Staatsregeling van Aruba (Constitucion)

Toelichting: In dit artikel is vorm gegeven aan het recht op vrijheid en veiligheid. Wat betreft de formulering is aansluiting gezocht bij de tekst van artikel 5 van het Verdrag van Rome; deze tekst bevat n.l. een groot aantal rechtswaarborgen in geval van vrijheidsontneming.

Bovendien gaat echter de tekst een rijke hoeveelheid jurisprudentie schuil van de Europese Commissie en het Europese Hof. Er zij op gewezen, dat de hier gebruikte tekst op veel meer gevallen slaat dan de tekst van artikel 106 van de Staatsregeling van de Nederlandse Antillen (P.B. 1955, nr. 32), dat slechts betrekking heeft op gevallen van inhechtenisneming. De voorgestelde tekst heeft betrekking op alle gevallen van vrijheidsontneming.

Er zij op gewezen dat ons artikel zeer strikte normen stelt, waar een aantal bepalingen zoals die thans bestaan in het Wetboek van Strafvordering van de Nederlandse Antillen mee op gespannen voet zullen komen te staan. Met name denken wij hierbij aan de bepalingen m.b.t. de voorlopige hechtenis, zoals omschreven in het Wetboek van Strafvordering. Verwezen zij op dit punt naar het algemene gedeelte van de toelichting op de additionele artikelen. Wanneer kan er sprake zijn van vrijheidsontneming?

Vrijheidsontneming kan gedefinieerd worden als een gedraging van overheidsorgaan die ertoe leidt dat een persoon wordt gebracht (en gehouden) in de fysieke macht van anderen (bijv. aanhouding, arrestatie, opsluiting, quarantaine). Bij de uitlegging van het begrip vrijheidsontneming zijn van belang de concrete intensiteit van de ingreep op het aantal ingrepen in bewegingsvrijheid en de duur daarvan (zie G.A.M. Strijards, Jeukensbundel blz. 313). Het dient te gaan om ingrijpende beperkingen van de bewegingsvrijheid.

Indien een politieman in het kader van de opsporing van strafbare feiten iemand staande houdt om hem naar zijn naam te vragen, of in het kader van de handhaving van de openbare orde iemand bevel geeft zich van een bepaalde plek te verwijderen, is er geen sprake van vrijheidsontneming in de zin van dit artikel. Het aanhouden en het opsluiten van een persoon levert wel vrijheidsopneming op.

De zinsnede "volgens bij of krachtens landsverordening te stellen regels" beoogt aan te geven, dat bij vrijheidsontneming de procedureregels gegeven door of met machtiging van de formele wetgever dienen te worden gevolgd. Met het woord "rechtmatig" genoemd in de verschillende uitzonderingsgevallen wordt onder meer bedoeld aan te geven, dat de bevoegdheid tot vrijheidsontneming in de wet vastgelegd zal moeten zijn. Wat betreft de uitzondering onder a) van het eerste lid moet het gaan om een beslissing van een rechterlijke autoriteit. In de jurisprudentie met betrekking tot de Europese Mensenrechtenconventie wordt de militaire strafrechter, in casu het Hoog Militair Gerechtshof, gezien als een rechter, bedoeld bij deze uitzondering. Het is noodzakelijk, dat de leden van het rechterlijk college onafhankelijk zijn zowel van de uitvoerende macht als van de partijen betrokken bij de zaak.

Niet vereist is, dat de leden van het college jurist zijn of dat zij voor het leven benoemd zijn (van Dijk, van Hoof, de Europese Conventie in theorie en praktijk, 1982, p. 246).

Wat betreft de uitzondering onder b), van het eerste lid kan men bij detentie wegens weigering een rechterlijk bevel op te volgen denken aan b.v. gijzeling van wel weigerachtige getuigen in civiele- en strafzaken. Een ander voorbeeld komt uit het faillissementsrecht: een gefailleerde kan op rechterlijk bevel in verzekerde bewaring worden gesteld.

Wat betreft de uitzondering onder) van het eerste lid wordt een legitimatie gegeven van de toepassing van dwangmiddelen bij de opsporing en vervolging van strafbare feiten. De Staatsregeling is niet de meest geschikte plaats om alle bijzondere dwangmiddelen afzonderlijk te behandelen; daarom is volstaan met een globale formulering die betrekking heeft op de voorlopige hechtenis.

Noodzakelijk is, dat het de bedoeling is verdachte voor de rechter te leiden. Het kan verder noodzakelijk zijn iemand voor langere tijd op te sluiten, indien er redelijkerwijze gevaar bestaat dat hij bewijsmateriaal zal vernietigen of getuigen zal beĂŻnvloeden. Om deze reden hebben wij de zinsnede "het strafrechtelijk onderzoek in gevaar te brengen" opgenomen als reden voor voorlopige hechtenis.

Het zal duidelijk zijn dat hieronder ook het gerechtelijk vooronderzoek dient te worden begrepen. De opsomming van de gronden, waarop voorlopige hechtenis is toegestaan, is limitatief.

Bij het eerste lid onder d) genoemde geval moet gedacht worden aan een rechterlijk bevel tot ondertoezichtplaatsing van een minderjarige gepaard gaande met een vrijheidsbeperking, bijvoorbeeld gedwongen verblijf in een opvoedingsinrichting of in een kliniek. Toegestaan worden dus vrijheidsbeperkingen in het belang van de minderjarige, ook al wordt deze niet van enig strafbaar feit verdacht. Van belang is dat er gegronde reden is aan te nemen dat de ontwikkeling of de gezondheid van de betrokkene ernstig gevaar loopt-bijvoorbeeld in het geval van verslaving aan verdovende middelen -, of dat er sprake is van mishandeling.

In het eerste lid d) genoemde geval gaat het om de inhechtenisneming en voorgeleiding van minderjarigen teneinde veilig te stellen, dat zij zich niet in een schadelijke omgeving blij ven ophouden, voor zover zij tenminste al niet onder het hierboven onder c) genoemde geval thuishoren. Het gaat derhalve om een maatregel, waarbij een minderjarige tegen zichzelf in bescherming wordt genomen teneinde te voorkomen dat hij afglijdt naar de criminele sfeer. Zo kan men zich bijvoorbeeld voorstellen, dat iemand een aantal maanden gedwongen in een observatiecentrum verblijft, terwijl er een onderzoek loopt naar het hebben gepleegd van diefstal en verkeersdelicten. In de voorgeleiding voor een rechterlijke instantie, die over de voortzetting van de detentie beslist, is hier in de bepaling zelf uitdrukkelijk voorzien en daarop moet de aanvankelijke vrijheidsberoving ook gericht zijn. De in het eerste lid onder e) opgenomen bepalingen handelt over uiteenlopende categorieĂŤn van personen, waartegen de samenleving beschermd moet worden of die tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen. Wat betreft het karakter en de duur van de vrijheidsontneming vormt het woord "rechtmatig" het richtsnoer. De rechter zal de rechtmatigheid van de detentie moeten toetsen aan de in Aruba geldende rechtsregels. Dit is vooral van belang in geval de detentie wordt bevolen door een bestuurlijke instantie. Het behoeft geen nader betoog, dat de aard of graad van het verspreidingsgevaar van een besmettelijke ziekte, van de krankzinnigheid of de verslaafdheid zodanig moet zijn, dat vrijheidsbeneming gerechtvaardigd is. De bepaling in het eerste lid onder f) geeft een belangrijke garantie aan de vreemdeling in