη γέννηση των δυο κατοπινών παιδιών τους, της Κάρολαϊν και του Ρόντρικ – όμως στο μεταξύ φοιτούσα ήδη στο Κολέγιο του Λίμινγκτον και ήμουν απασχολημένος με τις δικές μου πικρόχολες, μικροπρεπείς διαμάχες. Η μητέρα μου πέθανε όταν ήμουν δεκαπέντε χρονών. Καταπώς φαίνεται είχε υποστεί αλλεπάλληλες αποβολές, σε όλη τη διάρκεια των παιδικών μου χρόνων, και η τελευταία υπήρξε μοιραία. Ο πατέρας μου έζησε ίσα για να με δει να αποφοιτώ απ’ την Ιατρική και να επιστρέφω στο Λίντκοτ με όλα τα απαραίτητα προσόντα. Ο συνταγματάρχης Έιρς πέθανε λίγα χρόνια μετά – από ανεύρυσμα, νομίζω. Με το θάνατό του, η έπαυλη Χάντρεντς αποτραβήχτηκε ακόμα πιο πολύ από τον κόσμο. Οι πύλες του πάρκου ήταν σχεδόν μονίμως κλειστές. Το στιβαρό, καφετί, πέτρινο τείχος, αν κι όχι ιδιαίτερα ψηλό, έμοιαζε αρκούντως απαγορευτικό. Παρ’ όλα αυτά, το σπίτι ήταν τόσο θεόρατο, που δεν υπήρχε σημείο σε ολάκερο το Γουόργουικσαϊρ απ’ το οποίο να μην είναι ορατό. Το συλλογιόμουν πότε πότε, χωμένο στο βάθος των στρεμμάτων του, περνώντας πλάι απ’ το τείχος για τις κατ’ οίκον επισκέψεις μου – και το φανταζόμουν πάντα όπως μου είχε φανεί εκείνη τη μέρα του 1919, με τις ωραίες τούβλινες προσόψεις και τους δροσερούς μαρμάρινους διαδρόμους, όλοι τους γεμάτοι υπέροχα αποκτήματα.

Έτσι, όταν ξανάδα το σπίτι –σχεδόν τριάντα χρόνια απ’ την πρώτη εκείνη επίσκεψη και λίγο μετά το τέλος ενός ακόμα πολέμου– έφριξα με το πόσο είχε αλλάξει. Η παρουσία μου εκεί ήταν εντελώς συμπτωματική, καθώς οι Έιρς ήταν ασθενείς του συνεταίρου μου, του Ντέιβιντ Γκρέιαμ· όμως εκείνη τη μέρα του είχε τύχει κάτι επείγον, έτσι ώστε όταν η οικογένεια κάλεσε γιατρό το αίτημα μεταβιβάστηκε σε μένα. Η καρδιά μου άρχισε να σφίγγεται μόλις μπήκα στο πάρκο. Θυμόμουν ένα μεγάλο δρόμο που έβγαζε στο σπίτι, με συμμετρικά ροδόδεντρα και δάφνες, μα το πάρκο ήταν πλέον τόσο αφρόντιστο και γεμάτο αγριόχορτα, που το αυτοκινητάκι μου μετά δυσκολίας ανηφόριζε το δρόμο. Όταν εντέλει λευτερώθηκα από τα βάτα και βρέθηκα σε μια ανώμαλη χαλικόστρωτη ράμπα με την έπαυλη ευθεία απέναντί μου, φρέναρα, με το στόμα να χάσκει από την κατάπληξη. Το σπίτι ήταν μικρότερο απ’ ό,τι στη μνήμη μου, ασφαλώς –σε καμία περίπτωση το ανάκτορο που θυμόμουν–, μα δεν περίμενα στ’ αλήθεια να δω κανένα μέγαρο. Αυτό που με αποτροπίασε ήταν τα σημάδια της φθοράς. Ολόκληρα κομμάτια από τα θαυμάσια φινιρίσματα είχαν ξεκολλήσει, έτσι ώστε το αβέβαιο γεωργιανό περίγραμμα του σπιτιού φάνταζε ακόμα πιο επισφαλές. Πυκνός κισσός το είχε καλύψει και είχε ξεραθεί κατά τόπους, και κρεμόταν από τους τοίχους σαν μπλεγμένες τούφες από τρίχωμα αρουραίου. Τα σκαλιά που οδηγούσαν στην πλατιά εξώπορτα είχαν ραγίσει και πυκνά ζιζάνια φύτρωναν μέσα από τις ρωγμές. Πάρκαρα, βγήκα απ’ τ’ αμάξι μου, και σχεδόν φοβόμουν να βροντήξω την πόρτα. Παρά το μέγεθος και τη στιβαρότητά του, το όλο οικοδόμημα έμοιαζε ασταθές. Κανείς δε φαίνεται να είχε αντιληφθεί την άφιξή μου, κι έτσι, παρά τον αρχικό δισταγμό, διέσχισα το χαλικόστρωτο δρομάκι κι ανέβηκα δειλά τα ραγισμένα πέτρινα σκαλιά. Ήταν μια ζεστή κι ασάλευτη καλοκαιρινή μέρα – με τέτοια απόλυτη νηνεμία που όταν τράβηξα την παλιά λαβή από οξειδωμένο μπρούντζο κι ελεφαντόδοντο άκουσα το κουδούνι ν’ αντηχεί, πεντακάθαρα, αλλά σαν κάπου μακριά, στα σωθικά του σπιτιού θαρρείς. Το κουδούνισμα ακολούθησε μονομιάς το αχνό, βραχνό γάβγισμα ενός σκύλου. Τα γαβγίσματα δεν κράτησαν πολύ, και για κάμποση ώρα επικρατούσε σιωπή. Έπειτα, κάπου στα δεξιά μου, άκουσα έναν ακανόνιστο βηματισμό στο χαλίκι, κι άξαφνα ο γιος της οικογένειας, ο Ρόντρικ, ξεπρόβαλε απ’ τη γωνία του σπιτιού. Με κοίταξε λοξά, με

13

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 13

14

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 14

καχυποψία, μέχρι που πρόσεξε την τσάντα που κρατούσα. Βγάζοντας ένα μισοσβησμένο τσιγάρο απ’ τα χείλη του, φώναξε: «Ο γιατρός δεν είστε; Εμείς περιμέναμε το δρα Γκρέιαμ». Ο τόνος του ήταν αρκετά φιλικός, αλλά είχε μια υποψία νωθρότητας· σαν να είχε κιόλας βαρεθεί να με βλέπει. Κατέβηκα τα σκαλοπάτια και τον πλησίασα, του συστήθηκα ως συνεταίρος του Γκρέιαμ και του εξήγησα το επείγον περιστατικό που του είχε τύχει. Εκείνος αποκρίθηκε άτονα: «Καλοσύνη σας που κουβαληθήκατε, πάντως. Και κυριακάτικα, από πάνω· και μ’ αυτή την ελεεινή ζέστη. Ελάτε από δω. Είναι πιο σύντομη η διαδρομή, δε χρειάζεται να διασχίσουμε όλο το σπίτι. Παρεμπιπτόντως, εγώ είμαι ο Ρόντρικ Έιρς». Στην πραγματικότητα είχαμε ξανασυναντηθεί, και πάνω από μία φορά. Αλλά το είχε ξεχάσει προφανώς και καθώς προχωρούσαμε μου έδωσε το χέρι για μια τυπική χειραψία. Τα δάχτυλά του είχαν αλλόκοτη υφή, το δέρμα ήταν κατά τόπους τραχύ σαν του κροκόδειλου, κι αλλού αφύσικα λείο: ήξερα ότι τα χέρια του είχαν υποστεί εγκαύματα, σ’ ένα ατύχημα στη διάρκεια του πολέμου, όπως και μεγάλο μέρος του προσώπου του. Παρά τις ουλές, ήταν γοητευτικός άντρας: ψηλότερος από μένα, αλλά παρά τα είκοσι τέσσερά του χρόνια λυγερόκορμος σαν αγόρι. Και το ντύσιμό του ήταν αγορίστικο – πουκάμισο με ανοιχτό γιακά, ψιλό καλοκαιρινό παντελόνι και λεκιασμένα πάνινα παπούτσια. Περπατούσε αργά, κουτσαίνοντας αισθητά. Καθώς προχωρούσαμε είπε: «Θα ξέρετε γιατί σας φωνάξαμε, υποθέτω». «Απ’ ό,τι μου είπαν, για μία απ’ τις υπηρέτριές σας». «Μία απ’ τις υπηρέτριές μας! Καλό κι αυτό. Μία την έχουμε: το μικρό μας, η Μπέτι. Κάτι με την κοιλιά της πρέπει να ’ναι». Έμοιαζε να αμφιβάλλει. «Δεν είμαι βέβαιος. Η μητέρα μου, η αδελφή μου κι εγώ καταφέρνουμε και τα βγάζουμε πέρα χωρίς γιατρούς, κατά κανόνα. Με τα κρυολογήματα και τους πονοκεφάλους τα κουτσοκαταφέρνουμε. Αλλά έχω την αίσθηση ότι στην εποχή μας το να παραμελήσεις το υπηρετικό προσωπικό συνιστά θανάσιμο παράπτωμα· καταπώς φαίνεται, οι υπηρέτες τυγχάνουν καλύτερης μεταχείρισης απ’ ό,τι εμείς. Οπότε είπαμε να καλέσουμε το γιατρό για παν ενδεχόμενο. Εδώ προσέξτε πού πατάτε». Με είχε οδηγήσει σ’ ένα χαλικόστρωτο δρομάκι που διέτρεχε τη βορινή πλευρά της έπαυλης· μου έδειξε ένα σημείο όπου το έδαφος

είχε υποχωρήσει, με ύπουλες λακκούβες να χάσκουν ολόγυρα. Προχωρούσα γύρω γύρω απ’ τις λακκούβες, παρατηρώντας με ενδιαφέρον κι αυτή την πρόσοψη του σπιτιού – αλλά και πάλι εμβρόντητος με την εγκατάλειψη και την τρομερή παρακμή του. Ο κήπος ήταν ένα χάος από τσουκνίδες και περικοκλάδες. Στον αέρα πλανιόταν μια ανεπαίσθητη αλλά χαρακτηριστική αποφορά βουλωμένης αποχέτευσης. Τα παράθυρα που προσπερνούσαμε ήταν γεμάτα κηλίδες και σκόνη· ήταν όλα κλειστά, και τα περισσότερα με τα παραθυρόφυλλα σφαλιστά, εκτός από μια διπλή μπαλκονόπορτα που έστεκε ανοιχτή στην κορφή μιας κυματιστής πέτρινης σκάλας ζωσμένης με καμπανούλες. Στο εσωτερικό τους διέκρινα ένα ακατάστατο δωμάτιο, ένα γραφείο γεμάτο ανάκατα χαρτιά, και την άκρη μιας κεντητής κουρτίνας... Μόνο αυτά πρόφτασα να δω. Είχαμε φτάσει σε μια στενή πορτούλα υπηρεσίας, κι ο Ρόντρικ έστεκε στο πλάι για να περάσω πρώτος. «Περάστε», είπε, δείχνοντας την πόρτα με τα καμένα του χέρια. «Η αδελφή μου είναι στο υπόγειο. Θα σας συνοδεύσει στην κάμαρα της Μπέτι κι αυτή θα σας πει τα καθέκαστα». Μόνον εκ των υστέρων, όταν θυμήθηκα το τραυματισμένο του πόδι, σκέφτηκα ότι μάλλον δεν ήθελε να τον δω να αγκομαχάει στα σκαλιά. Εκείνη τη στιγμή ωστόσο η συμπεριφορά του μου φάνηκε κάπως αδιάφορη, και τον προσπέρασα χωρίς να του μιλήσω. Ταυτόχρονα τον άκουσα να ξεμακραίνει, με τις λαστιχένιες του σόλες να τρίζουν στο χαλίκι. Αν κι εγώ κατέβηκα αθόρυβα. Η πορτούλα, συνειδητοποίησα, ήταν η ίδια απ’ όπου η μητέρα μου με είχε μπάσει στο σπίτι λίγο πολύ λαθραία, εδώ και πολλά χρόνια. Θυμόμουν τη γυμνή πέτρινη σκάλα, και φτάνοντας στη βάση της, βρέθηκα στο σκιερό θολωτό διάδρομο που τόσο με είχε εντυπωσιάσει τότε. Μα κι εδώ με περίμενε άλλη μία απογοήτευση. Είχα πλάσει στο νου μου το πέρασμα σαν εικόνα από κρύπτη ή μπουντρούμι· στην πραγματικότητα, οι τοίχοι είχαν το ίδιο γυαλιστερό λευκοπράσινο χρώμα που βλέπεις σε αστυνομικά τμήματα και στην πυροσβεστική, το λιθόστρωτο δάπεδο ήταν σκεπασμένο με μια λουρίδα ψάθας από κοκοφοίνικα, και μια σφουγγαρίστρα στεκόταν ταγκιασμένη σ’ ένα κουβά. Κανείς δε βγήκε να με προϋπαντήσει, αλλά στο δεξί μου χέρι, μέσα από μια μισάνοιχτη πόρτα φαινόταν η κουζίνα, κι έτσι πλησίασα σιγανά και κοίταξα μέσα. Κι άλλη ψυχρολουσία: μπροστά μου απλωνόταν ένας

15

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 15

16

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 16

μεγάλος, άψυχος χώρος με βικτοριανούς πάγκους και τραπέζια σαν από νεκροτομείο, όλα τους βάναυσα πλυμένα και τριμμένα. Μόνο το παλιό πεύκινο τραπέζι –το ίδιο τραπέζι, εξ όψεως, στο οποίο είχα καθίσει και είχα φάει τα ζελεδάκια και τα μπισκότα μου– θύμιζε την αναστάτωση εκείνης της πρώτης επίσκεψης. Επιπλέον ήταν το μοναδικό αντικείμενο εκεί μέσα που έδειχνε κάποιο σημείο ζωής, καθώς πάνω του ήταν αραδιασμένα ένας σωρός λασπωμένα λαχανικά, μαζί με μια γαβάθα νερό κι ένα μαχαίρι – το νερό καφετί και το μαχαίρι βρεμένο, σαν κάποιος να ’χε μόλις αρχίσει τις ετοιμασίες και να τον διέκοψαν. Πισωπάτησα· και το παπούτσι μου πρέπει να ’τριξε, ή να τρίφτηκε στο ψάθινο χαλάκι. Άκουσα πάλι το βραχνό, αναστατωμένο γάβγισμα ενός σκύλου –ανησυχητικά κοντινό, αυτή τη φορά– και την επόμενη στιγμή ένα γηραλέο μαύρο λαμπραντόρ ξεχύθηκε από κάποιο σημείο του διαδρόμου κι άρχισε να τρέχει προς το μέρος μου. Στάθηκα ακίνητος με την τσάντα μου υψωμένη όση ώρα με γάβγιζε και με γυρόφερνε, και μετά από λίγο μια κοπέλα εμφανίστηκε στο κατόπι του, λέγοντας με ήρεμη φωνή: «Φτάνει, μας πήρες το κεφάλι, ηλίθιο πλάσμα! Κλέφτη! Φτάνει, λέμε! – Αχ, χίλια συγγνώμη». Πλησίασε κι άλλο, και την αναγνώρισα – ήταν η Κάρολαϊν, η αδελφή του Ρόντρικ. «Δεν τον αντέχω όταν χοροπηδάει, και το ξέρει ο άτιμος. Κλέφτη!» Έσκυψε και του έδωσε μια ξυλιά στα πισινά με την ανάστροφη του χεριού· κι έπειτα το σκυλί μαζεύτηκε. «Μπουμπούνα», είπε, τραβώντας του τ’ αυτιά με μια έκφραση επιείκειας. «Είναι στ’ αλήθεια συγκινητικό. Νομίζει ότι κάθε ξένος που μπαίνει στο σπίτι σκοπεύει να μας κόψει τα λαρύγγια και να το σκάσει με τ’ ασημικά μας. Δε μας πάει η καρδιά να του πούμε πως ό,τι ασημικό το ’χουμε σκοτώσει. Νόμιζα ότι θα ’ρχόταν ο δρ Γκρέιαμ. Εσείς πρέπει να ’στε ο δρ Φάραντεϊ. Δεν έχουμε συστηθεί, αν δεν απατώμαι». Μιλούσε μ’ ένα χαμόγελο και μου ’δωσε το χέρι. Η χειραψία της ήταν πολύ πιο ζωντανή απ’ του αδελφού της, και πιο εγκάρδια. Στο παρελθόν την είχα δει μονάχα από απόσταση, σε υπαίθριες εκδηλώσεις, ή στο δρόμο, στο Γουόργουικ και το Λίμινγκτον. Ήταν μεγαλύτερη απ’ τον Ρόντρικ, ή είκοσι έξι ή είκοσι εφτά, και είχα πολλάκις ακούσει τους ντόπιους να την περιγράφουν με χαρακτηρισμούς όπως «φωνακλού» και «γεννημένη γεροντοκόρη», και «ξύπνια κοπέλα» – με άλλα λόγια ήταν εμφανώς ασχημούλα και υπερ-

βολικά ψηλή για γυναίκα, με χοντρουλά πόδια κι αστραγάλους. Τα μαλλιά της ήταν αυτό το ανοιχτό καστανό της Αγγλίας, και με την κατάλληλη περιποίηση θα μπορούσαν να ’ναι όμορφα, αλλά ποτέ δεν την είχα δει χτενισμένη, κι εκείνη τη στιγμή τα μαλλιά της έπεφταν ξερά σαν άχυρο ως τους ώμους, σαν να τα είχε λούσει με πράσινο σαπούνι και να μην τα είχε ξεμπλέξει. Επιπλέον, ποτέ δεν είχα δει γυναίκα με χειρότερο γούστο στο ντύσιμο. Φορούσε αντρικά, ίσια σανδάλια κι ένα θεόστενο ανοιχτόχρωμο καλοκαιρινό φουστάνι, που δεν κολάκευε καθόλου τους φαρδιούς γοφούς της και το μεγάλο της μπούστο. Τα μάτια της ήταν καστανά, η μύτη της μεγάλη· το πρόσωπό της ήταν μακρόστενο, με γωνιώδες σαγόνι, και το προφίλ της πλακουτσό. Μόνο το στόμα της μου άρεσε: απρόσμενα μεγάλο, καλοσχηματισμένο, με ευκίνητα χείλη. Εξήγησα και πάλι το επείγον περιστατικό που είχε τύχει στο δρα Γκρέιαμ, κι ότι η κλήση μεταβιβάστηκε σε μένα. Όπως κι ο αδελφός της, είπε: «Πάντως καλοσύνη σας που κουβαληθήκατε. Η Μπέτι δεν έχει πολύ καιρό στη δούλεψή μας· ούτε μήνα. Οι δικοί της μένουν στην άλλη άκρη, στο Σάουδαμ, και λόγω απόστασης δε θέλαμε να τους αναστατώσουμε. Εκτός αυτού, η μητέρα της, απ’ ό,τι έχουμε μάθει, είναι μεγάλη μάρκα... Η Μπέτι που λέτε άρχισε να διαμαρτύρεται, χτες βράδυ, ότι την πονούσε η κοιλιά της, κι επειδή ούτε και σήμερα δείχνει να καλυτέρευσε καθόλου, είπαμε να φωνάξουμε το γιατρό για παν ενδεχόμενο. Να σας πάω να τη δείτε; Εδώ πιο κάτω είναι η κάμαρά της». Καθώς μιλούσε έκανε μεταβολή κι απομακρύνθηκε με τα μυώδη της πόδια, με το σκυλί κι εμένα στο κατόπι. Η κάμαρα όπου με οδήγησε βρισκόταν στο τέρμα του διαδρόμου, και φαντάστηκα ότι άλλοτε πρέπει να ήταν το δωμάτιο της οικονόμου. Ήταν πιο μικρό απ’ την κουζίνα, αλλά όπως και το υπόλοιπο υπόγειο είχε πέτρινο δάπεδο και ψηλά, μικροσκοπικά παράθυρα, με τους τοίχους βαμμένους το ίδιο λευκοπράσινο του ιδρύματος. Είχε ένα μικρό τζάκι, πεντακάθαρο, μια ξεθωριασμένη πολυθρόνα, ένα τραπέζι κι ένα κρεβάτι με μεταλλικό σκελετό – απ’ αυτά που, όταν δε χρησιμοποιούνται, μπορείς να τα διπλώσεις και να τα αποθηκεύσεις στην ντουλάπα που έχουν από πίσω. Κάτω απ’ τα σκεπάσματα του εν λόγω κρεβατιού, φορώντας ένα μισοφόρι ή αμάνικο νυχτικό, κείτονταν μια σιλουέτα τόσο μικρή κι αδύνατη, που αρχικά την πέρασα για παιδάκι· παρατηρώντας πιο προσεχτικά, είδα πως ήταν ένα ασχη-

17

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 17

18

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 18

μάτιστο κορίτσι στην εφηβεία του. Προσπάθησε να ανακαθίσει όταν με είδε να στέκω στο άνοιγμα της πόρτας, αλλά καθώς πλησίαζα σωριάστηκε ξανά στο μαξιλάρι της με ύφος αξιοθρήνητο. Κάθισα στο κρεβάτι, πλάι της, και της είπα: «Εσύ πρέπει να είσαι η Μπέτι, σωστά; Εγώ είμαι ο δρ Φάραντεϊ. Απ’ ό,τι μου λέει η μις Έιρς σε πονάει η κοιλίτσα. Για πες μου, πώς αισθάνεσαι τώρα;» Με βαριά επαρχιώτικη προφορά, είπε: «Σας παρακαλώ, γιατρέ, τα χάλια μου έχω η καψερή!» «Έκανες καθόλου εμετό;» Έγνεψε αρνητικά. «Διάρροια μήπως; Ξέρεις τι είναι;» Έγνεψε καταφατικά – κι έπειτα αρνητικά και πάλι. Άνοιξα την τσάντα μου. «Μάλιστα – για να ρίξουμε μια ματιά». Μισάνοιξε τα παιδικά της χείλια ίσα για να χώσω το θερμόμετρο κάτω απ’ τη γλώσσα της, κι όταν κατέβασα το μπροστινό μέρος του νυχτικού της κι ακούμπησα το παγωμένο στηθοσκόπιο στο στέρνο της, τραβήχτηκε και μούγκρισε. Καθώς οι δικοί της ήταν ντόπιοι, πιθανότατα την είχα ξαναδεί, έστω για τους σχολικούς εμβολιασμούς· αλλά εκείνη τη στιγμή δε μου θύμιζε κάτι. Ήταν ένα απ’ αυτά τα κορίτσια που ξεχνιούνται εύκολα. Τα άχρωμα μαλλιά της ήταν αδέξια κουρεμένα και πιασμένα μ’ ένα χτενάκι στο πλάι του μετώπου. Είχε πλατύ πρόσωπο, και τα μάτια της απείχαν αρκετά το ’να απ’ τ’ άλλο· το χρώμα τους ήταν γκρι, κι όπως συμβαίνει με πολλά ανοιχτόχρωμα μάτια έμοιαζαν ρηχά. Τα μάγουλά της ήταν χλομά, και ίσα που κοκκίνισαν αμυδρά από ντροπή κι αμηχανία όταν σήκωσα το νυχτικό της για να ψηλαφίσω την κοιλιά της, φανερώνοντας τη λερή φανελένια κιλότα της. Μόλις απόθεσα τα δάχτυλά μου απαλά στη σάρκα πάνω απ’ τον αφαλό της, έβγαλε ένα πνιχτό επιφώνημα και ύστερα ξεφώνισε – ούρλιαξε σχεδόν. Με τόνο παρήγορο, της είπα: «Μάλιστα. Για πες μου τώρα, πού πονάς πιο πολύ; Εδώ;» «Α!» ξαναφώναξε. «Παντού πονάω!» «Κι ο πόνος – είναι απότομος, σαν μαχαιριά; Ή είναι πιο πολύ σαν καούρα;» «Σαν πονόκοιλος είναι», έβαλε τις φωνές, «μαζί μ’ εκατό μαχαιριές! Και με καίει κιόλας, σαν καούρα! Αχ-αχ!» τσίριξε πάλι, ανοίγοντας διάπλατα το στόμα κι αποκαλύπτοντας μια υγιέστατη γλώσ-

σα, έναν υγιέστατο στοματοφάρυγγα, και δυο σειρές μικρά, στραβά δοντάκια. «Μάλιστα», είπα πάλι, κατεβάζοντας το νυχτικό της. Κι αφού το ζύγιασα λίγο, γύρισα προς το μέρος της Κάρολαϊν –που έστεκε στο άνοιγμα της πόρτας με το λαμπραντόρ πλάι της, παρατηρώντας θορυβημένη– και είπα: «Μις Έιρς – θα μπορούσα να μιλήσω δυο λεπτάκια κατ’ ιδίαν με την Μπέτι;» Η σοβαρότητα στη φωνή μου την έκανε να συνοφρυωθεί. «Ασφαλώς». Με μια χειρονομία της, το σκυλί την ακολούθησε στο διάδρομο. Μόλις έκλεισε την πόρτα πίσω της μάζεψα στηθοσκόπιο και θερμόμετρο κι έκλεισα την τσάντα μου με πάταγο. Κοιτώντας το κάτωχρο κορίτσι, είπα σιγανά: «Λοιπόν, Μπέτι. Η θέση μου είναι λεπτή. Διότι αφενός έχω τη μις Έιρς που περιμένει, που μπήκε σε τρομερό κόπο για να σε βοηθήσει να καλυτερεύσεις· κι αφετέρου ξέρω πολύ καλά ότι δε χρειάζεσαι διόλου τη βοήθειά μου». Με κοιτούσε απορημένη. Απλουστεύοντας, πρόσθεσα: «Θαρρείς δεν έχω τίποτα καλύτερο να κάνω στο ρεπό μου απ’ το να τραβιέμαι δέκα χιλιόμετρα απ’ το Λίντκοτ για να γιατροπορεύω πονηρές κοπελίτσες; Με το ζόρι κρατιέμαι να μη σε στείλω στο Λίμινγκτον να σου βγάλουν τη σκωληκοειδή. Μια χαρά είσαι, τίποτα δεν έχεις». Το πρόσωπό της έγινε κατακόκκινο. «Μα αφού είμαι άρρωστη, γιατρέ μου!» «Προικισμένη ηθοποιός είσαι – αυτό σ’ τ’ αναγνωρίζω. Τι τσιρίδες, τι σπασμούς. Αλλά άμα θέλω να δω ηθοποιούς να χτυπιούνται, πάω στο θέατρο. Και ποιος θαρρείς ότι θα με πληρώσει, ε; Γιατί φτηνός δεν είμαι». Η αναφορά στο κόστος τη φόβισε. Με ειλικρινή αγωνία, είπε: «Μα αφού είμαι αδιάθετη! Αλήθεια λέω! Και χτες βράδυ ήμουν άρρωστη βαριά. Τα χάλια μου είχα. Και σκέφτηκα–» «Τι; Ότι θες μια μέρα ξάπλα;» «Όχι! Μ’ αδικεύετε! Ήμουν στ’ αλήθεια αδιάθετη. Και σκέφτηκα–» Και τότε η φωνή της άρχισε να βραχνιάζει, και τα γκρίζα της μάτια γέμισαν δάκρυα. «Να, σκέφτηκα», επανέλαβε, με τρεμάμενη φωνή, «ότι άμαν ήμουν έτσι αδιάθετη, ίσως – ίσως θα ’πρεπε να γύρναγα σπίτι μου λιγάκι. Μέχρι να γιάνω». Κι απόστρεψε το βλέμμα, πεταρίζοντας τα βλέφαρα. Τα δά-

19

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 19

20

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 20

κρυα ξεχείλισαν απ’ τα μάτια της και κύλησαν σε δυο ίσιες γραμμές στα κοριτσίστικά της μάγουλα. Τη ρώτησα: «Εξού το όλο θέατρο; Ήθελες να γυρίσεις σπίτι σου; Αυτό ήταν όλο;» – κι εκείνη έκρυψε το πρόσωπο στις χούφτες κι άρχισε να κλαίει για τα καλά. Κάθε γιατρός βλέπει ποταμούς δακρύων στη δουλειά του· κάποια πιο συγκινητικά από τ’ άλλα. Είχα στ’ αλήθεια ένα σωρό αγγαρείες στο σπίτι, και δεν είχα καμία όρεξη να με τραβολογάνε στην άλλη άκρη για το τίποτα. Μα η όψη της ήταν τόσο νεανική κι αξιολύπητη, που την άφησα να κλάψει με την ψυχή της. Έπειτα απόθεσα το χέρι μου στον ώμο της και είπα με αυστηρή φωνή: «Έλα, φτάνει. Πες μου τι σε βασανίζει. Δε σ’ αρέσει που δουλεύεις εδώ;» Έβγαλε ένα τσαλακωμένο γαλάζιο μαντίλι κάτω απ’ το μαξιλάρι της και φύσηξε τη μύτη της. «Όχι», είπε. «Δε μ’ αρέσει». «Γιατί; Είναι ζόρικη η δουλειά;» Σήκωσε τους ώμους με απελπισία. «Η δουλειά δεν είν’ το ζόρι». «Δε φαντάζομαι να περνάνε όλα απ’ τα χέρια σου, έτσι δεν είναι;» Έγνεψε αρνητικά. «Με βοηθάει και η κυρία Μπέιζλι, που ’ρχεται κάθε μέρα ως τις τρεις· εξόν από Κυριακές. Αυτή φκιάνει την μπουγάδα και το μαγείρεμα, κι εγώ όλα τ’ άλλα. Πότε πότε έρχεται κι ένας κηπουρός για την αυλή. Και βοηθάει και η μις Κάρολαϊν...» «Μια χαρά μου ακούγεται». Δεν αποκρίθηκε. Οπότε κι εγώ επέμεινα. Μήπως της λείπανε οι γονείς της; – Στο οποίο απάντησε μ’ ένα μορφασμό δυσφορίας. Μήπως είχε κανένα αγαπητικό που της έλειπε; – Στο οποίο απάντησε με έναν ακόμα πιο έντονο μορφασμό. Πήρα την τσάντα μου. «Πάντως, άμα δε μου πεις τι συμβαίνει, δεν μπορώ να βοηθήσω». Και βλέποντας ότι έκανα να σηκωθώ, μίλησε επιτέλους: «Το σπίτι φταίει!» «Το σπίτι εδώ; Τι έχει δηλαδή;» «Αχ, γιατρέ μου, δεν είναι σαν τα σπίτια τ’ ανθρωπινά! Είναι θηρίο! Μια ώρα κάνεις για να πας από δω εκεί· κι έχει μια ησυχία, που σου κόβει το αίμα. Τη μέρα πάει κι έρχεται, έχω τη δουλειά μου, είναι και η κυρία Μπέιζλι... Αλλά τα βράδια είμαι μοναχιά μου, και σ’ ολάκερο το σπίτι δεν ακούγεται κιχ! Βλέπω κι άσκημα όνειρα... Και δε θα με πείραζε τόσο, αν δε με βάζαν ν’ ανεβοκατεβαίνω αυτή την πίσω σκάλα, την παμπάλαιη. Έχει τόσες κόχες, που

δεν ξες τι σε περιμένει απ’ την άλλη. Καμιά φορά θαρρώ πως θα πεθάνω απ’ την τρομάρα!» «Να πεθάνεις απ’ την τρομάρα;» είπα. «Σ’ αυτό το υπέροχο το σπίτι; Είσαι τυχερή και μόνο που μπορείς και μένεις σε τέτοιο σπίτι. Αυτό να σκέφτεσαι». «Σπουδαία τύχη!» είπε με τόνο δύσπιστο. «Όλες μου οι φιλενάδες μού λεν ότι είμαι παλαβή που γίνηκα υπερέτρια. Με περιγελάνε! Που δε βλέπω άνθρωπο, που είμαι μέρα νύχτα κλεισμένη δω μέσα. Οι ξαδέρφες μου όλες δουλεύουνε σε φάμπρικες. Και θα μπορούσα να δούλευα κι εγώ σε φάμπρικα – μόνο που ο μπαμπάς μου δε μ’ άφηκε! Δεν τ’ αρέσει. Η φάμπρικα, λέει, τα ξεσαλώνει τα κορίτσια. Λέει ότι πρέπει πρώτα να δουλέψω κάνα χρόνο δω πέρα, για να μάθω το νοικοκεριό και πώς φέρεται ο καλός ο κόσμος. Ένα ολόκληρο χρόνο! Θα πεθάνω απ’ το φόβο, το ξέρω. Ή αυτό, ή που θα πεθάνω απ’ την ντροπή. Έπρεπε να βλέπατε τι με βάζουν να φοράω – ένα παλιό φουστάνι και μια σκούφια της κακιάς συμφοράς! Αχ, γιατρέ μου, αδικεύομαι δω μέσα!» Είχε σφίξει το μαντίλι της σ’ ένα μουλιασμένο σβολαράκι, και μιλώντας, το πέταξε στο πάτωμα. Έγειρα και το μάζεψα. «Ποπό νεύρα... Ούτε που θα το καταλάβεις για πότε θα περάσει ο ένας χρόνος. Όταν μεγαλώσεις, σαν μια μέρα θα σου φαίνεται». «Σας μοιάζω για μεγαλωμένη;» «Πόσο είσαι, αλήθεια;» «Δεκατέσσερω. Αν κι εδώ μέσα νιώθω σαν γριά εκατό χρονώ!» Γέλασα. «Έλα, ανοησίες. Και για πες μου, πώς θα τα μπαλώσουμε έτσι που τα ’κανες; Κάτι πρέπει να κάνω κι εγώ για να κερδίσω την αμοιβή μου. Θες μήπως να μιλήσω με τους Έιρς; Είμαι σίγουρος ότι θέλουν να ’σαι χαρούμενη». «Ναι, καλά – το μόνο που θένε αυτοί είναι να φκιάνω τη δουλειά μου». «Μήπως να μιλούσα με τους γονείς σου τότε;» «Μπα σε καλό σας, με κάνατε και γέλασα! Η μάνα μου πού τη χάνεις πού τη βρίσκεις τριγυρνάει με τους αγαπητικούς της· δεν τη νοιάζει πώς περνάω. Κι ο μπαμπάς μου είναι ντιπ άχρηστος. Μόνο να γκαρίζει ξέρει. Να γκαρίζει και να τσακώνεται, απ’ το πρωί ως το βράδυ. Κι έπειτα μετανιώνει κι αφήνει τη μάνα μου να γυρίσει –

21

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 21

22

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 22

κάθε φορά η ίδια ιστορία! Ο μόνος λόγος που μ’ έστειλε να ξενοδουλέψω είναι για να μην καταντήσω σαν τα μούτρα της». «Ε τότε τι στο καλό θες να πας να κάνεις σπίτι σου; Καλύτερα είσαι εδώ απ’ ό,τι μου λες». «Δε θέλω να πάω σπίτι μου», είπε. «Απλά – ουφφ, έχω μπαφιάσει! » Το πρόσωπό της είχε σκοτεινιάσει απ’ την αγανάκτηση. Τώρα πια δεν έμοιαζε τόσο με κοριτσάκι όσο με αμυδρά επικίνδυνο νεαρό αγρίμι. Μα με είδε που την παρατηρούσα, και τα ίχνη του θυμού άρχισαν να ξεθωριάζουν. Την κυρίευσε και πάλι η αυτολύπηση – μ’ ένα στεναγμό όλο δυστυχία, έκλεισε τα πρησμένα της μάτια. Καθίσαμε για λίγο δίχως να μιλάμε, και περιεργάστηκα τη μουντή, σχεδόν υπόγεια καμαρούλα. Η σιωπή ήταν τόσο ανόθευτη, που την ένιωθες να σε σφίγγει, να σε πιέζει: σ’ αυτό, τουλάχιστον, είχε δίκιο. Ο αέρας ήταν δροσερός, μα αλλόκοτα βαρύς· ένιωθες το πελώριο σπίτι πάνω σου – ένιωθες μέχρι και το αναρριχώμενο χάος ολόγυρα, τις τσουκνίδες και τα αγριόχορτα που κείτονταν στα όρια του σπιτιού. Σκέφτηκα τη μητέρα μου. Πρέπει να ’ταν ακόμα νεότερη απ’ την Μπέτι όταν πρωτόρθε να δουλέψει στην έπαυλη Χάντρεντς. Σηκώθηκα. «Αγαπητό μου παιδί, πολύ φοβάμαι ότι όλοι μας πρέπει να ανεχόμαστε πράγματα και καταστάσεις που δε μας αρέσουν, από καιρού εις καιρόν. Έτσι είν’ η ζωή· και δεν υπάρχει γιατρειά για δαύτην. Αλλά μπορούμε να κάνουμε το εξής. Να μείνεις σήμερα κρεβατωμένη, και να το εκλάβουμε σαν σχόλη. Δε θα πω στη μις Έιρς ότι το ’κανες στα ψέματα· και θα σου στείλω κανένα ζουμί για το στομάχι – να ’χεις το μπουκαλάκι για να το κοιτάς και να θυμάσαι ότι παραλίγο θα ’χανες τη σκωληκοειδή σου. Αλλά θα ρωτήσω τη μις Έιρς κατά πόσον η διαβίωσή σου εδώ μπορεί να γίνει λίγο πιο ευχάριστη. Και, παράλληλα, θα δώσεις μια δεύτερη ευκαιρία στο σπίτι και στη δουλειά. Τι λες;» Με κοίταξε για μια στιγμή με τα απύθμενα γκρίζα μάτια της· έπειτα έγνεψε καταφατικά. Μ’ ένα αξιοθρήνητο ψίθυρο είπε: «Ευχαριστώ, γιατρέ μου». Την άφησα να στριφογυρίζει στο κρεβάτι, γυμνώνοντας τον ολόλευκό της σβέρκο και τα μικρά αιχμηρά οστά των στενών της ώμων. Ο διάδρομος ήταν έρημος όταν βγήκα, αλλά, όπως και πριν, στο

άκουσμα της πόρτας που έκλεινε, το σκυλί άρχισε να γαβγίζει· με μια χλαπαταγή από νύχια και πατούσες, χίμηξε σαν σφαίρα απ’ την κουζίνα. Αλλά αυτή τη φορά η επέλασή του ήταν λιγότερο φρενήρης, κι ο ενθουσιασμός του καταλάγιασε γρήγορα, ώσπου αφέθηκε περιχαρής να τον χαϊδεύω και να του τραβάω τ’ αυτιά. Η Κάρολαϊν ξεπρόβαλε στο άνοιγμα της πόρτας, σκουπίζοντας τα χέρια της μ’ ένα ποτηρόπανο – περνώντας την πετσέτα ανάμεσα απ’ τα δάχτυλά της μ’ ένα βιαστικό, νοικοκυρίστικο τρόπο. Πίσω της, κρεμασμένο στον τοίχο, πρόσεξα ότι υπήρχε ακόμα το κουτί με τα σύρματα και τα καμπανάκια: η μικρή αυτοκρατορική μηχανή, σχεδιασμένη για να καλεί το υπηρετικό προσωπικό στο μεγαλόπρεπο άνωθεν βασίλειο. «Όλα καλά;» ρώτησε, καθώς πλησίαζα μαζί με το σκυλί. Δίχως να διστάσω είπα: «Μια ελαφρά γαστρίτιδα, τίποτα το σοβαρό – αν και καλά κάνατε και με ειδοποιήσατε. Θέλουν προσοχή τα στομαχικά, ιδίως μ’ αυτό τον καιρό. Θα σας στείλω μια συνταγή, και η δουλειά με το μαλακό για μια δυο μέρες... Είναι όμως και κάτι ακόμα». Τώρα βρισκόμουν στο πλευρό της, και χαμηλώνοντας τη φωνή πρόσθεσα: «Μου ’δωσε την εντύπωση ότι νοσταλγεί τρομερά το σπίτι της. Δεν υπέπεσε στην αντίληψή σας;» Συνοφρυώθηκε. «Μέχρι στιγμής δεν παρουσίασε κάποιο πρόβλημα. Χρειάζεται χρόνο να προσαρμοστεί, φαντάζομαι». «Κι απ’ ό,τι κατάλαβα κοιμάται εδώ κάτω μόνη της τα βράδια; Πρέπει να νιώθει μοναξιά. Και μου ανέφερε και μια πίσω σκάλα, που τη φοβάται–» Η έκφρασή της ξεκαθάρισε, παίρνοντας σχεδόν έναν αέρα ευθυμίας. «Α, ώστε αυτό είναι το πρόβλημα! Νόμιζα ότι δεν τις έπαιρνε στα σοβαρά αυτές τις ανοησίες. Φαινόταν λογικό κορίτσι, όταν πρωτοήρθε. Αλλά μ’ αυτές τις χωριατοπούλες ποτέ δεν ξέρεις: ή που θα ’ναι σκληρές σαν την πέτρα, πνίγοντας τις κότες με το χέρι και τα συναφή· ή ειδάλλως θα τις πιάνει κρίση με το παραμικρό. Φαντάζομαι θα ’χει δει ένα σωρό τρομαχτικές ταινίες. Η έπαυλη είναι ήσυχη μεν, αλλά δεν έχει τίποτα το αλλόκοτο». Έπειτα από μια σύντομη παύση, είπα: «Εσείς βέβαια έχετε περάσει όλη σας τη ζωή σ’ αυτό το σπίτι. Δεν μπορείτε να την καθησυχάσετε;» Η Κάρολαϊν σταύρωσε τα χέρια. «Μήπως ν’ αρχίσω να της διαβάζω και παραμύθια το βράδυ πριν κοιμηθεί;»

23

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 23

24

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 24

«Είναι μικρό κορίτσι, μις Έιρς». «Πάντως δεν την κακομεταχειριζόμαστε, αν αυτό εννοείτε! Η αμοιβή της είναι καθ’ όλα σεβαστή, κι ας βγαίνει απ’ το υστέρημά μας. Τρώει ό,τι τρώμε κι εμείς. Ειλικρινά, σε πολλά σημεία η ζωή της είναι καλύτερη από τη δική μας». «Ναι», αποκρίθηκα, «κι ο αδελφός σας κάτι παρόμοιο μου είπε». Ο τόνος μου ήταν ψυχρός, και η Κάρολαϊν κοκκίνισε, κάπως άκομψα, με το αίμα ν’ ανεβαίνει στο λαιμό και να απλώνεται σε πιτσιλιές στα στεγνά της μάγουλα. Απόστρεψε το βλέμμα, σαν να προσπαθούσε να συγκρατήσει τα νεύρα της. Όταν μίλησε ξανά, ωστόσο, η φωνή της είχε απαλύνει λίγο. «Σας μιλάω ειλικρινά», είπε, «όλοι μας μεριμνούμε για την ευτυχία της Μπέτι. Διότι, κατά βάθος, δε μας παίρνει να φύγει. Η πρωινή μας καθαρίστρια κάνει ό,τι μπορεί, αλλά αυτό το σπίτι δε μαζεύεται με μια υπηρέτρια, και τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί σχεδόν αδύνατον να βρούμε διαθέσιμες κοπέλες· η έπαυλη απέχει πολύ απ’ το δρομολόγιο των λεωφορείων, τέτοια προβλήματα, καταλαβαίνετε. Η τελευταία μας καμαριέρα είχε μείνει τρεις μέρες. Τον Ιανουάριο αυτό. Μέχρι την πρόσληψη της Μπέτι, τις πιο πολλές δουλειές τις έκανα μόνη μου... Πάντως πολύ χαίρομαι που είναι καλά. Ειλικρινά». Το κοκκίνισμα είχε ξεθωριάσει απ’ τα μάγουλά της, μα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της είχαν ατονήσει ελαφρά κι έμοιαζε κουρασμένη. Κοίταξα πίσω απ’ τον ώμο της το τραπέζι της κουζίνας, και είδα το σωρό των λαχανικών, που είχαν πλυθεί και ξεφλουδιστεί. Έπειτα κοίταξα τα χέρια της, και πρόσεξα για πρώτη φορά πόσο ταλαιπωρημένα ήταν, τα κοντά νύχια σπασμένα και οι αρθρώσεις των δαχτύλων κατακόκκινες. Κρίμα, μονολόγησα· διότι κατά τη γνώμη μου είχε πολύ όμορφα χέρια. Πρέπει να πρόσεξε το βλέμμα μου. Με μια σαν αμηχανία μου γύρισε την πλάτη, έκανε το ποτηρόπανο κουβάρι και το πέταξε νοικοκυρίσια στην κουζίνα, όπου προσγειώθηκε στο τραπέζι, πλάι στο λασπωμένο δίσκο. «Ας ανέβουμε», είπε, μ’ έναν αέρα αποπεράτωσης της επίσκεψής μου. Κι ανεβήκαμε τα πέτρινα σκαλιά σιωπηλοί – με το σκυλί μαζί μας να μπλέκεται στα πόδια μας, να ασθμαίνει και να μουγκρίζει καθώς ανεβαίναμε. Όμως στη στροφή της σκάλας, όπου η πόρτα υπηρεσίας έβγαζε στο προαύλιο, συναντήσαμε τον Ρόντρικ, την ώρα που έμπαινε.

«Η μητέρα σε ψάχνει, Κάρολαϊν», είπε. «Θέλει να μάθει πώς πάει το βραδινό». Γύρισε προς το μέρος μου μ’ ένα νεύμα. «Τι λέει, Φάραντεϊ; Βγάλατε διάγνωση;» Αυτό το «Φάραντεϊ» μ’ ενόχλησε κάπως, δοθέντος ότι ήταν είκοσι τεσσάρων ετών κι εγώ κόντευα τα σαράντα· μα πριν προλάβω να απαντήσω, η Κάρολαϊν είχε πλησιάσει προς το μέρος του και τον είχε πιάσει αγκαζέ. «Ο δρ Φάραντεϊ θεωρεί πως είμαστε άξεστοι, αγριάνθρωποι!» είπε, πεταρίζοντας τα βλέφαρα. «Νομίζει ότι βάζουμε την Μπέτι να μας καθαρίζει τις καπνοδόχους, και τα τοιαύτα». Ο αδελφός της χαμογέλασε αχνά. «Δεν είναι άσχημη ιδέα». Εγώ είπα: «Μια χαρά είναι η Μπέτι. Μια ελαφρά γαστρίτιδα ήταν». «Δεν είναι μεταδοτική;» «Όχι, σε καμία περίπτωση». «Αλλά τώρα πρέπει να της πηγαίνουμε το πρωινό στο κρεβάτι», εξακολούθησε η Κάρολαϊν, «και γενικά να την κακομαθαίνουμε, επ’ αόριστον. Ευτυχώς που ξέρω από μαγείρεμα. Παρεμπιπτόντως–» και με κοίταξε με ύφος σοβαρό. «Μη φύγετε σαν κυνηγημένος, γιατρέ μου. Εκτός αν έχετε κάποια επείγουσα υποχρέωση. Ειδάλλως, θα θέλατε να πίναμε ένα τσαγάκι όλοι μαζί;» «Ναι, ναι, μη φεύγετε ακόμα», είπε ο Ρόντρικ. Ο τόνος του ήταν το ίδιο απαθής όπως πριν· μα η πρόταση της αδελφής του είχε ακουστεί αρκετά εγκάρδια. Νομίζω ότι ήθελε να επανορθώσει για τη διαφωνία μας σχετικά με την Μπέτι. Κι επειδή εν μέρει ήθελα να επανορθώσω κι ο ίδιος –αν και κυρίως, οφείλω να ομολογήσω, επειδή συνειδητοποιούσα πως αν έμενα θα μπορούσα να δω κι άλλα κομμάτια του σπιτιού– δέχτηκα. Στάθηκαν παράμερα για να προπορευτώ. Ανέβηκα τα τελευταία σκαλιά και βγήκα σ’ ένα μικρό, αδιάφορο χολ, και είδα την ίδια αψίδα με την κουρτίνα από τσόχα όπου με είχε αφήσει να περιμένω η καλόκαρδη εκείνη καμαριέρα το 1919. Ο Ρόντρικ ανέβαινε αργά τη σκάλα, με την αδελφή του να τον κρατάει ακόμη αγκαζέ, αλλά στο κεφαλόσκαλο τον άφησε και τράβηξε την κουρτίνα. Οι διάδρομοι που εκτείνονταν ως το βάθος ήταν μισοσκότεινοι κι έμοιαζαν αφύσικα γυμνοί, μα πέρα απ’ αυτό το σπίτι ήταν όπως το θυμόμουν, ανοίγοντας ολόγυρα σαν βεντάλια – το ταβάνι να ψη-

25

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 25

26

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 26

λώνει, το πέτρινο πάτωμα να γίνεται μαρμάρινο, και οι γυαλιστεροί τοίχοι του υπογείου να δίνουν τη θέση τους στο γύψο και το μετάξι. Μονομιάς άρχισα να ψάχνω για τη διακοσμητική μπορντούρα απ’ την οποία είχα ξεκολλήσει εκείνο το βελανίδι· έπειτα τα μάτια μου συνήθισαν το ζόφο και είδα προς μεγάλη μου λύπη ότι απ’ την πρώτη μου εκείνη επίθεση στο γύψο ήταν λες και είχαν μεσολαβήσει γενιές βανδάλων, καθώς ολόκληρα κομμάτια είχαν καταρρεύσει, κι ό,τι απόμενε ήταν ραγισμένο και κιτρινισμένο. Κι ο υπόλοιπος τοίχος δεν ήταν σε καλύτερη κατάσταση. Υπήρχαν μεν πολλοί καθρέφτες και καλαίσθητοι πίνακες κρεμασμένοι, μα υπήρχαν επίσης πιο σκουρόχρωμα τετράγωνα κι ορθογώνια όπου προφανώς κρέμονταν κι άλλοι πίνακες παλιότερα. Ένα κομμάτι της μεταξωτής μουαρέ ταπετσαρίας είχε σκιστεί, και κάποιο χέρι την είχε ξανακολλήσει και μπαλώσει λες και ήταν κάλτσα. Γύρισα προς το μέρος της Κάρολαϊν και του Ρόντρικ, περιμένοντας να δω ένα ύφος αμήχανο ή έστω απολογητικό· όμως εκείνοι με οδήγησαν πέρα απ’ τον κατεστραμμένο τοίχο σαν να μην τους ενοχλούσε διόλου. Είχαμε πάρει το δεξή διάδρομο, που περνούσε από το κέντρο του σπιτιού και φωτιζόταν μονάχα απ’ όποιο φως ήταν αναμμένο στα δωμάτια της μιας του πλευράς· και καθώς οι πιο πολλές πόρτες ήταν κλειστές, ακόμα κι εκείνη την ηλιόλουστη μέρα μπρος μας απλώνονταν λίμνες βαθύ σκοτάδι. Το μαύρο λαμπραντόρ, περνώντας ανάμεσά τους, ήταν λες και μπαινόβγαινε, εν ριπή οφθαλμού, απ’ την ύπαρξη στην ανυπαρξία. Ο διάδρομος έστριβε ξανά, σε ορθή γωνία –αυτή τη φορά προς τ’ αριστερά– κι εκεί επιτέλους έστεκε μια μισάνοιχτη πόρτα, απ’ όπου ξεγλιστρούσε ένα θολό κομμάτι φως. Η πόρτα αυτή οδηγούσε στο δωμάτιο όπου, σύμφωνα με την Κάρολαϊν, η οικογένεια Έιρς περνούσε τον περισσότερο χρόνο της, και το οποίο ήταν γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ως «το σαλονάκι». Βέβαια τα υποκοριστικά, όπως είχα ήδη συνειδητοποιήσει, ήταν κάτι το σχετικό στην έπαυλη Χάντρεντς. Το «σαλονάκι» είχε γύρω στα δέκα μέτρα μήκος κι έξι μέτρα πλάτος, και ήταν διακοσμημένο σχεδόν με μανία, γεμάτο γύψινα φατνώματα στο ταβάνι και στους τοίχους, και μ’ ένα επιβλητικό μαρμάρινο τζάκι. Όπως και στο διάδρομο, ωστόσο, πολλές λεπτομέρειες του διάκοσμου ήταν φθαρμένες ή ραγισμένες, ή ολότελα κατεστραμμένες. Το ξύλινο πάτωμα, κυρτό και τριζάτο, ήταν καλυμμένο με απανωτά τριμμένα χαλιά.

Ένας βαθουλωμένος καναπές ήταν κρυμμένος κάτω από καρό κουβέρτες. Δυο παλιοκαιρισμένες βελούδινες μπερζέρες ήταν τοποθετημένες πλάι στο τζάκι, και πλάι στη μία υπήρχε ένα περίτεχνο βικτοριανό δοχείο νυκτός γεμάτο νερό για το σκυλί. Κι ωστόσο, κατά κάποιον τρόπο, η ουσιαστική ωραιότητα της κάμαρας ξεχώριζε σαν τα γοητευτικά οστά ενός τρομερά γερασμένου προσώπου. Οι ευωδιές που πλανιόντουσαν στο χώρο προέρχονταν από καλοκαιρινά λουλούδια: μοσχομπίζελα, ρεζεντάδες και βιολέτες. Το φως ήταν απαλό κι αμυδρά χρωματισμένο, και ήταν στ’ αλήθεια θαρρείς και οι χλομοί τοίχοι και το ταβάνι το αγκάλιαζαν. Μια μπαλκονόπορτα έστεκε ανοιχτή οδηγώντας σ’ άλλη μια απλόχωρη σκάλα, που έβγαζε στον αυλόγυρο και το γκαζόν της νότιας πλευράς του σπιτιού. Στο κεφαλόσκαλο, τη στιγμή που μπαίναμε, βγάζοντας με κλοτσιές κάτι σανδάλια για τον κήπο και χώνοντας τα καλτσοφορεμένα της πόδια σ’ ένα ζευγάρι παπούτσια, στεκόταν η κυρία Έιρς. Φορούσε ένα πλατύγυρο καπέλο, με μια μεταξωτή μαντίλα να το σκεπάζει, δεμένη κάτω απ’ το πιγούνι της· και μόλις τα παιδιά της την αντίκρισαν, έβαλαν τα γέλια. «Είσαι σαν απομεινάρι απ’ τα πρώτα χρόνια της αυτοκίνησης, μητέρα», είπε ο Ρόντρικ. «Όντως», είπε η Κάρολαϊν, «ή σαν μελισσοκόμος! Μακάρι να ’σουν· ωραία θα μας ερχόταν το μέλι. Από δω, να σας συστήσω – ο δρ Φάραντεϊ, ο συνέταιρος του δόκτορος Γκρέιαμ απ’ το Λίντκοτ. Τέλειωσε γρήγορα με την Μπέτι και είπα να πιούμε το τσάι μαζί». Η κυρία Έιρς πλησίασε, βγάζοντας το καπέλο κι αφήνοντας το μαντίλι να πέσει χαλαρό στους ώμους της, και μου ’δωσε το χέρι. «Πώς είστε, δρ Φάραντεϊ; Πολύ χαίρομαι που γνωριζόμαστε επιτέλους κι εκ του σύνεγγυς. Φρόντιζα τον κήπο –αν μπορείς να τον αποκαλέσεις κήπο, το χερσότοπό μας–, οπότε ελπίζω να μου συγχωρήσετε την κυριακάτικη περιβολή. Τι παράξενο πράγμα». Με τη ράχη του χεριού απομάκρυνε μια τούφα απ’ το μέτωπό της. «Όταν ήμουν μικρή, τα κυριακάτικα ήταν τα καλά μας ρούχα. Καθόσουν στον καναπέ, με άσπρα δαντελένια γάντια, και δεν τολμούσες να ανασάνεις. Τώρα κυριακάτικα ρούχα σημαίνει ότι δουλεύεις σαν οδοκαθαριστής – κι ότι ντύνεσαι και με ανάλογα ρούχα». Χαμογέλασε, και τα έντονα ζυγωματικά της υψώθηκαν κι άλλο στο οβάλ του προσώπου της, δίνοντας στα ωραία σκούρα μάτια της μια σκανταλιάρικη λάμψη. Δύσκολα φανταζόσουν εντονότερη από-

27

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 27

28

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 28

κλιση από οδοκαθαριστή, συλλογίστηκα, καθώς η εμφάνισή της ήταν προσεγμένη στην εντέλεια – φορούσε ένα παλιό λινό φουστάνι, και είχε τα μακριά της μαλλιά πιασμένα χαλαρά μ’ ένα χτενάκι, να αναδεικνύουν την αρμονική γραμμή του λαιμού της. Πρέπει να τα ’χε πατημένα τα πενήντα, αλλά η κορμοστασιά της ήταν ακόμα καλοσχηματισμένη, και τα μαλλιά της σχεδόν το ίδιο σκούρα όπως τη μέρα εκείνη που μου είχε δώσει το αναμνηστικό μετάλλιο για την Ημέρα της Αυτοκρατορίας, όταν ήταν πιο νέα απ’ ό,τι η κόρη της τώρα. Είχε κάτι –μπορεί η μαντίλα, ή το πώς εφάρμοζε το φουστάνι της, ή η κίνηση των λυγερών γοφών της μέσα απ’ το λινό ύφασμα– κάτι, τέλος πάντων, που της χάριζε έναν αέρα γαλλικό, ελαφρώς αταίριαστο με τα ξανθοκάστανα, αγγλικά χρώματα των παιδιών της. Μου έκανε νόημα να καθίσω σε μιαν απ’ τις μπερζέρες πλάι στο τζάκι, και κάθισε στην άλλη, αντίκρυ μου· και τη στιγμή που καθόταν, παρατήρησα τα παπούτσια που είχε μόλις φορέσει. Ήταν σκούρα λουστρίνια με μια κρεμ ρίγα, υπερβολικά καλοφτιαγμένα και άρα χωρίς αμφιβολία προπολεμικά, κι επιπλέον, όπως πολλά γυναικεία παπούτσια, στα μάτια ενός άντρα, παράλογα περίτεχνα –σαν πονηρά, ανόητα μαραφέτια– κι ελαφρώς σαγηνευτικά. Σ’ ένα τραπεζάκι, δίπλα στην μπερζέρα της, υπήρχε ένας μικρός σωρός ογκώδη, παλιομοδίτικα δαχτυλίδια, τα οποία τώρα άρχισε να φορά στα δάχτυλά της, ένα ένα. Με την κίνηση των χεριών της η μεταξωτή μαντίλα γλίστρησε απ’ τους ώμους της κι έπεσε στο πάτωμα, κι ο Ρόντρικ, που ήταν ακόμα όρθιος, έσκυψε με μια αδέξια κίνηση να τη μαζέψει και να την περάσει και πάλι γύρω απ’ το λαιμό της. «Η μητέρα μου είναι σαν κινούμενος χαρτοπόλεμος», μου είπε συγχρόνως. «Απ’ όπου περνάει αφήνει ένα σωρό ίχνη». Η κυρία Έιρς στερέωσε τη μαντίλα, και τα μάτια της έλαμψαν και πάλι. «Βλέπετε πώς με κακομεταχειρίζονται τα παιδιά μου, δρ Φάραντεϊ; Φοβάμαι ότι θα καταλήξω στα γεράματα σαν αυτές τις παραμελημένες γριούλες που τις εγκαταλείπουν κλινήρεις ώσπου πεθαίνουν απ’ την πείνα». «Ε, όλο και θα σου πετάμε κάνα κοκκαλάκι να ροκανίζεις μια στο τόσο, κακόμοιρο γραΐδιο», είπε μ’ ένα χασμουρητό ο Ρόντρικ, βαδίζοντας προς τον καναπέ. Κάθισε, κι αυτή τη φορά η αδεξιότητα στις κινήσεις του ήταν αισθητή. Πιο προσεχτικός τώρα, διέκρινα ένα σούφρωμα, μια ασπρίλα στο μάγουλό του – και συνειδητοποίη-

σα πόσο πρέπει να τον ταλαιπωρούσε ακόμα το τραυματισμένο του πόδι και πόσο επιμελώς πάσχιζε να το κρύψει. Η Κάρολαϊν είχε πάει να φέρει το τσάι και τα διάφορα εδέσματα, παίρνοντας και το σκυλί μαζί της. Η κυρία Έιρς ρώτησε πώς ήταν η Μπέτι, κι έδειξε ν’ ανακουφίζεται τρομερά όταν έμαθε ότι το πρόβλημα δεν ήταν σοβαρό. «Τον μπελά σας βρήκατε», είπε, «να κουβαλιέστε ίσαμε δω, τη στιγμή που έχετε το δίχως άλλο ένα σωρό σοβαρότερα περιστατικά να αντιμετωπίσετε». «Οικογενειακός γιατρός είμαι», αποκρίθηκα. «Ως επί το πλείστον με εξανθήματα και κομμένα δάχτυλα καταγίνομαι». «Τώρα παριστάνετε το σεμνό... Αν και ποτέ δεν κατάλαβα για ποιο λόγο η αξία ενός γιατρού κρίνεται απ’ τη βαρύτητα των περιστατικών στα βιβλία του. Το αντίθετο θα περίμενε κανείς». Χαμογέλασα. «Βασικά, κάθε γιατρός θέλει κι έναν ασθενή-πρόκληση μια στο τόσο. Στον πόλεμο πέρασα μεγάλο διάστημα στις πτέρυγες ενός στρατιωτικού νοσοκομείου, βόρεια, στο Ράγκμπι. Τη νοσταλγώ εκείνη την περίοδο». Έριξα μια ματιά στο γιο της, που είχε βγάλει ένα κουτί καπνό κι ένα πακέτο τσιγαρόχαρτα κι έστριβε τσιγάρο. «Μάλιστα, είχα ασχοληθεί και λίγο με ηλεκτρομυοθεραπεία και τα συναφή». Ο Ρόντρικ κάγχασε. «Θέλαν να με βάλουν και μένα να δηλώσω για κάτι παρόμοιο, μετά τη συντριβή μου. Αλλά δεν άδειαζα, με τα τρεξίματα του σπιτιού». «Κρίμα». Η κυρία Έιρς είπε: «Ο Ρόντρικ ήταν στην αεροπορία, γιατρέ μου, όπως θα ξέρετε, φαντάζομαι». «Ξέρω, πώς. Φαντάζομαι τι θα ’χουν δει τα μάτια σου». Εκείνος έγειρε το κεφάλι προτάσσοντας το σαγόνι, για να δείξει τις ουλές του. «Αυτή την εντύπωση δίνουν οι ουλές, έτσι δεν είναι; Αν και τις περισσότερες ώρες πτήσης τις πέρασα σε αναγνώριση εδάφους, οπότε δεν μπορώ να οικειοποιηθώ και μεγάλη δόξα. Στο τέλος γκρεμοτσακίστηκα στα νότια παράλια από μια στιγμή κακοτυχίας. Ο άλλος την πλήρωσε ακόμα χειρότερα, ωστόσο· αυτός κι ο αεροναυτίλος μου, ο φουκαράς. Εγώ κατέληξα μ’ αυτές τις κομψές χαρακιές κι ένα διαλυμένο γόνατο».

29

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 29

30

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 30

«Λυπάμαι πολύ». «Α, φαντάζομαι θα ’χεις δει τρισχειρότερα στα νοσοκομεία. Αλλά, για στάσου, πού είναι οι τρόποι μου; Τσιγαράκι να προσφέρω; Καπνίζω τόσα πολλά, που τα ξεχνάω τελείως, τα τρισκατάρατα». Κοίταξα το τσιγάρο που είχε στρίψει –στραβό και τρισάθλιο, το είδος του τσιγάρου που όταν ήμασταν στην Ιατρική αποκαλούσαμε «φερετρόκαρφα»– κι αποφάσισα να μη μοιραστώ τον καπνό του. Και μολονότι είχα τσιγάρα της προκοπής στην τσέπη μου, δεν ήθελα να τον φέρω σε δύσκολη θέση βγάζοντάς τα. Έτσι απλώς έγνεψα αρνητικά. Ούτως ή άλλως, είχα την αίσθηση πως μου το είχε προσφέρει μόνο και μόνο για ν’ αλλάξει θέμα. Ίσως και η μητέρα του να ’κανε την ίδια σκέψη. Κοιτούσε το γιο της μ’ ένα ύφος προβληματισμένο, αλλά γυρνώντας προς το μέρος μου, χαμογέλασε και είπε: «Πόσο μακρινός φαντάζει ήδη ο πόλεμος! Πώς είναι δυνατόν, αφού δεν έχουν περάσει ούτε δυο χρόνια; Μάλιστα, ένα διάστημα είχαμε και μια διμοιρία του στρατού που είχε καταλύσει στην έπαυλη. Κι άφησαν πίσω τους ένα σωρό πράγματα στο πάρκο, αγκαθωτά συρματοπλέγματα, λαμαρίνες: έχουν ήδη σκουριάσει, σαν κατάλοιπα μιας ξεχασμένης εποχής. Βέβαια, μόνον ο Θεός ξέρει πόσο θα κρατήσει η ειρήνη. Έχω πάψει ν’ ακούω τις ειδήσεις· με ταράζουν τρομερά. Είναι θαρρείς κι ένα μάτσο στρατηγοί κι επιστήμονες κυβερνάνε τον κόσμο, παίζοντας με τις βόμβες σαν σχολιαρόπαιδα». Ο Ρόντρικ άναψε ένα σπίρτο. «Μη σκας, μια χαρά θα είμαστε εδώ στην έπαυλη», είπε, σφίγγοντας τα χείλη γύρω απ’ το τσιγάρο ώσπου το χαρτί άρπαξε, σε ανησυχητική εγγύτητα με τα καμένα του χείλη. «Εδώ στο Χάντρεντς επικρατεί απόλυτη ησυχία». Καθώς μιλούσε, τα νύχια του Κλέφτη ακούστηκαν να ξύνουν το μαρμάρινο δάπεδο του διαδρόμου, σαν χάντρες παλιού άβακα, μαζί με τα βήματα της Κάρολαϊν με τα ίσια σανδάλια της. Το σκυλί άνοιξε με το μουσούδι του την πόρτα – κάτι που προφανώς συνήθιζε να κάνει, καθώς το κούφωμα της πόρτας είχε σκουρύνει από την τριβή του τριχώματός του, και η καθαυτό πόρτα, ωραιότατη και παλιά, είχε σχεδόν διαλυθεί στο κάτω μισό της, όπου το σκυλί ή οι προκάτοχοί του είχαν ξύσει το ξύλο κατ’ επανάληψη. Η Κάρολαϊν μπήκε φορτωμένη μ’ ένα βαρύ στην όψη δίσκο. Ο Ρόντρικ αρπάχτηκε απ’ το μπράτσο του καναπέ και προσπάθησε να σηκωθεί για να την βοηθήσει· αλλά τον πρόλαβα.

«Επιτρέψτε μου». Με κοίταξε με ευγνωμοσύνη –όχι τόσο για τον εαυτό της, όσο εκ μέρους του αδελφού της–, αλλά είπε: «Δεν είναι κόπος – είμαι μαθημένη, δεν είπαμε;» «Τουλάχιστον να κάνω χώρο να τον ακουμπήσετε». «Όχι, αφήστε, πρέπει να τα καταφέρω μοναχή μου! Ώστε όταν θα ’μαι αναγκασμένη να βγάζω το βιος μου σε κανένα καπηλειό, να ξέρω πώς – Κλέφτη, τσακίσου απ’ τα πόδια μου!» Έτσι πισωπάτησα, κι εκείνη απόθεσε το δίσκο ανάμεσα στα βιβλία και το χαρτομάνι ενός ακατάστατου τραπεζιού, έπειτα σέρβιρε το τσάι και μοίρασε τα φλιτζάνια. Τα φλιτζάνια ήταν όμορφα, φτιαγμένα από παλιά ολόλευκη προσελάνη, ένα δυο με ραγισμένα χερούλια· πρόσεξα πως τα συγκεκριμένα φλιτζάνια τ’ άφησε τελευταία, για την οικογένεια. Μετά το τσάι σέρβιρε το κέικ στα πιατάκια: ένα κέικ με φρούτα, οι φέτες τόσο λεπτές που υπέθεσα ότι είχε κάνει ό,τι μπορούσε μ’ ένα μάλλον πενιχρό απόθεμα. «Αχ, και τι δε θα ’δινα για κανένα κουλουράκι, και λίγη μαρμελάδα, και λίγο γάλα!» είπε η κυρία Έιρς, καθώς μοιράζονταν τα πιάτα. «Ή κι ένα ωραίο μπισκότο. Το λέω κυρίως για λογαριασμό σας, δρ Φάραντεϊ. Εμείς δεν υπήρξαμε ποτέ ιδιαίτερα γλυκατζήδες ως οικογένεια· και όπως είναι φυσικό», είπε, παίρνοντας πάλι το σκανταλιάρικο ύφος της, «ως γαλακτοπαραγωγοί, θα ’ταν μάλλον απίθανο να διαθέτουμε βούτυρο. Αλλά το χειρότερο στοιχείο του σιτηρέσιου είναι ότι έχει σκοτώσει τη φιλοξενία. Κάτι που θεωρώ μεγάλη αμαρτία». Αναστέναξε, κόβοντας το κέικ της σε κομματάκια και βουτώντας τα με λεπτεπίλεπτο τρόπο στο χωρίς γάλα τσάι της. Η Κάρολαϊν, παρατήρησα, είχε διπλώσει τη φέτα της στα δύο και την είχε φάει με δυο μπουκιές. Ο Ρόντρικ είχε αφήσει το πιατάκι του παράμερα για να συγκεντρωθεί στο τσιγάρο του, και τώρα, αφού τσιμπολόγησε βαριεστημένα τα φρουί γκλασέ και τις σταφίδες, πέταξε το υπόλοιπο κέικ του στον Κλέφτη. «Ρόντι!» τον έψεξε η Κάρολαϊν. Εγώ νόμισα ότι διαμαρτυρόταν για τη σπατάλη· αν κι απλώς θεωρούσε πως ο αδελφός της έδινε το κακό παράδειγμα στο σκυλί. Κοίταξε το ζώο κατάματα. «Κακούργε! Αφού ξέρεις ότι η επαιτεία απαγορεύεται! Κοιτάχτε πώς με λοξοκοιτάει, δρ Φάραντεϊ. Ο γερο-πανούργος». Έβγαλε το σανδάλι της, άπλωσε το πόδι –κι εγώ πρόσεξα ότι τα πόδια της ήταν γυμνά,

31

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 31

32

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 32

και μαυρισμένα, και τελείως αξύριστα– και σκούντηξε τα πλευρά του σκύλου με τα δάχτυλα των ποδιών της. «Το φουκαριάρικο», είπα όλο ευγένεια, κοιτώντας το περίλυπο σκυλί. «Μη σας ξεγελάει. Είναι φριχτός υποκριτής – καλά δε λέω, ε; Σάιλοκ!» Του έδωσε μια ακόμα σκουντιά με το πόδι, κι έπειτα η σκουντιά άλλαξε σε άγριο χάδι. Το σκυλί αρχικά πάσχισε να κρατήσει την ισορροπία του ενάντια στην πίεση του ποδιού· έπειτα, με τον ηττημένο, ελαφρώς σαστισμένο αέρα ανήμπορου γέρου, σωριάστηκε στα πόδια της, σηκώνοντας τα μέλη του και δείχνοντας το γκριζωπό τρίχωμα στο στήθος και τη μισόγυμνη κοιλιά του. Η Κάρολαϊν τον ζούπηξε ακόμα πιο δυνατά. Είδα την κυρία Έιρς να ρίχνει μια κλεφτή ματιά στο χνουδωτό πόδι της κόρης της. «Γιατί δε βάζεις καμιά καλτσούλα, παιδί μου καλό; Ο δρ Φάραντεϊ θα μας περάσει για απολίτιστους». Η Κάρολαϊν γέλασε. «Πού να φορέσω κάλτσες μ’ αυτή τη ζέστη; Κι εκτός αυτού θα με εξέπληττε ιδιαίτερα αν ο δρ Φάραντεϊ δεν είχε ξαναδεί γυμνό πόδι στο παρελθόν!» Ωστόσο, έπειτα από λίγο, τράβηξε το πόδι της και προσπάθησε να καθίσει πιο σεμνά. Το σκυλί, απογοητευμένο, κείτονταν με τα πόδια του υψωμένα και λυγισμένα όπως πριν. Ύστερα κύλησε μπρούμυτα κι άρχισε να ροκανίζει με σαλιωμένο στόμα την πατούσα του. Ο καπνός απ’ το τσιγάρο του Ρόντρικ πλανιόταν γαλαζωπός στο ζεστό, ασάλευτο αέρα. Ένα πουλί στον κήπο έβγαλε ένα χαρακτηριστικό κελαρυστό κάλεσμα, κι όλοι γυρίσαμε το κεφάλι για ν’ ακούσουμε. Κοίταξα και πάλι το δωμάτιο ολόγυρά μου, όλες τις εξαίσιες, φθαρμένες του πινελιές· έπειτα, στρίβοντας κι άλλο στη θέση μου, μ’ ένα κύμα κατάπληξης κι ευχαρίστησης, αντίκρισα για πρώτη φορά τη θέα απ’ την ανοιχτή μπαλκονόπορτα. Το χορταριασμένο γκαζόν περιέβαλλε την έπαυλη σε ακτίνα τριάντα με σαράντα μέτρα. Ομόκεντρα παρτέρια με λουλούδια απλώνονταν γύρω του, ενώ στο βάθος κατέληγε σ’ ένα μαντεμένιο φράχτη. Μα ο φράχτης είχε θέα σ’ ένα λειμώνα, που με τη σειρά του άνοιγε στις εκτάσεις του πάρκου· τα λιβάδια εκτείνονταν ως εκεί που έφτανε το μάτι, σε απόσταση ενός χιλιομέτρου πάνω κάτω. Το τείχος της έπαυ-

λης ίσα που ξεχώριζε στο βάθος, αλλά καθώς η γη πέρα απ’ το τείχος ήταν βοσκοτόπια, που έβγαζαν σε καλλιεργημένα χωράφια και φυτείες καλαμποκιού, το έδαφος εκτεινόταν ανεμπόδιστο, τελειώνοντας μόνο στο σημείο όπου τα χλομά του χρώματα χύνονταν στο σύθαμπο τ’ ουρανού. «Σας αρέσει η θέα μας, δρ Φάραντεϊ;» ρώτησε η κυρία Έιρς. «Πολύ», είπα, γυρνώντας προς το μέρος της. «Πότε χτίστηκε το σπίτι; Το 1720; Το 1730;» «Είστε ευφυέστατος. Η ανοικοδόμηση ολοκληρώθηκε το 1733». «Μάλιστα», είπα γνέφοντας. «Μπορώ να φανταστώ τι πρέπει να ’χε κατά νου ο αρχιτέκτων: τους σκιερούς διαδρόμους, με τα δωμάτια να ανοίγουν εκατέρωθεν, ευάερα κι ευήλια». Η κυρία Έιρς χαμογέλασε· ωστόσο η Κάρολαϊν ήταν αυτή που με κοίταξε με μια έκφραση ικανοποίησης. «Και μένα μου άρεσε ανέκαθεν αυτό το χαρακτηριστικό», είπε. «Πολύς κόσμος βρίσκει τα σκοτεινά μας κοριντόρ λίγο ανιαρά... Αλλά πρέπει να το δείτε το χειμώνα το σπίτι! Ευχαρίστως θα τα χτίζαμε όλα τα παράθυρα το χειμώνα. Πέρσι επί δύο μήνες ζούσαμε λίγο πολύ στο σαλονάκι. Ο Ρόντι κι εγώ είχαμε φέρει τα στρώματά μας και κοιμόμασταν σαν καταληψίες. Είχαν παγώσει και οι σωλήνες, χάλασε και η γεννήτρια... κι έξω να ’χει κάτι σταλακτίτες ένα μέτρο. Δεν τολμούσαμε να ξεμυτίσουμε απ’ το σπίτι, μην τυχόν και μας καμακώσουν σαν τα ψάρια... Εσείς πάνω απ’ το ιατρείο σας δε μένετε; Στο παλιό το σπίτι του δρα Γκιλ;» «Ακριβώς», είπα. «Είχα μετακομίσει εκεί όταν ήμουν μαθητευόμενός του, και δεν έφυγα έκτοτε. Είναι αρκετά λιτό σαν χώρος. Αλλά οι ασθενείς μου το ξέρουν χρόνια· και για εργένη είναι βολικό, υποθέτω». Ο Ρόντρικ τίναξε τη στάχτη του τσιγάρου του. «Ο δρ Γκιλ ήταν φοβερός τύπος. Είχα πάει μια δυο φορές στο ιατρείο του όταν ήμουνα μικρός. Είχε θυμάμαι μια πελώρια γυάλα με βδέλλες. Και μόνο που την έβλεπα μου κόβονταν τα ήπατα». «Καλά, εσύ και τον ίσκιο σου φοβόσουν», είπε η αδελφή του, πριν προλάβω να αποκριθώ. «Ήσουν τρομερά φοβητσιάρικο παιδί. Θυμάσαι εκείνη την κοπέλα, την πανύψηλη, που δούλευε στην κουζίνα όταν ήμασταν μικροί; Εσύ θυμάσαι ποια λέω, ε, μητέρα; Πώς τη λέγανε να δεις; Μέρι; Ήταν ίσαμε δυο μέτρα ψηλή· και είχε και μια αδερφή που ήταν δύο και πέντε. Μια φορά ο μπαμπάς την έβα2 – Ανήλικος επισκέπτης

33

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 33

34

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 34

λε να δοκιμάσει τις μπότες του. Είχε βάλει στοίχημα με τον κύριο ΜακΛόουντ ότι θα της έπεφταν μικρές. Και το ’χε κερδίσει. Αλλά το πιο τρομερό ήταν τα χέρια της. Μπορούσε να στραγγίξει ρούχο καλύτερα κι από πρέσα. Και τα δάχτυλά της ήταν πάντα ξυλιασμένα, σαν λουκάνικα που μόλις βγήκαν απ’ το ψυγείο. Θυμάμαι έλεγα στον Ρόντι ότι τα βράδια που κοιμόταν έμπαινε στα μουλωχτά στην κάμαρά του κι έχωνε τα χέρια της κάτω απ’ τις κουβέρτες του για να τα ζεστάνει· και τον έπιαναν τα κλάματα απ’ την τρομάρα». «Τέρας», είπε ο Ρόντρικ. «Μα πώς τη λέγανε, θα σκάσω!» «Μίριαμ, νομίζω», είπε η κυρία Έιρς έπειτα από μια στιγμή περίσκεψης. «Μίριαμ Άρνολντ· και η αδελφή της που ανέφερες λεγόταν Μάρτζερι. Αλλά είχαν και μια άλλη αδελφή, λιγότερο πελώρια: παντρεύτηκε έναν απ’ τους γιους του Τόπλι, και οι δυο τους έπιασαν δουλειά σ’ ένα πλουσιόσπιτο στο εξωτερικό, αυτός σοφέρ κι αυτή μαγείρισσα. Η Μίριαμ μετά από μας είχε πάει στης κυρίας Ράνταλ, αν θυμάμαι καλά. Αλλά η κυρία Ράνταλ δεν την πολυσυμπάθησε και την κράτησε ένα δυο μήνες το πολύ. Δεν ξέρω τι απέγινε έκτοτε». «Μπορεί να ’πιασε δουλειά ως στραγγαλιστής», είπε ο Ρόντρικ. «Ή σε κανένα τσίρκο», είπε η Κάρολαϊν. «Και είχαμε όντως μια κοπέλα κάποτε, καλά δε θυμάμαι, που το ’σκασε κι έπιασε δουλειά σε τσίρκο;» «Το βέβαιο είναι ότι παντρεύτηκε τσιρκολάνο», είπε η κυρία Έιρς. «Ο γάμος ράγισε την καρδιά της μητέρας της. Και της ξαδέρφης της την καρδιά τη ράγισε, διότι η ξαδέρφη –ονόματι Λάβεντερ Χιούιτ– ήταν κι αυτή ερωτευμένη με τον τσιρκολάνο, κι όταν η άλλη κλέφτηκε μαζί του, σταμάτησε να τρώει και κόντεψε να πεθάνει. Αυτό που την έσωσε, όπως έλεγε η μητέρα της, ήταν τα κουνέλια. Διότι μπορούσε ν’ αντισταθεί σ’ όλα τα φαγιά εξόν απ’ το κουνέλι στιφάδο της μάνας της. Και για ένα διάστημα είχαμε αφήσει τον πατέρα της να ξαμολήσει μια νυφίτσα στο πάρκο, για να πιάσει όσα κουνέλια τραβούσε η ψυχή του· κι εντέλει τα κουνέλια την έσωσαν...» Και η ιστορία εξακολούθησε, με τις παροτρύνσεις της Κάρολαϊν και του Ρόντρικ· μιλούσαν μεταξύ τους αντί σε μένα, κι αποκλεισμένος απ’ το παιχνίδι, περιεργαζόμουν τη μητέρα και τα δυο της παιδιά και στο τέλος εντόπισα τις ομοιότητες, κι όχι μόνο στην κορμοστασιά και τη φυσιογνωμία –τα μακριά μέλη, τα μεγάλα μέτω-

πα– αλλά τις σχεδόν συνωμοτικές χειρονομίες κι εκφράσεις. Κι ένιωσα μια σπίθα ανυπομονησίας για το πηγαδάκι τους –μια αχνή υποψία βαρύτερης απαρέσκειας– και η απόλαυση που μου προξενούσε το εξαίσιο δωμάτιο μετριάστηκε. Αλλά ίσως να ’φταιγε το αίμα του χωρικού στις φλέβες μου, που έβραζε. Μα η έπαυλη Χάντρεντς, συλλογιζόμουν, είχε χτιστεί και συντηρηθεί απ’ τους ίδιους ανθρώπους που περιγελούσαν. Διακόσια χρόνια μετά, οι ίδιοι εκείνοι άνθρωποι είχαν πάψει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, έχοντας χάσει την πίστη τους στο σπίτι· και το σπίτι κατέρρεε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα. Και παράλληλα, η οικογένεια καθόταν στο σαλονάκι της, παριστάνοντας ακόμα τους χαρωπούς ευγενείς, με το φαγωμένο γύψο στους τοίχους και τα ανατολίτικα χαλιά τριμμένα και τρύπια, και τα πορσελάνινα φλιτζάνια τους με ραγισμένα χερούλια... Η κυρία Έιρς είχε θυμηθεί και μια άλλη υπηρέτρια. «Καλά, αυτή ήταν τελείως ζώον», είπε ο Ρόντρικ. «Δεν ήταν ζώον», είπε η Κάρολαϊν, με τόνο δικαιοσύνης. «Αλλά ήταν όντως τρομερά αργή. Μια φορά θυμάμαι με είχε ρωτήσει τι είναι το βουλοκέρι, και της είχα πει ότι ήταν ένα ειδικό κερί που βούλωνε τρύπες σε τοίχους και ταβάνια. Την έβαλα μάλιστα να σκαρφαλώσει σε μια σκάλα και να γεμίσει με βουλοκέρι κάτι τρύπες στο ιδιαίτερο του μπαμπά. Και γέμισε ο τόπος λειωμένα κεριά, και της έκαναν της φουκαριάρας τρομερή φασαρία». Κούνησε το κεφάλι με αμηχανία, αλλά γελώντας και πάλι. Έπειτα πρόσεξε το βλέμμα μου· και η έκφρασή μου πρέπει να ’ταν παγερή. Προσπάθησε να καταπνίξει τα χαμόγελά της. «Ζητώ συγγνώμη, δρ Φάραντεϊ. Δεν εγκρίνετε τα σχόλια, βλέπω. Κι έχετε απόλυτο δίκιο. Ο Ροντ κι εγώ ήμασταν σιχαμένα παιδιά· αλλά έχουμε βελτιωθεί με τα χρόνια. Θα σκέφτεστε την κακομοιρούλα την Μπέτι, φαντάζομαι». Ήπια μια γουλιά απ’ το τσάι μου. «Κάθε άλλο. Στην πραγματικότητα, σκεφτόμουν τη μητέρα μου». «Τη μητέρα σας;» επανέλαβε, μ’ ένα ίχνος γέλιου ακόμα στη φωνή της. Και στη σιωπή που ακολούθησε, η κυρία Έιρς είπε: «Μα και βέβαια. Η μητέρα σας είχε εργαστεί εδώ ένα φεγγάρι ως τροφός, καλά δε λέω; Κάτι είχε πάρει τ’ αυτί μου, θυμάμαι. Πότε ήταν, άραγε; Πρέπει να ’ταν όταν ήμουνα μικρή, νομίζω». Η φωνή της ήταν τόσο αβρή και καλοσυνάτη, που σχεδόν ντρά-

35

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 35

36

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 36

πηκα· γιατί ο δικός μου τόνος ήταν οξύς. Με λιγότερη εμπάθεια, είπα: «Η μητέρα μου δούλευε εδώ ως το 1917 περίπου. Εδώ γνωρίστηκε και με τον πατέρα μου· ήταν το παιδί του μανάβη. Ρομάντζο της πίσω πόρτας, θα το χαρακτήριζε κανείς». Η Κάρολαϊν, με τόνο αβέβαιο, είπε: «Τι πλάκα». «Έχει πλάκα, όντως». Ο Ρόντρικ τίναξε ξανά τη στάχτη του τσιγάρου του, αμίλητος. Η κυρία Έιρς, ωστόσο, φαινόταν ξάφνου σκεφτική. «Μάλιστα», είπε, και σηκώθηκε, «έχω την εντύπωση – λες όντως;» Πήγε σ’ ένα τραπεζάκι στην άλλη άκρη της κάμαρας, όπου έστεκαν διάφορες οικογενειακές φωτογραφίες σε κορνίζες. Έβγαλε μία απ’ τη σύνθεση, την περιεργάστηκε, κρατώντας την με το χέρι τεντωμένο, κι έπειτα έγνεψε αρνητικά. «Χωρίς τα γυαλιά μου», είπε, και μου έδωσε τη φωτογραφία, «δεν μπορώ να πω με σιγουριά. Αλλά έχω την αίσθηση, δρ Φάραντεϊ, ότι η μητέρα σας είναι σ’ αυτή τη φωτογραφία». Ήταν ένα μικρό φωτογραφικό στιγμιότυπο εδουαρδιανής αισθητικής με μια κορνίζα από ταρταρούγα. Απεικόνιζε, με ευδιάκριτες λεπτομέρειες σε σέπια, μια όψη της έπαυλης που μετά από λίγο αναγνώρισα ως τη νότια, διότι έβλεπα τις ψηλές μπαλκονόπορτες της κάμαρας όπου καθόμασταν τώρα, ορθάνοιχτες στην απογευματινή λιακάδα όπως ακριβώς και σήμερα. Συγκεντρωμένη στο γκαζόν μπροστά απ’ την έπαυλη ήταν η οικογένεια της εποχής εκείνης, περικυκλωμένη από ένα ευμέγεθες υπηρετικό προσωπικό –οικονόμο, μπάτλερ, λακέδες, μαγείρισσες, κηπουροί– συνθέτοντας μια ανεπίσημη, σχεδόν απρόθυμη μάζωξη, λες και η ιδέα της φωτογραφίας είχε έρθει καθυστερημένα στο φωτογράφο, και κάποιος είχε πάει να τους μαζέψει, αποσπώντας τους απ’ τα καθήκοντά τους. Η καθαυτό οικογένεια έδειχνε πιο άνετη, η οικοδέσποινα –η γηραιά κυρία Μπέατρις Έιρς, η γιαγιά της Κάρολαϊν και του Ρόντρικ–, καθισμένη σε μια ψάθινη πολυθρόνα, ο σύζυγος όρθιος στο πλευρό της, με το ένα χέρι του στον ώμο της, και τ’ άλλο χωμένο στην τσέπη του τσαλακωμένου λευκού παντελονιού του. Αραγμένος με μια υποψία αδεξιότητας στα πόδια τους ήταν ο λυγερόκορμος δεκαπεντάχρονος νέος που μεγαλώνοντας θα γινόταν ο συνταγματάρχης· έμοιαζε τρομερά στον Ρόντρικ όπως ήταν τώρα. Πλάι του, σ’ ένα καρό σκοτσέζικο ριχτάρι, κάθονταν τα μικρότερα αδέλφια του.

Περιεργάστηκα πιο προσεχτικά την ομήγυρη. Τα περισσότερα παιδιά ήταν μεγάλα, μα το νεότερο, βρέφος ακόμα, κούρνιαζε στην αγκαλιά μιας ξανθιάς τροφού. Το μωρό πάσχιζε να λευτερωθεί απ’ τις φασκιές του τη στιγμή που το κλείστρο της φωτογραφικής μηχανής το απαθανάτιζε, με αποτέλεσμα η τροφός να γείρει προς τα πίσω το κεφάλι μην τυχόν και φάει καμιά αγκωνιά. Το βλέμμα της, κατά συνέπεια, δεν εστίαζε στο φακό, και τα χαρακτηριστικά της ήταν θολά. Η Κάρολαϊν είχε σηκωθεί απ’ τον καναπέ για να περιεργαστεί μαζί μου τη φωτογραφία. Στέκοντας πλάι μου, γερμένη προς τα μπρος, μαζεύοντας μια ξερή, καστανή μπούκλα, είπε σιγανά: «Η κοπέλα είναι η μητέρα σας, δρ Φάραντεϊ;» «Πιθανώς», αποκρίθηκα. «Εκτός κι αν–» Πίσω ακριβώς απ’ το αμήχανο κορίτσι διέκρινα τώρα μια ακόμα υπηρέτρια, επίσης ξανθιά, με πανομοιότυπη στολή και σκούφια. Γέλασα νευρικά. «Μπορεί να ’ναι τούτη δω. Δεν είμαι σίγουρος». «Η μητέρα σας ζει ακόμα; Μήπως να της δείχνατε τη φωτογραφία;» Έγνεψα αρνητικά. «Και οι δύο μου γονείς έχουν πεθάνει. Η μητέρα μου πέθανε όταν ήμουν ακόμα μαθητής. Ο πατέρας μου υπέστη ανακοπή λίγα χρόνια μετά». «Ω, λυπάμαι πολύ». «Έτσι κι αλλιώς όλα αυτά φαντάζουν τόσο μακρινά...» «Ελπίζω να ’ταν ευτυχισμένη όσο δούλευε εδώ», είπε η κυρία Έιρς, καθώς η Κάρολαϊν επέστρεφε στον καναπέ. «Εσείς τι λέτε, ήταν ευτυχισμένα αυτά τα χρόνια; Μιλούσε καθόλου για το σπίτι μας;» Προς στιγμήν σώπασα, ανακαλώντας ορισμένες αφηγήσεις της μητέρας μου απ’ τη θητεία της στην έπαυλη – πώς, για παράδειγμα, έπρεπε να στέκεται κάθε πρωί με τα χέρια προτεταμένα ενόσω η οικονόμος επιθεωρούσε τα νύχια της· πώς η κυρία Μπέατρις Έιρς, κάθε τόσο, έμπαινε ακάλεστη στις κάμαρες των υπηρετριών κι έκανε τα μπαούλα τους φύλλο και φτερό, ελέγχοντας τα πράγματά τους ένα προς ένα... Στο τέλος είπα: «Πιστεύω ότι η μητέρα μου απέκτησε μερικές επιστήθιες φίλες στα χρόνια της υπηρεσίας της». Η κυρία Έιρς φάνηκε ευχαριστημένη με την απάντηση· ίσως κι ανακουφισμένη. «Πολύ χαίρομαι. Βεβαίως τότε το υπηρετικό προσωπικό ζούσε σ’ ένα ξέχωρο κόσμο. Είχαν τις δικές τους διασκεδά-

37

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 37

38

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 38

σεις, τα δικά τους γλέντια και σκάνδαλα. Και ξεχωριστό δείπνο, τα Χριστούγεννα». Το σχόλιο ανέσυρε κι άλλες αναμνήσεις. Κοιτούσα επίμονα τη φωτογραφία – λίγο σαστισμένος, για να ’μαι ειλικρινής, απ’ την ένταση των αισθημάτων μου, διότι αν και μιλώντας το ’χα πάρει στο ψιλό, είχα νιώσει πολύ μεγαλύτερη συγκίνηση απ’ την αιφνίδια εμφάνιση της μητέρας μου (αν το πρόσωπο στη φωτογραφία ήταν το δικό της) απ’ ό,τι θα περίμενα. Με τα πολλά απόθεσα τη φωτογραφία στο τραπεζάκι δίπλα στην μπερζέρα μου. Συζητήσαμε για την έπαυλη και τους κήπους της, για τα περασμένα μεγαλεία. Μα ακόμα και την ώρα που μιλούσαμε εξακολουθούσα να ρίχνω λοξές ματιές στη φωτογραφία, κι ο περισπασμός μου πρέπει να ’ταν προφανής. Είχαμε πιει το τσάι μας. Άφησα μερικά λεπτά να κυλήσουν, έπειτα κοίταξα το ρολόι μου και είπα ότι πρέπει να πηγαίνω. Και καθώς σηκωνόμουν, η κυρία Έιρς είπε σιγανά: «Να πάρετε και τη φωτογραφία, δρ Φάραντεϊ. Θα ’θελα να την κρατήσετε ως ενθύμιο». «Να πάρω τη φωτογραφία;» είπα, ξαφνιασμένος. «Ω, όχι, δε γίνεται». «Θα επιμείνω. Όπως είναι πάρτε την, μαζί με την κορνίζα». «Ναι, πάρτε την», είπε και η Κάρολαϊν, όταν συνέχισα να διαμαρτύρομαι. «Μην ξεχνάτε πως μέχρι να αναρρώσει η Μπέτι, εγώ θα πρέπει να φορτωθώ όλο το νοικοκυριό. Και θα ’μουν πανευτυχής αν είχα ένα πράγμα λιγότερο να ξεσκονίσω». Έτσι είπα ευχαριστώ, κοκκινίζοντας και τραυλίζοντας σχεδόν. «Είναι τρομερά ευγενικό εκ μέρους σας. Είναι – ειλικρινά, καλοσύνη σας». Βρήκαν ένα κομμάτι μεταχειρισμένο καφέ χαρτί με το οποίο τύλιξα την κορνίζα και την έβαλα στην τσάντα μου. Είπα αντίο στην κυρία Έιρς και χάιδεψα το ζεστό σκούρο κεφάλι του σκύλου. Η Κάρολαϊν, που είχε ήδη σηκωθεί, ήταν έτοιμη να με συνοδεύσει ως το αυτοκίνητό μου. Αλλά ο Ρόντρικ την πρόλαβε: «Άσ’ το, Κάρο», είπε. «Θα τον ξεπροβοδίσω εγώ το γιατρό». Σηκώθηκε με τα χίλια ζόρια απ’ τον καναπέ, μορφάζοντας φριχτά. Η αδελφή του τον παρατηρούσε, θορυβημένη, αλλά ήταν εμφανώς αποφασισμένος να με ξεβγάλει. Έτσι στο τέλος ενέδωσε και μου πρόσφερε το δουλεμένο, καλοφτιαγμένο χέρι της για μια ακόμα χειραψία.

«Αντίο, δρ Φάραντεϊ. Χαίρομαι τόσο πολύ που βρήκαμε αυτή τη φωτογραφία. Θα μας σκέφτεστε όταν την κοιτάτε, έτσι;» «Θα σας σκέφτομαι», είπα. Ακολούθησα τον Ρόντρικ, πεταρίζοντας τα μάτια καθώς βυθιζόμασταν και πάλι στις σκιές. Με οδήγησε προς τα δεξιά, προσπερνώντας κι άλλες κλειστές πόρτες, μα έπειτα από λίγο ο διάδρομος φάρδυνε και φωτίστηκε, και βγήκαμε σ’ ένα μεγάλο χώρο που συνειδητοποίησα ότι ήταν η είσοδος της έπαυλης. Κι εκεί θέλοντας και μη κοντοστάθηκα, κοιτώντας τριγύρω· διότι το χολ ήταν θαυμάσιο. Το πάτωμα ήταν φτιαγμένο από ροζ και καφετί μάρμαρο, σε εναλλάξ τετράγωνα σαν της σκακιέρας. Οι τοίχοι είχαν ενθέματα από ανοιχτόχρωμο ξύλο, που ροδίζανε απ’ την αντανάκλαση του δαπέδου. Αυτό που δέσποζε, ωστόσο, ήταν η εβένινη σκάλα, που οδηγούσε με τις καλαίσθητες, τετραγωνισμένες έλικές της στα δύο πάνω πατώματα, με την καλογυαλισμένη κουπαστή –διακοσμημένη στη βάση μ’ ένα ξυλόγλυπτο κεφάλι φιδιού– να ελίσσεται μονοκόμματη ως την κορυφή. Η σκάλα είχε φάρδος πέντε μέτρα, κι έφτανε άνετα σε ύψος τα είκοσι μέτρα· και τη φώτιζε απαλά και δροσερά ένας θόλος από γαλατερό γυαλί στην οροφή. «Ωραία δε φωτίζει;» είπε ο Ρόντρικ, βλέποντάς με να παρατηρώ την οροφή. «Αν κι ο θόλος ήταν σκέτη συμφορά όταν είχε συσκότιση». Άνοιξε τραβώντας την πλατιά εξώπορτα. Σε κάποια φάση στο παρελθόν η πόρτα είχε ποτίσει απ’ την υγρασία και είχε κυρτώσει ελαφρά, κι ανοίγοντας έτριζε εκκωφαντικά πάνω στο μάρμαρο. Τον ακολούθησα στο κεφαλόσκαλο, και η μεσημεριάτικη ζέστη μας έζωσε σαν κύμα. Μ’ ένα μορφασμό ενόχλησης είπε: «Ακόμα βράζει ο τόπος, που να πάρει. Δε θα ’θελα να ’μουν στη θέση σας, να πρέπει να γυρίσω στο Λίντκοτ μ’ αυτή τη ζέστη... Αυτό είναι το αμάξι σας; Το Ρούμπι; Πού το βρήκατε;» Το αυτοκίνητο ήταν ένα τελείως λιτό μοντέλο και δεν είχε τίποτα το αξιοπρόσεχτο. Μα ο Ρόντρικ ήταν εμφανώς ο τύπος του νεαρού που ενδιαφέρεται για τους κινητήρες αυτούς καθαυτούς, κι έτσι τον πήρα μαζί μου και του έδειξα ένα δυο αξεσουάρ, και στο τέλος άνοιξα και το καπό για να του δείξω τη διάταξη της μηχανής. Καθώς έκλεινα το καπό, είπα: «Αυτοί οι χωματόδρομοι το ταλαιπωρούν άσχημα».

39

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 39

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 40

40

«Είμαι σίγουρος. Τι αποστάσεις καλύπτετε, καθημερινά;» «Σε μια χαλαρή μέρα; Δεκαπέντε, είκοσι επισκέψεις. Τις ζόρικες μέρες μπορεί να κάνω και πάνω από τριάντα διαδρομές. Εδώ γύρω, ως επί το πλείστον, αν κι έχω μια δυο ασθενείς ίσαμε το Μπάνμπερι». «Είστε πολυάσχολος, δηλαδή». «Υπέρ το δέον, καμιά φορά». «Κι όλα αυτά τα εξανθήματα και τα κοψίματα – α, τώρα που το θυμήθηκα», κι έβαλε το χέρι στην τσέπη. «Πόσο σας οφείλω για την εξέταση της Μπέτι;» Αρχικά δεν ήθελα να δεχτώ αμοιβή, δοθείσης της γενναιοδωρίας της μητέρας του με την αναμνηστική φωτογραφία. Όταν επέμεινε, είπα ότι θα του έστελνα το λογαριασμό. Αλλά εκείνος γέλασε και είπε: «Κοιτάχτε να δείτε, αν ήμουν στη θέση σας, θα τα ’παιρνα τα λεφτά όσο είναι καιρός. Πόσο χρεώνετε την επίσκεψη; Τέσσερα σελίνια; Παραπάνω; Ελάτε τώρα. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε σημείο που να δεχόμαστε ελεημοσύνες». Έτσι είπα απρόθυμα πως θα χρέωνα τέσσερα σελίνια για την επίσκεψη και τη συνταγή. Έβγαλε μια ζεστή χούφτα μικρά κέρματα, και τα μέτρησε στην παλάμη μου. Καθώς με πλήρωνε άλλαξε στάση, και η κίνηση πρέπει να τον ζόρισε κάπως· το ρούφηγμα εμφανίστηκε και πάλι στα μάγουλά του, κι αυτή τη φορά κόντεψα να το σχολιάσω. Όπως και με τα τσιγάρα, ωστόσο, δεν ήθελα να τον φέρω σε δύσκολη θέση· οπότε το προσπέρασα. Ο Ρόντρικ σταύρωσε τα χέρια και περίμενε όρθιος, σαν να ’ταν μια καθ’ όλα βολική στάση, καθώς έβαζα μπρος, και την ώρα που ξεμάκραινα ύψωσε νωχελικά το χέρι κι έπειτα γύρισε και κατευθύνθηκε ξανά προς το σπίτι. Αλλά εγώ συνέχισα να τον παρατηρώ απ’ το μεσαίο καθρέφτη, και είδα την οδυνηρή του ανάβαση στα σκαλιά της εξώπορτας. Είδα το σπίτι θαρρείς να τον καταπίνει καθώς έμπαινε κουτσαίνοντας στο σκιερό χολ. Έπειτα ο δρόμος έστριβε, περνώντας μέσα από αφρόντιστους θάμνους, και το αμάξι άρχισε να τραντάζεται· και το σπίτι χάθηκε απ’ τα μάτια μου.

Το ίδιο βράδυ, όπως το συνήθιζα τις Κυριακές, δείπνησα με τον Ντέιβιντ Γκρέιαμ και τη σύζυγό του Ανν. Το επείγον περιστατικό

του Γκρέιαμ είχε θετική έκβαση, παρά τις υπολογίσιμες αντιξοότητες, κι έτσι περάσαμε το μεγαλύτερο μέρος του δείπνου συζητώντας το· και μόνον την ώρα που δοκιμάζαμε την πουτίγκα μας ανέφερα την επίσκεψή μου στην έπαυλη Χάντρεντς εκ μέρους του. Μονομιάς πήρε ένα ύφος φθονερό. «Σοβαρά; Πώς είναι το σπίτι τώρα τελευταία; Έχουν χρόνια να με καλέσουν. Κι απ’ ό,τι ακούω, η έπαυλη έχει πάρει την κάτω βόλτα· ότι ζούνε λίγο πολύ σ’ ένα αχούρι». Του περιέγραψα όσα είχα δει απ’ την έπαυλη και τους κήπους. «Είναι να ματώνει η καρδιά σου», είπα, «έτσι που ’χει καταντήσει. Δεν είμαι σίγουρος κατά πόσον ο Ρόντρικ ξέρει τι κάνει. Μου έδωσε την εντύπωση ότι τα ’χει ελαφρώς χαμένα». «Ο κακόμοιρος ο Ρόντρικ», είπε η Ανν. «Και είναι τόσο καλό παιδί. Είναι να τον λυπάσαι». «Για τις ουλές και τα τοιαύτα;» «Εν μέρει. Αλλά πιο πολύ γιατί είναι σαν το ψάρι έξω απ’ το νερό. Αναγκάστηκε να ενηλικιωθεί απότομα· όπως κι όλα τ’ αγόρια της ηλικίας του. Μα αυτός είχε και την έπαυλη να τον απασχολεί, εκτός απ’ τον πόλεμο. Και, κατά κάποιον τρόπο, δεν έχει τη στόφα του πατέρα του». «Βασικά», είπα, «αυτό ίσως είναι προς όφελός του. Απ’ ό,τι θυμάμαι ο συνταγματάρχης ήταν κομμάτι άξεστος, έτσι δεν είναι; Τον είχα δει μια φορά, όταν ήμουν μικρός, να τσακώνεται μ’ έναν οδηγό επειδή τάχα το αυτοκίνητό του είχε τρομάξει το άλογό του. Στο τέλος σάλταρε απ’ τη σέλα κι έσπασε το φανάρι του αυτοκινήτου με μια κλοτσιά!» «Παραδοσιακός νταής, με λίγα λόγια». «Όχι πως θα ’θελα να ’μουν στη θέση του. Πρέπει να ’ταν διαρκώς εν εξάλλω καταστάσει με τις οικονομικές δυσχέρειες. Νομίζω ότι η έπαυλη και οι γύρω εκτάσεις είχαν ήδη παθητικό όταν τα κληρονόμησε. Ξέρω ότι όλη τη δεκαετία του είκοσι ξεπούλαγε το ένα οικόπεδο μετά το άλλο· θυμάμαι τον πατέρα μου να λέει πως ήταν σαν να φτυαρίζεις νερό από βάρκα που βουλιάζει. Ξέρω ότι τα χρέη, όταν πέθανε, ήταν αστρονομικά! Πώς εξακολουθούν να τα φέρνουν βόλτα οι Έιρς, πράγματι έχω μεγάλη απορία». «Κι ο τραυματισμός του Ρόντρικ φαίνεται σοβαρός», είπα. «Αναρωτιέμαι κατά πόσον θα τον βοηθούσαν μερικές συνεδρίες ηλεκτρομυοθεραπείας – αν υποθέσουμε ότι θα μ’ άφηνε να τον πλη-

41

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 41

42

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 42

σιάσω. Θαρρείς και το ’χουν για καύχημα, που ζουν στην ευχή του Θεού σαν τις αδελφές Μπροντέ, καυτηριάζοντας τις πληγές τους... Θα σε πείραζε να δοκίμαζα;» Ο Γκρέιαμ σήκωσε τους ώμους αδιάφορα. «Με τις ευχές μου. Όπως είπα και πριν, έχουν τόσα χρόνια να με καλέσουν, που μετά βίας λογίζομαι πλέον για οικογενειακός τους γιατρός. Το θυμάμαι πάντως το τραύμα: ένα φριχτό κάταγμα, που έδεσε στραβά. Τα δε εγκαύματα είναι αυτονόητα». Έφαγε λίγο ακόμη απ’ το επιδόρπιό του, κι έπειτα πήρε ύφος σκεφτικό. «Είχε και κάποια προβληματάκια με τα νεύρα του, αν θυμάμαι καλά, όταν γύρισε απ’ το μέτωπο». Αυτό πρώτη φορά το άκουγα. «Σοβαρά; Δεν πρέπει να ’ταν βαριά, πάντως. Διότι τώρα φαίνεται εντελώς ήρεμος». «Κι όμως, πρέπει να ’ταν αρκετά βαριά, αφού όλοι θέλανε να το αποσιωπήσουν. Απ’ την άλλη, βέβαια, όλες αυτές οι πλούσιες οικογένειες είναι του κουκουλώματος. Δε νομίζω να είχε καν προσλάβει νοσοκόμα η κυρία Έιρς. Τον φρόντιζε μοναχή της τον Ρόντρικ, κι έπειτα κράτησε και την Κάρολαϊν σπίτι για να τη βοηθάει, όταν τέλειωσε ο πόλεμος. Η οποία Κάρολαϊν τα πήγαινε μια χαρά, απ’ ό,τι θυμάμαι – είχε κάποια θέση στο πολεμικό ναυτικό, ή μήπως ήταν στην αεροπορία; Μυαλωμένη κοπέλα, εξυπακούεται». Είχε προφέρει τη λέξη «μυαλωμένη» με τον ίδιο τρόπο που την είχα ακούσει να εκφέρεται κατά καιρούς κι από άλλους που σχολίαζαν την Κάρολαϊν Έιρς, και ήξερα ότι, όπως κι εκείνοι, χρησιμοποιούσε τον επιθετικό προσδιορισμό λίγο πολύ ως ευφημισμό για το «ασχημούλα». Δεν απάντησα, και τελειώσαμε το επιδόρπιό μας σιωπηλοί. Η Ανν ακούμπησε το κουτάλι στη γαβάθα της, κι έπειτα σηκώθηκε για να κλείσει το παράθυρο: η ώρα ήταν περασμένη, και είχε ανάψει κι ένα κερί στο τραπέζι· είχε μόλις αρχίσει να σουρουπώνει και οι νυχτοπεταλούδες πεταρίζανε γύρω απ’ τη φλόγα. Κι επιστρέφοντας στη θέση της ρώτησε: «Τη θυμάσαι την πρώτη την κορούλα τους; Τη Σούζαν, το κοριτσάκι που ’χε πεθάνει; Κουκλί ήταν, ίδιο η μάνα του. Είχα πάει, θυμάμαι, όταν γιόρταζε τα έβδομα γενέθλιά της. Οι γονείς της τής είχαν δώσει ένα ασημένιο δαχτυλίδι μ’ ένα αληθινό διαμάντι. Αχ, πόσο το ’χα ζηλέψει εκείνο το δαχτυλίδι! Και λίγους μήνες μετά πέθανε... Από ιλαρά πήγε; Κάτι τέτοιο πρέπει να ’ταν». Ο Γκρέιαμ σκούπιζε τα χείλη με την πετσετούλα του. «Διφθερίτιδα, νομίζω».

Η Ανν έκανε ένα μορφασμό φρίκης. «Καλά λες. Άσχημη αρρώστια... Θυμάμαι και την κηδεία. Το φερετράκι, κι ένα σωρό λουλούδια, βουνό ολόκληρο». Κι άξαφνα συνειδητοποίησα πως κι εγώ θυμόμουν την κηδεία. Να στέκω μαζί με τους γονείς μου στη Χάι Στριτ του Λίντκοτ, στην περιφορά της σορού. Θυμόμουν και την κυρία Έιρς, νεότατη, μαυροντυμένη, σαν νύφη-στοιχειό. Και τη μητέρα μου να κλαίει σιγανά· τον πατέρα μου με το χέρι του στον ώμο μου· τα αυστηρά, καινούργια, ταγκιασμένα χρώματα του σχολικού μου σακακιού και κασκέτου. Η σκέψη για κάποιο λόγο με στενοχώρησε περισσότερο απ’ όσο έπρεπε. Η Ανν και η υπηρέτρια μάζεψαν τα πιάτα, κι ο Γκρέιαμ κι εγώ μείναμε μόνοι στο τραπέζι, να συζητάμε τα επαγγελματικά μας· και η στενοχώρια μου να βαραίνει κι άλλο με την κουβέντα. Ο Γκρέιαμ ήταν νεότερός μου, αλλά τα πήγαινε πολύ καλύτερα από μένα: είχε μπει στο επάγγελμα ως γιος γιατρού, με έτοιμα λεφτά και κύρος. Εγώ είχα ξεκινήσει ως μαθητευόμενος του συνεταίρου του πατέρα του, του δόκτορος Γκιλ – του «φοβερού τύπου» κατά τα λεγόμενα του Ρόντρικ· στην πραγματικότητα ήταν ένας μεγάλος τεμπέλης, ο οποίος, με το πρόσχημα της μαθητείας μου στο πλευρό του, με είχε αφήσει να εξαγοράσω σταδιακά το μερίδιό του στην επιχείρηση έπειτα από πολλά, σκληρά, κακοπληρωμένα χρόνια. Ο Γκιλ είχε βγει στη σύνταξη πριν από τον πόλεμο και ζούσε σε μια ωραιότατη ξύλινη αγροικία κοντά στο Στράτφορντ-ον-Έιβον. Εγώ μόλις προσφάτως είχα αρχίσει να βγάζω σοβαρά λεφτά. Και τώρα, με την κρατική Υπηρεσία Υγείας και Πρόνοιας να ζυγώνει απειλητικά, οι ιδιώτες γιατροί έμοιαζαν καταδικασμένοι. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, όλοι οι οικονομικά επιβαρυμένοι ασθενείς μου σύντομα θα είχαν την επιλογή να βγουν απ’ τη λίστα μου και να ζητήσουν τις υπηρεσίες άλλων συναδέλφων, μειώνοντας δραματικά το εισόδημά μου. Είχα περάσει κάμποσες άθλιες νύχτες εξαιτίας όλων αυτών. «Θα μου φύγουν όλοι», έλεγα τώρα στον Γκρέιαμ, ακουμπώντας τους αγκώνες στο τραπέζι και τρίβοντας το πρόσωπό μου κατάκοπος. «Μην ακούω βλακείες», απάντησε. «Δεν έχουν κανένα λόγο να φύγουν, όπως και οι δικοί μου άλλωστε – ή και οι ασθενείς του Σίλι, ή του Μόρισον». «Ο Μόρισον τους μοιράζει απλόχερα αντιβηχικά και χωνευτι-

43

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 43

44

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 44

κά», είπα. «Και τους καλαρέσει. Ο Σίλι είναι μες στους καλούς τρόπους και ξέρει να πλευρίζει τις κυρίες. Εσύ είσαι νέος, ωραίος, κάτι σαν οικογενειακός φίλος· κι αυτό τους αρέσει. Εμένα όμως δε με θέλουν. Ποτέ δε με ήθελαν. Δεν ξέρανε πώς να με κατατάξουν. Ούτε με το κυνήγι ασχολούμαι, ούτε μπριτζ παίζω· αλλά ούτε βελάκια και ποδόσφαιρο παίζω. Δεν είμαι αρκετά επιβλητικός για τους ευγενείς – ούτε καν για τους εργάτες, για να ’μαι ειλικρινής. Ο κόσμος θέλει να τον θαυμάζει το γιατρό. Δεν τον θέλουν ίσο μ’ αυτούς». «Ανοησίες. Το μόνο που θέλουν είναι κάποιον που να ξέρει τη δουλειά του! Που στην περίπτωσή σου ισχύει και με το παραπάνω. Αν έχεις ένα ελάττωμα, είναι η υπερβολική σου ευσυνειδησία. Παραέχεις ελεύθερο χρόνο και τρώγεσαι με τα προβλήματα των ασθενών σου. Πρέπει να παντρευτείς· ο γάμος θα λύσει τα δικά σου». Έβαλα τα γέλια. «Θεός φυλάξοι! Εδώ μόνος μου και μετά βίας τα βγάζω πέρα – πού να συντηρήσω γυναίκα και παιδιά». Είχε ξανακούσει τις ίδιες κλάψες, αλλά μ’ άφησε καρτερικά να γκρινιάξω. Η Ανν μας έφερε καφέ, και συνεχίσαμε την κουβέντα ως τις έντεκα. Μετά χαράς θα καθόμουν κι άλλο, αλλά μαντεύοντας τον ελάχιστο χρόνο που πρέπει να ’χαν στη διάθεσή τους ως ζευγάρι, τους καληνύχτισα κι έφυγα. Το σπίτι τους είναι στην άλλη άκρη του χωριού, δέκα λεπτά με τα πόδια απ’ το δικό μου· το βράδυ ήταν ακόμα τόσο ζεστό κι ανάερο, που γύρισα αργά αργά, κάνοντας κύκλο, σταματώντας για ν’ ανάψω ένα τσιγάρο κι έπειτα βγάζοντας σακάκι και γραβάτα και συνεχίζοντας με το πουκάμισο. Το ισόγειο του σπιτιού μου περιλαμβάνει γραφείο, ιατρείο κι αίθουσα αναμονής, με την κουζίνα και το καθιστικό στο πάνω πάτωμα και την κρεβατοκάμαρα στη σοφίτα. Ήταν, όπως είχα πει και στην Κάρολαϊν Έιρς, μια εξαιρετικά λιτή κατοικία. Δεν είχα ποτέ ούτε χρόνο ούτε χρήματα για να το σουλουπώσω, κι έτσι είχε ακόμα τον ίδιο αποκαρδιωτικό διάκοσμο απ’ τον καιρό που πρωτομετακόμισα – μουσταρδί ριγέ τοίχους, και μια στενόχωρη, άβολη κουζίνα. Μια καθαρίστρια, η κυρία Ρας, ερχόταν τα πρωινά για συγύρισμα και μαγείρεμα. Όταν δεν εξέταζα κάποιον ασθενή περνούσα τον περισσότερο χρόνο μου στο ισόγειο, συνταγογραφώντας ή διαβάζοντας και γράφοντας στο ιδιαίτερό μου. Απόψε πήγα κατευθείαν στο ιατρείο μου για να ρίξω μια ματιά στο πρόγραμμα της επομένης και να ετοιμάσω την τσάντα μου· και μόνον όταν άνοιξα την τσάντα, κι αντίκρισα το χαλαρά τυλιγμένο καφετί δεματάκι, μόνο τότε θυμή-

θηκα τη φωτογραφία που μου είχε χαρίσει η κυρία Έιρς. Την ξετύλιξα και περιεργάστηκα ξανά το στιγμιότυπο· κι έπειτα, αβέβαιος ακόμα για την ξανθιά τροφό, και θέλοντας να τη συγκρίνω με άλλες φωτογραφίες, την πήρα μαζί μου στη σοφίτα. Σε μια απ’ τις ντουλάπες της κρεβατοκάμαράς μου είχα ένα παλιό κουτί από μπισκότα, γεμάτο χαρτιά και οικογενειακά ενθύμια, που είχαν μαζέψει οι γονείς μου. Το ξέθαψα, το πήρα στο κρεβάτι κι άρχισα να το σκαλίζω. Είχα χρόνια να τ’ ανοίξω το κουτί, και είχα ξεχάσει τι είχε μέσα. Προς μεγάλη μου έκπληξη, διαπίστωσα ότι περιείχε ως επί το πλείστον παράταιρα σπαράγματα του παρελθόντος μου. Το πιστοποιητικό γέννησής μου, λόγου χάριν, μαζί μ’ ένα έγγραφο σχετικό με τη βάπτισή μου· ένα φθαρμένο καφέ φάκελο που περιείχε δύο νεογιλά μου δόντια και μια τούφα απ’ τα μωρουδιακά μου μαλλιά, ασύλληπτα απαλή και ξανθιά· κι έπειτα ένα κουβάρι ξεφτισμένα μετάλλια προσκοπισμού και κολύμβησης, απολυτήρια, σχολικοί έλεγχοι και βραβευμένες εκθέσεις – η αλληλουχία τους τόσο μπερδεμένη, που ένα σκισμένο απόκομμα εφημερίδας που ανακοίνωνε την αποφοίτησή μου απ’ την Ιατρική Σχολή είχε χωθεί σ’ ένα γράμμα απ’ το λυκειάρχη μου, που με σύστηνε «φανατικά» για μια υποτροφία στο πανεπιστήμιο του Λίμινγκτον. Προς απέραντη κατάπληξή μου, βρήκα μέχρι και το μετάλλιο για την Ημέρα της Αυτοκρατορίας που μου είχε δώσει στην έπαυλη Χάντρεντς η νεαρή τότε κυρία Έιρς. Ήταν προσεχτικά τυλιγμένο σε γκοφρέ χαρτί, κι έπεσε βαρύ στη χούφτα μου, η χρωματιστή του κορδέλα άθικτη, η μπρούντζινη επιφάνειά του θαμπή αλλά χωρίς ίχνος οξείδωσης. Ωστόσο απ’ τη ζωή των ίδιων των γονιών μου, όπως διαπίστωσα, υπήρχαν ελάχιστα ίχνη. Υποθέτω ότι απλώς δεν είχαν και πολλά αξιομνημόνευτα γεγονότα να καταγράψουν. Μια δυο αισθηματικές καρτ ποστάλ απ’ τα χρόνια του πολέμου, με καθαρογραμμένα, άνοστα, ανορθόγραφα μηνύματα· ένα τυχερό νόμισμα, με μια τρύπα απ’ όπου περνούσε ένα κομμάτι σπάγκος· ένα ματσάκι χάρτινες βιολέτες – κι αυτό ήταν όλο. Εγώ θυμόμουν διάφορες φωτογραφίες, αλλά εντέλει βρήκα μόνο μία, μεγέθους καρτ ποστάλ, ξεθωριασμένη και με φθαρμένες γωνίες. Είχε τραβηχτεί από κάποιο πλανόδιο φωτογράφο σ’ ένα ντόπιο πανηγύρι, κι έδειχνε τη μητέρα και τον πατέρα μου, σαν νεαρό ζευγαράκι, σ’ ένα φαντασμαγορικό αλπικό φόντο, μες σ’ ένα κοφίνι δεμένο με σκοινιά που παρίστανε το καλάθι αερόστατου.

45

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 45

46

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 46

Την έβαλα πλάι πλάι με τη φωτογραφία της έπαυλης, κοιτώντας τες εκ περιτροπής. Ωστόσο το σκυφτό κεφάλι της ιπτάμενης μητέρας μου, σε συνδυασμό μ’ ένα θλιβερό φτερό που έγερνε απ’ το καπέλο της, καθιστούσε το εγχείρημά μου μάλλον μάταιο, και στο τέλος παραιτήθηκα. Και η φωτογραφία του πανηγυριού είχε αρχίσει να μου φαίνεται σπαραξικάρδια· κι όταν κοίταξα και πάλι τα σκόρπια χαρτιά και τα αποκόμματα που κατέγραφαν τα δικά μου επιτεύγματα, και σκέφτηκα τη φροντίδα και την περηφάνια με την οποία τα ’χαν φυλάξει οι γονείς μου, ντράπηκα. Ο πατέρας μου είχε καταχρεωθεί για να με σπουδάσει. Τα χρέη κατά πάσα πιθανότητα του κατέστρεψαν την υγεία· ήμουν σχεδόν βέβαιος ότι είχαν εξασθενίσει και τη μητέρα μου. Και προς τι όλα αυτά; Ήμουν ένας ικανός γιατρός της σειράς. Σ’ ένα άλλο σκηνικό μπορεί να ’μουν ακόμα ικανότερος. Αλλά κι εγώ είχα πιάσει δουλειά φορτωμένος με δικά μου χρέη, και παρά τα δεκαπέντε χρόνια στο ίδιο μικρό, επαρχιακό ιατρείο, ακόμα δεν είχα καταφέρει να βγάλω ένα εισόδημα της προκοπής. Ποτέ δεν είχα λογαριάσει τον εαυτό μου ως δυσαρεστημένο με τη ζωή μου. Ήμουν υπερβολικά πολυάσχολος για να μπορέσει να κατακαθίσει η δυσαρέσκεια. Αλλά έχω περάσει κατά περίσταση ζοφερές ώρες, φριχτές κρίσεις στη διάρκεια των οποίων η ζωή μου, όπως ξετυλίγεται μπροστά μου, μοιάζει πικρή και κούφια κι ασήμαντη σαν χαλασμένο καρύδι· και μια παρόμοια κρίση με κυρίευσε και τώρα. Ξεχνώντας τις άφθονες σεμνές επιτυχίες της καριέρας μου, εστίασα αντ’ αυτών στις αποτυχίες μου: τα περιστατικά όπου είχα σφάλει, τις χαμένες ευκαιρίες, τις στιγμές δειλίας κι απογοήτευσης. Σκέφτηκα τα άδοξα χρόνια του πολέμου – που είχα περάσει εδώ, στο Γουόργουικσαϊρ, ενώ νεότεροι συνάδελφοί μου, όπως ο Γκρέιαμ κι ο Μόρισον, είχαν καταταγεί στη Βασιλική Υγιειονομική Υπηρεσία του στρατού. Ένιωθα την ερημιά του ισογείου, και ξάφνου θυμήθηκα μια κοπέλα καλής οικογενείας του Μπέρμινγχαμ, οι γονείς της οποίας δε με θεωρούσαν κατάλληλο ταίρι για την κόρη τους, που στο τέλος με παράτησε για κάποιον άλλον. Είχα στρέψει τα νώτα μου στον έρωτα έπειτα από κείνη τη ματαίωση, και οι λίγες μου σχέσεις έκτοτε ήταν εντελώς ξέθωρες. Τώρα οι απαθείς εκείνες αγκαλιές επέστρεψαν μαζί μ’ όλα τ’ άλλα, με κάθε στεγνή, μηχανική λεπτομέρεια. Ένιωσα ένα κύμα αποστροφής για τον εαυτό μου, κι απέραντο οίκτο για τις εμπλεκόμενες γυναίκες.

WATERS sel_final_Layout 1 24/03/2011 2:49 μ.μ. Page 47

47

Η ζέστη στη σοφίτα ήταν αποπνικτική. Έσβησα το πορτατίφ μου, άναψα τσιγάρο και ξάπλωσα ανάμεσα στις φωτογραφίες και τα θραύσματα που είχα απλώσει στο κρεβάτι. Το παράθυρο ήταν ανοιχτό και η κουρτίνα τραβηγμένη. Η νύχτα ήταν αφέγγαρη, μα το σκοτάδι είχε την ανήσυχη θερινή αύρα, γεμάτη ανεπαίσθητους ήχους και κινήσεις. Κάρφωσα το βλέμμα μου στο σκοτάδι· κι αυτό που αντίκρισα –σαν αλλόκοτο μετείκασμα στο τέλος της ημέρας– ήταν η έπαυλη Χάντρεντς. Είδα τα δροσερά, ευωδιαστά περάσματά της, το φως που παγίδευε σαν κρασί στο ποτήρι. Και σκέφτηκα τους ενοίκους της όπως πρέπει να ’ταν εκείνη τη στιγμή: η Μπέτι στην καμαρούλα της, η κυρία Έιρς και η Κάρολαϊν στα υπνοδωμάτιά τους, ο Ρόντρικ στο δικό του... Απόμεινα έτσι ώρα πολλή, ασάλευτος και μ’ ανοιχτά τα μάτια, με το τσιγάρο να καίγεται μόνο του, αργά αργά, και να γίνεται στάχτη μες στα δάχτυλά μου.