96
aan het buitenland gehecht
Naderhand de schuld geven aan ‘Brussel’ voor een onwelgevallig besluit leidt in de peer group van Europese collega’s tot tanend gezag. Ook kan het nadelige gevolgen hebben voor het functioneren van het politieke spel tussen de Europese en de nationale arena en kan het de relatie tussen nationaal parlement en Brusselse instellingen verstoren. Evengoed blijft het ingewikkeld, want een regering geldt voor het Nederlandse parlement als uitvoerende macht, maar verandert in de Brusselse arena in wetgevende macht en komt in die rol terug naar het Haagse parlement. Bij legitimatie hoort ook ruimte voor een nationaal parlement om de vinger aan de pols te houden en gebruik te maken van de subsidiariteitstoets en het behandelvoorbehoud, indien gewenst. Het is een hardnekkig misverstand uit het voorbije tijdperk van de strikt communautaire toekomst dat een subsidiariteitstoets afbreuk doet aan Europese gezindheid en het omgekeerde juist Europese integratie zou bevorderen. Dan blijft er het punt van identificatie. Dat is lastig in een bestuurlijke beleidsmal te gieten. Een Europees volk bestaat niet, een Europese geschiedenis evenmin en over de worsteling ermee zijn inmiddels bibliotheken gevuld. Identificatie is slechts mogelijk wanneer wij elkaar in Nederland dwingen tot een voortdurend strategisch debat: welke belangen willen wij met Europa als arena en schakel naar de wereld borgen? Wanneer het prioriteringsprincipe juist wordt gehanteerd, dan volgen daaruit antwoorden. In de praktijk zal het raadzaam zijn thematisch te prioriteren, geïdentificeerde niches verder vorm te geven, deskundigheden te benutten en voor een hele reeks van thema’s te varen op het kompas van andere lidstaten of van de instellingen. Monetaire stabiliteit is voor een handelsland cruciaal, net als bestrijding van protectionisme. Nederlandse bemoeienis met voedselzekerheid en voedselveiligheid ligt voor een erkend voedseltechnologisch en voedselproducerend land ook voor de hand, maar de Europese strijd om systeempatenten in de mobiele communicatie kan bijvoorbeeld gevoeglijk door anderen worden gestreden. Achter operationele strategie ligt een ander vraagstuk verscholen, namelijk de vraag in wat voor Europa wij willen leven. Dat leek een simpele vraag zolang het antwoord kon zijn dat Europa idealiter een uitgebreider Nederland zou worden. Dit klinkt wellicht hilarisch, maar toch was het zo en werkte het ook wel zonder dat het zozeer werd geëxpliciteerd: Nederland was meesttijds een land van het midden – sociaal, economisch, politiek, cultureel – en zocht in Europa veelal naar het midden, naar het compromis, naar het verbinden van en dus uiteindelijk vermijden van extremen. De uitkomsten waren gemeenschappelijke normen en gezamenlijke regelgeving waarbij een kleine, open economie altijd belang heeft. Deskundigheid en makelaarstalent kwamen tot gelding. Dat is nu lastiger met zoveel lidstaten met een heel andere achtergrond en een heel andere fase van sociaal-economische ontwikkeling. Maar het is ook lastiger omdat