6
سێشەممە ● 2011/08/16ساڵی ● 31ژماره 666
راپۆرت
www.jamawarnews.com
پێشڕهو فایهق ،بهڕێوهبهرى چاودێرى بازرگانى سلێمانى:
ڕێبین حهسهن
50
rebin.1987@yahoo.com
ههڵوهستهیهک بهر ل ه کۆبوونهوهکانى ئاییند ه ل�� ه ئ��ێ��س��ت��ادا ج��ارێ��ک��ى ت��ر ئ �هگ �هرى دهستپێکردنهوهى دانووستانهکانى نێوان پێنج الیەنی سیاسی ل ه ههرێمى کوردستان «ک ه چارهنووسى زۆرینهى گرفت ه ڕیشهیی و ههنووکهییهکانى ههرێمى کوردستانى پێوه بهنده» باڵوبۆتهوهو چهند لێدوانێکى جیاوازیشى ل ه ب��ارهوه دراوه ،ئهوهش ل ه چهند ڕوویهکهوه مایهى ههڵوهسته لهسهرکردنه .بهر ل ه ههرشتێکیش دوو ڕاستى دهبێت ل ه بهرچاو بگیرێت ،که وهک پاڵنهرێک لهپشت کۆبوونهوهکانى ئاییندهوه بوونى ههیه ،لهوانهش ئهگهر دهستپێشخهرییهک ه لهالیهن ههر الیهنێکى نێو گفتوگۆکانهوه بێت ،گرنگ ئهوهیه هێزێکى مهعنهوى هاندراو بۆ ههستکردن ب ه پێویستى چارهسهرکردنى گرفتهکانى ئێستاى ههرێمى کوردستان لهپشت ئهو بڕیارهوهیهو جارێکى تر ئهو ڕاستییهى به الیهنهکان بهخشیوه ،ک ه چیتر ناکرێت دهستهووهستان بن بۆ نزیکبوونهوهو گهیشتن ب ه ڕێکهوتن و جێبهجێکردنى داخوازى و بهدیهێنانى ماف ه سروشتى و ڕهواکانى خهڵکى کوردستان ،ههروهها بۆ ئهو الیهنان ه دهرکهوت کهپێشتر بڕیارى ڕاگرتنى کاتى کۆبوونهوهکانیان داوه، سیاسهتى کوشتنى کات هیچ سوودێک ب ه ئاییندهى ئامانج و بهرژوهندییه بااڵکانى ههرێمى کوردستان ناکات و هیچ دهستکهوتێکى لێ سهوز نابێت ،بۆی ه گرنگه چهند سهرنجێک بۆ ئهندامانى وهفدى دانووستانکارى ههردوو الیهنى دهسهاڵت و ئۆپۆزسیۆن بهر ل ه دهستپێکردنهوهى خولێکى نوێى گفتوگۆکان بخهین ه ڕوو، بۆ ئهوهى ئهمجاره ههم خودى الیهنهکان و ههم خهڵکى ههرێمى کوردستانیش دڵشکاو نهبن و چ��رۆى ئومێدیان بۆ بگهڕێتهوه،پێویست ه چیتر کار ب ه لێدوانى پێچهوانهى میدیاکان نهکرێت .بهو واتایهى ک ه ل ه کۆبوونهوه ڕۆژنامهوانییهکانى پێشوودا بینمان ههندێک ل ه ئهندامانى وهفدى دانووستانکارى الیهنهکان کاتێک ل ه ڕێگاى زوومى کامێراوه گهشبینیهک به سیمایانهوه دیار بوو لێدوانى ئیجابییان دهدا ،ب���هاڵم دوات���ر ک � ه ل � ه شاشهى تیڤییهکانى خۆیانهوه دهردهک �هوت��ن، کۆمێنتى پێچهوانهیان دهدا ،ئهوهش ڕاستهوخۆ هۆکارێکى بههێز ب��وو بۆ لهدهستدانى هیوا و متمانهى خهڵک به نهپێکانى ئامانجهکان ل ه کۆبوونهوهکانی ئاییندهدا. جگ ه لهوهش یهکالکردنهوهى پێشوهخت، وات ه بهر ل ه چوون ه ژوورهوهى ئهندامانى دانووستانکار ،با ئهوه فهرامۆش بکرێت، ک ه ل ه ڕێگهى وروژاندنى چهند پرسێکهوه بهر ل ه خۆساغکردنهوهى پێشوهخاتنه، بڕوا ب ه الیهنى بهرامبهر بهێنرێت ،بۆ ئهوهى بهپێى خواستهکانى من ههڵسوکهوت و ڕهفتار بکات ،دیاره ئهوهش گهورهترین گ��ورزه ،ک ه ب�هر خواستهکانى خهڵک دهک �هوێ��ت ،چونک ه ل�هو ساتهدا تهنیا شت ،ک ه سهرهکیترین فاکتهرى ئهندامانى کۆبوونهوهکان ه بریتیی ه ل ه قهتیسبوونى داواک���ان���ى خ �هڵ��ک و پێویستى ئهو داوایانهی ه بۆ خستن ه سهر مێزى واقیعى و کهوتنهوهى ک��اردان �هوهى ئ��ارهزووى بهرامبهره بۆ گوێگرتن و ههنگاونان بۆ جێبهجێکردنى ،بۆی ه پێویست ه بهر له هاتن ه ژوورى کۆبوونهوهکان ،ههرالیهن ه و ل ه الیهن خۆیهوه بهرنامهى کارى ڕوون بێت و ههموو خاڵ ه باش و خراپهکانى الى خۆى لێکدابێتهوهو ب ه ههردوو باردا خوێندنهوهى بۆ کردبێت.
بەشێکی زۆر لە کااڵکان لە دەرەوە دێن بۆیە نرخییان بەرزە دیمانه :ئهسکهندهر محهمهد
پێشڕهو فایهق ،بهڕێوهبهرى چاودێرى ب��ازرگ��ان��ى سلێمانى ل � ه دیدارێکى ~ تیشک دهخ��ات�� ه س�هر ب �هرزب��وون �هوهى نرخى شتومهک ل ه بازاڕهکانى شارى سلێمانى و پێیوای ه «بهرزبوونهوهى داهاتى هاوواڵتی ل ه سهرتاسهرى کوردستان و عێراقدا ب ه حوکمى ئهوهى عێراق پشت ب ه ناردنى نهوت بۆ دهرهوه دهبهستێت ،سااڵن ه بوودجهیهکى زۆر پهسند دهک��رێ و دهخرێت ه ب���ازاڕهوه ،بۆیه زۆرى ئهو پارهیه بووهتههۆى ب�هرزب��وون�هوهى ن���رخ» .ن��اوب��راو هێماش ب��ۆ ئ �هوه دهک��ات «ب��ازاڕى ئێره ،ب��ازاڕى ئازاد نییه ،ئهم ب��ازاڕه جۆرێک ه له بازاڕى ف��هوزاوى و شێواو ،لهبهرئهوه ههم بازاڕ ڕێکنهخراوهو ههم بازرگانهکانى ڕێکنهخراون ،چونک ه بازرگانهکان ل ه بوارهکهى خۆیاندا شارهزاییهکى ئهو تۆیان نییه».
* ه��ۆک��ارى ب��هرزب��وون��هوهى نرخى خواردهمهنى و شتومهک ل ه بازاڕهکاندا بۆچى دهگهڕێنیتهوه؟ ب���هرزب���وون���هوهى ن��رخ��ى ک���ااڵ و خواردهمهنى ل ه بازاڕى سلێمانى له ههمووبازاڕهکانى عێراق وکوردستان دهگهڕێتهوه بۆ چهند هۆکارێک یهکێک لهو هۆکاران ه بهرزبوونهوهى داهاتى هاوواڵتی ل ه سهرتاسهرى کوردستان و عێراقدا ب ه حوکمى ئهوهى عێراق پشت ب ه ناردنى ن�هوت بۆ دهرهوه دهبهستێت ،سااڵن ه بوودجهیهکى زۆر
پهسند دهکرێ و دهخرێت ه بازاڕهوه، بۆی ه زۆرى ئهو پارهی ه بووهتههۆى بهرزبوونهوهى نرخ ،یهکێکى تر لهو هۆکاران ه ئهوهی ه ک ه داواکارى زۆر ههیه لهسهر کااڵکان ،ههروهها بهشێکى زۆرى کااڵکان بهرههمى ناوخۆى نین و ل ه دهرهوهش نرخى بهرههمهێنانهکهى بهرزه ،بۆ نموون ه شهکر ،ک ه نرخى بهرز بووهتهوه ،پهیوهندى بهجیهانهوه ههیه ،ههروهها سهبارهت ب ه گۆشت، گۆشتى خۆماڵى خۆمان ل ه مهیدانى ئاژهاڵن نرخى لهسهر دانراوه ،چونکه حکومهت خۆى نایهێنێت لهوێ تاچهند گۆشت کهم و زیاد بکات ،ڕاستهوخۆ و ناڕاستهوخۆ کاریگهرى ههی ه بۆ سهر بازاڕ ،لهبهرئهوهى ئێم ه ناتوانین نرخ لهسهر گۆشت دابنێین. هۆکارێکی تری بهرزبوونهوهى نرخى شتومهک ل ه بازاڕهکانى شارى سلێمانى دا پ��ەی��وەن��دی بە ب �هرزب��وون �هوهى داهاتى ه��اوواڵت��ی ل ه سهرتاسهرى کوردستان و عێراقدا ب ه حوکمى ئهوهى عێراقدا هەیە بەو پێیەی عێراق پشت ب ه ناردنى ن�هوت بۆ دهرهوه دهبهستێت ،سااڵن ه بوودجهیهکى زۆر پهسند دهکرێ و دهخرێت ه بازاڕهوه، بۆی ه زۆرى ئهو پارهی ه بووهتههۆى بهرزبوونهوهى نرخ. هۆکارێکى تر هاتنى مانگى ڕهمهزانى پیرۆزه ،چونک ه خهڵکێکى زۆر داواکارى لهسهر کااڵ و خواردهمهنى ههیه، ههر ل ه سهرهتاى مانگى ڕهمهزانى پ��ی��رۆزهوه خهڵک کااڵیهکى زۆرى کڕی بۆ تێرکردنى پێداویستییهکانى خ��ۆى .ئ �هوهى تێبینى دهکرێت له یهکهم ڕۆژ و دووهم ڕۆژى ڕهمهزاندا نرخى خواردهمهنى و کااڵکان زۆر
بهرز بوویهوه ،بهاڵم ئێستا ب ه جۆرێک ل ه جۆرهکان دابهزینى ب ه خۆیهوه بینیوه ،چونک ه زۆرب���هى خهڵک پێداویستییهکانى خۆى کڕیوه. * هاتنى مانگى ڕهم �هزان��ى پیرۆز ب���ووهت��� ه ه��ۆک��ارێ��ک��ى س���هرهک���ى له بهرزبوونهوهى نرخدا؟ ل ه ڕاستیدا مانگى ڕهمهزان ،مانگى پڕ خێرو بهرهکهته ،بهاڵم بهدڵنیاییهوه بهشێکى زۆرى بازرگانهکان خۆیان دادهن��ێ��ن ب��ۆ ئ��هم مانگه ،چونکه داواک���ارى زۆر لهسهر خواردهمهنى دروس���ت دهب��ێ��ت ،ه �هرچ �هن��ده له کهناڵهکانى ڕاگهیاندن و بڵندگۆى مزگهوتهکاندا و الى خهڵکیش باس له بهرزبوونهوهى نرخ دهکرێت ،بهاڵم ئێمه کهمتهرخهمیمان نهکردووهو لیژنهمان ههی ه ڕۆژان� ه دهگهڕێت ،ل ه لیژنهى ئێواراندا ژمارهیهکى زۆر سهرپێچیمان تۆمار کردووه ،بهاڵم ئهگهر بهشێکى زۆرى فرۆشیارهکان ب ه ویژدانهوه ڕێز ل ه مانگى ڕهمهزانى پیرۆز نهگرن ،ئهوا ئهم حاڵهت ه ههمووساڵێک دووب��اره دهبێتهوه. * بهرزبوونهوهى نرخ پهیوهندى به بازاڕى ئازادهوه ههیه؟ زۆر هۆکار ههیه ،لهوان ه هۆکارى ئابوورى ،سیستهمى بهڕێوهبردن. ل ه ڕاستیدا ب��ازاڕى ئ��ازاد ،بازاڕێکى تهندروسته ،چونک ه کێبڕکێ دهبێت لهنێوان بازرگانهکان و فرۆشیارهکانداو کااڵى باش پێشکهش ب ه هاوواڵتییان دهک �هن ب ه نرخێکى گونجاو ،بهاڵم بازاڕى ئێره ،بازاڕى ئازاد نییه ،ئهم ب��ازاڕه جۆرێک ه ل ه ب��ازاڕى ف�هوزاوى و شێواو ،ل�هب�هرئ�هوهى ه�هم ب��ازاڕ ڕێ��ک��ن�هخ��راوه ،ه �هم بازرگانهکانى
نرخ ل ه سلێمانى نزمتره لهچاو ههولێر ،چونک ه ههولێر پێگهى سهرهکى حکومهتهو جووڵهى بازرگانى لهوێ بههێزتره
ڕێکنهخراون ،چونک ه بازرگانهکان ل ه بوارهکهى خۆیاندا شارهزاییهکى ئهوتۆیان نییه ،بهاڵم ل ه داهاتوویهکى دووردا بازاڕى ئازاد دروست دهبێت بۆ کێبڕکێ. * بۆ چارهسهرکردنى بهرزبوونهوهى نرخ چ ههنگاوێکتان ناوه؟ ئێم ه ب����هردهوام لیژنهمان ههیه، لیژنهکانمان ژمارهیان زیادى کردووه دهوامیشمان زیادکردووه ،بۆ نموونه پێشتر تا کاتژمێر 3بوو ،بهاڵم ئێستا تا 6:30دهوامیان پێدهکهین . ه���هروهه���ا ل��ی��ژن �هی �هک��ى ت��رم��ان دروس��ت��ک��ردووه ،ک ه ب ه س�هی��ارهوه دهگ���هڕێ���ن و ژم���ارهی���هک���ى زۆر سهرپێچى بهقاڵ و نانهواو قهسابیان تۆمارکردووه. * ئایا سلێمانى ل ه ڕووى نرخهوه جیاوازى لهگهڵ پارێزگاکانى ترى کوردستاندا ههی ه ؟ ئێم ه ڕۆژان��� ه لهگهڵ بهڕێوهبهرى چاودێرى بازرگانى ههولێرو دهۆک قسهدهکهین و پهیوهندیمان ههیه س �هب��ارهت ب� ه ن��رخ ،بۆیهدهکرێت ج���ی���اوازى ه �هب��ێ��ت ،ب��ۆ نموونه چێشتخانهکانى ئهوێ نرخیان بهرزتره یان تهکسییهکانیان نرخیان بهرزتره، چونک ه پهیوهندییان بهو ئابوورییه بههێزهوه ههیه ،ک ه لهوێ ههیه. ههروهها ئهو بهدواداچوونهى ئێمه دهی��ک �هی��ن ،ل���هوه دهچ��ێ��ت ئ��هوان نهیکهن .بۆی ه ئێم ه بهدواداچوونى زۆرمان ههیه ،بهاڵم ل ه ڕاستیدا نرخ ل ه سلێمانى نزمتره لهچاو ههولێر، چونک ه ههولێر پێگهى سهرهکى حکومهتهو جووڵهى بازرگانى لهوێ بههێزتره.
محهمهد عهلى محهمهد ،بهرێوهبهرى خانهى بهسااڵچووانى سلێمانى:
ژمارهى بهسااڵچووان لهچاو سااڵنى پێشوودا کهمبووهتهو ه
دیمانه :عومهر عهبدوڵاڵ محهمهد عهلى محهمهد ،بهڕێوهبهرى خ��ان �هى ب �هس��ااڵچ��ووان��ى سلێمانى ل �ه دی��دارێ��ک��ى ~ ب��اس ل ه خانهى بهسااڵچووان دهکات و دهڵێت «ل� ه ئێستادا بهپێی ئ�هو بهشانهى ههمانه ،ژم���ارهى ک��ارم�هن��دهک��ان و ژم��ارهى بهسااڵچووان لهچاو سااڵنى پێشوودا کهمبووهتهوه و بووهت ه 16 کهس .هۆکارى کهمبوونهوهى ژمارهى بهسااڵچووهکانیش ئهوهیه لهم مانگهدا 4بهسااڵچوو کۆچى دواییان کردووه و 3بهسااڵچووى تریش گهڕاونهتهوه ن��او ک �هس��وک��ارهک��ان��ی��ان ،ئێمه ل ه ئێستادا تواناى وهرگرتنى نزیکهى 30 بهسااڵچوومان ههیه».
*خانهى بهسااڵچووان کهى دامهزراوهو کارهکانى چۆنه؟ خانهى بهسااڵچووان ل ه ساڵى 1996دا دامهزراوه و ل ه الیهن ئیدارهى گشتییهوه خهرجى بۆ دابین کراوه و ئێستا بیناکهى ل ه بهکرهجۆیه ،ک ه ب ه شێوازێکى نوێ و گونجا و بۆ بهسااڵچووان دروستکراوه. ئهو خزمهتگوزارییانهى ک ه لهو خانهیهدا دهدرێ��ت ب ه بهسااڵچووان بریتیی ه ل ه دابینکردنى شوێنى حهوانهوه و خواردن و ڕاگرتنى پاکوخاوێنى بهسااڵچووان و دابینکردنى پێداویستییهکانى جلوبهرگ پێدانى هاوکارییهکى مانگانه ،لهگهڵ ئهوانهش توێژهرى کۆمهاڵیهتیمان بۆ دابینکراوه بۆ ئاگابوون ل ه بارودۆخى دهروونیی و کۆمهاڵیهتى بهسااڵچووان و دروستکردنى جۆرێک ل ه نزیکایهتى لهنێوان بهسااڵچووان و کهسوکاریاندا، ب ه تایبهتى ئهوانهى کێشهو گرفتیان لهگهڵ کهسوکاریاندا ههیه ،ب ه بهردهوامى کادرى پزیشکى چاودێرى تهندروستی بهسااڵچووهکان دهکات . *خانهى بهسااڵچووان ههمیش ه کراوهی ه یان چهند بهسااڵچوو وهردهگرێت ؟ ل � ه ئێستادا بهپێی ئ��هو بهشانهى
لە کەالر و چەمچەماڵ خانەی بەسااڵچووانمان هەیە بەاڵم سوودی لێوەرنەگیراوە ههمانه ،ژمارهى کارمهندهکان و ژمارهى بهسااڵچووان لهچاو سااڵنى پێشوودا کهمبووهتهوه و بووهت ه 16کهس .هۆکارى کهمبوونهوهى ژمارهى بهسااڵچووهکانیش ئهوهی ه لهم مانگهدا 4بهسااڵچوو کۆچى دواییان کردووه و 3بهسااڵچووى تریش گهڕاونهتهوه ناو کهسوکارهکانیان ،ئێم ه ل ه ئێستادا تواناى وهرگرتنى نزیکهى 30بهسااڵچوومان ههیه،لهبهرئهوهى ههر بهسااڵچوویهک ژوورێکى تایبهتى بۆ دابین کراوه و ههموو پێداویستییهکى تێدایهو پێویستى بهوهیه ،ک ه ڕۆژان ه چهند جارێک پاک بکرێتهوه . *کهوات ه وهرگرتنى بهسااڵچووان لێره قورس ه ؟
ب��ێ��گ��وم��ان ئێم ه ی��اس��ای چ��اودێ��رى بهسااڵچووانمان ههیه ،ئێمهش پهیڕهوى ئهو یاسای ه دهکهین ،ک ه مهرج بۆ وهرگرتنى بهسااڵچووهکان دادهنێت ،ک ه دهبێت ژن تهمهنى 55ساڵ بێت ،ئهگهر پیاو بێت، دهبێت تهمهنى 60ساڵ بێت ،ههروهها ئهو بهسااڵچووهى لێره وهردهگیرێت، دهبێت هیچ نهخۆشییهکى «س��ارى» نهبێت و نابێت نهخۆشی خهڵهفاوى ههبێت .ئهم یاسای ه ل ه ساڵى 1985دا دهرچووه ،ک ه بۆ ئهو کات ه گونجاو بووه، ب�هاڵم ل ه ئێستادا پ��رۆژه یاسایهکمان ئاماده کردووه و هیوادارین پهرلهمانى کوردستان کارى لهسهر بکات ،ک ه بهپێی ئهو پرۆژه یاسای ه ئێم ه دهتوانین زۆرترین
ڕێژهى ئهو بهسااڵچووان ه وهربگرین ،ک ه پێویستیان ب ه خانهکهى ئێمهی ه . *ب���وون���ى ب��اخ��چ �هی �هک��ى گ�����هوره بۆ بهسااڵچووان تا چهند پێویسته؟ ئێم ه تهنها باخچهیهکى بچووکمان ههیه، ک ه ب ه ههوڵى خۆمان دروستمان کردووه، جگ ه ل ه بهشهکهى ئێمه ،بهشی منااڵنیش ههیه ،بۆی ه ئێم ه پێویستمان ب ه یاریگاش ههی ه بۆ ئهو منااڵن ه تا یارى تیادا بکهن، لهگهڵ ئهوهشدا دهبووای ه خانهکهى ئێم ه باخچهیهکى گهورهى تیادا بووایه ،ک ه ئێم ه نیمانه. *بوودجهى خانهکهتان چهنده؟ بودجهى خانهکهى ئێم ه لهبهردهست خۆماندا نییه ،بهڵکو بهڕێوهبهرایهتى
چاودێرى کۆمهاڵیهتى بوودجهى ئێم ه دابین دهک��ات ،ب�هاڵم لهگهڵ ئهوهشدا ن�هس��ری��ی�هک��ى ب��چ��ووک��م��ان ه �هی � ه بۆ پێداویستیی ه تایبهتییهکانى خانهکه. *ئ��ای��ا ه��اوواڵت��ی��ی��ان و خهڵکى تر هاوکارى ئێوه دهکهن ؟ ئایا ئێوه ههموو هاوکارییهک وهردهگرن؟ ل ه سهرهتاى دامهزراندنى خانهکهماندا، خهڵک ڕاه��ات��ب��وون دههاتن ه خانهى ب �هس��ااڵچ��ووان و بهسااڵچووهکانیان ڕیز دهکرد و پارهیان بهسهردا دابهش دهک��ردن یان گۆشتى خێریان دههێنا، بهاڵم ل ه ئێستادا ئێم ه ئهو هاوکاریی ه وهرناگرین ،چونک ه ل ه ئێستادا خانهک ه پێویستى ب � ه خ����واردن و ه��اوک��ارى کهس نییه .ئێم ه سندوقی چاودێرى کۆمهاڵیهتیمان کردۆتهوه ،ک ه ل ه بانکى چوارباخدایه ،ههر کهسێک دهیهوێت هاوکارى بهسااڵچووان بکات ،دهتوانێت هاوکارى و یارمهتییهکهى بخات ه ئهو سندوقهوه ،ک ه ئهو پارهی ه بۆ خانهى بهسااڵچووان خ �هرج دهک��رێ��ت ،بهاڵم بهداخهوه ل ه ئێستادا خهڵک هاوکارى ئهو سندوق ه ناکهن . *ڕێ�����ژهى ه��ات��ن��ى ب���هس���ااڵچ���ووان بۆ خانهکهى ئێوه چۆن ه ؟ ل�� ه م����اوهى 6م��ان��گ��ى ڕاب������ردوودا 28ب �هس��ااڵچ��وو س��هردان��ى خانهى بهسااڵچووانى کردووه ،لهو ژمارهیهش بهپێی ئهو یاسایهى بۆ بهسااڵچووان دانراوه ،ئێم ه توانیومان ه تهنها 8کهسیان وهربگرین . *تا چهند ئێوه کردنهوهى خانهى ت��رى ه��اوش��ێ��وهى ئ��هم خ��ان�هی�ه به پێویست دهزانن؟ کردنهوهى خانهى ترى بهسااڵچووان زۆر پ��ێ��وی��س��ت �ه ،خ��ۆش��ب�هخ��ت��ان�ه هاوواڵتییهکى خێرخواز له ههڵهبجه بهنیازه خانهیهکى بهسااڵچووان بۆ بهسااڵچووهکانى ههڵهبجه بکاتهوه، که جێگاى ڕێ��زو پێزانینه ،بهاڵم ل��ه ک���هالر و چ �هم��چ �هم��اڵ خ��ان�هى ترمان ههیه ،کهچى بههۆى چهند هۆکارێکهوه س��وودی��ان لێنابینین وهخهڵکى ترى تیادا دهژى .