Illustrations book of the biography of Queen Rambhai Barni The Queen in the reign of King Rama 7

ªÕÇ»ÃÐÇÑµÔ ÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃÃ³Õ ¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹Õã¹ÃѪ¡ÒÅ·Õè 7

ªÕÇ»ÃÐÇÑµÔ ÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃÃ³Õ ¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹Õã¹ÃѪ¡ÒÅ·Õè 7

ÊÒúÑÞ ÇѾÃÐàÂÒÇ ¢Í§ “·‹Ò¹ËÞÔ§¹Ò”

6

ÍÀÔàÉ¡ÊÁÃÊ

8

ÊÁà´ç¨¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹ãÕ ¹¾ÃкҷÊÁà´ç¨¾Ãл¡à¡ÅŒÒÏ

10

¾ÃÐÃÒª¡Ã³Õ¡Ԩ

12

»ÃзѺ ³ »ÃÐà·ÈÍѧ¡ÄÉ

14

¾ÃÐÃÒªÊÇÒÁÕàÊ´ç¨ÊÇÃäµ

16

ÊÁà´ç¨Ï ¼Ù·Œ çºØ¡àºÔ¡§Ò¹à¡ÉµÃ

18

àÊ×Íè ÊÁà´ç¨Ï §Ò¹Ëѵ¶¡ÃÃÁ·Õ·è ç¾Ñ²¹Ò

20

¤ÇÒÁÊآʋǹ¾ÃÐͧ¤

22

“µÖ¡»ÃЪҸԻ¡” ¨Ò¡¹íÒé ¾ÃзÑÂÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃóÕ

23

6

ÇѾÃÐàÂÒÇ ¢Í§ “·‹Ò¹ËÞÔ§¹Ò” สมเด็ จ พระนางเจ า รํ า ไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 มีพระนามเดิม คือ หมอมเจารําไพพรรณี สวัสดิวัตน เสด็จ พระราชสมภพเมื่อวันอังคารที่ 20 ธันวาคม พุทธศักราช 2447 ทรงเปนพระธิดาในสมเด็จ พระเจาบรมวงศเธอกรมพระสวัสดิวัตนวิศิษฎ (พระอนุชาสมเด็จพระศรี-พัชรินทราบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหลวง)กับพระเจาวรวงศเธอ พระองค เจาอาภาพรรณี ทรงมีพระเชษฐาและ พระอนุชารวมพระมารดา คือ หมอมเจาโสภณภราไดย สวัสดิวัตน หมอมเจารําไพพรรณี สวัสดิวัตน หมอมเจานนทิยาวัด สวัสดิวัตน หมอมเจาอรชุนชิษณุ สวัสดิวัตน หมอมเจายุธิษเฐียร สวัสดิวัตน เมือ่ ทรงพระเยาว มีพระนามทีเ่ รียกขานกัน ภายในพระราชวงศวา "ทานหญิงนา" เหตุทเี่ รียก เชนนั้น มีที่มาของพระนามดวยเปนเด็กที่มี พระวรกายทรงอ ว นพี จึ ง ถู ก ล อ ว า เป น เต า ดั ง นั้ น เมื่ อ ถู ก ถามว า "อยากเป น เต า ทอง" หรื อ "เต า นา" ท า นหญิ ง องค เ ล็ ก ได ต อบว า "อยากเป น เต า นา" จึ ง ได รั บ การเรี ย กขาน พระนามวา "ทานหญิงนา" ตั้งแตนั้นมา เมือ่ เจริญพระชันษาได 2 ป พระบิดาไดทรงนํา ข า ถวายตั ว อยู  ใ นพระบรมราชิ นู ป ถั ม ภ

ซึ่งขณะนั้นประทับอยูที่พระตําหนักสวนสี่ฤดู ในพระราชวังดุสิต หมอมเจาหญิงรําไพพรรณี ทรงเปนพระราชนัดดาพระองคหนึ่งที่สมเด็จ พระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถพระราชทาน ความเอ็นดู ความหวงใยอยูเ สมอ ทรงเอาพระทัย ใสอบรมอยางใกลชดิ เมือ่ หมอมเจารําไพพรรณี มีพระชันษา 6 ป ก็ไดเสด็จเขาทรงศึกษาใน โรงเรียนราชินี ตอมาเมื่อตามเสด็จฯ สมเด็จ พระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถไปประทับที่ วังพญาไท จึงไดโปรดเกลาฯ ใหลาออกจากโรงเรียน เนื่องจากโรงเรียนอยูไกลที่ประทับเกินไป และ โปรดเกลาฯ ใหครูจากโรงเรียนราชินีมาถวาย พระอักษรที่พระตําหนัก เมื่อถึงเวลาสอบไล จึงจะเสด็จไปสอบทีโ่ รงเรียนราชินี ในระหวางนี้ ได ท รงศึ ก ษาวิ ช าภาษาอั ง กฤษเป น พิ เ ศษ และในเวลาตอมาก็ไดทรงศึกษาดวยพระองค เองจนทรงมีความรูอ ยางกวางขวาง พ.ศ. 2457 เมือ่ หมอมเจาหญิงรําไพพรรณี มีพระชันษา 11 ป ไดรบั พระมหากรุณาธิคณ ุ จากพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหทรง ประกอบพิธีเกศากันต (โกนจุก) ตามโบราณ ราชประเพณี งานดังกลาวจัดขึน้ เปนเวลา 2 วัน ณ พระที่นั่งอัมรินทรวินิจฉัย มไหสูรยพิมานใน พระบรม-มหาราชวั ง เมื่ อ เสร็ จ พิ ธี แ ล ว ได มี การฉลองสมโภชอย า งสมพระเกี ย รติ 7

ÍÀÔàÉ¡ÊÁÃÊ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูห วั ทรงเขารับราชการในตําแหนง นายทหารคนสนิท ทรงพระราชสมภพเมื่อวันพุธที่ 8 พฤศจิกายน พิเศษของพลเอก เมือ่ ทรงวางจากพระภารกิจ พุทธศักราช 2436 ทรงเปนพระราชโอรสองค ก็เสด็จไปยังวังพญาไทเพื่อเขาเฝาสมเด็จพระสุดทายในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูห วั ศรี พั ช ริ น ทราบรมราชิ นี น าถ เป น เนื อ งนิ ต ย และสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ จึงไดทรงรูจ กั สนิทสนมคุน เคยกับพระประยูรญาติ ทรงมี พ ระนามเดิ ม ว า “สมเด็ จ เจ า ฟ า ชาย รวมทั้งหมอมเจารําไพพรรณี สวัสดิวัตน ซึ่ง ประชาธิปกศักดิเดชน ชเนศรมหาราชาธิราช พระองคทรงตองพระอัธยาศัยมากกวาองคอื่น สมเด็จพระเจานองยาเธอเจาฟาประชาธิปกจุฬาลงกรณนารถวโรรส อุดมยศอุกฤษฐศักดิ์ อุภัยปกษนาวิล อสัมภินชาติพิสุทธิ์ มหามกุฎ ศักดิเ์ ดชน กรมขุนศุโขทัยธรรมราชา ทรงผนวช ราชพงษบริพัตร บรมขัตติยมหารัชฎาภิสิญจน เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พุทธศักราช 2460 เมื่อ พรรโษทัย มงคลสมัยสมากรสถาวรวรัจฉริยคุณ ทรงผนวชครบไตรมาสแลวจึงทรงลาสิกขา และ อดุลยราชกุมา” หลังจากพระราชพิธโี สกันตแลว ในปตอ มาไดกราบบังคมทูลพระกรุณาวา ทรงมี สมเด็ จ เจ า ฟ า ชายประชาธิ ป กศั ก ดิ์ เ ดชน ฯ พระหฤทัยผูกพันในหมอมเจารําไพพรรณีใครขอ ทรงไดรับพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ให พระราชทานพระบรมราชานุญาตทีจ่ ะเษกสมรส สถาปนาเปนสมเด็จเจาฟากรมขุนศุโขทัยธรรมราชา กั บ หม อ มเจ า รํ า ไพพรรณี พระบาทสมเด็ จ และได เ สด็ จ ไปทรงศึ ก ษาที่ โรงเรี ย นอี ตั น พระมงกุฎเกลาเจาอยูห วั จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ประเทศอังกฤษ เมื่อทรงสําเร็จการศึกษาแลว ทรงรับเปนพระราชธุระขอหมอมเจารําไพพรรณี จึงเสด็จเขาศึกษาตอในโรงเรียนนายรอยทีเ่ มือง ตอสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอกรมพระสวัสดิวูลฟลชิ ประเทศอังกฤษ ดานวิชาทหารปนใหญมา วัตนวิศิษฎ แลวทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ หลังจากทรงสําร็จการศึกษา สมเด็จพระเจานองยาเธอ ประกอบพิ ธี อ ภิ เ ษกสมรสพระราชทาน เจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนศุโขทัยธรรมราชา ณ พระทีน่ งั่ วโรภาษพิมาน พระราชวังบางปะอิน ไดเสด็จนิวตั พระนครในเดือนเมษายน พ.ศ. 2458 เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม พุทธศักราช 2461

8

9

10

ÊÁà´ç¨¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹ãÕ ¹¾ÃкҷÊÁà´ç¨¾Ãл¡à¡ÅŒÒÏ สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาประชาธิปกศักดิเ์ ดชน กรมขุนศุโขทัยธรรมราชา เสด็จขึน้ เถลิง ถวัลยราชสมบัติ เปนพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูห วั รัชกาลที่ 7 แหงพระบรมราชจักรีวงศ หลังจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูห วั เสด็จสวรรคต ทรงรับพระบรมราชาภิเษก เมือ่ วันที่ 25 กุมภาพันธ พุทธศักราช 2469 และในการ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ไดทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ สถาปนาหมอมเจารําไพพรรณี พระวรราชชายาขึน้ เปนสมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี พระบรมราชินี และสถาปนาพระอิสริยยศเปน พระอัครมเหสีโดยสมบูรณตามพระราชกําหนด กฎหมายและพระราชประเพณีดงั ประกาศกระแส พระบรมราชโองการ ดังนี้

“..ตั้งแตสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงอภิเษก กับหมอมเจารําไพพรรณี ไดทรงประจักษแจง ความซื่อตรงจงรักของหมอมเจารําไพพรรณี อันมีตอ พระองค ไดตงั้ พระหฤทัยสนองพระเดช พระคุณทัง้ ปฏิบตั วิ ฏั ฐากในเวลาเมือ่ ทรงสุขสําราญ และรักษาพยาบาลในเวลาเมือ่ ทรงพระประชวร แมเสด็จไปประทับอยูที่ทุระสถานตางประเทศ ก็อตุ สาหะโดยเสด็จติดตามไปมิไดยอ ทอตอความ ลําบาก ควรนับวาไดเคยเปนคูรวมทุกขสุขกับ สมเด็จพระเจาอยูหัวมาเปนนิรันดร จะหาผูอื่น เสมอเหมือนมิได เมือ่ สมเด็จพระเจาอยูห วั ไดเสด็จ เถลิงถวัลยราชสมบัติ ก็สมควรทีจ่ ะทรงสถาปนา หมอมเจารําไพพรรณีขนึ้ เปนสมเด็จพระอัครมเหสี เพราะความชอบความดีซึ่งไดมีตอพระองคมา แตหนหลังดวยอีกสถานหนึ่ง...”

11

12

¾ÃÐÃÒª¡Ã³Õ¡Ԩ สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี ทรงรับ พระราชภาระในตําแหนงพระบรมราชินใี นระบบ สมบูรณาญาสิทธิราชทรงเปนศูนยรวมของสตรี ทั้งชาติที่จะตองเปนผูนําทุกดาน อาทิ ดานการ ศึกษาและศิลปวัฒนธรรม รวมทัง้ พระราชกรณียกิจ ทีท่ รงตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั ไป เยี่ยมราษฎรตามจังหวัดตางๆ เปนเนืองนิตย โดยหัวเมืองฝายเหนือเสด็จถึงอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย หัวเมืองฝายใตเสด็จถึงจังหวัด นราธิวาส สวนจังหวัดชายฝงทะเลตะวันออก ไดเสด็จเยี่ยมราษฎรจังหวัดจันทบุรีและตราด ทัง้ นีเ้ พือ่ ทอดพระเนตรชีวติ ความเปนอยู ความทุกข ของราษฎร ตลอดจนทรงศึกษาแหลงโบราณสถาน โบราณวัตถุในทองถิ่น ซึ่งทุกแหงหนสมเด็จ พระนางเจารําไพพรรณีฯ ก็ไดตามเสด็จพระราชสวามีมิไดขาด ในการเจริญพระราชไมตรีกบั ตางประเทศ พระบาทสมเด็ จ พระเจ า อยู  หั ว และสมเด็ จ พระนางเจารําไพพรรณีไดเสด็จตางประเทศ อยางเปนทางการ เริ่มจากประเทศสิงคโปร ประเทศชวา และประเทศเกาหลี ระหวาวันที่ 25 กรกฎาคม ถึ ง 11 ตุ ล าคม พ.ศ. 2472 หลั ง จากนั้ น ได เ สด็ จ พระราชดํ า เนิ น เยื อ น ประเทศเวียดนามประเทศกัมพูชา ระหวางวันที่ 5 เมษายน ถึงวันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2473

เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูหัว ทรงมีพระอาการประชวรพระเนตร กําเริบขึ้น นายแพทยประจําพระองคที่ถวาย การรักษาอยูไ ดกราบบังคมทูลพระกรุณา ถวาย คําแนะนําวา ควรจะใหนายแพทยผูเชี่ยวชาญ ณ ประเทศสหรัฐอเมริกา เปนผูถวายการตรวจ รักษา พระองคจงึ เสด็จพระราชดําเนินพรอมดวย สมเด็จพระนางเจารําโพพรรณีฯ ไปยังประเทศ สหรัฐอเมริกา เมือ่ วันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2475 โดยเสด็จผานทางประเทศญี่ปุนและประเทศ แคนาดา หลังจากที่ทรงรับการผาตัดตอกระจกใน พระเนตรซายและประทับพักฟน จนพระอาการ กระเตื้องขึ้นแลวพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูหัวและสมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ทรงเริ่มปฏิบัติ พระราชกรณียกิจโดยการเสด็จ พระราชดํ า เนิ น ไปเยื อนสถานที่ ต  า ง ๆ ตาม รายการที่รัฐบาลอเมริกาจัดถวาย ผละไดเสด็จ พระราชดําเนินโดยขบวนรถไฟพิเศษออกจาก ประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม พุทธศักราช 2475 เพื่อเยือนประเทศแคนาดา เป น การส ว นพระองค ห ลั ง จากนั้ น จึ ง เสด็ จ พระราชดําเนินเยือนประเทศญี่ปุนอีกครั้งหนึ่ง กอนเสด็จนิวัตพระนคร 13

»ÃзѺ ³ »ÃÐà·ÈÍѧ¡ÄÉ หลังจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูห วั และสมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ไดเสด็จประพาสเจริญพันธไมตรีกบั ประเทศตาง ๆ ในยุโรปแลว ยังมีการเจรจาการเมืองกับรัฐบาล ทางกรุงเทพมหานครอยูอ ยางสืบเนือ่ ง แตพระองค มีพระบรมราชวินจิ ฉัยขัดแยงกับรัฐบาลในเรื่อง หลั ก การสํ า คั ญ แท ง การปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยอยางแทจริง วั น ที่ 6 มี น าคม พุ ท ธศั ก ราช 2477 พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดมี พระราชหัตถเลขาทรงสละราชสมบัติและทรง ประทับอยู ณ ประเทศอังกฤษตอไป

14

สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7 ทรงมีนํ้าพระราชหฤทัยเขมแข็ง เด็ดเดีย่ วทีจ่ ะรวมทุกขรว มสุขกับพระราชสวามี เชนเคย พระองคมไิ ดทรงอาลัยในสิรริ าชสมบัติ จนทําใหพระราชสวามีตองทรงกังวลหรือลังเล พระราชหฤทัย เมือ่ ถึงเวลาทีต่ อ งตัดสินพระราช หฤทัยในเรือ่ งอันเปนทีส่ ําคัญยิง่ ดังไดเคยมีพระ ราชดํารัสกับหมอมเจาการวิก จักรพันธุ รองราช เลขานุการในพระองควา พระองคทรง เห็นพอง ตองกันกับพระราชสวามีในการตัดสินพระราช หฤทัยสละราชย

15

¾ÃÐÃÒªÊÇÒÁÕàÊ´ç¨ÊÇÃäµ ระหวางทีป่ ระทับอยูใ นประเทศอังกฤษนัน้ สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ทรงมีพระราช ภารกิจที่สําคัญยิ่ง คือ การถวายการพยาบาล พระบาทสมเด็ จพระปกเกล าเจ าอยู  หัวซึ่ งมี พระราชพลานามัยไมแข็งแรงและประชวรอยู เปนเนืองนิตย พระองคจึงตองเสด็จฯ ติดตาม พระราชสวามีอยางใกลชิด นอกจากนี้ ยังตอง ทรงดูแลพระตําหนักทีป่ ระทับดวยพระองคเอง เพราะรัฐบาลไทยไดเรียกผูปฏิบัติหนาที่รับใช เบื้ อ งพระยุ ค ลบาทกลั บ ประเทศไทยหมด เหลือเพียงขาราชบริพารไมกี่คน ครัง้ ถึงวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 ขณะประทับ ณ พระตําหนักคอมพตัน ประเทศ อังกฤษ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดเสด็จสวรรคตโดยฉับพลันดวยพระหทัยวาย ขณะนั้ น ทรงมี พ ระชนมพรรษา 48 พรรษา

16

สมเด็จพระนางเจาราพพรรณีฯ ทรงจัดการเรือ่ ง พระบรมศพและถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ในวันที่ 7 มิถุนายน ศกนั้น นับเปนงานพระบรมศพที่ เรียบงายปราศจากพระเมรุมาศ ไมมีการถวาย พระเกียรติยศใดๆ ที่สมกับพระราชอิสริยยศใน ฐานะอดีตพระมหากษัตริยไทยเลย และไมมี พระราชพิธที างศาสนาทีจ่ ะจัดถวายไดเนือ่ งจาก เวลานั้นในประเทศอังกฤษยังไมมีภิกษุสงฆใน พระพุทธศาสนาประจําอยู มีเพียงดนตรีบรรเลง เมเดลโซนไวโอลีนคอนแชรโต (Merdelssohn Violin Concerto) ซึ่งเปนเพลงที่พระเจาอยูหัว โปรดเปนพิเศษคลอเบา ๆ นับเปนการสูญเสีย ครัง้ ยิง่ ใหญทสี่ ดุ ของสมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ซึ่งตองทรงตอสูกับความเศราโศกโทมนัสดวย พระขันติธรรมที่สูงยิ่ง

17

ÊÁà´ç¨Ï ¼Ù·Œ çºØ¡àºÔ¡§Ò¹à¡ÉµÃ สมเด็จพระนางเจารโพพรรณีฯ มีพระราช อัธยาศัยโปรดธรรมชาติอยางยิง่ ระหวางประทับ ณ สวนบานแกว ไดโปรดเกลาฯ ใหหมอมเจา ประดิษฐา จักรพันธุ ทรงเปนผูจ ดั การ "สวนบานแกว" และผลไมนานาชนิดรวมทัง้ เลีย้ งสัตวพนั ธุต า ง ๆ ดวยมีพระราชประสงคใหสวนบานแกวเปนไร ตัวอยางมากกวาทําเปนการคา โดยทําการทดลอง วาหากปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตวชนิดใดไดผลดี ก็ทรงนําความรูน นั้ ออกเผยแพรแกราษฎรตอไป ในระยะแรกพื้นที่สวนบานแกวสวนหนึ่งยัง เปนปาทึบมีทบี่ กุ เบิกเปนไรมนั บางสวนใหญยงั มีสภาพรกรางสมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ทรงบุกเบิกที่เพื่อปลูกพืชไร เชน ถั่วลิสง นุน โดยมีพระราชประสงคใหปลูกเปนตัวอยางแก ราษฎร แตเนือ่ งจากพืชทัง้ สองชนิดไมเหมาะสม กับสภาพอากาศของจังหวัดจันทบุรี

18

จึงทรงเปลี่ยนไปปลูกมะพราวแทน นอกจากนี้ ไดทรงปลูกมันสําปะหลังเพือ่ กันไมใหหญาขึน้ รก และเพือ่ ชวยยึดดิน ซึง่ ไดผลผลิตดีมาก นอกจาก พืชไร สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ยังโปรดเกลา ใหปลูกผักสวนครัวและผลไมตางๆ เชน สม เขียวหวาน ประมาณ 3000 ตน เงาะ ลางสาด มังคุด เปนตน สวนพริกไทยนั่นทรงปลูกใน ระยะแรกแลวทรงเลิกเนื่องจากมิใหเปนการ กระทบตออาชีพของราษฎร สําหรับการเลี้ยงสัตว โปรดเกลาฯ ใหสั่ง ไกพนั ธุไ ขจากตางประเทศ โดยฟกไขไกดว ยเครือ่ ง นอกจากนี้ ยังทรงเลี้ยงเปดพันธุปกกิ่ง หาน และวัวพันธุเนื้อ ประมาณ 100 ตัว โดยเลี้ยง ตามธรรมชาติ ทั้งนี้เพื่อชวยในการปราบหญา

19

20

àÊ×Íè ÊÁà´ç¨Ï §Ò¹Ëѵ¶¡ÃÃÁ·Õ·è ç¾Ñ²¹Ò ระหวางที่ประทับ ณ สวนบานแกว สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ได ทรงริเริ่ม พัฒนาการทอเสือ่ จันทบูร ซึง่ เปนหัตถกรรมพืน้ บาน ของชาวจังหวัดจันทบุรีใหมีคุณภาพ สีสัน และ รูปแบบทีง่ ดงามขึน้ เนือ่ งจากทรงพบขอบกพรอง ของเสื่อจันทบูรหลายประการ เชน สีของเสื่อ มักจะตกและมีเพียงไมกสี่ ี ซึง่ สวนมากเปนสีเขม เชน เขียว เหลือง แดง เปนตน พระองคจึงโปรด เกลาฯ ใหตั้งโรงงานทอเสื่อขึ้นในสวนบานแกว โดยสัง่ ซือ้ กกตากแหงจากชาวบานมาเปนวัตถุดบิ ในการทอเสื่อและมีพระราชดํารใหปรับปรุง คุณภาพสีทใี่ ชยอ มกก โดยมีหมอมเจากอกษัตริย สวัสดิ์วัตน พระอนุชาซึ่งเปนอาจารยสอนวิชา เคมีที่มหาวิทยาลัยสิงคโปรชวยคนควาวิธียอม กกไมใหสีตก และคิดกรรมวิธีฟอกกกใหขาว

ซึ่งทําใหสามารถยอมกกเปนสีอื่น ๆ ได เชน สีชมพู เหลืองออน ขาว เปนตน นอกจากนั้น สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ ยังทรงออกแบบ กระเป า เสื่ อ ให มี รู ป ทรงที่ ทั น สมั ย ลวดลาย สวยงามทัง้ ยังทรงสงเสริมใหนําเสือ่ กกผลิตเปน ของใชประเภทอื่น เชน กระเปาเอกสาร ถาด ทีร่ องถวยแกว ทีร่ องจานกลองใสกระดาษเช็คมือ เปนตน โดยทรงออกแบบตรวจตราคุณภาพ ผลิตภัณฑดวยพระองคเอง และโปรดเกลาฯ ใหตดิ เครือ่ งหมายการคาเปนรูปคนหาบกระจาด มีอักษรยอ ส.บ.ก. (สวนบานแกว) ใชชื่อวา “อุตสาหกรรมชาวบาน” ซึ่งเปนที่นิยมอยาง แพรหลายทั้งนี้ ดวยมีพระราชประสงคที่จะให โรงงานทอเสือ่ ของพระองคเปนสถานทีเ่ ผยแพร ความรูดานการประกอบอาชีพใหแกราษฎร

21

¤ÇÒÁÊآʋǹ¾ÃÐͧ¤

ดวยเหตุทสี่ มเด็จพระนางเจารําไพพรรณี โปรดดอกไม เ ป น อย า งยิ่ ง เมื่ อ ทรงว า งจาก พระราชกรณียกิจ ทรงโปรดที่จะทดลองปลูก และดูแลตนไมดว ยพระองคเองในเรือนเพาะชํา ทรงปลูกตนไมที่สั่งพันธุมาจากตางประเทศ และรดนํ้า ใสปุย เปนพระราชจริยวัตรบริเวณ สวนบานแกว จึงเขียวขจี งามสะพรัง่ ดวยพันธุไ ม หลากสีหลายพันธุ ทั้งไมยืนตนใหความรมรื่น หลากหลายดวยไมพุมสงกลิ่นหอม ไมเถาเลือ้ ย 22

เชน พวงชมพู พวงแกวแดง พวงคราม พวงโกรมน พวงหยก และแมแตสองขางทางถนน ทางเดิน ในพระตําหนัก ก็ทรงปลูกวานสี่ทิศ บัวสวรรค ตนแคฝรัง่ นอกจากนี้ ดวยพระราชหฤทัยทีเ่ ปย ม ด ว ยพระเมตตา ทรงเลี้ ย งสั ต ว ห ลายชนิ ด โปรดสุนขั มากเลีย้ งไว 11 ตัว เลีย้ งนกหงสหยก ทรงจัดหองเลี้ยงปลา เลี้ยงเตาไวภายในพระ ตําหนัก สวนบานแกว จึงนับไดวา เปนทัง้ “สวน” และ “บาน” โดยสมบูรณอยางแทจริง

“µÖ¡»ÃЪҸԻ¡” ¨Ò¡¹íÒé ¾ÃзÑÂÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃÃ³Õ ครั้งที่สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณีฯ เสด็จพระราชดําเนินมาทอดพระเนตรที่ดินที่ จั ง หวั ด จั น ทบุ รี นั้ น ทรงช ว ยข า ราชบริ พ าร เตรียมพระกระยาหารและทรงทํามืดบาดพระดัชนี เป น รอยแผล จึ ง เสด็ จ พระราชดํ า เนิ น ไปยั ง โรงพยาบาลประจําจังหวัดจันทบุรี ซึ่งสรางมา ตั้งแต พุทธศักราช 2453 ทรงประสบกับภาวะ ขาดแคลนและยากไรของโรงพยาบาลซึง่ มีอาคาร ขนาดเล็กๆ เพียงหลังเดียวทีอ่ ยูใ นสภาพทรุดโทรม จึงใหมีการแสดงละครในพระราชินูปถัมภ

เพือ่ จัดหาทุนกอสรางตึกผาตัดใหแกโรงพยาบาล ประจําจังหวัดจันทบุรีเมือ่ การกอสรางแลวเสร็จ ในพุทธศักราช 2497 ไดพระราชทานนามตึก หลังนี้วา "ตึกประชาธิปก" และพระราชทาน ตราศักดิเดชนซงึ่ เปนตราประจําพระองคสมเด็จ พระเจาลูกยาเธอ เจาฟาประชาธิปกศักดิ์เดชน อั น เป น พระนามเดิ ม ของพระบาทสมเด็ จ พระปกเกลาเจาอยูหัวใหเปนตราประจําตึก และทรงสร า งพระบรมรู ป พระบาทสมเด็ จ พระปกเกลาเจาอยูห วั ประดิษฐานไวมขุ หนาตึก

23

24

¡ÒÃÍ͡Ẻ˹ѧÊ×ÍÀÒ¾»ÃСͺªÕÇ»ÃÐÇÑµÔ ÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃÃ³Õ ¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹Õã¹ÃѪ¡ÒÅ·Õè 7

จัดทําโดย จุฑารัตน พวงชื่น สาขา การออกแบบ แขนงวิชา ออกแบบกราฟก คณะเทคโนโลยีอุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏรําไพพรรณี ผูสอน อาจารยศาสตรพันธุ บุญนอย

¡ÒÃÍ͡Ẻ˹ѧÊ×ÍÀÒ¾»ÃСͺªÕÇ»ÃÐÇÑµÔ ÊÁà´ç¨¾Ãйҧ਌ÒÃÓä¾¾ÃÃ³Õ ¾ÃкÃÁÃÒªÔ¹Õã¹ÃѪ¡ÒÅ·Õè 7

“µŒÍ§ÁÕÈÑ¡´ÔìÈÃÕ...ÁÕÊѨ¨Ð”