Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Wisła rzeka - malownicza - jedyna w swoim rodzaju - wyjątkowa - potężna - majestatyczna - różnorodna - naturalna - dzika - roztokowa
- zanieczyszczona - zagrożona - zadeptana - zaniedbana - zaśmiecona
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Podstawy prawne -
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej
ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r. nr 25 poz. 133, z późn. zm.); - pierwotne 2004 r.
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Podstawy prawne -
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 – (t.j. Dz. U. z 2010 r. poz. 510, z późn. zm.).
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Podstawy prawne Kryteria wyboru: Występowanie gatunków ptaków, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków gdy stwierdzono: - regularne występowanie co najmniej 1% krajowej lęgowej populacji gatunku; - regularne występowanie co najmniej 1% przelotnej populacji gatunku wędrownego; - regularne występowanie co najmniej 20 000 osobników jednego lub wielu gatunków wędrownych ptaków wodno-błotnych podczas wędrówek lub zimowania; - co najmniej 10 000 par jednego lub wielu wędrownych gatunków ptaków morskich.
-
regularne występowanie w sumie co najmniej 5000 bocianów białych lub 3000 żurawi, lub 3000 ptaków drapieżnych w ciągu całego okresu migracji wiosennej lub jesiennej; przynależność obszaru do jednego z 10 najważniejszych krajowych obszarów gniazdowania gatunków zagrożonych na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej lub regularne występowanie gatunku zagrożonego w skali globalnej. Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły PLB 140004 Pow. 30.777 ha Odcinek o długości ok. 252 km. Struktura użytkowania gruntów: Wody płynące – 40,93 % Łąki trwałe – 16,06 % Lasy - 14,96 % Nieużytki - 14,71 Grunty orne – 7,91 % Inne – 2,3 % Grunty zabudowane – 1,81 % Sady – 0,48 %
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Podstawy prawne sporządzania PZO -
Art. 28 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. poz. 1098, z późn. zm.); (kto sporządza, co zawiera, dla jakich obszarów nie sporządza się PZO, udział społeczeństwa)
-
Art. 39 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) - informacja o przystąpieniu do opracowania dokumentu, o przedmiocie, o możliwości zapoznania się z dokumentacją, składania uwagi i wniosków, organie właściwym do ich rozpatrzenia.
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Plan Zadań Ochronnych PZO zawiera (art. 28 uoop) 1. 2. 3. 4. -
Opis granic i mapę obszaru; Identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków będących przedmiotami ochrony; Cele działań ochronnych; Określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację, w tym w szczególności: ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków roślin i zwierząt; monitoringu stanu przedmiotów ochrony i monitoringu celów działań ochronnych; uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony.
5. Wskazania do zmian w istniejących dokumentach planistycznych – miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, plany zagospodarowania przestrzennego województw itp., jeśli są potrzebne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczony został obszar Natura 2000;
6. Wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby planu ochrony dla części lub całości obszaru.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Podstawy prawne sporządzania PZO -
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania
projektu planu zadań ochronnych dla obszaru natura 2000 – (Dz. U. z 2010 r. poz. 186, z późn. zm.)
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zakres prac PZO 1. 2. 3.
Opis granic w formie wektorowej oraz mapę obszaru Natura 2000; Zgromadzenie, zweryfikowanie i uzupełnienie informacji o obszarze i przedmiotach ochrony; Ocena stanu ochrony przedmiotów ochrony – ocena ekspercka w odniesieniu do gatunków charakteryzowany parametrami:
-
stanu populacji - z uwzględnieniem liczebności i
-
-
rozmieszczenia gatunku w obszarze oraz trendu zachodzących zmian tej liczebności, oszacowaniu, a także uwzględnieniu cech populacji gatunku, właściwych dla danej populacji gatunku, — siedlisko gatunku - z uwzględnieniem wielkości i jakości poszczególnych wydzieleń/płatów siedliska gatunku w porównaniu z cechami siedliska gatunku typowymi dla właściwego stanu ochrony;
szanse zachowania gatunku w przyszłości.
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zakres prac PZO cd. Każdy parametr określany jest w skali: FV – właściwy, U1 – niezadawalający, U2 – zły, XX – nieznany
Łączna ocena stanu ochrony jest ustalana na podstawie schematu: 1) jeżeli choć jeden z trzech parametrów jest oceniony jako U2, to ocena globalna = U2; 2) jeżeli nie zachodzi powyższe, ale choć jeden z trzech parametrów jest oceniony jako U1, to ocena globalna = U1; 3) jeżeli nie zachodzi powyższe, ale dwa lub trzy parametry są ocenione jako XX, to ocena globalna = XX; 4) jeżeli nie zachodzi powyższe tj. wszystkie trzy parametry są ocenione jako FV albo dwa parametry są ocenione jako FV, a jeden jako XX, to ocena globalna = FV Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zakres prac PZO cd. 4. Identyfikacja istniejących i potencjalnych zagrożeń; 5. Określenie celów działań 6. Ustalenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów wdrażania, zapewniających możliwość monitoringu osiągnięcia celów działań, przedmiotów ochrony, przyjętych parametrów stanu ochrony – 2012 r. a dla obszaru znajdującego się na terenie gospodarstwa rolnego lub jego części z podziałem na działania: - obligatoryjne, – fakultatywne,” w brzmieniu tożsamym z programami rolno - środowiskowymi.
7. Wskazania do zmian w istniejących dokumentach planistycznych; 2017 r. - których realizacja naruszy lub stworzy ryzyko naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 33 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz uniemożliwi
osiągnięcie celów działań ochronnych,
8. Wskazanie terminu sporządzenia planu ochrony dla części lub całości obszaru. Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Cele działań ochronnych – Jakie powinny być ? -
-
konkretne – tj. dotyczyć konkretnego przedmiotu ochrony (gatunku lub typu siedliska) oraz określać warunki wymagane do osiągnięcia celu; mierzalne i raportowalne – tj. obejmować cele ilościowe (w miarę możliwości uzupełnione celami jakościowymi, takimi jak opis dobrego stanu siedliska lub struktury populacji) oraz umożliwiać monitorowanie w ramach obowiązków wynikających z art. 17 dyrektywy siedliskowej; realistyczne – możliwe do wykonania w okresie trwania PZO – 10 lat;
-
spójne – tj. struktura celów ochrony powinna być w miarę możliwości taka sama na wszystkich obszarach, a na obszarach, na których występuje dany przedmiot ochrony, powinny być stosowane podobne atrybuty i cele opisujące właściwy stan ochrony;
-
kompleksowe – tj. atrybuty i cele powinny obejmować cechy przedmiotu ochrony konieczne do uznania jego stanu ochrony za właściwy albo niewłaściwy. W celach należy również określić, czy zmierzają one do „odtworzenia” lub „zachowania” stanu ochrony danej cechy tego obszaru (poziom ambicji określający niezbędne środki ochronne).
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony ZLW – Zespoły Lokalnej współpracy – (innowacyjny charakter PZO): -
diagnoza grup interesu - środowiska społeczno – gospodarczego (interesariuszy): zarządców terenów, ekspertów z różnych dziedzin, przedstawicieli urzędów, instytucji itp., uzyskanie wspólnego porozumienia w zakresie działań ochronnych, zrozumienie wizji ochrony obszaru, rozwiązanie konfliktów, ustalenie i zaakceptowanie wspólnego planu działań.
Sporządzenie PZO nie jest celem samym w sobie, ale narzędziem i środkiem do skutecznego wdrożenia ochrony obszaru !
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Plan Zadań Ochronnych (PZO) obszaru Natura 200 Dolina Środkowej Wisły PLB140004 2011 r. – rozpoczęcie procedury sporządzania PZO 2014 r. – ustanowienie PZO 2014 r. – zmiana – programy rolno - środowiskowe 2016 r. – zmiana – m.p.z.p., mapy działań
Fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zmiany PZO - 2014 r.
Programy rolno – środowiskowe, podziała na działania: 1. 2.
obligatoryjne: mające na celu utrzymanie siedlisk np. zachowanie trwałych użytków zielnych, użytkowania kośnego, kośno – pastwiskowego, odstąpienie od wałowania itp. fakultatywne: to czynności wymagane od rolników w aspekcie sposobu gospodarowania: termin i wysokość koszenia, wypasy, odkrzaczania itp.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zmiany PZO - 2014 r. Gatunki objęte zmianami: 1. 2.
Mewa siwa – wypas od 20 lipca do 15 października Krwawodziób- odkrzaczanie 30.08 – 28.02, wypas 15.05 – 20.07 i ograniczanie wypasu – 20.07 – 15.10,
3.
Rycyk - koszenie od 15 czerwca 30.09, odkrzaczanie od 15.08. – 28.02, wypas od 20.07 – 15.10.
4. 5. 6.
Derkacz Rybitwa rzeczna - wypas – 20.07 do 15.10. Rybitwa białoczelna - wypas – 20.07 do 15.10.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Zmiany w SFD: SDF 2002 r. - 26 przedmiotów ochrony
SDF 2022 r. – 26 przedmiotów ochrony In plus: Dziwonia – r. 120 par. - C Bielik (p. zimująca) – 65-82 os. – C Bielik – r. 3-6 par. – C Dzięcioł średni - r. 60-100 par. – C Dzięcioł białoszyi – r. 9 par. – C Mewa śmieszka – r. 10190 – 11195 par. – B Bączek – 2-4 par. – C Brzegówka – r. 5200-11470 os. – B Ohar – 8-10 par. - B
In minus: Derkacz – 2002 r. – > 5 par., 2022 r. 67 par. - D
. fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce IGO: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych. Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1718) – obowiązuje od 18 grudnia 2021 r.
www.pixabay.pl/ fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce Ustawa określa m.in.:
1. 2. 3. 4. 5.
Zadania i kompetencje organów administracji publicznej i innych podmiotów (kontrole ,rejestr itp.): Tryb przekazywania informacji o gatunkach inwazyjnych, Wskazuje możliwość stworzenia Centralnego Rejestru Danych o IGO, Tryb kontroli, plany działań w odniesieniu do dróg rozprzestrzeniania się IGO, Zakazy oraz tryb uzyskiwania zezwoleń na odstępstwa. fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce: definicje „gatunek obcy” oznacza każdego żywego osobnika gatunku, podgatunku lub niższego taksonu zwierząt, roślin, grzybów lub drobnoustrojów wprowadzonego poza jego naturalny zasięg; pojęcie to obejmuje wszelkie części, gamety, nasiona, jaja lub diaspory tych gatunków, jak również hybrydy, odmiany lub rasy zdolne do przeżycia i rozmnażania;
„inwazyjny gatunek obcy” oznacza gatunek obcy, którego wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża – bioróżnorodności;
„działanie zaradcze” oznacza każde działanie środkami letalnymi lub nieletalnymi, których celem jest eliminacja gatunku.
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce cd.: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia…… w sprawie listy IGO stwarzających zagrożenie dla Unii i listy IGO stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz……U……….) - projekt Dwie kategorie gatunków: -
podlegające obowiązkowi szybkiej eliminacji; rozprzestrzenione na szeroką skalę
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce: Przykłady gatunków stwarzających zagrożenie dla: Polski
Unii Europejskiej:
a) podlegające obowiązkowi szybkiej eliminacji: -
bernikla kanadyjska, żółw malowany, bizon, jeleń: aksis, wirginijski, wapiti, maral.
- rak luizjański, - żaba rycząca, - gęsiówka egipska, - sterniczka jamajska, - nutria, - wiewiórka szara
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony Inwazyjne gatunki obce cd.: Przykłady gatunków stwarzających zagrożenie dla: Polski:
Unii europejskiej:
b) rozprzestrzenione na szeroką skalę: -
Kolczurka klapowana Niecierpek drobnokwiatowy, Rdestowiec sachaliński, Szczeżuja chińska, Sumik karłowaty, Babka szczupła, łysa bycza, marmurkowata.
- Niecierpek gruczołowaty, - Żółw ozdobny, - Czebaczek amurski, - Jenot, - Szop pracz,
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony IGO – Inwazyjne Gatunki Obce Zakazy: 1) wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku gatunków obcych, 2) przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 3) transportu, z wyłączeniem transportu IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski w związku z przeprowadzanymi działaniami zaradczymi; 4) przetrzymywania; 5) chowu lub hodowli, rozmnażania lub uprawy; 6) wprowadzania do obrotu; 7) wykorzystywania; 8) wymiany.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony IGO – Inwazyjne Gatunki Obce Kto stwierdzi: 1. 2. 3. 4. 5.
Zawiadamia - wójta, burmistrzowi albo prezydentowi miasta, Przekazanie na BIP GDOŚ właściwemu organowi, Organ informuje wójta, burmistrza, prezydenta o wprowadzeniu do rejestru, Wójt, burmistrz, prezydent ustala w władającego, zarządcę. Organ zamieszcza informacje w rejestrze.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony IGO – Inwazyjne Gatunki Obce Organy: Działania zaradcze w stosunku do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii lub IGO stwarzającego zagrożenie dla Polski, podlegającego szybkiej eliminacji, przeprowadza:
1) dyrektor parku narodowego – na obszarze tego parku narodowego; 2) Główny Inspektor Rybołówstwa Morskiego – na obszarach morskich poza obszarem parku narodowego; 3) właściwy dyrektor urzędu morskiego – na obszarze pasa technicznego poza obszarem parku narodowego; 4) właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska – na obszarach innych niż wymienione w pkt 1–3.
fot. Marcin Kalbarczyk
Dolina Środkowej Wisły – merytoryczne i prawne aspekty ochrony IGO – Inwazyjne Gatunki Obce Organy: Działania zaradcze w stosunku do IGO rozprzestrzenionego na szeroką skalę, przeprowadza po wprowadzeniu do Rejestru IGO informacji o stwierdzeniu obecności w środowisku tego IGO: 1. 2.
na obszarze tego parku narodowego – dyrektor parku narodowego; na obszarze rezerwatu przyrody na obszarach poza lasami – właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na terenach leśnych – właściwy dyrektor regionalnej dyrekcji Państwowego
Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, 3.
4.
poza obszarami parku narodowego i rezerwatu przyrody: a) Główny Inspektor Rybołówstwa Morskiego – na obszarze morskim, b) właściwy dyrektor urzędu morskiego – na obszarze pasa technicznego;
na obszarach innych niż wymienione w pkt 1–3 oraz ust. 2 – zarządca, właściciel nieruchomości po otrzymaniu informacji od wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.
fot. Marcin Kalbarczyk
Marcin Kalbarczyk