Co zagraża ptakom na obszarze OSOP Dolina Środkowej Wisły – zmiany w ciągu ostatnich 50 lat czyli…
Dariusz Bukaciński, Monika Bukacińska i Arkadiusz Buczyński Instytut Nauk Biologicznych i WFCh UKSW
… dlaczego mewa pospolita została mewą siwą
Dariusz Bukaciński, Monika Bukacińska i Arkadiusz Buczyński Instytut Nauk Biologicznych i WFCh UKSW
Plan wystąpienia -
początek lat 1980. - połowa lat 1990. lata 1995-2009 lata 2010-2021 lata 2021- ….
kluczowe zagrożenia w okresie rozrodu - źródła zagrożeń - skala zagrożeń
status i zmiany liczebności
charakterystyka Wisły między km 373-457 szlaku
środkowa Wisła z lotu ptaka
OKRES: lata1980.- połowa lat 1990. Mewa siwa
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle warunki pogodowe
Duże przybory wód rzeki
charakterystyka Wisły między km 373-457 szlaku
uwarunkowania…
uwarunkowania…
charakterystyka Wisły między km 373-457 szlaku
charakterystyka Wisły między km 373-457 szlaku
uwarunkowania…
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle warunki pogodowe zwierzęta gospodarcze
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle warunki pogodowe zwierzęta gospodarcze
drapieżniki fruwające zagrażające lęgom
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle warunki pogodowe zwierzęta gospodarcze
drapieżniki fruwające, zagrażające również ptakom dorosłym
RODZAJ I SKALA ZAGROŻEŃ: obszar: Puławy – ujście Pilicy (km 373-457, 84 km biegu rzeki) okres: początek lat 1980.- połowa lat 1990.
skala zagrożeń – efekt bezpośredni sukces klucia się i przeżywalność piskląt Sukces klucia się piskląt [%]
80 80
60 60
40 40
20 20
0
Brak meszek, brak ssaków (1992-94, 1990, 1997)
Wysokie i częste wezbrania (1989, 1991)
skala zagrożeń – efekt bezpośredni śmiertelność dorosłych
Ssaki drapieżne Meszki Inne przyczyny
Liczba martwych ptaków
50
40
30
20
10
0
1992
1993
1994 1995
Lata
Zmiany liczebności mewy siwej między Puławami i Płockiem (km 371-631, 260 km biegu rzeki)
lata: 1981-1993
3600
Liczba par
2700
1800
900
0 1981-1982
1993
1998-1999
2009
2012
Lata
2013
2014
2015
Zmiany liczebności mewy siwej w Polsce: lata 1981-1993 Mewa siwa
Polska: 3500-4300 par, wzrost liczebności
OKRES: lata 1995-2009 Mewa siwa
źródła zagrożeń na środkowej Wiśle warunki pogodowe zwierzęta gospodarcze
drapieżniki fruwające
meszki
meszki
Źródła zagrożeń na lęgowiskach - Norka
amerykańska
Źródła zagrożeń na lęgowiskach - Norka amerykańska
Źródła zagrożeń na lęgowiskach - Lis
Źródła zagrożeń na lęgowiskach - Lis
RODZAJ I SKALA ZAGROŻEŃ: obszar: Puławy – ujście Pilicy (km 373-457, 84 km biegu rzeki)
okres: lata 1995-2009
skala zagrożeń – efekt bezpośredni sukces klucia się i przeżywalność piskląt Sukces klucia się piskląt [%]
80 80
60 60
40 40
20 20
0
Brak meszek, brak ssaków (1992-94;1997)
Obecność meszek, brak ssaków (1995-96;1998-99)
Obecność meszek, obecność ssaków (2001-2003, 2005-2006)
Lata
Wysokie i częste wezbrania (1989, 1991)
Lęgi mew siwych w trakcie dużych wezbrań
Lęgi mew siwych w trakcie dużych wezbrań
skala zagrożeń – efekt bezpośredni
Ssaki drapieżne
śmiertelność dorosłych
Meszki Inne przyczyny
Liczba martwych ptaków
50
40
30
20
10
?
0
1994
1995
1996 1997
1998 1999
Lata
2000
2001
2002 2003
Zmiany liczebności mewy siwej między Dęblinem a ujściem Pilicy (km 393-457, 64 km biegu rzeki)
lata: 1994-2003 meszki może
na pewno
1994
1995
norka może
lis
na pewno
Liczba par lęgowych
900 800 700
600 500 400
300 200 100
0 1997
1998
1999
Lata
2000
2001
2002
2003
Dlaczego mewa pospolita została mewą siwą (Larus canus)?
Kilka ważnych dat… jesień 2003 – decyzja o konieczności podjęcia aktywnych działań ochronnych wiślanej populacji mewy pospolitej (wówczas)
zima i wiosna 2004 – zaplanowanie pilotażowych działań i poszukiwanie środków na ich realizację - roczny, wstępny projekt GEF pt. Aktywna ochrona mewy pospolitej w Polsce – przygotowanie podstaw
lata 2005-2006 projekt główny GEF pt. Ochrona awifauny wysp środkowej Wisły (tytuł pierwotny: Czynna ochrona mewy pospolitej na środkowej Wiśle)
cd. Kilka ważnych dat… lata 2008-2010 projekt EkoFundusz pt. Ochrona zagrożonych gatunków awifauny wysp środkowej Wisły (tytuł pierwotny: Ochrona mew i rybitw na środkowej Wiśle, ze szczególnym uwzględnieniem mewy pospolitej)
lata 2009-2010 – podjęcie starań o zmianę polskiej nazwy gatunkowej mewy, która w Polsce nigdy nie była pospolita…
rok 2011 – zmiana polskiej nazwy gatunkowej. Komisja Faunistyczna PTZool spośród czterech zaproponowanych wybrała i zatwierdziła nazwę - mewa siwa
Zmiany liczebności mewy siwej między Puławami i Płockiem (km 371-631, 260 km biegu rzeki)
lata: 1981-2009
3600
Liczba par
2700
1800
900
0 1981-1982
1993
1998-1999
2009
2012
Lata
2013
2014
2015
Zmiany liczebności mewy siwej w Polsce: lata 1995-2009 Mewa siwa
Polska: 2300-2500 par, wyraźny spadek liczebności
OKRES: lata 2010-2021 Mewa siwa
źródła zagrożeń na lęgowiskach: po roku 2009
warunki pogodowe (wezbrania, nasłonecznienie)
zwierzęta gospodarcze - presja drapieżniki fruwające (wrona, sroka) meszki (masowe wyroje od 1994-1995) drapieżne ssaki (głównie norka amerykańska i lis, w mniejszym stopniu jenot)
zanik siedlisk lęgowych (zaprzestanie hodowli po 2004)
niska różnorodność genetyczna w populacji rozwój turystyki indywidualnej (quady itp.)
źródła zagrożeń na lęgowiskach: po roku 2009
warunki pogodowe (wezbrania, nasłonecznienie)
zwierzęta gospodarcze - presja drapieżniki fruwające (wrona, sroka) meszki (masowe wyroje od 1994-1995) drapieżne ssaki (norka od 1998-99;lis od 2001-2002) zanik siedlisk lęgowych (zaprzestanie hodowli po 2004)
niska różnorodność genetyczna między ptakami rozwój turystyki indywidualnej (quady itp.)
źródła zagrożeń na lęgowiskach – sukcesja roślinności
źródła zagrożeń na lęgowiskach – sukcesja roślinności
źródła zagrożeń na lęgowiskach: po roku 2009
warunki pogodowe (wezbrania, nasłonecznienie)
zwierzęta gospodarcze - presja drapieżniki fruwające (wrona, sroka) meszki (masowe wyroje od 1994-1995) drapieżne ssaki (norka od 1998-99;lis od 2001-2002) zanik siedlisk lęgowych (zaprzestanie hodowli po 2004)
niska różnorodność genetyczna między ptakami rozwój turystyki indywidualnej (quady itp.)
źródła zagrożeń na lęgowiskach – niska różnorodność genetyczna Podobieństwo genetyczne (BS) między ptakami gnieżdżącymi się blisko siebie jest większe niż między ptakami oddalonymi od siebie
Współczynnik BS
Samce Samice
r = -0,529; p<0.001 r = -0,112; p=0.11
0,50
0,25 n=115 n=115
0 40
80
odległość między gniazdami mewy siwej (m)
Podobieństwo genetyczne między ptakami w wiślanych koloniach mewy siwej: wpływ na zachowanie lęgowe i przeżywalność piskląt
Obecność sąsiedzkich grup krewniaczych sprzyja występowaniu adopcji piskląt w koloniach mewy siwej
Życie jest piękne jak... jest do kogo się przytulić!
konsekwencje dużego podobieństwa genetycznego Wysoka niewykluwalność piskląt (niekiedy ponad 20% !!!)
konsekwencje dużego podobieństwa genetycznego niska odporność fizjologiczna piskląt
źródła zagrożeń na lęgowiskach: po roku 2009
warunki pogodowe (wezbrania, nasłonecznienie)
zwierzęta gospodarcze - presja drapieżniki fruwające (wrona, sroka) meszki (masowe wyroje od 1994-1995) drapieżne ssaki (norka od 1998-99;lis od 2001-2002) zanik siedlisk lęgowych (zaprzestanie hodowli po 2004)
niska różnorodność genetyczna między ptakami rozwój turystyki indywidualnej (quady itp.)
źródła zagrożeń na lęgowiskach
zagrożenia na lęgowiskach po 2015 roku
narastające
zagrożenia na lęgowiskach po 2015 roku
potencjalne
szakal złocisty szop pracz
czynna ochrona: przegląd działań
ale…to już w kolejnym referacie za chwilę
Dziękujemy: Fundacjom wspierającym dotychczas ochronę mew i rybitw na środkowej Wiśle: GEF/SGP, EkoFundusz, CKPS i NFOŚiGW a obecnie Mechanizm Finansowy EOG w latach 2014-2021
Arkowi Buczyńskiemu, Robertowi Dejtrowskiem oraz Joannie Ostrowskiej za udostępnienie zdjęć do prezentacji
Wszystkim, którzy są z nami na dobre i na złe, pomagając nam w terenie i poza nim...
Arek...po każdym dniu pracy w terenie
ZESPÓŁ:
Arek
Monika
Darek
Marek
Osoby wspierające Andrzej
Robert
Agata
… „Młode Wilki”
Bartek
Magda
Martyna
Ewelina
Bartosz
Milena
Aneta
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę
źródła zagrożeń na lęgowiskach