Z historii odlewnictwa...
DYMARKI ŚWIĘTOKRZYSKIE– FESTIWAL NAUKI Jacek Krokosz, Rafał Pabiś, Zdzisław Żółkiewicz Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków
STRESZCZENIE Zwrócono uwagę na jeden z dorocznie odbywających się festiwali nauki w Polsce − Dymarki Świętokrzyskie. Podczas organizowanej imprezy prezentowana jest starożytna technologia otrzymywania żelaza z rudy darniowej oraz odbywa się wiele pokazów, takich jak: dawne garncarstwo, oprawa skór itp. Opisano pokrótce piec dymarski i technologię otrzymywania łupki żelaznej. Przedstawiono budowę mielerza ‒ to jest obiektu do wypalania węgla drzewnego. Wskazano na wydawane przez organizatorów pamiątki, takie jak: okolicznościowe medale i piękne karty pocztowe uzupełniane datownikami.
odbywa się wiele imprez towarzyszących, lecz głównym punktem programu jest pokaz otrzymywania żelaza w postaci gąbki w piecu zwanym dymarką. Dymarka (rys. 1) to starożytny piec hutniczy, w którym przez redukcję tlenkowych rud żelaza z użyciem węgla drzewnego otrzymywano żelazo gąbczaste z wydzieleniem żużla.
Wstęp Jak co roku w sierpniu od kilkudziesięciu już lat w Nowej Słupi na Kielecczyźnie, nieopodal Łysej Góry, odbywa się impreza w plenerze, nawiązująca działaniem do dawnej tradycji starożytnego hutnictwa żelaza. Wszystko zaczęło się w 1967 roku i od tego czasu w sposób atrakcyjny, pod gołym niebem próbuje się przybliżyć dawną metalurgię żelaza turystom, licznie odwiedzającym ten region geograficzny. Najważniejszym celem tej imprezy jest zaprezentowanie wyników naukowych badań związanych z historią metalurgii. W czasie trwania tego festiwalu nauki
50
Rys.1 Współcześnie marka [1]
odtworzona „pracująca” dy-
Żelazo będące produktem do wytwarzania, na przykład narzędzi, broni bądź też innych przedmiotów codziennego użytku, otrzymywano poprzez usunięcie żużla z łupki żelazno-żużlowej, stosując wielokrotne jej kucie. Ten proces przekuwania, zwany procesem dymarkowym, znany był od bardzo dawna. I tak na przykład znano go już w Egipcie ok. 3000 r. p.n.e., zaś w Europie od ok. 1000 r. p.n.e. Nieco póź-