SUSTAINABILITY
ONTWERPEN IN EEN COMPLEXE EN FRAGIELE WERELD ... Ecodesigners zijn post-avantgardisten van deze tijd. Ze vechten, fris en creatief, tegen de kortzichtigheid van het kortetermijndenken. Ze springen slim om met materiaal, ruimte en energie. Hun verbeeldingskracht is hun wapen om de schijnbare paradox ecologie-economie op te heffen. Ze omarmen productcriteria waar de gemiddelde ontwerper naargelang de omstandigheden koppijn of een kick van krijgt: optimale functievervulling met minimaal materiaal- en energiegebruik, heldere interface, economisch, ecologisch en sociaal verantwoord, bij uitstek van eigen bodem, tijdloos... Duurzaamheid is een mentaliteit die veel in beweging zet, niet in het minst in het ontwerponderwijs van Howest. Het gaat al lang niet meer alleen over producten, maar over de context waarin producten bedacht, gemaakt, gekocht en hergebruikt worden. Het businessmodel bepaalt het totaalplaatje. Een duurzaam product is rendabel, vergroot ons gevoel van welbehagen en geluk en respecteert de natuur en haar reserves. Naast producten hebben we nood aan intelligente systemen en diensten. Het materiële weegt veel minder door dan vroeger.
ste universitaire ontwerpopleiding ter wereld, met meer dan 20 hoogleraren in verschillende ontwerpdisciplines en meer dan 200 wetenschappelijke medewerkers. De samenwerking met TUDelft opent zeker deuren voor nieuwe projecten op Howest in het domein van duurzaamheid”.
In haar doctoraatsonderzoek aan Howest Industrial Design Center bekijkt Kristel Dewulf 4 jaar lang hoe duurzaamheid beter geïntegreerd kan worden in de strategische beginfase (of front end) van een productinnovatieproces. Duurzaamheid vraagt een nieuwe mindset, en echte veranderingen zijn pas mogelijk als bedrijven rekening houden met duurzaamheid vóór ze de contouren van een nieuw product aflijnen. Duurzame aanpassingen aanbrengen op vlak van functie, productietechniek, materialen enz. worden alleen maar duurder en complexer eens je verder gevorderd bent in het innovatieproces.
Kristel begon haar interviewronde in het voorjaar van 2011 aan de andere kant van de wereld. Hoe duurzaam denken Amerikaanse ontwerpstudio’s? “Het is geen sinecure om toegang te krijgen tot ontwerpbureaus voor een gesprek over hun strategie, maar in San Francisco kon ik een aantal top ontwerpbureaus als Lunar, Whipsaw, Astro Projects, Smart Design en Ideo overtuigen. Tijdens zo’n gesprek zijn ontwerpbureaus meestal heel nieuwsgierig. Ik voel dat ze hun aanpak willen toetsen aan mijn kennis en inzichten, wat natuurlijk helemaal niet de bedoeling is. Ik wil juist hun werkmethodes onderzoeken. Wat mij opviel, was dat er in Amerika nog veel minder triggers zijn om duurzaam te ondernemen dan in Europa: de wetgeving varieert per staat en is niet op duurzaamheid gericht, ook leveranciers en klanten maken er zelden een punt van. Enkel bureaus met vestigingen of grote klanten in Europa lijken er wel in te investeren. Europa lijkt dus een interessanter klimaat voor duurzaamheid. “
Hoe concreet is je onderzoek? “Via kwalitatieve diepte-interviews wil ik in een eerste fase een status quo opmeten. Hoever staan ontwerpbureaus eigenlijk op vlak van duurzame productontwikkeling? Waar is er ruimte voor duurzame innovatie? Waar zijn er noden voor tools? In het najaar start ik gesprekken met Vlaamse ontwerpbureaus waarbij ik hun intenties wil toetsen aan de realiteit en mijn academische inzichten. Naast de gesprekken met de ontwerpbureaus, zal ik in een volgende fase ook gaan praten met de bedrijven uit de klantenportefeuille van diezelfde ontwerpbureaus. In Nederland loopt parallel een gelijkaardig onderzoek i.s.m. BNO (Beroepsvereniging van Nederlandse Ontwerpers) en TUDelft. Zeer boeiend.”
Wat drijft je om dit onderzoek over duurzame productontwikkeling te doen? “Er wordt zoveel materiaal en design energie verspild aan zinloze producten, en zo weinig aan het bieden van oplossingen voor deze steeds complexer wordende en fragiele wereld. Ons leven verbeteren, wat betekent dit? Wat is échte vooruitgang? Voor veel bedrijven staat vooruitgang gelijk aan sneller, beter, goedkoper en spijtig genoeg nog niet vaak met duurzamer, gelukkiger en gezonder.”
Duurzaamheid was nooit actueler dan vandaag. Wat houdt bedrijven nog tegen? “Het is niet makkelijk om investeringen in duurzaamheid aan het begin van een project te vertalen naar harde cash op korte termijn. Een succesvol product is een combinatie van duizenden factoren, het aandeel dat duurzaamheid hierin speelt is moeilijk toe te wijzen. Om te slagen, moet er goodwill, een gedeelde visie, een duidelijke missie en kennis en expertise aanwezig zijn. Bedrijven missen dikwijls nog de interne medewerkers die goed opgeleid zijn in duurzaamheid. De kennis is wel aanwezig in Vlaanderen, maar vaak versnipperd of moeilijk bereikbaar.”
Kristel gelooft maar in één vorm van productontwikkeling: ontwerpen die ons leven verbeteren. “Duurzaamheid is vandaag een vrijblijvende keuze voor bedrijven – je kiest ervoor of je laat het passeren – maar de verwachtingen tonen aan dat duurzaamheid binnen enkele jaren een stricte voorwaarde zal zijn om te kúnnen ondernemen, onder andere door strikte wetgeving en materiaalschaarste. Duurzaamheid wordt even dwingend als het Verdrag van de Mensenrechten. Niet duurzaam ondernemen is je medemens onrecht aandoen. “
kristel.dewulf@howest.be
Voor haar onderzoek laat Kristel zich omringen met experten. Ze trekt haar onderzoek internationaal open. “Ik werk voor mijn onderzoek samen met TU Delft. De faculteit Industrieel Ontwerpen op de TUDelft in Nederland is de groot-
ONDERZOEK INDUSTRIAL DESIGN CENTER
28
INDUSTRIAL DESIGN CENTER MAGAZINE 2011