Joanna Zemanek Sprawy/Matters

Redakcja/Editorial team: Iwona Purzycka, Joanna Zemanek Teksty/Texts: Iwona Koźbiał-Grzegorzek, Anna Bas Korekta/Proofreading: Rafał Idzik Tłumaczenie na język angielski/English translation: Vincent Zdzitowiecki, Bogumiła Zdzitowiecka Fotografia/Photography: Joanna Zemanek, Grzegorz Sztwiertnia Projekt graficzny/Graphic design: Piotr Wisła, Joanna Zemanek Skład DTP/DTP typesetting: Piotr Wisła ISBN: 978-83-881055-5-5 Wydawca/Publisher: Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej ul. Wzgórze 16 43-300 Bielsko-Biała www.muzeum.bielsko.pl Druk/Printer: Petit Skład – Druk – Oprawa Wojciech Guz i Wspólnicy Spółka Komandytowa, Lublin, 2018 Nakład/Print run: 300

Ekspozycja/Exhibition Sprawy/Matters Wystawa indywidualna Joanny Zemanek Stara Fabryka – Oddział Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej pl. Żwirki i Wigury 8 43-300 Bielsko-Biała www.muzeum.bielsko.pl wystawa czynna/exhibition dates: 01.12.2017–04.02.2018 kurator/curator: Iwona Koźbiał-Grzegorzek

Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego

Joanna Zemanek ur. w 1979 roku w Łękach w województwie małopolskim. Absolwentka Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Bielsku-Białej. W 2005 roku uzyskała podwójny dyplom z tkaniny artystycznej i malarstwa na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie. Adiunkt na tymże wydziale w Katedrze Interdyscyplinarnej w III Pracowni Interdyscyplinarnej Tkaniny Artystycznej prof. Lilli Kulki. Od 2009 asystent na kierunku wzornictwo w Wyższej Szkole Technicznej w Katowicach. W latach 2001 –2003 studentka Instytutu Historii Sztuki na UJ. W 2012 roku obroniła doktorat w dyscyplinie artystycznej sztuki piękne na Wydziale Malarstwa w macierzystej uczelni. Uprawia malarstwo i rysunek, zajmuje się tkaniną artystyczną, tworzy obiekty, instalacje, filmy wideo, jest również kuratorem wystaw.

Uczestniczka ok. 80 wystaw zbiorowych oraz autorka 6 indywidualnych pokazów. Ważniejsze to: 2010 – Galeria Gardzienice i Galeria Labirynt, Lublin; 2016 – galeria Instytutu Polskiego w Bratysławie, Galeria Malarstwa w ASP w Krakowie, Galeria Sztuki w Legnicy. Ważniejsze nagrody: 2015 – nagroda Instytutu Polskiego w Bratysławie na Międzynarodowym Triennale Tkaniny Textile Art of Today; 2013 – nagroda za najlepszy debiut na Międzynarodowym Triennale Tkaniny w Łodzi; 2013 – Nagroda Rektora ASP III stopnia; 2010 – Plakieta Honorowa IAIAP za promowanie współczesnej tkaniny artystycznej poza granicami kraju, wręczona na 3. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Struktury Powiązań, Tkanina Artystyczna, Transformacje; 2009 – nagroda główna w Ogólnopolskim Konkursie Palma już była...… za zagospodarowanie wysepki ronda warszawskiej obwodnicy; 2000 – Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Joanna Zemanek born 1979 in Łęka, in the province of Lesser Poland. Graduate of the State High School for Arts in Bielsko-Biała. In 2005 obtained a joint diploma in textile artistry and painting from the Arts Department at the Academy of Fine Arts in Kraków. A lecturer in the same Interdisciplinary Department at No. III Workshop of Interdisciplinary Textile Artistry under Professor Lilla Kulka. From 2009 an assistant lecturer in design at the Higher Technical College in Katowice. Between 2001-2003 a student at the Institute of the History of Art at the Jagiellonian University. In 2012 defended a Fine Arts doctoral dissertation at the Arts Department of her alma mater.

She paints and draws, works on art projects involving the use of fabrics, creates art pieces, installations, makes film videos, and also curates exhibitions. A participant in around 80 group displays as well as 6 individual exhibitions of her own. Among the more noteworthy of these: 2010 – The Gardzienice and Labyrinth Galleries in Lublin; 2016 – the Polish Institute Gallery in Bratislava, the Academy of Fine Arts Gallery of Paintings in Kraków, the Art Gallery in Legnica. Amongst the more significant prizes won: 2015 – a prize from the Polish Institute in Bratislava at the International Triennial of Textiles, Textile Art of Today; 2013 – a prize for the best debut at the International Triennial of Textiles in Łódź; 2013 – The Academy of Fine Arts Rector’s prize, third class; 2010 – the IAIAP Plaque of Honour for promotion of contemporary textile artistry outside Poland, awarded at the third International Festival of ‘Structures of Connections’ Artwork, Textile Artistry, Transformations; 2009 – the main prize at the all-Poland contest Palma już była...…

(We've had the palm tree...) for redeveloping the roundabout island on the Warsaw ring road; 2000 – a scholarship from the Minister of Culture and Heritage.

Pięć ważnych spraw Joanny Zemanek | Joanna Zemanek’s Five Important Matters W 2016 roku w Bielsku-Białej odbyła się polska edycja Międzynarodowego Triennale Tkaniny Artystycznej Textile Art of Today 2015–2017. Muzeum Historyczne jako współorganizator wydarzenia miało przywilej wyróżnienia jednego z twórców prezentujących swoje dzieła, a formą nagrody była propozycja wystawy indywidualnej. Wybór padł na Joannę Zemanek za pracę pt. Bolimia. Ta decyzja rozpoczęła współpracę artystki z bielskim Muzeum, której owocem jest ekspozycja Sprawy/ Matters prezentowana w Starej Fabryce od grudnia 2017 do lutego 2018 roku.

Wystawa została zakomponowana wokół pięciu pojęć, tworzących poszczególne jej części: DORASTANIE, MAŁŻEŃSKIE SPRAWY – ŚLUBY I ROZWODY, INTYMNE SPRAWY, „TO NIE JEST TWOJA SPRAWA”, SPRAWY/WADY. Są to główne obszary, w ramach których tematycznie rozwijane są kolejne, bardziej szczegółowe kwestie, obrazowane przez konkretne dzieła.

W DORASTANIU dominują prace z cyklu Bolimia, odnoszące się do okresu adolescencji, metamorfozy i problemu braku akceptacji własnego ciała. W strefie MAŁŻEŃSKICH SPRAW znalazły się głównie takie serie, jak: Słodycze/Naboje, Wedding Dress, Popiół i diamenty, IRONic, V’da. Pojęcia żeńskości i męskości, relacje między kobietą i mężczyzną, role społeczne w ramach kultury, to podstawowe zagadnienia, które artystka analizuje w tej części wystawy. INTYMNE SPRAWY to strefa rozważań na temat wątków osobistych, czasami wstydliwych, takich, które chcielibyśmy ukryć przed światem, tajemnic zarezerwowanych tylko dla nas samych. Tę problematykę sygnalizują m.in.: Tego kwiatu jest pół światu, Świeże, Płonę/Burn, Ecce homo, Łono natury, Swatches. Kolejna część wystawy zatytułowana „TO NIE JEST TWOJA SPRAWA” odnosi się do kwestii związanych z poszukiwaniem własnej tożsamości, odwagi bycia sobą i asertywności wobec konwenansów społecznych. Do tego tematu zostały dobrane takie cykle, jak: Sukienki, Być jak MM/ Being MM czy Repetycje. Ostatnia z odsłon omawianej ekspozycji to SPRAWY/WADY. Prace Estetyka/Aesthetic i Zaćma dotykają problemu przemijania, chorób ciała oraz obrazują próbę ingerencji człowieka w naturę i przeznaczenie.

Impulsem i inspiracją dla Joanny Zemanek są własne przeżycia oraz zdarzenia i historie zaczerpnięte z rodzinnych stron.

Prace artystki na pierwszy rzut oka mają charakter prywatny i osobisty; w warstwie formalnej często odnoszą się bezpośrednio do niej samej przez bazowanie na własnym portrecie lub wykorzystaniu przedmiotów osobistych. W procesie tworzenia, poprzez skojarzenia, grę słów czy odniesienia do kultury, wątki

The Polish edition of the International Triennial of Textile Art, Textile Art of Today 2015-2017, took place in Bielsko-Biała in 2016. The Historical Museum as co-organiser of this event had the honour of awarding a prize to one of the artists whose works were on display, and the nature of this prize was the offer of a one-(wo)man exhibition. The winner was Joanna Zemanek for her composition Bolimia. This was the beginning of the artist’s collaboration with the Bielsko Museum, which comes to fruition with the exhibition Spraw/Matters being held in the Stara Fabryka (Old Factory) Museum from December 2017 to February 2018.

The display centres around five concepts which individually make up the whole: GROWING UP; MARRIAGE ISSUES – WEDDINGS AND DIVORCES; INTIMATE MATTERS; “THAT’S NONE OF YOUR BUSINESS”, ISSUES/FLAWS. These are the main areas covered, within which more detailed issues are developed further and illustrated in individual works. In GROWING UP pieces from the series Bolimia dominate, addressing the period of adolescence, metamorphosis and the problem of non-acceptance of one’s own body. Series of works such as Słodycze/ Naboje (Sweets/Bullets), Wedding Dress, Popiół i diamenty (Ashes and Diamonds), IRONic and V’da (Pleat) are included within the realm of MARRIAGE ISSUES. Notions of femininity and masculinity, relationships between woman and man, social roles within a cultural framework, these are the fundamental problems which the artist explores in this section of the exhibition. INTIMATE MATTERS is a sphere of deliberation about personal subjects, often embarrassing – such that we might want to hide away from the world, secrets best kept to ourselves. These issues are depicted, amongst others, by Tego kwiatu jest pół światu (There's plenty of fish in the sea), Świeże (Fresh), Płonę/Burn, Ecce homo, Łono natury (Nature’s Bosom), and Swatches. The next phase of the exhibition entitled “THAT’S NONE OF YOUR BUSINESS” relates to issues connected with the search for one’s own identity, courage to be oneself and assertiveness in the face of social conventions. Series of works such as Sukienki (Dresses), Być jak MM/Being MM and Repetycje (Repetitions) were chosen for this theme. The final section to be found in this exhibition is ISSUES/FLAWS. Pieces such as Estetyka/Aesthetic and Zaćma (Cataract) touch upon the problem of passing and bodily illnesses, as well as depicting man’s attempt to interfere with nature and destiny.

The impetus and inspiration for Johanna Zemanek stem from her own experiences, as well as events and stories drawn

indywidualne stają się treściami uniwersalnymi, a kwestie prywatne jawią się jako sprawy publiczne. W efekcie tych działań, w dziełach autorki nie widzimy już konkretnej osoby – Joanny Zemanek opowiadającej o sobie i swoim życiu – tylko artystkę, rozważającą tematy dotyczące nas wszystkich. Któż z nas nie zmagał się problemem dorastania i akceptacji siebie, nie zastanawiał się nad rolami, jakie pełnimy w życiu; nad tym, jaki wpływ ma tradycja i kultura na nasze zachowanie czy wybory?

Oto właśnie Sprawy Joanny Zemanek zdają się być naszymi sprawami, kwestiami, problemami, które dobrze znamy.

Niewątpliwie siła przekazu tych prac wynika z pewnej szczerości i autentyczności doświadczeń, stanowiących bazę twórczości artystki, ale nie tylko. Ich sugestywność wiąże się także z formą, jaką posługuje się autorka w komunikacji z widzem.

Niemal statyczne, symetryczne i oszczędne w kolorze kompozycje oraz specjalnie dobrane autorskie techniki, oparte głównie na druku, hafcie na jedwabiu i bawełnie, powodują, że nie jest to przekaz agresywny. Nie ma tu krzyku czy perwersji, choć dzieła dotykają przecież tematów trudnych i wrażliwych.

Prace są, jakby na przekór zasadzie decorum, subtelne i delikatne, ich estetyczność zachęca do patrzenia, a ich spokój sprzyja refleksji. Ta swoista sprzeczność pomiędzy formą a tematem jest świadomym zabiegiem, który prowokuje i wzmacnia działanie obrazu.

Atrakcyjność wizualna, pewna przystępność sztuki Joanny Zemanek, jest jednak iluzją, trikiem, czarem, któremu łatwo ulec. W swej istocie to odważna i niebanalna twórczość, która podważa konwenanse, dyskutuje z tradycją, obnaża niedoskonałości natury; jej autorka nie boi się stanąć twarzą w twarz z widzem, spojrzeć mu prosto w oczy, aby zadać te najprostsze i najtrudniejsze zarazem pytania: Kim jestem? Kim jesteś?

Iwona Koźbiał-Grzegorzek kurator wystawy Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej

from her corner of Poland. The works of the artist appear private and personal at first glance; from a formal perspective they often relate directly to her, relying as they do on portraits of the artist or through the use of personal possessions. In the process of creation – by association, through play on words or cultural references – the individual strands take on a universal meaning, and private issues become public matters. Consequently we do not simply see one specific person in the artist’s works – Joanna Zemanek telling us about herself and her life – but an artist considering themes which concern us all. Who among us has not grappled with the problems of growing up and accepting oneself; who has not deliberated over our roles in life, questioning what influence tradition and culture has on our behaviour and choices? And so Joanna Zemanek’s Sprawy (Matters) become our issues, questions and problems which we are well acquainted with.

Undoubtedly the strength of delivery of these works arises from a certain honesty and authenticity of experience which constitute the source of the artist’s creative work – but that is not all. Their evocative style also ties in with a form used by the artist in communication with her audience. The compositions – mainly print or needlework on silk and cotton – almost static, symmetrical and sparing in colour as well as employing specially chosen techniques by the artist, come across in a non-aggressive way. There is no clamour or perversity, even though the themes covered are both difficult and sensitive. On the contrary, the works follow the principle of decorum, being subtle and delicate, their aesthetics encouraging one to look at them, their serenity inviting reflection. This peculiar contradiction between form and theme is a conscious undertaking which provokes and empowers the effect of the picture.

The visual attractiveness and a certain accessibility of Joanna Zemanek’s art is, however, an illusion, a trick, sorcery, which it is easy to give in to. By its very essence this bold and remarkable body of work, which challenges conventions and disputes tradition, reveals the imperfections of nature; its creator is not afraid of standing face to face with her audience, looking them straight in the eye, in order to ask the simplest yet most difficult questions: Who am I? Who are you?

Iwona Koźbiał-Grzegorzek Exhibition curator The Historical Museum in Bielsko-Biała

Anna Bas Koronczarka | The Lacemaker

„[...] nigdy nie pojęłam, co to jest, czego nie powinnam czuć [...]”

Sarah Kane, Psychoza 4.48

“[...] I never felt what it is, that I shouldn’t have felt [...]”

Sarah Kane, Psychosis 4.48

Ponieważ istniejemy w cielesnej formie, choć od wieków staramy się sami siebie przekonać, że jesteśmy czymś więcej niż tylko ciałem, to jego ból i przyjemność opisują naszą egzystencję. Ciało naznaczane, ozdabiane, wygładzane, nacinane, napinane, głodzone, krępowane, masowane, dotykane, karmione, doświadczane. Przeżywane i przedstawiane. Kultura manipuluje ciałem, by przez jego wygląd wyrażać idee, a religie dążą do unicestwienia ciał, które uznawane są za „więzienie duszy”. Nie istnieje jedno ciało, tak jak nie istnieje jeden obraz ciała. Przejście z trójwymiarowości do płaszczyzny to przejście do obrazu. „Historia przedstawiania człowieka była przedstawieniem ciała, przy czym ciału, jako nośnikowi istoty społecznej przypadało w udziale odgrywanie roli”.

Kiedyś lustra, dzisiaj jeszcze kamery, aparaty fotograficzne poddają nasz wizerunek nieustającej kontroli. W kulturze masowej ciało postrzegane jest poprzez wielość i różnorodność przedstawień wizualnych. Choć pochodzi z natury, jest nieustannie kulturowo zmieniane i znakowane. Obrazy sprawiają, że zyskujemy większą świadomość naszej cielesności i wrażenia, jakie na innych wywiera. Ciało artystki jako podmiot, jej ciało jako przedmiot opisu i analizy, i to samo ciało jako narzędzie. Cielesność jest tematem trudnym, przede wszystkim ze względu na uwikłanie w konteksty kulturowych i estetycznych konwencji, ale to właśnie cielesność jest głównym obszarem, w którym definiuje się nasza tożsamość. „Ja” i ciało są nierozdzielne.

Because we exist in corporeal form – though we have tried to convince ourselves for centuries that we are something more than just a body – it is the body’s pain and pleasures that define our existence. The body – marked, decorated, smoothed, cut, tensed, starved, bound, massaged, touched, fed and afflicted.

It endures and is shown off. Culture manipulates the body to express ideas through its appearance, and religions strive to destroy the body which is regarded as the “prison of the soul”.

There is no such thing as one kind of body, just as there is no single image of a body. The transition from the three dimensional to a flat surface is the transition to the picture. “The story of presenting the human being was the representation of the body. It was the body, as the medium of the social being, which was given the part of playing the role.” Once it was mirrors, today it is also cameras and photographic devices that surrender our looks to unremitting inspection. In mass culture the body is perceived through the number of times and the variety of its visual appearances. Although it is born of nature it is incessantly altered and marked by cultural influence. The pictures cause us to gain a greater awareness of our corporeality and the impressions they make on others. The artist’s body as a subject, her body as the object of description and analysis, and this same body as a tool. Corporeality is a difficult subject because of the entanglement of cultural and aesthetic conventions above all else, but it is actually corporeality which is the main domain in which one defines one’s identity. “Me” and the body are inextricable.

„Zobaczcie tę koronczarkę (w Luwrze) pochyloną nad swoim tamborkiem, gdzie ramiona, głowa, dłonie z ich podwójnym warsztatem palców, wszystko to prowadzi do czubka igły: lub do źrenicy w centrum niebieskiego oka, które jest punktem zbiegu całej twarzy, całej postaci, rodzajem duchowych współrzędnych, błyskiem pochodzącym z duszy”.

Koronczarka namalowana przez Vermeera. Skoncentrowana, pochylona nad swoją pracą. Hafciarka. Tkaczka. Prasowaczka.

Krzątająca się, jedna z wielu. Idealny wizerunek skromności, pracowitości, ideał kobiecych cnót. Tkaczki to w zoologicznej

“Take a look at that lacemaker (in the Louvre) hunched over her embroidery hoop: her arms, the head, the hands with both sets of industrious fingers – all are directed towards the tip of the needle: or to the iris in the centre of the blue eye, which is the intersection of the whole face, the entire figure, of a type of spiritual coordinate, of a spark which comes from the soul”.

The Lacemaker was painted by Vermeer. Focused, bent over her work. An embroiderer. A weaver. An ironer. Bustling about, one of many. A perfect picture of modesty and industry, an

terminologii mrówki prządki. Płótno powinno było być już sprane, by nie kurczyło się i nie deformowało. Na płótnie rysuje się kompozycję i rozpina się ją na krosnach. Można na skórze, wprost na ciele. Potem się haftuje jedwabiem, nicią metalową, złoconą błoną zwierzęcą. „Łono natury”. To miejsce w centrum kobiecego ciała, którego trzeba się wstydzić i się do niego nie przyznawać. W opisie używać eufemizmów i metafor.

Być czyściutka i bielutka. „Łono natury”. Ukłucie odczuwamy boleśnie, nawet jeśli igła przekłuwa tylko płótno z wydrukowanym fragmentem ciała. Cierpienie jest ceną, jaką płaci kobieta, by jej łono zakwitło. Kwiaty, kwiatuszki rozrastające się precyzyjnym ściegiem, jakby nić prowadzona była nie dłonią hafciarki, lecz ręką chirurga z bezwzględną precyzją. Jakby nić była wysuwana wprost z wnętrzności. Flos to kwiat, stąd flora. Defloracja. Utrata dziewictwa. Zerwany kwiat. Te kwietne ornamenty są jak bolesne eksplozje. „O Maryja, kwiatku panieński”.

Maria, którą porównywano w poezji religijnej do aloesu, koniczyny, róży, lilii, hyzopu, oliwki, cedru i łąki. „Zielna”, „kwiatowa” i „łąkowa” Maria.

Łono natury, seria, częściowo haftowanych wizerunków artystki, ujawnia poczucie wyobcowania kobiecego ciała przez kulturę i konieczność podjęcia próby jego powtórnej identyfikacji. Joanna Zemanek dokonuje tego, odwołując się do ironii przejawiającej się w wykorzystaniu haftu, tradycyjnej techniki zdobniczej i czynności odczytywanej jako jednoznacznie kobieca. Pobłażliwie określanej jako „robótki domowe”. W tej kategorii prac i zajęć „typowo” kobiecych mieści się również prasowanie. Praca domowa z jednej strony wymagająca precyzji, wytrwałości i uwagi, by perfekcyjnie wygładzić fałdy i zmarszczki, nie uszkadzając materiału zbyt wysoką temperaturą. Dotyk zbyt gorącego żelazka zostawia wypalony ślad, oparzenie przybierające formę pocisku, łuski, cukierka, klepsydry, intymnego trójkąta osłaniającego dolną część brzucha, sukni.

Naboje i słodycze, trawestacja oparta na dźwiękowym podobieństwie słów bardzo dobrze pokazuje niezwykłą umiejętność Joanny Zemanek czytania tego, co ukryte pod pozornie zabawną grą słów. Słodycz i ból, lekko landrynkowy smak w ustach zmieszany ze smakiem krwi. Świeże jak kwiat o poranku. Róża, różany, zaróżowiony, różowy dla dziewczynek, a niebieski dla... „Jaka róża taki cierń”. „Róża jest różą, jest różą, jest różą”. Nie zawsze jest różą. Tusz lekko rozlewa się na jedwabiu. Możemy zdecydować, co widzimy, wybrać między kwiatem a plamą, wstydliwym śladem. Rytuał pierwszej nocy, prześcieradło jak trofeum prezentowane o świcie. Diane Arbus klęcząca w wannie powoli wypełniającej się jej krwią.

ideal of womanly virtues. Weavers in zoological terms are lappet moths.1 The canvas ought to have already been washed through so that it does not shrink or become misshapen.

A design is drawn onto the canvas and it is stretched across the frame. You can do this on skin, straight onto the body.

Then you embroider using silk, metallic thread or golden animal membrane. Nature’s Bosom (“Łono natury”)2. This is a place at the centre of a woman’s body that we are ashamed of and ought not to acknowledge. We use euphemisms and metaphors when describing it. A girl has to be pure and white. “Nature’s Bosom”. We feel the pain of the pricking, even if it is only the canvas with a printed piece of the body that is pierced. Pain is the price a woman pays for the womb to blossom. Flowers, little flowers proliferating in precise stitches, as if the thread was being guided not by the hand of the embroiderer but by the hand of a surgeon with ruthless precision. As if the thread was being pulled straight out from the inside. Flos means flower, from which we get flora. Deflowering. The loss of virginity, a flower that’s been picked. These floral ornaments are like painful explosions.

“Oh Mary, flower of Our Lord”.

Mary, who has been compared in religious poetry to aloes, clover, a rose, a lily, hyssop, an olive, a cedar tree and a meadow.

“Herbaceous”, “flowery” and “meadowy” Mary.

Nature’s Bosom, a series, with part-embroidered images of the artist, arouses a feeling of alienation of the female body through culture and the need to make an attempt at its re-identification. Joanna Zemanek does this with reference to the irony that comes out of using embroidery, traditional decorative techniques and other means which might be viewed as being unequivocally female. These are indulgently described as being “domestic needlework”. Ironing is included in this type of work and activity - “typical” woman’s work. Work done at home on the one hand demands precision, stamina and attention to detail when smoothing out the folds and creases to perfection, whilst at the same time not damaging the material with too high a temperature setting. The touch of an excessively hot iron leaves a scorched mark, a burn mark taking on the form of a bullet, a fish scale, a sweet, an hourglass, an intimate triangle that covers the lower abdomen, or a dress.

Translator’s note. There is a play on words here, difficult to translate into English. The Polish word for female weaver is ‘tkaczka’, the same word as for a weaver ant. The Polish word for a female spinner is ‘prządka’, the same word for an eggar or lappet moth.

1

Translator’s note. In literary terms ‘Łono natury’ is usually translated as ‘Nature’s Bosom’. Its literal meaning, however, is ‘nature’s womb’ and it is the womb which Zemanek alludes to in some of her images 2

Obok rytuałów, dzięki którym niepewne swego statusu kobiety stają się członkami społeczności, istnieją rytuały tworzone przez same kobiety. Rytuały mające im przynieść wymarzone efekty, pewność siebie, władzę, sukces, szczęście. Zachowania pozornie skuteczne stają się nawykami, magicznymi rytuałami i zrazem chorobą. Anoreksja, bulimia, perforacja, medycyna estetyczna, depilacja, naciąganie, wypełnianie, dyscyplinowanie ciała. Haftowanie: dzierganie, szycie, wyszywanie, aplikacje, ornament, ozdabianie, ścieg, koronka, wymiociny. „Bolimie”.

Bruno Bettelheim w książce Rany symboliczne. Rytuały inicjacji i zazdrość męska interpretuje ludzką skłonność do przekierowywania własnej energii sprawczej ze świata zewnętrznego na własne ciało. Autodestrukcja staje się wyrazem intensywnych emocjonalnych przeżyć, autoagresja reakcją na bezradność.

Wedding Dress, Popiół i diamenty to prace, w których motywem jest suknia ślubna. Joanna Zemanek z jednej strony tworzy suknie, wypalając żelazkiem ślady, znamiona na wizerunku nagiego ciała, a z drugiej umieszcza autentyczne suknie ślubne, podarowane jej przez rozwódki, w kartonowych trumnach używanych przy kremacji zwłok. (Zgodnie ze zwyczajem z okolic Oświęcimia chowania zmarłego męża na ślubnej sukni żony). Lśniące diamenty, błyszczące szkiełka zamieniające się z upływającym czasem w szary popiół, jak nadzieje w rozczarowanie i gorycz.

Luce Irigaray, francuska aktywistka ruch feministycznego, autorka książek z pogranicza filozofii, językoznawstwa i psychoanalizy jako sposób przezwyciężania niekorzystnej sytuacji kobiet w naszej kulturze zaproponowała metodę mimetyczną, zwaną również strategicznym esencjalizmem. Nowy język jest jej zdaniem tym, co mogłoby przeobrazić kulturę. Język polegający na parodiowaniu „stereotypowych zachowań kobiet” przez same kobiety. Na teatralizacji tych zachowań. Metoda ta posiada, zdaniem Irigaray, moc „unicestwiania efektów fallocentrycznego dyskursu”. Już sama możliwość parodiowania jakiegoś zachowania udowadnia, że osoba parodiująca jest różna od postaci parodiowanej. Kobiety mogą więc spróbować stworzyć swój własny język różny od męskiego, ale także daleki od „neutralności” genderowej. Kobiecy język nie powinien stanowić prostego odwrócenia męskiego dyskursu, ale być osobną kategorią. Mimetyzm nie jest zatem rodzajem mimikry, wpasowaniem się w narzuconą hierarchię, ale jest rozbiciem struktury ideologii od wewnątrz, także przez rodzaj karnawalizacji. W tym kierunku podąża Joanna Zemanek. W centrum jej zainteresowań jest somatyczny i słowny (językowy) sposób doświadczania rzeczywistości. Kobiecość będąca tematem jej prac ujmowana jest w sposób niezwykle subtelny i zindywidualizowany. Zmysłowość emanująca z jej prac odnosi się w równej mierze do przyjemności i do bólu. Delikatność wykorzystywanych materiałów jeszcze mocniej uwydatnia okrucieństwo

Naboje i Słodycze (Bullets and Sweets), a paraphrasing based on the similarity of sound between words in Polish shows off the extraordinary skills of Joanna Zemanek extremely well as she uncovers that which is hidden within a seemingly amusing play on words. Sweetness and pain, a light sugary taste in the mouth mixed with the taste of blood. Świeże (Fresh) as a flower in the morning. A rose, rosy, rose -tinctured, rose pink for little girls, and blue for... “… As the rose is, so is the thorn”. “A rose is a rose is a rose is a rose”. It is not always a rose. The ink gently spills across the silk. We can decide what it is that we see – a choice between a flower and a stain, an embarrassing mark. The first night ritual, the sheet presented like a trophy at dawn. Diane Arbus kneeling in a bath which slowly fills with her blood. Alongside rituals, thanks to which women uncertain of their status become members of the community, there are rituals created by women themselves. Rituals which are to bring them things they dream of: confidence, power, success and happiness. Ostensibly successful kinds of behaviour become addictions, magic rituals, but also illnesses at the same time. Anorexia, bulimia, piercing, cosmetic surgery, depilation, enlargements, disciplining the body. Needlework: crochet, sewing, embroidery, appliqué, ornamentation, decorations, stitching, lace, vomit.

“Bolimia”3. Bruno Bettelheim in his book Symbolic Wounds, Puberty Rites and the Envious Male interprets people’s proclivity for transferring their own causative energy from an external world to their own bodies. Self-destruction becomes an expression of intensively emotional experiences, self-aggression a reaction to helplessness.

Wedding Dress, Popiół i diamenty (Ashes and Diamonds) are works in which the wedding dress is the main theme. Joanna Zemanek on the one hand creates the dresses, scorching them with imprints from a domestic iron – marks on an image of a naked body – and on the other hand she includes real wedding dresses, given to her by divorcées, in cardboard coffins used during cremation of the deceased. (In accordance with the custom from the Oświęcim region where dead husbands were buried lying on top of their wives’ wedding dresses). Glistening diamonds, twinkling crystals changing with the passing of time into grey ash, like hopes turning into disappointment and bitterness.

Luce Irigaray, a French activist in the feminist movement, author of books in the disciplines of philosophy, linguistics and psychoanalysis, suggested a mimetic technique – known also 3 Translator’s Note. Another play on words by the artist. The title is similar to the medical condition ‘Bulimia’ but also sounds, in Polish like ‘boli mnie’ (It hurts me).

stosowanych zabiegów, będących rodzajem artystycznej skaryfikacji, formy zdobienia ciała w rysunki tworzone przez blizny, przebarwienia, celowe okaleczenia, odmrażanie i wypalanie, co często miało związek z rytuałami inicjacji. Tworzenie jest dla Joanny Zemanek nierozdzielnie związane z biologiczną płcią poddawaną manipulacji i ingerencji. Dla obserwatorów kontakt z tą sztuką może być bolesnym doznaniem, ale przyjemność jest kategorią, która w języku tej artystki łączy się w siostrzaną parę z bólem.

„Każdy komplement zabiera cząstkę mej duszy.”

Sarah Kane, Psychoza 4.48

S. Kane, Psychoza 4.48, tłum. K. Rozhin H. Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, tłum. M. Bryl P. Claudel, Introduction à la peinture hollandaise, w: tegoż, L’œil écoute L. Irigaray, Ta płeć (jedną) płcią niebędąca, tłum. S. Królak

as strategic essentialism - as a means of overcoming the unfavourable situation of women in our culture. The new language, according to her, is something which could transform culture.

A language parodying “stereotypical female behaviours” created by women themselves, and dramatising these behaviours. Irigaray believes the process has the power to “destroy the effects of phallocentric discourse”. The very possibility of parodying behaviour in itself proves that the person parodying is different from the person being parodied. So women can try to create their own language, different from men’s, but which is also far from being gender “neutral”. A woman’s language ought not to be a simple reversal of the man’s discourse but ought to belong to a separate category. Mimetism is not, therefore, a form of mimicry, fitting a given hierarchy, but is the destruction of structure of an ideology from the inside, also through a kind of carnivalisation. This is the direction in which Joanna Zemanek is heading. At the heart of her interests is the somatic and verbal (lingual) way of experiencing reality. Femininity, being the theme of her work, is treated in an extraordinarily subtle and distinctive manner. The sensuality emanating from her work relates in equal measure to pleasure and pain.

The softness of the materials used accentuates even more so the cruelty used in those treatments that are a type of artistic scarification – scar-formed drawings on the body for decoration, inking body art, cutting, freeze-branding and branding – all of which are frequently associated with initiation rites.

Creativity for Joanna Zemanek is inextricably linked with her biological sex surrendering to manipulation and interference.

For an audience contact with this art may be a painful experience but, according to the artist’s interpretation, the pleasure joins in sisterly union with pain.

“Every compliment takes a piece of my soul. “ Sarah Kane, Psychosis 4.48

S. Kane, Psychosis 4.48, translated by K. Rozhin H. Belting, An Anthropology of Images. Sketches for Studies of the Image, translated by M.Bryl P. Claudel, Introduction to Dutch Painting: the Eye Listens L. Irigaray, This Sex Which is Not One, translated by S. Królak

DORASTANIE | GROWING UP

Z cyklu Bolimia, 2015, druk na bawełnie, haft, 27,5 x 20 cm From the series Bolimia, 2015, print on cotton, needlework, 27,5 x 20 cm Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej From the collection of the Historical Museum in Bielsko-Biała Nagroda Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej przyznana podczas Międzynarodowego Triennale Tkaniny Artystycznej Textile Art of Today 2015–2017 This prize was awarded by the Historical Museum in Bielsko-Biała during the International Triennial of Textile Art, Textile Art of Today 2015-2017

 Z cyklu AfterBefore, 2015, druk na bawełnie, haft, 70 x 50 cm From the series AfterBefore, 2015, print on cotton, needlework, 70 x 50 cm  AfterBefore, film, 3’20” AfterBefore, film, 3’20”

MAŁŻEŃSKIE SPRAWY – ŚLUBY I ROZWODY | MARRIAGE ISSUES – WEDDINGS AND DIVORCES

 Z cyklu Wedding Dress, 2015–2017, druk na jedwabiu, ślad żelazka, 175 x 135 cm From the series Wedding Dress, 2015–2017, print on silk, domestic iron imprint, 175 x 135 cm  Z cyklu Wedding Dress, 2014–2016, ślad żelazka na jedwabiu, haft, 150 x 120 cm From the series Wedding Dress, 2014–2016, domestic iron imprint on silk,needlework, 150 x 120 cm

Z cyklu Wedding Dress, 2017, druk na jedwabiu, ślad şelazka, haft, 30 x 21 cm From the series Wedding Dress, 2017, print on silk, domestic iron imprint, needlework, 30 x 21 cm

Z cyklu Wedding Dress, 2017, druk na jedwabiu, ślad şelazka, haft, 30 x 21 cm From the series Wedding Dress, 2017, print on silk, domestic iron imprint, needlework, 30 x 21 cm

 Z cyklu V’da, 2014, druk na bawełnie, ślad żelazka, 110 x 110 cm From the series V’da (Pleat), 2014, print on cotton, domestic iron imprint, 110 x 110 cm  Z cyklu V’da, 2014, druk na bawełnie, ślad żelazka, 110 x 115 cm From the series V’da (Pleat), 2014, print on cotton, domestic iron imprint, 110 x 115 cm

INTYMNE SPRAWY | INTIMATE MATTERS

  Z cyklu Łono natury, 2017, druk na jedwabiu, haft, 30 x 21 cm From the series Łono Natury (Nature’s Bosom), 2017, print on silk, needlework, 30 x 21 cm  Z cyklu Ecce homo, 2017, druk na bawełnie, haft, 30 x 20 cm From the series Ecce homo, 2017, print on cotton, needlework, 30 x 20 cm

 Z cyklu Płonę/Burn, 2017, jedwab przypalany i malowany, 100 x 100 cm From the series Płonę/Burn, 2017, scorched and painted silk, 100 x 100 cm  Z cyklu Tego kwiatu jest pół światu, 2017, jedwab malowany, 135 x 135 cm From the series Tego kwiatu jest pół światu (There's plenty of fish in the sea), 2017, painted silk, 135 x 135 cm

„TO NIE JEST TWOJA SPRAWA” | “THAT’S NONE OF YOUR BUSINESS”

 Z cyklu Sukienki, 2013, druk na bawełnie, pastele, 27 x 99 cm From the series Sukienki (Dresses), 2013, print on cotton, pastels, 27 x 99 cm  Z cyklu Być jak MM/Being MM, 2015–2017, druk na bawełnie, haft, akryl, 27 x 40 cm From the series Być jak Być jak MM/Being MM, 2015–2017, print on cotton, needlework, acrylic, 27 x 40 cm  Z cyklu Być jak MM/Being MM 2015–2017, druk na bawełnie, haft, 27 x 79 cm From the series Być jak MM/Being MM, 2015–2017, print on cotton, needlework, 27 x 79 cm  Z cyklu Repetycje, 2014–2017, druk na bawełnie, haft, 90 x 105 cm From the series Repetycje (Repetitions), 2014–2017, print on cotton, needlework, 90 x 105 cm

SPRAWY/WADY | ISSUES/FLAWS

 Z cyklu Zajęcza warga, 2015–2017, druk na jedwabiu, haft. 35 x 35 cm From the series Zajęcza warga (Harelip), 2015–2017, print on silk, needlework, 35 x 35 cm  Z cyklu O-wady, Zaćma, 2016, jedwab malowany, 160 x 120 cm From the series O-wady, Zaćma, 2016, painted on silk, 160 x 120 cm

ISBN…… 978-83-881055-5-5