Nota Bene voorjaar 2017: Ode aan onze Poort #3

NOTA BENE Belast de vervuiler,

niet de groene consument (p.8)

Aansprakelijkheid Shell voor olielek in Nigeria (p.14) De nieuwe kantine:

  Lunchen in een jungle van   kamerplanten (p.18)

JFAS nummer 48 voorjaar 2017 jaargang 25

Colofon

De Nota Bene is een uitgave van de Juridische Faculteit der Amsterdamsche Studenten, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. De Nota Bene verschijnt viermaal per jaar.

Volg de Nota Bene ook via Facebook en Instagram

Hoofdredactie Louisa Bergsma Eindredactie Hannah van Kolfschooten Marjolijn Feenstra Sebastian de Bruijn Redactie Anna Ida Hudig Audrey Hendrix Bryan Verheul Caspar Klos Daniël de Bruijn Hannah van Kolfschooten Louisa Bergsma Nicky Willemsen Rogier Plokker Saar Hoek Fotografie Marilu van der Dong Laury Hooghuis Vormgeving Willem Don, willemdon.nl Drukkerij Printhuus JFAS-bestuur Mirte Visser voorzitter@jfas.com Ajay Heidsma vvz@jfas.com Duco de Vries penningmeester@jfas.com Isabelle Raven secretaris@jfas.com Stéphanie de Jong intern@jfas.com Iga Mamczarz extern@jfas.com Louisa Bergsma media@jfas.com Juridische Faculteit der Amsterdamsche Studenten Oudemanhuispoort 4 Kamer A2.04 1012 CN Amsterdam Tel: 020-5253441 E-mail: voorzitter@jfas.com Internet: www.jfas.com De gepubliceerde artikelen in de Nota Bene vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de mening van de voltallige redactie. Reacties op artikelen worden met belangstelling tegemoet gezien op media@jfas.com.

Wil je schrijven voor de Nota Bene? Mail dan naar media@ jfas.com.

Like onze pagina ‘Studievereniging JFAS’

Volg ons op @studieverenigingjfas

REDACTIONEEL

Groene stemming Een groene cirkel te midden van een donkerblauw landschap. Eenzaam lag onze mooie stad op de kaart, de ochtend van 16 maart.

Wederom blijkt: Amsterdam is een bubbel. Dat was al te merken in de aanloop naar de verkiezingen. Op geen enkele manier kwam wat ik hoorde van vrienden, collega’s en kennissen overeen met de peilingen. Om mij heen klonk een klinkende overwinning voor de groenen, de PVV zou op nul zetels eindigen.

Alhoewel ook mijn eigen mening groengezind is, ben ik geen heilige. Ik ben geen vegetariër en ik ben vaak te lui om naar de papierbak aan de overkant van de straat te lopen. Eigenlijk had ik tot voor kort het idee dat de UvA daarin een beetje op mij leek.

Niets is echter minder waar, werd mij verteld door een huisgenoot die op het Science Park studeert. Op de UvA hebben we dan wel geen afvalscheidingssysteem zoals op de universiteit van Lund in Zweden, waar een van onze redacteuren op dit moment studeert – lees op pagina 22. Er wordt wel veel geld gestoken in duurzaamheid. De UvA voert samen met de HvA een Energy Efficiency Plan uit met als doel in 2020 30% minder energie te verbruiken dan in 2005. Naast het plaatsen van ruim 2000 zonnepanelen wordt er tegenwoordig ook Kromkommersoep geserveerd in de kantines en wordt er veel onderzoek gedaan naar duurzaamheid. Lekker bezig UvA! Dat mag ook wel eens gezegd worden.

Op de rechtenfaculteit merken we hier echter bar weinig van. We hebben dan wel Kromkommersoep sinds kort, maar daar houdt het ook wel bij op. Van de twaalf onderzoeksgroepen die onze faculteit kent, is er één gericht op duurzaamheid en juist dat wordt na dit jaar wegbezuinigd, wat zij precies doen lees je op pagina 8. Hoog tijd dat wij onze eigen groene initiatieven gaan bedenken. Alhoewel het misschien minder voor de hand ligt om als rechtenstudent bezig te zijn met duurzaamheid, het is mogelijk. Neem bijvoorbeeld de Urgendazaak of de zaak die Milieudefensie tegen Shell heeft aangespannen (lees hier meer over op pagina 14).

Duurzaamheid is geen onderwerp dat alleen is weggelegd voor Future Planet Studies-studenten, ook wij kunnen ons steentje bijdragen. We hebben onze groene stem al laten horen, laten we dat nu ook in de praktijk brengen.

Ik zal beginnen met voortaan de oversteek te wagen naar de papierbak.

Louisa Bergsma Hoofdredacteur Nota Bene 2016 – 2017

3

INHOUD

6 8 11 14 16 18 20 22 24 26 27 30

Klimaat houden Energievraagstukken wegbezuinigd

8

Energievraagstukken wegbezuinigd

Hans Ankum: De langste gebruiker van de Poort Shell in Nigeria Bekende gezichten van de Poort: Tony de broodjesman De nieuwe kantine: Lunchen in een jungle van kamerplanten

11

De langste gebruiker van de Poort

De Meyer Dynastie — Recensie VPRO-serie ‘De Maatschap’

Studeren in het buitenland — Landen in Lund

Alles voor nationale veiligheid

Boekrecensie: Revolutie met recht

¡Viva Valencia!

14

Shell in Nigeria

Update FSR

5

Koetjes, kalfjes en klimaat sa ar

“Het boeiende aan het klimaat van Nederland is dat het vier seizoenen in één week kan leveren.”

nb

au

drey

“In de woorden van Gandhi: ‘de aarde biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.’ De natuur en de aarde zijn het belangrijkste wat we hebben.”

br

ya n

“Je ziet hem vast wel eens liggen in het openbaar vervoer: de gratis krant.

Vier mensen lezen gemiddeld op een dag dezelfde krant. Er wordt zo papier uitgespaard, wat goed is voor het milieu. Twijfel dan ook niet om ro g i e r deze Nota Bene te laten liggen in de metro, trein of tram!”

nn

a

“Fossiele brandstoffen zijn niet meer van deze tijd. Lees op p. 8 hoe we er vanaf komen.”

a

6

“Hier in Zweden is ongeveer de helft van de bevolking samen met mij vegetariër en scheiden ze afval in vijf verschillende vuilnisbakken. Hoewel dat me hoopvol maakt voor de toekomst, is het weggooien van iets willekeurigs nog altijd een uitdaging die verwarring en een minuut of tien kost in mijn geval.”

a id

“Alle problemen van onze tijd zijn verweven met klimaatverandering. We kunnen oorlogsgeweld, armoede en overvloedige migratie niet op lossen zonder de transitie naar duurzaamheid te maken. Die transitie zal centraal ca s p a r staan in onze toekomst.”

“The truth is: the natural world is changing. And we are totally dependent on that world. It provides our food, water and air. It is the most precious thing we have and we need to defend it.” – David Attenborough

nicky

REDACTIE

“Of ik het klimaat belangrijk vind? Absoluut, maar we moeten het in Nederland ook niet overdrijven: zwemmen kunnen we tenslotte allemaal.

Dat is óók belangrijk.”

da

niel 7

lo

“Lekker weertje, koud hè, het is zo warm. We hebben het vrijwel elke dag over het weer, misschien kunnen we dit in het vervolg iets vaker doorzetten in een gesprek over het klimaat.”

uisa

“BOE”

Belast de vervuiler niet de groene consument

nb

8

Tekst: Anna Ida Hudig & Caspar Klos

Nederland heeft zich ten doel gesteld dat in 2020 14% van de gebruikte energie duurzaam wordt opgewekt en in 2023 16%. Op dit moment komt het aandeel duurzame energie in de Nederlandse energiemarkt nog niet boven de 6% en gebruiken we dus nog zeker 94% fossiele energie. Er is dus nog een grote slag te slaan voor Nederland op dit gebied. Voor regulering dan wel herinrichting van de energiemarkt is het rechtswetenschappelijk onderzoek naar energievraagstukken erg belangrijk, zou je denken. Maar zo ziet de UvA dat schijnbaar niet. Het Centrum voor Energievraagstukken is één van de onderzoeksinstituten die door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid per september 2017 wordt wegbezuinigd. Genoeg aanleiding voor ons om eens een paar (duurzame) energievraagstukken te bekijken. Wij deden dat in gesprek met Annelies Huygen, onderzoeker bij het Centrum voor Energievraagstukken en bijzonder hoogleraar Ordening van de Energiemarkten aan de UvA.

Masterplannen en flexibiliteit De transitie naar duurzame energie, zo stelt Huygen, moet van onderop komen. Alle bedrijven en huishoudens moeten verduurzamen; besparen, isoleren en duurzame energie zelf produceren of inkopen. Toch speelt ook de overheid daarbij een belangrijke rol. Zij heeft de kracht om te prikkelen en te ontmoedigen. De beleidsplannen voor de energietransitie staan in het Energieakkoord, een overeenkomst tussen bedrijven en milieuorganisaties uit 2013 op initiatief van de Sociaal-Economische Raad. Het Energieakkoord stelt de plannen vast tot en met 2023. In de onlangs gepubliceerde Energieagenda geeft het ministerie aan hoe de strategie er waarschijnlijk uitziet voor de jaren daarna, tot aan 2050.

Desondanks is er volgens Huygen veel onduidelijkheid over de toekomst van de energievoorziening. Zo kondigt de Energie-agenda bijvoorbeeld aan dat het aardgas, waarmee nu de meeste mensen hun huis verwarmen, de wijk uit gaat.

Daarom maken partijen die betrokken zijn bij de warmtevoorziening nu gedetailleerde plannen om het gasnet te vervangen. Volgens Huygen stamt deze mentaliteit van het langetermijnplannen uit een eenvoudiger tijd. Voordat hernieuwbare energiebronnen een denkbaar alternatief waren, was de overheid gewend zo’n dertig jaar vooruit te kijken, te schatten hoeveel energie er nodig zou zijn en op basis daarvan investeringen te plannen. Door ver vooruit te plannen kon men met een gerust hart investeren in projecten met een afschrijftermijn van meerdere decennia, zoals het gasnet.

Volgens Huygen zien we die mentaliteit terug in de huidige plannen van een groot aantal partijen die betrokken zijn bij de energievoorziening. Er zijn dan doelen voor het gewenste aantal zonnepanelen, windcapaciteit en warmtevoorziening waar in stappen naartoe wordt gewerkt. Dat wordt gedaan aan de hand van de huidige technieken en prijzen.

De snelheid waarmee duurzame technologieën veranderen en efficiënter worden maken deze methode echter ook riskant. Het formuleren van masterplannen voor de lange termijn kan ertoe leiden dat nieuwe kansen niet worden benut.

De plannen voor het investeren in bijvoorbeeld warmtenetten kunnen ertoe leiden dat de vooruitgang in elektrische verwarmingstechnieken niet geoogst kan worden. Een techniek die nu het efficiëntst is, kan dat over vijf jaar niet meer zijn. Huygen: “Ik zie de energietransitie niet als een rechte lijn die je kunt extrapoleren, ik zie het als een totale disruptie.” Geen rigide langetermijnplanning, maar een adaptief en flexibel systeem lijkt geboden.

CV – Annelies Huygen 2014-heden Bijzonder hoogleraar Ordening van de Energiemarkten aan de Universiteit van Amsterdam 2007-heden Onderzoeker regulering van de energiesector, in het speciaal lokale energieproductie en -voorzieningen bij TNO 2001-2007 Senior consultant regulering en privatisering bij Twynstra Gudde 1991-2001 Hoogleraar rechten en economie aan de Universiteit Leiden 1999 PhD liberalisering en concurrentie in de Nederlandse elektriciteitssector aan de Universiteit Leiden 1976-1991 Diverse banen, zoals advocaat gespecialiseerd in strafrecht en milieurecht, universitair docent strafrecht in Utrecht, journaliste, onder andere bij het Financieele Dagblad en het persburo Argos voor rechtbankverslaggeving, student-assistent bij de economische faculteit Amsterdam.

1975-1983 Studie rechten en economie aan de Universiteit van Amsterdam

De Klimaatwet, een wetsvoorstel terug te vinden in de verkiezingsprogramma’s van de progressieve partijen, kan eventueel zo’n systeem bieden. Deze wet zou de overheid verplichten jaarlijks een separate begroting te maken waaruit blijkt hoe en hoeveel de energie wordt verduurzaamd en de uitstoot wordt teruggebracht, terwijl er ook doelen voor de lange termijn wettelijk vastliggen.

Nederland gasland Een stukje geschiedenis. In 1959 werd het tot dan toe grootste gasveld van Europa ontdekt in Groningen. De Gasunie werd toen opgericht, waarvan de Nederlandse staat de helft van de aandelen bezit en Shell en ExxonMobil ieder een kwart bezitten. Vanaf dat moment is Nederland direct gestart met de aanleg van een landelijk gasnetwerk en werden we een gasland. De gasbel heeft Nederland in de afgelopen vijftig

jaar zo’n tweehonderd miljard euro opgeleverd en enorm veel bedrijven aangetrokken.

De belangen in fossiel zitten diep geworteld in de Nederlandse economie. Een gevolg hiervan is dat het gevoel van urgentie om te gaan investeren in duurzaamheid veel later is gekomen in Nederland dan in de meeste andere Europese landen. Volgens Huygen is die urgentie om te verduurzamen sinds het energieakkoord wel aanwezig. Toch zie je dat partijen als Shell anno 2017 nog vol inzetten op aardgas, een fossiele grondstof. Fossiele bedrijven en sommige politieke partijen roepen nu dat we niet in een keer naar duurzaam kunnen gaan, en dat we gas als transitiebrandstof nodig hebben. Huygen: “als je in 2045 fossielvrij wilt zijn, moet dat stapsgewijs, maar blijf focussen op de beschikbare duurzame alternatieven. Er moet een afweging worden gemaakt tussen de kosten en de CO2 die je bespaart.”

9

nb

10

Volgens Huygen is het idee van een transitiebrandstof in principe niet zo heel verkeerd. Als we bijvoorbeeld de elektriciteitsvoorziening willen verduurzamen, dan krijgen we in de overgangstijd misschien te maken met tekorten en overschotten aan wind- en zonne-energie. Zolang er nog onvoldoende vraagsturing is en batterijen nog erg duur zijn, kan gas dienen als transitiebrandstof. Bovendien wordt 94% van de elektriciteit opgewekt in kolencentrales, terwijl de schonere gascentrales stilstaan. Gas is momenteel erg goedkoop, vooral voor grootverbruikers. Door CO2 zwaarder te belasten worden duurzamere alternatieven aantrekkelijker. Huygen: “natuurlijk heb ik veel liever dat je in duurzaam investeert, maar dat kan niet altijd.”

Belast de vervuiler Ook belastingen zouden een belangrijk overheidsinstrument bij de energietransitie kunnen zijn, mits deze goed gebruikt worden. In de huidige situatie wordt de subsidie voor duurzame energie voornamelijk gefinancierd door de energieconsumptie van kleinere gebruikers te belasten. Voor het gebruik van duurzame energie betaal je evenveel belasting als voor fossiele energie. Huygen: “dat is verkeerd, je moet echt een belastingsysteem hebben waarbij je voor duurzaam geen belastingen betaalt en voor fossiel wel.”

Dat we naast de vervuiler ook de groene consument belasten is ook problematisch voor lokale energievoorzieningen.

Wanneer je bijvoorbeeld zonne-energie van je buurman wil kopen ben je in principe ook gewoon verplicht de energiebelasting te betalen. Om de transitie te bespoedigen en eerlijker te maken moeten we vooral de vervuiler gaan belasten.

Een andere ontwikkeling die je ziet in de markt is dat (semi-) publieke partijen zoals Rijkswaterstaat bij het uitschrijven van een aanbesteding vaak voordelen bieden aan inschrijvende partijen die gebruikmaken van duurzame energie of duurzame brandstoffen inzetten. Volgens Huygen zijn dit soort ontwikkelingen ontzettend belangrijk om duurzame innovatie te stimuleren. “Hier leren we van en op een gegeven moment kan het vaste praktijk worden.”

Bronnen Annelies Huygen Heilbron, B., Mommers, J., Muntz, T. & De Zeeuw, H. (januari 2013). Nog een eeuw fossiel, De Groene Amsterdammer.

Geraadpleegd op: https://www.groene.nl/artikel/nog-een-eeuw-fossiel CBS (mei, 2016), Verbruik hernieuwbare energie toegenomen naar 5,8%. Geraadpleegd op: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/21/verbruik-hernieuwbare-energie-toegenomen-naar-5-8-

Hans Ankum

70 jaar

11

op de Poort Tekst: Louisa Bergsma

Er zullen er maar weinig zijn die de Poort zo goed kennen als Hans Ankum.

In 1948 stapte hij hier binnen als eerstejaars rechtenstudent.

Hij specialiseerde zich in het Romeins recht, werd hoogleraar en decaan aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid en schreef tientallen belangrijke artikelen over het Romeins recht. Zeventig jaar na zijn eerste dag als rechtenstudent is Ankum nog regelmatig op de Poort te vinden waar hij nog steeds een kamer heeft.

A

nkum is ondertussen 86, maar nog hartstikke helder en vitaal. Als je hem hoort praten zou je niet zeggen dat hij de oorlog nog heeft meegemaakt. Het lopen gaat wel iets moeilijker dan voorheen. Dat weerhoudt hem er echter niet van om nog regelmatig vanuit Bloemendaal naar de Poort te komen. Twee jaar geleden besloot Ankum dat hij moest stoppen met het schrijven en publiceren van artikelen. Een moeilijk besluit voor iemand die ruim zestig jaar lang tientallen artikelen in het Duits, Engels, Frans, Spaans en Italiaans publiceerde. ‘Die beslissing heeft me een jaar gekost, want dat was mijn hele leven. Ik kan nog wel interveniëren in discussies en intelligente vragen stellen, maar ik kan niet meer zo makkelijk een synthese maken. De stress van steeds iets produceren voor een bepaalde datum, dat ging niet meer.’ Hij komt echter nog regelmatig op de Poort voor bijeenkomsten en lezingen van Forum Romanum, het rechtshistorisch dispuut van de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit.

Decaan Ankum is twee maal twee jaar decaan geweest aan de rechtenfaculteit. Hij was ook pro-rector en heeft geprobeerd om rector te worden. ´Uiteindelijk kozen ze toch voor Pieter

verhaal van Ankum is doorspekt met de academici waar hij naar opkeek, en later soms mee samenwerkte. Veel van de namen die hij noemt kennen we tegenwoordig van de ruggen in onze boekenkast. Het was dan ook een bewogen tijd om rechten te studeren. ‘Het was net na de oorlog. Iedereen had het idee: nu moeten we iets nieuws doen en het goed doen.

Dat had ik als student ook. Ik heb nooit iets met het corps gedaan en bier heb ik nauwelijks gedronken, dat vond ik zonde. Ik heb 99 procent van de tijd gewerkt, gestudeerd, ik vond het fantastisch.’ De hoogleraar die hem het best is bijgebleven is Marcel Henri Bregstein. ‘Bregstein was de grote figuur in die tijd, hij was de grootste inspirator van mijn leven.’ Ankum heeft een boek opgedragen ter nagedachtenis van Bregstein en is jarenlang bestuurslid geweest van de Marcel Bregstein Stichting. ‘Hij was de grote figuur van de faculteit. Tot hij overleed doordat hij uit een raam viel in Palermo. Voorover naar beneden gerold en dood.’ Waarom Bregstein zo’n inspirator was? ‘Bregstein had een ontzettende belangstelling voor zijn eigen studenten, was een enorm goede civilist en kon erg inspirerend college geven. Hij had ook de flexibiliteit om te zeggen: “Wat ik het vorige uur gezegd heb, daar klopt niets van, ik begin opnieuw.”

Bregstein begon steeds opnieuw met denken. Dat heeft hij ons geleerd en daar heb ik mijn hele leven plezier van gehad.

Bovendien was het een heel aardige en sympathieke man.’

nb

12

de Meijer. Die deed het inderdaad beter dan ik het ooit gedaan zou hebben.’ De bestuurlijke kwaliteiten erfde hij van zijn vader, die burgemeester was. Zijn moeder was onderwijzeres en gaf hem de gave om zijn studenten te boeien. ‘Ook al vonden studenten Romeins recht verschrikkelijk, toch kwamen ze met honderden naar mijn colleges.’

Als decaan hielp Ankum bij het invoeren van het nieuwe systeem waarbij vakken in blokken worden gegeven, in plaats van een jaar lang. Achteraf gezien vindt hij dit eerder een modegril in het onderwijs dan een goede ontwikkeling. ‘Het oude systeem was uit de mode, volgens onderwijsdeskundigen was er een beter systeem, zoals het nu is, in plakjes. In mijn tijd had je meer vakken tegelijk waar je een heel jaar mee bezig was. Ik denk dat dat beter was.

Ik denk dat het helemaal niet goed is om maar zo kort met een vak bezig te zijn, het moet groeien in je hoofd. Door het nieuwe systeem is het contact tussen studenten en docenten ook verdwenen. Daar was meer ruimte voor in het oude systeem, omdat je elkaar een jaar lang elke week zag.

Tegenwoordig weten studenten de naam van hun docenten nauwelijks meer.’

Inspirerende hoogleraren Dat verschil is duidelijk te merken aan de manier waarop Ankum over de hoogleraren in zijn eigen studententijd praat. Bregstein, Pitlo, Levenbach, Hazewinkel, Hoetink, het

Du Perron Zoals Ankum het enthousiasme voor het onderwijs van Bregstein overnam, zo was Ankum een groot voorbeeld voor Edgar du Perron – een van de weinige bekende hoogleraren van onze generatie. In het Parool vertelde Du Perron dat hij van Ankum leerde dat je in het onderwijs enthousiast en geïnteresseerd moet zijn, de stof toegankelijk moet maken en moet laten zien hoe leuk je vak is. Ook promoveerde onze populaire oud-decaan in 1999 bij Ankum en hoogleraar privaatrecht Paul Cahen.

Maagdenhuis Als je zoveel jaren rondloopt op de UvA maak je meerdere gedenkwaardige momenten mee. Zoals bijvoorbeeld de Maagdenhuisbezetting in 1969. Ankum was destijds hoogleraar en was het in principe eens met de studenten, die verlangden naar een democratischer universiteitsbestuur.

‘Ik was het eens met de standpunten van de studenten, maar het was goed dat ze eruit werden gehaald. Zo’n essentieel gebouw kan niet bezet blijven door studenten. Ik vond echter dat er te veel geweld werd ingezet door het OM. Ik heb Belinfante – rector ten tijde van de bezetting - nog gebeld of hij die studenten niet iets milder kon aanpakken.’

Nog steeds is Ankum voor een democratischer universiteit, hij is het in ieder geval niet eens met het huidige systeem.

‘Vroeger konden wij als faculteitsraad gewoon zeggen: daar moet geld voor komen, anders keuren we de begroting niet goed. Zo hebben rechtsfilosofie, rechtseconomie en

OPINIE

CV – Hans Ankum (1930) Emeritus hoogleraar Romeins recht en rechtsgeschiedenis 1976 – 1978 en 1990 – 1992 Decaan Rechtenfaculteit UvA 1980- 1988 Faculteitsraad

13

1979, 1984, 1985 Pro-rector

vrouwenstudies geld gekregen. Dat kunnen ze nu niet meer.

Nu kunnen ze alleen maar zeggen: we zouden graag willen dat.’

Levensgevaarlijk Ook aan het gebouw is er veel veranderd. Neem bijvoorbeeld de aula die vroeger gevestigd was in de grote hal waar wij tegenwoordig koffie halen. Maar de kenmerkende entree en de bijzondere sfeer is nog altijd hetzelfde. ‘Ad Pitlo zei altijd dat er hier een sfeer voor juristen hangt, met al die geschiedenis.’ Ankum vindt het jammer om de Poort te verlaten, toch staat hij achter de beslissing om te verhuizen.

‘Ik zei eerst tegen Edgar: hoe kan je de Poort nou verlaten?

Nu begrijp ik heel goed waarom. Op zichzelf zou het fijn zijn als we hier konden blijven, maar het is levensgevaarlijk geworden. In D1.08 bijvoorbeeld zitten 300 studenten, als die weg zouden moeten bij brand verbranden ze allemaal.

Dus wat dat betreft ben ik het volkomen eens met de beslissing om naar de Roetersstraat te gaan. Ik ben er geweest in november. Het is niet heel sfeervol, maar uiterst efficient.

Dat lijkt me voor een juridische faculteit met honderden studenten veruit het beste.

Romeins recht Ook het vak Romeins recht is tegenwoordig niet meer wat het geweest is. In de tijd van Ankum vormde dit nog een belangrijk onderdeel van de studie, nu is het Romeinse recht een onderdeel van een of twee weken in het vak Europese rechtsgeschiedenis. Ontzettend jammer, vindt Ankum, niet alleen omdat het zijn eigen vakgebied is, maar ook omdat het volgens hem van grote waarde is voor juristen.

‘Ik lees de meest warrige en onbegrijpelijke verhalen van studenten. Om helder denkvermogen te krijgen is het lezen van de fragmenten van de grote Romeinse juristen van heel grote waarde, zelfs in vertaling. Die juristen waren van een formidabel niveau.’ Ankum pakt er een rood, stukgelezen boek bij. De Digesten, nog gekocht in zijn studententijd.

Hij pikt een willekeurige passage eruit. ‘Kijk, dit is Julianus, een van de beste. Het is maar zo’n klein stukje. Als je dat goed interpreteert is het ontzettend helder en vormend voor je juridische denkvermogen. De tekst is natuurlijk ook ongelooflijk spannend. Voor mensen die ervan houden.’

Shell lastig aansprakelijk te stellen voor

Olielek in Nigeria

nb

14

Tekst: Rogier Plokker

In 1958 is het Nederlands-Britse Shell begonnen met de ontginning van ruwe olie in Nigeria. Verschillende organisaties zien dit als het begin van in potentieel een van de grootste milieurampen in de wereld. Het lekken van olie leidt volgens hen tot desastreuze gevolgen voor het milieu en de lokale bevolking.1 Eventuele vervolging van Shell is echter gecompliceerd, onder meer omdat de multinational samenwerkt met verschillende bedrijven en overheden.2 Desalniettemin probeert men op verschillende manieren Shell voor de rechter te slepen.

D

oor internationalisering en economische vervlechting van de wereld zijn multinationals de afgelopen jaren steeds invloedrijker geworden. Verschillende landen, in het bijzonder kwetsbare staten, ondervinden daar de gevolgen van. Doordat deze bedrijven mondiaal actief zijn geworden weten zij ook steeds meer te ontkomen aan nationaal en internationaal recht.3 In kwetsbare landen is het rechtssysteem namelijk vaak niet effectief genoeg om multinationals te vervolgen. Daarnaast bestaan er politiek-economische redenen voor landen om de strijd niet aan te gaan met multinationals. Overheden zijn namelijk vaak economisch verbonden aan multinationals. Een multinational werkt regelmatig samen met dochterondernemingen, zakenpartners en overheden.

Geen bindend recht Het internationale recht kent geen bindend recht voor vervolging van multinationals ten opzichte van het veroorzaken van milieuschade. Wel bestaan er ‘UN Guiding Principles On Business and Human Rights’. Dit zijn richtlijnen van de Verenigde Naties over hoe bedrijven met mensenrechten moeten omgaan. Uit het rapport onder leiding van Enneking blijkt dat er in het Nederlandse recht geen algemene wettelijke verplichting bestaat voor Nederlandse ondernemingen om te voldoen aan deze UN Guiding Principles.4 In het Nederlandse recht zijn er wel aanknopingspunten voor een zorgplicht van Nederlandse ondernemingen, maar belemmerend is dat rechtspersonen in beginsel niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor gedragingen van andere rechtspersonen. Civiele aansprakelijkheidsprocedures worden in Neder-

land niet vaak gestart. Een procedure is ingewikkeld, zo moet bewijs in het land zelf worden verzameld. De kans dat strafrechtelijke procedures tegen multinationals worden opgestart is eveneens klein, omdat het Openbaar Ministerie niet actief mensenrechtenschendingen van bedrijven lijkt op te sporen.5 Rechtszaken Shell is sinds 1958 aanwezig in het West-Afrikaanse land Nigeria. In de Niger, de op drie na grootste rivier van Afrika, wordt door het bedrijf olie geboord. In het gebied rond de Nigerdelta zijn er elf miljoen olievaten weggelekt, wat enorme gevolgen heeft voor het milieu en voor de lokale bevolking.

Zo is het drinkwater vervuild en groeien gewassen niet meer goed. Daarom is in Groot-Brittannië een zaak aangespannen tegen Shell. Advocaten menen dat Shell verantwoordelijk is voor de olieramp omdat deze het gevolg is van gebrekkig onderhoud in de Nigerdelta. Bovendien zouden de leidingen slecht beveiligd worden, waardoor er kans is op scheuren en sabotage door criminelen. Daarbij zouden de levens van duizenden vissers en boeren verwoest zijn door het decennialange olielekken. De advocaten eisen daarom dat de olie wordt opgeruimd. Shell daarentegen stelde dat de zaak niet moet worden gehoord in Groot-Brittannië, maar in Nigeria.

Shell ziet oliediefstal en sabotage van olieproductie in het gebied als een oorzaak voor de milieuschade. Shell stelt geen juridische verantwoordelijkheid te hebben voor de schade, omdat er wordt geopereerd via een joint-venture met de Nigeriaanse overheid. De Britse hoge rechter besliste in januari 2017 dat de zaak inderdaad in Nigeria berecht moet worden, waarna is besloten om in hoger beroep te gaan.6

‘In het gebied rond de Nigerdelta zijn er elf miljoen olievaten weggelekt’ 15 kwetsbare landen zijn vaak niet effectief genoeg, en overheden hebben verschillende belangen in deze bedrijven. Er lijkt wel een mogelijkheid te zijn in Nederland voor een procedure tegen multinationals. De zaak over de milieuschade in Nigeria van het bedrijf Shell is een voorbeeld van deze ontwikkeling. In Groot-Brittannië werd echter beslist dat de zaak berecht moet worden in Nigeria, en dat er dus geen jurisdictie was. Nederland heeft wel jurisdictie, maar er moet nog een lange weg worden afgelegd voor deze procedure is geëindigd.

Als Milieudefensie samen met de Nigeriaanse boeren weet te winnen zou dit een belangrijk precedent zijn voor zaken tegen andere multinationals.

In Nederland is er een vergelijkbare zaak tegen Shell gestart door Milieudefensie, samen met vier Nigeriaanse boeren.

Milieudefensie wil dat Shell in Nederland verantwoordelijk wordt gehouden voor de dochteronderneming in Nigeria en eist onder meer financiële compensatie. In 2015 bepaalde het gerechtshof in Den Haag dat Shell in Nederland kan worden vervolgd voor de schade in Nigeria en zij derhalve jurisdictie heeft. Dit was de eerste keer dat een Nederlandse multinational in Nederland mogelijk vervolgd wordt terwijl de schade in een ander land heeft plaatsgehad. In deze zaak stelde Shell wederom dat zij niet verantwoordelijk is voor de lekkages omdat de ondernemingen door middel van een joint-venture zijn geëxploiteerd.7 Het hof eist inzage in documenten, maar spreekt nog niet over een eventuele verantwoordelijkheid van het bedrijf. De zaak in Nederland gaat voort en heeft nog een procedureel karakter.8 In de tussentijdse uitspraak van oktober 2016 werd duidelijk dat verschillende overhandigde documenten door Shell zwartgelakt zijn. Ook meende de multinational dat bepaalde documenten met informatie over lekkages niet meer beschikbaar zouden zijn. In de toekomst moet worden uitgemaakt of er daadwerkelijk sprake is van operationeel falen of sabotage.

Als Shell deze zaak verliest kan dit een precedent zijn voor procedures van slachtoffers van andere multinationals die in het land zelf geen efficiënte procedure kunnen voeren.9 Multinationals worden door wereldwijde economische vervlechting steeds belangrijker. Toch weten zij vaak te ontkomen aan nationaal en internationaal recht. Rechtssystemen in

Noten 1 https://milieudefensie.nl/shell-in-nigeria/de-grootsteolieramp-op-aarde, (geraadpleegd op 19-2-2017).

2 https://www.amnesty.nl/wat-we-doen/themas/bedrijvenen-mensenrechten/shell-in-nigeria, (geraadpleegd op 19-22017).

3 https://www.ftm.nl/artikelen/waarom-multinationalsongestraft-misdaden-kunnen-plegen?share=1 (geraadpleegd op 19-2-17).

4 Enneking, L., Kristen, F., Pijl, K., Waterbolk, T., Emaus, J., Hiel, M., Schaap, A.-J., Giesen, I. (2015), Zorgplichten van Nederlandse ondernemingen inzake internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (Rapport).

5 https://www.uu.nl/nieuws/nederland-middenmoter-qua-regelgeving-en-rechtspraak-op-het-gebied-van-internationaal-mvo, (geraadpleegd op 19-2-17).

6 http://www.aljazeera.com/news/2016/11/shell-sueduk-decades-oil-spills-nigeria-161122193545741.html, (geraadpleegd op 19-2-2017) 7 https://www.nrc.nl/nieuws/2015/12/18/shell-kanin-nederland-worden-vervolgd-voor-milieuschadenigeria-a1410703, (geraadpleegd op 19-2-2017) 8 https://milieudefensie.nl/shell-in-nigeria/rechtszaak/belangrijke-momenten-van-de-rechtszaak, (geraadpleegd op 19-2-2017) 9 https://milieudefensie.nl/shell-in-nigeria/rechtszaak/belangrijke-momenten-van-de-rechtszaak, (geraadpleegd op 19-2-2017)

Bekende gezichten van de Poort

Tony, de broodjesman

nb

16

Tekst: Daniël de Bruijn

Elke UvA-student kent hem eigenlijk wel. Al achttien jaar lang staat hij dag na dag in het Atrium voor je klaar met een vers belegd broodje, lekker kopje soep of gewoon een goed gesprek: Tony. In het kader van een rondje Oudemanhuispoort ging de Nota Bene bij hem langs voor een exclusief en diepgaand interview. Een interview over dromen, passie én brood, natuurlijk.

V

olgens Tony zijn de broodjes niet één-tweedrie uniek: “Weet je, de cateraar bepaalt de recepten en ingrediënten, dus op andere plekken zul je ze ook wel kunnen krijgen. Wat ze misschien uniek maakt is de aandacht die ik erin stop.”

Met wie zou je weleens een broodje willen eten?

“Een mooie vrouw.. (Na lang nadenken:) Máxima, denk ik. Een pittig Argentijns broodje rundvlees bijvoorbeeld, maar ik zou eerst vragen waar ze van houdt. Met Donald Trump of Poetin zou ik geen broodje willen eten, dat zijn gemene dictators.”

Zelf smeert hij geen brood om naar zijn werk mee te nemen. Achter de counter maakt hij rond lunchtijd op rekening een lekker vers broodje voor zichzelf klaar. Lachend: “Ik ben gelukkig niet zo’n grote eter, maar dat kun je wel zien!”

Ik zie allemaal heel gezonde dingen liggen. Heb je nooit studenten die gewoon eens zin hebben in een broodje kroket?

“Zo nu en dan, maar dat is er niet hè. Wie weet komt dat nog.”

Wil je studenten nog iets meegeven?

“Een vers, à la minute bereid broodje!”

‘Met Máxima zou ik weleens een broodje willen eten’

De nieuwe kantine:

nb

18

Lunchen in een jungle van kamerplanten Tekst: Bryan Verheul

Wie gaat lunchen in de nieuwe kantines van de UvA kan het niet zijn ontgaan: zowel de inrichting van de kantines als het aanbod zijn veranderd. De steriele inrichting is geüpgraded naar een chille plek voor de gemiddelde grootstedelijke yup.

Wie een bak koffie of een lekker broodje als lunch gaat halen doet dat tegenwoordig tussen de hangplanten en de in aardewerk gepotte cactussen. Niet alleen de inrichting is veranderd, ook het aanbod in de kantines is niet wat het is geweest. Wat is er allemaal precies veranderd in onze vertrouwde kantines?

Nieuwe cateraar Alle veranderingen die zich de afgelopen tijd hebben voltrokken in de kantines zijn het gevolg van een overname door een nieuwe cateraar genaamd Cormet (Cormet Enjoy the Good Life B.V.).

Deze cateraar, die zegt gespecialiseerd te zijn in onderwijscatering, heeft een duidelijk doel en boodschap die hij uit wil dragen in zijn aanbod: een gezondere en duurzamere schoolkantine en zo veel mogelijk samenwerking met lokale ondernemers en supermarkten.

Concreet houdt dit in dat minimaal 75% van het aanbod in de kantines nu ‘gezond’ is: verantwoord belegde broodjes, smoothies, verse sappen, groente, fruit en caloriearme dranken. In iedere productgroep wordt minstens één verantwoord product aangeboden. Zoals je waarschijnlijk al was opgevallen, worden er nog steeds minder gezonde dingen aangeboden. De appelflappen en de nutellamuffins liggen nog gewoon verstopt tussen de verantwoord belegde broodjes. Cormet ontkent dit niet, maar geeft aan dat deze producten zowel in presentatie als in prijs minder aantrekkelijk zijn gemaakt om te kopen.

Duurzaamheid In het kader van de doelstellingen van de nieuwe cateraar zijn veel producten niet alleen gezond, maar ook duurzaam.

Meer producten dan voorheen hebben een biologisch keurmerk, vooral de dierlijke producten. Je melk of drinkyoghurt kun je nu nog uitsluitend biologisch kopen en de soep heeft een apart verhaal: zoals je misschien al was opgevallen zijn de variaties in soep iets anders dan ze voorheen waren.

Waar je eerst groentesoep of champignonsoep kocht, koop je tegenwoordig wortel- of pompoensoep van Kromkommer.

Deze soep is niet vervaardigd uit groenten die direct zijn gekocht in de supermarkt, maar uit groenten die vanwege hun uiterlijk of vorm niet (meer) in de supermarkt worden verkocht. De wortel in jouw wortelsoep was gewoon te lelijk om tussen de andere wortels in de supermarkt te liggen en wordt zodoende verwerkt in de soep. Naast dat veel producten duurzaam(er) zijn, hebben ook meer producten een Fairtrade-keurmerk. Naast de bekende Tony’s en de Starbucks ice-coffee, kun je nu ook andere dingen krijgen die geproduceerd zijn onder verbeterde omstandigheden.

Service Een belangrijke verandering waar veel studenten misschien even aan hebben moeten wennen, is dat op veel plekken de koffie nu een vorm van zelfservice is geworden. Waar je eerst uitsluitend werd geholpen door de medewerkers, kun je nu ook beslissen om je eigen bak koffie te zetten. Op de Oudemanhuispoort zijn de koffieautomaten achter de trappen in de intree op de begaande grond vervangen door automaten van de nieuwe cateraar. Je kunt daar nu, tegen contactloze betaling, een kop koffie zetten die daadwerkelijk goed smaakt. Een verademing voor studenten die geen tijd hadden om in de rij te staan en voor 50 cent een bak ranzige koffie kochten om maar een cafeïneshot binnen te krijgen.

Een slimme oplossing vind ik: meer studenten zullen hierdoor een kop koffie nemen tussen de colleges door nu er immers minder wachttijd is vanwege het selfservice-concept.

Er zijn meer slimme manieren bedacht om de wachtrijen te beperken bij de kassa. Op de plekken waar je verwarmde broodjes kunt krijgen (tosti’s en panini’s), zijn nu warmhoudplaten in de kantines geïnstalleerd. Hierdoor hoef je niet tien minuten te wachten als je een panini besteld, maar kun je er gelijk een meepakken! Deze manier om de drukte bij de kassa te verminderen brengt ook een groot nadeel met zich mee: de panini’s en tosti’s zijn niet vers. Een panini die al een hele dag op de warmhoudplaat ligt heeft nét niet meer die ‘bite’ die hij zou moeten hebben.

Het allerbelangrijkste concept van serviceverlening is gelukkig niet verdwenen of veranderd: de vertrouwde medewerkers zijn allemaal op hun plek gebleven en dragen alleen andere bedrijfskleding. Wie gaat lunchen in het Atrium, kan zijn broodje nog steeds afrekenen bij onze eigen Tony!

Prijs Hippe, duurzame en lokale producten; daar hangt een prijskaartje aan. De nieuwe inrichting en het nieuwe aanbod zien we niet alleen terug in de hippe planten en de duurzame soep, maar ook in de prijs. De meeste producten zijn duurder geworden. De broodjes lijken misschien goedkoper, maar wie iets beter kijkt ziet dat de broodjes kleiner zijn dan ze eerst waren.

Voor een bak koffie betaal je 15 cent meer dan voorheen en voor een kommetje soep ben je nóg duurder uit. Waar je in het Bushuis eerst 77 cent betaalde voor een kom soep, betaal je nu meer dan het dubbele voor een kleinere kom.

De nieuwe kantine: een plek waar beleving en smaak samenkomen. Wie houdt van de vintage, typisch Amsterdamse cafeetjes zal zich al snel op zijn gemak voelen in de nieuwe kantines. De studenten die tijdens hun lunch vooral goedkoop uit willen zijn, zullen de vele planten en de duurzame producten misschien minder aantrekkelijk vinden. Het is voor de meeste studenten en medewerkers allemaal nog een beetje onwennig, maar we moeten eerlijk zijn: het is wel opgeknapt.

19

De Meyer Dynastie Recensie VPRO-serie ‘De Maatschap’ Tekst: Nicky Willemsen

nb

20

Al voor de uitzending was er veel te doen rondom de serie De Maatschap (VPRO). De vierdelige serie vertelt het verhaal van de familie Meyer, het verhaal van een vader en vier veelbelovende zoons. Een verhaal over de opkomst en ondergang van een befaamde maatschap.

Juridisch getouwtrek De makers maken er geen geheim van dat ze zich hebben laten inspireren door de gebeurtenissen rondom de advocatenfamilie Moszkowicz. De familie was hier echter niet blij mee. Het startschot voor een lange juridische procedure werd gegeven door Yehudi Moszkowicz, die inzage eiste in het script en een WOB-verzoek indiende bij het Mediafonds. Het Mediafonds weigerde echter de scripts af te geven.

Yehudi en Robert Moszkowicz startten een kort geding om zo de uitzending van de serie voorkomen, op grond van het auteursrecht op het boek De Straatvechter van Robert Moszkowicz.

Vervolgens wilde Yehudi beslag laten leggen op het materiaal van de scenaristen en volgens Quote figureerde twee kantoorgenoten van de advocaat op de set om zo informatie in te winnen. Robert ging in Hoger Beroep waarbij hij wederom geen gelijk kreeg.

Yehudi heeft ook nog geprobeerd de rechters te wraken, maar zonder succes. Nog een poging tot beslaglegging volgde en de cast werd gehoord. Het Hof oordeelde op 24 januari 2017 dat er geen inbreuk is op de vrijheid van meningsuiting en overwoog het volgende: “… de compositie, de verhaallijn in het boek, de manier waarop het verhaal wordt verteld, het taalgebruik en de gekozen volgorde van de gebeurtenissen te zeer verschillen van de verhaallijnen, het taalgebruik en de

weergave van gebeurtenissen in de televisieserie om te kunnen concluderen dat de serie als verveelvoudiging van het boek in de zin van artikel 13 Auteurswet kan worden aangemerkt.

Daarvoor zijn ook naar oordeel van het hof de totaalindrukken van het boek en (de relevante onderdelen van) de televisieserie te verschillend.”

Uiteindelijk heeft de rechter groen licht gegeven voor het uitzenden van deze serie. Het feit dat Yehudi en Robert Moszkowicz deze procedure zijn gestart, is op zichzelf al een reden om te kijken. Dit juridisch getouwtrek impliceert dat het de gebroeders Moszkowicz om veel meer gaat dan de auteursrechten alleen.

De maatschap De serie vertelt het verhaal van de advocatenfamilie Meyer, verspreid over vier delen. De serie start met een familiebijeenkomst, waarbij vader Matthias Meyer onwel wordt. Vanuit het ziekenhuis volgen flashbacks naar het verleden, waar je als kijker een inzicht krijgt in de ontwikkelingen in de levens van Matthias en zijn vrouw Mieke. Hierbij ligt de nadruk sterk op de Joodse identiteit van het gezin. Vader Matthias heeft een concentratiekamp overleefd, als enige van zijn familie. Deze gebeurtenissen hebben zijn leven gevormd en is zodoende een belangrijk aspect van de serie.

Afgezien van het feit dat het juridische thema belangrijk is voor de serie, staat het familieleven ook centraal. Moeder

Mieke (Katelijne Verbeke) probeert liefdevol een gezin te verzorgen, maar de gezinssituatie is alles behalve kalm en vredig. Mieke gaat gebukt onder het gedrag van haar man en haar zoons en de publiciteit die hierbij komt kijken. Desondanks probeert ze haar familie bij elkaar te houden. Vader Matthias (Pierre Bokma) blijft zijn zin doordrijven en is dan ook het meest krachtige en ambitieuze personage van de serie. Hij is ijskoud en te perfectionistisch, zijn zoons moeten de beste advocaten van het land worden. Een van deze zoons is Theo (Daan Schuurmans). Zijn personage is geïnspireerd op Robert Moszkowicz. Hij blijft fout na fout maken, raakt heroïneverslaafd en wordt uiteindelijk verstoten door zijn eigen familie. Hierdoor is hij erg cynisch geworden en heeft hij last van kleine woedeaanvallen. Zijn broer Jakob (Xander van Vledder) is het tegenovergestelde: een echte denker met een zachter karakter. Hij leeft niet van exces naar exces en probeert de familiezaak te redden. Doordat dit personage rustig is, valt hij een beetje in het niet bij de andere personages van de serie die veel aandacht opeisen. Aron (Diederik Ebbinge) is de snob van de familie en loopt vaak rond met een pijp in zijn mond. Hij meent dat hij de beste advocaat is van de familie, terwijl dit in werkelijkheid bij lange na niet het geval is. Het personage Benjamin

(Guy Clemens) is gebaseerd op Bram Moszkowicz en is wellicht het meest flamboyante personage, met de meeste schulden. De broers komen niet heel pienter over en zijn vooral erg oppervlakkig. Geld, auto’s en aanzien zijn de drie dingen waar zij op gefocust zijn.

De ondergang van de maatschap is dan

voor de diepe dalen. Dit maakt het een melancholisch drama, waarbij je als kijker medelijden krijgt met de levens van de zonen die in de schaduw van hun vader leven. Het cameragebruik en de grauwe kleuren versterken de neerslachtige toon van het verhaal.

Daarnaast komen verschillende be-

‘Dit juridisch getouwtrek impliceert dat het de gebroeders Moszkowicz om veel meer gaat dan de auteursrechten alleen.’ ook het ergste wat hen kan overkomen en koste wat kost proberen zij dit te voorkomen.

Het script van De Maatschap is uitgewerkt tot in de kleinste details, wat ervoor zorgt dat in latere afleveringen subtiel gerefereerd kan worden aan de gebeurtenissen uit eerdere afleveringen. Het is een organisch geheel waardoor een compleet beeld ontstaat van de familie. De nadruk wordt sterk gelegd op de hoge pieken en diepe dalen, uiteraard met bijzondere aandacht

langrijke zaken die de familie Moszkowicz heeft gedaan naar voren, met aandacht voor de zaken van Endstra en Holleeder. De serie vertelt het verhaal van een ogenschijnlijk succesvol leven, terwijl de broers elkaar uiteindelijk niet meer vertrouwen en de familie verscheurd is geraakt. Matthias droomde van de perfecte maatschap, samen met zijn talentvolle zoons. Hij excelleerde in alle aspecten van zijn leven, maar zijn daadwerkelijke droom heeft hij niet waar kunnen maken.

21

Studeren in het buitenland

nb

22

Landen in Lund Tekst: Saar Hoek

Heden ten dage kan ik mij presenteren als onze correspondent uit Zweden. Aan de start van dit jaar heb ik al mijn aardse bezittingen – met behulp van grof geweld – in een koffer gestopt en nu woon ik, voor het eerst in mijn leven, buiten de ring van Amsterdam. Ik woon nu in het studentenstadje Lund, wat in het zuiden van Zweden ligt, net aan de andere kant van de brug naar Kopenhagen. Zoals veel avonturen startte ook dat van mij op Schiphol, samen met een bende vrienden en de valse hoop dat een van mijn twee veel te zware koffers wel als handbagage mee zou mogen.

De vlucht die daarop volgde was maar kort, maar toch een van de spannendste uit mijn leven, gevuld met zweverige metaforen en mijn favoriete hobby: melancholisch uit het raam kijken in het openbaar vervoer, het liefst met tranen en zuchten.

N

ederlanders zouden geen Nederlanders zijn als ze niet altijd overal waren, dus uiteraard zaten er ook een stuk of acht andere UvA studenten in hetzelfde vliegtuig met hetzelfde doel en duurde de eenzaamheid niet lang. Drie van deze onbekenden zouden met mij in een Airbnb verblijven totdat onze kamers van de universiteit twee weken later beschikbaar zouden zijn. Het is maar goed dat gedeelde smart halveert, want de Airbnb was op zijn zachts gezegd een beetje eigenaardig. De douche stond om een of andere reden in de keuken en welke deuren geopend mochten worden was ons volstrekt onduidelijk. Ook was het huis voorzien van een bijzonder chagrijnig Frans meisje en sliepen wij met zijn vieren in één kamer.

Maar ach, al had ik dan geen onderdak of vrienden, ik was aangekomen! Het welkomstcomité was een enorme sneeuwstorm die het oude stadscentrum wit kleurde, wat in combinatie met de ouderwetse lantaarnpalen en de straatkeien een sprookjesachtige sfeer opleverde. Sowieso is het hier behoorlijk pittoresk. De gebouwen in het centrum – waaronder de juridische faculteit – lijken net kastelen en de huizen zijn klein, kleurig en versierd met klimop.

Lund is een klein stadje en de helft van de inwoners is student.

Het studentenleven krijgt dan ook veel aandacht, in de vorm van Nations. Dit zijn een soort verenigingen, maar ze werken allemaal samen dus ongeacht waar je lid bent, kun je nog steeds werken bij en naar alle evenementen van de anderen.

Ze organiseren bijna dagelijks lunches, brunches, film- of spelavonden, bakmiddagen maar ook pub- en clubavonden met ‘goedkope’ drank. Goedkope drank in Zweden is alsnog minstens 3 euro voor een biertje, maar als je bedenkt dat je er elders 6 tot 8 voor betaalt, scheelt dat heel wat. Omdat

23

‘Heimwee manifesteert zich alleen als ik een heuvel op moet fietsen’ het hier zo klein is, ken je snel iedereen en kom je na een bijzonder gênante avond meestal dezelfde personen de volgende dag tegen in de supermarkt. Iets wat ik als stadskind eigenlijk heel leuk vind, dit maakt namelijk ook dat ik me heel snel thuis en op mijn plek voelde.

Over het algemeen ligt het studieniveau hier hoog, niet in aantal uren maar in veelzijdige opdrachten. Ik heb alleen per ongeluk een vak gekozen dat vrij is van uitdaging en huiswerk, wat ik een beetje jammer vind maar me wel meer ruimte laat om te genieten van Scandinavië. Naast het leren van Zweeds ligt er een reis naar Lapland in de nabije toekomst in de hoop het Noorderlicht te zien en op huskytocht te gaan, wordt de nachttrein terug genomen vanuit Kopenhagen (waar de alcohol goedkoper is) en er wordt ruimschoots genoten van fika (een Zweeds heiligdom wat het drinken van koffie, eten van gebak en zijn met vrienden inhoudt).

Ik ben vervuld van een kinderlijk ‘nooit-meer-naar-huis’gevoel en heimwee manifesteert zich alleen als ik een heuvel op moet fietsen, vergeten ben een plek te boeken om de was te doen (wat een week van tevoren moet) of €3.50 neerleg voor een courgette. Toch zal ooit de thuiskomst wel weer komen, maar eerst wacht mij nog een half jaar avontuur.

Nederländerna, vi ses.

Alles voor nationale veiligheid

nb

24

‘Volgens politici die voor hebben gestemd is intrekken van het Nederlanderschap absoluut nodig: het strafrecht schiet momenteel namelijk tekort.’

Tekst: Audrey Hendrix

De verkiezingen zijn net achter de rug en we gaan spannende tijden tegemoet.

Laat er nou net op dit moment een wetsvoorstel zijn aangenomen, waarbij mijn koffie in het verkeerde keelgat schoot toen ik het las.

‘Ach, dit gaat de Eerste Kamer toch nooit aannemen,’ was mijn eerste reactie om mezelf gerust te stellen. Dat zou idioot zijn.

Tien minuten later kwam ik erachter dat dit al was gebeurd.

T

oen las ik iets anders, waardoor ik me echt in mijn koffie verslikte; het artikel Intrekken Nederlanderschap in het belang van de nationale veiligheid. Dit wetsvoorstel is aangenomen en wordt gepubliceerd in het Staatsblad.

Deze wet valt onder het veiligheidsbeleid. Het is een maatregel van jewelste die de minister van Veiligheid en Justitie een ontzettend grote bevoegdheid geeft, zonder enige daaraan voorafgaande controle van de rechterlijke macht.

Op grond van dit wetsvoorstel kan het Nederlanderschap van iemand worden ontnomen wanneer die persoon heeft deelgenomen of gaat deelnemen aan een terroristische organisatie. De maatregel geldt voor mensen die terugkeren uit een gebied waar terrorismeorganisaties actief zijn en in Europese landen een gevaar kunnen vormen.

De intrekking van het Nederlanderschap kan gepaard gaan met een ‘ongewenst verklaring’, waardoor het lastig is om op

25

een legale manier terug te keren naar Nederland of Europa.

Een strafrechtelijke veroordeling is hiervoor niet vereist. De minister van Veiligheid en Justitie bepaalt.

In de praktijk zal blijken dat het intrekken van het Nederlanderschap alleen kan worden toegepast op mensen met een dubbel paspoort, aangezien de intrekking anders zou leiden tot stateloosheid. Volgens de politici die voor hebben gestemd is de maatregel absoluut nodig: het strafrecht schiet momenteel namelijk tekort. Daarom krijgt de minister van Veiligheid en Justitie nu de bevoegdheid bestuurlijke maatregelen te treffen waardoor hij makkelijker en sneller beslissingen kan maken. Nog altijd zonder tussenkomst van de rechter.

Wat deze argumentatie betreft ontstaat er bij mij een beetje kortsluiting. De wet is aangenomen omdat het strafrecht tekort schiet en zodat de minister van Veiligheid en Justitie snel bestuurlijke maatregelen kan nemen. Met andere woorden: er is een wet aangenomen die de straat van de rechterlijke controle kan passeren en die zonder teveel moeite kan worden toegepast, daar waar de minister dat nodig acht.

Ik vind dat buitengewoon. Buitengewoon omdat het om een nationaliteit gaat. Een paars mapje met papiertjes die bijna niet gebruikt worden en een pasje met daarop je gegevens.

Een kleinigheidje met een ontzettend grote betekenis. Een grote betekenis omdat er met de intrekking van het Nederlanderschap ook de aan het Nederlanderschap gekoppelde rechten verloren gaan. Je verliest dus niet alleen je paspoort, maar ook je bijbehorende rechten die je hebt als Nederlander.

Het meest relevant is in dit geval het recht op toegang tot Nederlands grondgebied. Je verliest je recht om je op Nederlands grondgebied te bevinden. Dit zou geen probleem hoeven te zijn, aangezien vreemdelingen, mensen zonder Nederlands paspoort, ook ons land binnenkomen. Echter heeft de betrokkene ook als vreemdeling geen toegang meer tot ons kikkerlandje, aangezien de intrekking van het Nederlanderschap (meestal) gepaard zal gaan met de zogeheten ongewenst verklaring. Hierdoor kom je of Nederland niet

meer binnen, of illegaal.

Bovendien komt de betrokkene nog een struikelblok tegen.

Deze maatregel heeft tot doel het beschermen van de nationale veiligheid door te voorkomen dat betrokkene terug kan keren naar Nederland en bijvoorbeeld een aanslag kan plegen. OkĂŠ, dat is nu meerdere keren herhaald en dat weten we nu, maar hoe zit het met de rechtsbescherming?

De betrokkene kan namelijk door de intrekking van het Nederlanderschap het land niet meer (legaal) inkomen, omdat zijn gekoppelde rechten ook vervallen. Dit betekent dat het recht zich op Nederlands grondgebied te bevinden vervalt, waardoor hij geen toegang krijgt, mede door de ongewenst verklaring.

Met andere woorden: kan hier Ăźberhaupt worden gesproken van rechtsbescherming?

Je paspoort wordt zonder pardon afgepakt, waardoor je het land niet meer inkomt en waardoor je dus niet kan procederen. Of in ieder geval moeilijk. Moeilijker dan normaal.

Moeilijker dan nodig is.

De vraag of het recht op een eerlijk proces voldoende is gewaarborgd, is een moeilijke geworden.

Deze maatregel gaat dus in de toekomst leiden tot een juridisch gevecht. Er zullen hoe dan ook zaken gaan voorkomen.

Ook al komen de betrokkenen het land niet in, het zal op ten duur tot de hoogste rechter worden aangevochten met de vraag of dit nu te ver gaat of niet, of er nog sprake is van een eerlijk proces en ook, wie de veiligheids- en inlichtingendienst controleren. Hierover zal de rechterlijke macht een oordeel moeten vellen. Het zal een baanbrekende uitspraak worden, aangezien er geen enkele jurisprudentie te vinden is over een soortgelijk onderwerp. Ik ben in ieder geval benieuwd wat dit vraagstuk gaat opleveren en vooral hoe het gaat worden beantwoord. Hopelijk verslik ik me niet nog een keer in mijn koffie van verbazing.

boekrecensie

Revolutie met recht Tekst: Caspar Klos

nb

26

Revolutie met recht van advocaat Roger Cox, gepubliceerd in 2011, is een interessant boek omdat het een krachtig idee bevat. Des te meer omdat dat krachtige idee tot uitvoering is gebracht. In juni 2015 kreeg Cox, in samenwerking met milieuorganisatie Urgenda, de rechtbank Den Haag zo ver om de Nederlandse Staat te verplichten tot een hogere doelstelling voor het terugbrengen van broeikasgasemissies.

Niet 17% minder ten opzichte van 1990, maar 25% is wat de overheid dient na te streven, in ieder geval tot aan het hoger beroep.

H

et grootste deel van Revolutie met recht wordt ingenomen door een schetsmatige beschrijving van het klimaatprobleem.

In vogelvlucht razen we langs grote onderwerpen als de menselijke verslaving aan fossiele energiebronnen, de gevolgen van klimaatverandering en de bemoeienissen van overheden om deze problemen op te lossen. Ondanks dat de informatiedichtheid soms duizelend werkt wordt Cox’ belangrijkste punt kraakhelder: de markt en de politiek zijn, zoals ze nu georganiseerd zijn, niet in staat om de klimaatcrisis op te lossen. Belangrijke punten daarbij zijn, onder meer, dat de markt momenteel niet toelaat dat de negatieve externe effecten van de fossiele industrie in de prijs worden doorgerekend en dat het democratisch proces natuurlijkerwijs meer gefocust is op de voelbare nabije toekomst dan op de lange termijn.

De uitkomst ligt, zoals de titel verraadt, bij het recht. De rechterlijke macht

heeft volgens Cox voldoende middelen in handen om overheden te dwingen de noodzakelijke energietransitie in gang te zetten. De wetgevende en uitvoerende macht hoeven daaraan niet te pas te komen, de noodzakelijke beginselen liggen besloten in het bestaande recht. Cox’ analyse van deze beginselen vormt het meest vernieuwende deel van Revolutie met recht. Het zijn deze waarnemingen die uiteindelijk tot het succes van de Urgenda-zaak hebben geleid.

Een bonte stoet aan rechtsfiguren komt voorbij. Van belang zijn vooral de Kelderluikcriteria. Is het niet de Staat die bij uitstek in staat is om te waarschuwen voor het openstaande kelderluik van de klimaatverandering en om die zo snel mogelijk te sluiten? Is het nalaten dat te doen dan niet onrechtmatig? Volgens Cox neemt de Staat niet voldoende voorzorgsmaatregelen om de risico’s van klimaatverandering tegen te gaan

en handelt hij daarom in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid. Het is deze overweging die in de Urgendazaak de belangrijkste rol speelde.

Verder passeren ook artikel 2 en 8 EVRM, het internationaal rechtelijke voorzorgbeginsel en artikel 21 van de Grondwet de revue. Allemaal zouden ze, individueel of in samenhang, de rechter de mogelijkheid kunnen bieden om de Staat tot actie te dwingen.

Het lezen van Revolutie met recht biedt daarom hernieuwd vertrouwen in het systeem. Waar Cox zijn lezers er eerst van overtuigt dat de democratische rechtsstaat onder druk komt te staan door de klimaatcrisis, laat hij ze ook zien dat de oplossing mogelijk ligt besloten in diezelfde rechtsstaat. Voor iedereen die het klimaatprobleem en de Urgenda-zaak beter wil leren begrijpen is Cox’ boek daarom een goed startpunt.

“De revolutie waar iedereen recht op heeft, zal met een beroep op het recht ook een revolutie worden.”

Roger H.J. Cox

27

ยก

!

Viva Valencia Tekst: Audrey Hendrix

Woensdagnacht 1 maart was het zo ver: de bachelorreis van de JFAS ging van start, dit jaar naar het steeds populairder wordende Valencia. Dit Spaanse pareltje heeft eigenlijk alles wat je tijdens een gevarieerde stedentrip zoekt. Daar hebben wij uiteraard volop gebruik van gemaakt.

O nb

28

m 4.30 uur stipt stond iedereen klaar op Schiphol en kon de reis beginnen. Na een paar uurtjes in het vliegtuig was de vlucht voorbij en stonden we plots in Valencia te wachten op onze bagage. Op het ochtendprogramma stond een heuse wandeltocht door de stad, langs authentieke Spaanse straatjes, straatmuzikanten en de vele terrasjes die de stad te bieden heeft. Zo rond de middag was het eindelijk zo ver: we dronken ons eerste koude biertje in de stralende zon. In minder dan drie uurtjes hadden we de Nederlandse regen ingewisseld voor de Spaanse zon.

Na deze vermoeiende maar heerlijke eerste dag stond er paella op het menu. Er verscheen een enorme pan op tafel en met vijfendertig hongerige medereizigers hebben we gesmuld van deze Spaanse lekkernij. Op het avondprogramma stond een spelletjesavond zodat we elkaar iets beter konden leren kennen. Een geslaagde avond met als afsluiter nog een drankje en een dansje in een Spaanse kroeg.

De volgende ochtend brachten we een bezoek aan het Hooggerechtshof waar we een caso de homicidio, oftewel een moordzaak zouden bijwonen. Een heel boeiend verhaal, maar helaas was de zaak in het Spaans, waardoor we er niet allemaal evenveel van begrepen. De rest van de dag werd gevuld met een fietstocht en vrije tijd en sloten we af met een Pubcrawl die eindigde in ĂŠĂŠn van de meest besproken clubs van Valencia: Mya.

Vrijdagochtend brachten we een bezoek aan The Valencia Bar Association (ICAV). Dit is een instelling die te vergelijken is met de Nederlandse Orde van advocaten, maar dan alleen voor de regio Valencia. We kregen een rondleiding door het mooie glazen gebouw en een interessant inkijkje in het Spaanse rechtssysteem.

Toen was de ĂŠĂŠn na laatste dag al aangebroken. Na een ontbijt in het hostel stond er een zeiltocht op een catamaran langs de kust van Valencia op het programma. Dit is zeker een aanrader, mocht je van plan zijn deze stad te bezoeken!

Zo rond de namiddag konden we optioneel een kijkje nemen bij de parade die tijdens Las Fallas door elk straatje van Valencia gaat. Las Fallas is het grootste feest gehouden in de regio Valencia, ter ere van Sint Jozef. Het is een spektakel om te zien hoe iedereen hierin opgaat en wat voor energie hier in gestoken wordt. Van praalwagens tot outfits tot muziek, erg bijzonder. Als klap op de vuurpijl werd er om 00.00 uur een echte vuurwerkshow opgevoerd. De avond sloten we wederom af in club Mya. Zondagochtend werden we allemaal ietsje wazig wakker.

Een frisse douche zorgde ervoor dat iedereen kon uitchecken en kon genieten van de laatste zonnestraaltjes tijdens een lunch op het terras. Voordat we het wisten waren we weer op het vliegveld beland en stonden we weer met beide benen op Amsterdamse grond. Al met al was het een erg geslaagde week en had ik het voor geen goud willen missen.

29

FSR

update

De afgelopen maanden heeft de studentenraad niet stil gezeten. Hier kan je lezen waar wij onder andere mee bezig zijn geweest en wat wij de komende tijd zullen gaan doen.

nb

30 Adviezen van de studentenraad Een van de belangrijkste manieren waarop de studentenraad invloed uit kan oefenen op het bestuur van de faculteit is door het uitbrengen van gevraagde, maar met name ook van ongevraagde schriftelijke adviezen.

Een advies bespreekt een belangrijke ontwikkeling of een onderwerp dat op het desbetreffende moment speelt, of waarvan de studentenraad vindt dat er aandacht aan zou moeten worden besteed. Belangrijk aan een advies is dat het bestuur verplicht is tot een inhoudelijke (schriftelijke) reactie binnen 6 weken.

De afgelopen jaren heeft de studentenraad bijvoorbeeld geadviseerd over digitaal tentamineren, ondergrondse onderwijszalen in het nieuwe gebouw en de mogelijkheid om studiepunten te krijgen voor een stage in de bachelor.

De studentenraad heeft dit jaar ook al een aantal adviezen uitgebracht. De afgelopen tijd verschenen adviezen over studentenwelzijn, de nieuwe herkansingssystematiek en diversiteit. Eerder werd het jaarlijks advies uitgebracht over de begroting.

Met het advies over studentenwelzijn probeert de studentenraad meer aandacht te vragen voor de penibele situatie waarin studenten zich soms bevinden. Veel meer studenten dan het lijkt hebben last van serieuze stressklachten omdat zij moeilijk een balans kunnen vinden tussen studie, werk en een sociaal bestaan. De studentenraad zou

dan ook graag zien dat er vanuit de faculteit beleid wordt gemaakt dat erop gericht is om studenten hier al in een vroeg stadium in te steunen. Dat beleid moet toegankelijk, laagdrempelig en ongedwongen zijn, waarbij ook out-ofthe-box moet worden gedacht, bijvoorbeeld aan mindfulness-technieken.

Het advies over een gewijzigde herkansingssystematiek is een reactie op de invoering van dit systeem door het bestuur. Per volgend studiejaar zal het moment waarop herkansingen plaatsvinden flink op de schop gaan. Kort gezegd verplaatsen de herkansingen van blok 1 naar de eerste week van blok 4 en de herkansingen van blok 2 zullen in de eerste week van blok 5 plaatsvinden, terwijl de herkansingen van blok 3 in de periode tot en met 6 in juli zullen plaatsvinden. De studentenraad denkt dat de nadelen onvoldoende onder ogen worden gezien en heeft het bestuur hier in het advies op gewezen.

Het advies over diversiteit gaat over de manieren waarop invulling kan worden gegeven aan het rapport dat eerder dit studiejaar over dit onderwerp verschenen is. Daaruit bleek dat de UvA een hoop winst kan boeken op het gebied van diversiteit. De studentenraad heeft in het advies een aantal maatregelen geopperd en heeft een eigen schets gegeven van hoe de diversity officer, degene die zich hier mee bezig gaat houden op de faculteit, er volgens hem uit moet zien.

Geestelijke gezondheidsklachten bij studenten Nevenactiviteiten, een stage bij een mooi kantoor en een goed gemiddelde op de cijferlijst worden van je gevraagd als je later de advocatuur in wilt duiken. Ook dat biertje zo nu en dan kan natuurlijk niet ontbreken. Tja, je bent jong en je wilt wat‌ Rechtenstudenten staan alom bekend om hun overvolle agenda’s. Het is nou eenmaal zo dat wij geacht worden om ons op zeer veel vlakken te ontwikkelen.

Hoewel wij ons zelden vervelen, heeft deze hoge werkdruk helaas ook een negatieve keerzijde. Steeds meer studenten krijgen te maken met geestelijke gezondheidsklachten. Zo bereiken ons regelmatig verhalen over burnouts, depressie en overspannenheid bij studenten. De studentenraad is van mening dat de faculteit studenten op dit vlak beter dient te ondersteunen en meer bewustzijn moet creĂŤren over het onderwerp, bijvoorbeeld middels lezingen, seminars of cursussen timemanagement. Dit kan de student helpen om een prettige studententijd te hebben zonder daar iets voor te moeten laten.

Herken jij de problemen bij jezelf?

Laat ons alsjeblieft weten hoe jij de begeleiding van de universiteit hebt ervaren, zodat toekomstige generaties studenten niet tegen dezelfde problemen aanlopen.

Verkiezingen Dit jaar zullen van 10 t/m 16 mei de studentenraadsverkiezingen plaatsvinden. Heb jij interesse in de medezeggenschap aan de universiteit? Stel je dan verkiesbaar voor de studentenraad! Je kunt er voor kiezen om bij een bestaande partij op de kieslijst te staan of een eigen partij op te richten.

Meer informatie over de studentenraad is te vinden op: www.uvaverkiezingen. nl.

De studentenraad is het democratisch gekozen inspraakorgaan voor studenten. Als je iets kwijt wilt over de gang van zaken aan de UvA, of je mee wilt praten over het onderwijs, dan is de studentenraad de plaats waar dat kan.

In totaal zijn er acht studentenraden: zeven facultaire en één centrale Studentenraad. De facultaire studentenraden – de naam zegt het al – houden

zich bezig met kwesties die op facultair niveau spelen, voor Rechtsgeleerdheid is dit de Facultaire studentenraad der Rechtsgeleerdheid (FSR-FDR). Naast de facultaire studentenraden is er ook nog één overkoepelende raad; de Centrale Studentenraad.

De facultaire studentenraad (FSR) komt op voor de belangen van alle studenten van de specifieke faculteit. Zij willen ervoor zorgen dat het onderwijs op onze faculteit zo goed mogelijk is en dat de randvoorwaarden daarvoor aanwezig zijn. De raad adviseert dus over zaken zoals herkansingsmogelijkheden en keuzeruimte, maar ook over bijvoorbeeld computerfaciliteiten en catering. Ook stellen we elk jaar de Onderwijs- en Examenregelingen (OER) vast, waarin delen van je rechten als student vastgelegd worden.

De CSR bestaat uit veertien studenten die zich een jaar lang inzetten voor studentenbelangen aan de UvA. Dit doen ze door dagelijks bezig te zijn met alle belangrijke en ogenschijnlijk minder belangrijke zaken die de student aangaan. Hierbij kan je denken aan grote onderwerpen zoals de huisvestingplannen, duurzaamheid en het internationaliseringsbeleid van de UvA, maar ook kleinere zaken zoals de openingstijden van de UB, catering en het aantal studieplaasten. Zeven studenten zijn direct in de CSR verkozen, en de andere zeven zijn afgevaardigd door de zeven verschillende facultaire raden.

Ben jij degene die komend jaar de studenten van de FDR een stem wil geven bij het bestuur? Kijk dan op www.uvaverkiezingen.nl/fdr en neem contact op met een partij die jou aanspreekt!

De Facultaire Studentenraad, achterste rij van links naar rechts: Nina Visser, Marlene Straub, Chloë van den Berk, Maciek Bednarski, Tjapko van Noort, Maurits van de Sande. Voorste rij van links naar rechts: Anne-fleur Slagt, Anne Myra van der Meulen, Anthony Leigh, Sona Shakhverdian, Sasha Borovitskaya.

31

JOUW CARRIÈRE BEGINT IN ONS POP-UP CAFÉ

Goede koffie met exclusieve insights over de topadvocatuur.

Café Jong Hout. Iedere maand op een andere bijzondere hotspot. Ben je benieuwd naar onze praktijkgroepen, wil je antwoord krijgen op al je vragen of werken aan je soft skills? Onder het genot van goede koffie maak je informeel kennis met ons kantoor, onze mensen en de no-nonsense cultuur. Mis het niet! Studeer jij Rechtsgeleerdheid, Notarieel Recht, Fiscaal Recht of Fiscale Economie en wil je weten waar we de volgende keer zijn? Ga voor data & locaties en het volledige programma naar cafejonghout.nl