Terapia dzieci i m続odzie多y Metody i techniki pomocy psychopedagogicznej
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
1
2008-01-24, 10:19
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
2
2008-01-24, 10:19
Terapia dzieci i m³odzie¿y Metody i techniki pomocy psychopedagogicznej pod redakcj¹ naukow¹ Iwony D¹browskiej-Jab³oñskiej
Kraków 2010
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
3
2008-01-24, 10:19
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Bogus³aw Œliwerski Redakcja wydawnicza: Ewa Œlusarczyk Korekta: Justyna Rojek Projekt ok³adki: Ewa Beniak-Haremska
ISBN 978-83-7587-403-7
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax (12) 422 41 80, 422 59 47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie III, Kraków 2010
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
4
2008-01-24, 10:19
Spis treœci
Wstêp ............................................................................................................... 7 Wies³aw Sikorski Techniki terapii grupowej dzieci i m³odzie¿y oparte na graniu ról ................. 11 Wprowadzenie ............................................................................................ 13 Techniki bazuj¹ce na graniu ról ................................................................. 13 Granie ról w praktyce dramaterapeutycznej ............................................... 32 Granie ról w grupowej terapii równoleg³ej ................................................ 38 Bibliografia ................................................................................................. 46 G³ówne zagadnienia ................................................................................... 46 Zalecane lektury uzupe³niaj¹ce .................................................................. 47 Terapia grupowa w sieci ............................................................................. 47 Katarzyna Sawicka Socjoterapia jako forma pracy z dzieæmi i m³odzie¿¹ przejawiaj¹cymi zaburzone zachowania ..................................................................................... 49 Wprowadzenie ............................................................................................ 51 Doœwiadczenia urazowe i ich korektura ..................................................... 52 Cele socjoterapii ......................................................................................... 65 Zród³a doœwiadczeñ korekcyjnych ............................................................. 68 Dynamika procesu socjoterapeutycznego .................................................. 78 Bibliografia ................................................................................................. 82 G³ówne zagadnienia ................................................................................... 84 Zalecane lektury uzupe³niaj¹ce .................................................................. 84 Socjoterapia w sieci .................................................................................... 85 Iwona D¹browska-Jab³oñska Terapia trudnoœci w uczeniu siê ...................................................................... 87 Wprowadzenie ............................................................................................ 89 Zajêcia relaksacyjno-koncentruj¹ce w terapii dzieci i m³odzie¿y .............. 94
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
5
2008-01-24, 10:19
6
Spis treœci
Metody rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych .............................. 109 Terapia trudnoœci w uczeniu siê m³odzie¿y .............................................. 125 Technologie pomocowe ............................................................................ 126 Bibliografia ............................................................................................... 130 G³ówne zagadnienia ................................................................................. 133 Zalecane lektury uzupe³niaj¹ce ................................................................ 133 Terapia trudnoœci w uczeniu siê w sieci ................................................... 134 Ewa Bia³ek Podejœcie psychosyntezy do terapii dzieci i m³odzie¿y ................................. 135 Wprowadzenie .......................................................................................... 137 Psychosyntetyczne zasady terapii-doradztwa ........................................... 138 Psychosyntetyczne podejœcie do rozwoju dziecka ................................... 144 Podstawowe techniki w terapii psychosyntetycznej ................................ 151 Psychosyntetyczny proces terapeutyczny ................................................. 160 Doradztwo psychosyntetyczne w problemach dzieci i m³odzie¿y ........... 170 Bibliografia ............................................................................................... 172 G³ówne zagadnienia ................................................................................. 173 Zalecane lektury uzupe³niaj¹ce ................................................................ 174 Psychosynteza w sieci – przykładowe ośrodki ........................................ 175 Noty o Autorach ............................................................................................ 177
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
6
2008-01-24, 10:19
Wstêp Ksi¹¿ka Terapia dzieci i m³odzie¿y. Metody i techniki pomocy psychopedagogicznej jest adresowana do osób profesjonalnie zajmuj¹cych siê pomoc¹ psychologiczn¹ oraz pedagogiczn¹ udzielan¹ dzieciom i m³odzie¿y, a tak¿e do tych, którzy stawiaj¹ pierwsze kroki w tej dziedzinie. Zamieszczenie w jednej publikacji prac dotycz¹cych metod terapii psychologicznej i pedagogicznej wynika³o z przekonania, ¿e zarówno dobry psycholog, jak i pedagog musz¹ dysponowaæ bardzo szerokim zakresem wiedzy i umiejêtnoœci praktycznych oraz swobodnie wykorzystywaæ je w bezpoœrednich kontaktach z podopiecznymi. Wychowawcy, pedagodzy powinni w swojej pracy stosowaæ elementy metod psychologicznych, które Barbara Kaja nazywa oddzia³ywaniami terapeutyczno-wychowawczymi. Natomiast psychologowie, psychoterapeuci powinni w³¹czaæ siê w proces wychowania i znaleŸæ p³aszczyznê porozumienia z pedagogami. Wszyscy oni maj¹ bowiem wspólne cele, miêdzy innymi stymulowanie rozwoju, nadanie mu spo³ecznie po¿¹danego kierunku i o¿ywienie mo¿liwoœci cz³owieka (pisze o tym miêdzy innymi Romana Miller1), a osi¹gniêcie tych celów czêsto zale¿y w³aœnie od ich wspó³pracy. Niniejsza ksi¹¿ka mo¿e siê okazaæ przydatna równie¿ wspó³terapeutom, czyli rodzicom, opiekunom, nauczycielom, pracownikom socjalnym. Chcielibyœmy tym samym zachêciæ osoby z najbli¿szego otoczenia dziecka do anga¿owania siê w niesienie pomocy. W polskich publikacjach czêsto jest poruszane zagadnienie pomocy interdyscyplinarnej i wielostronnej, uznawanej za najbardziej efektywn¹, jednak w praktyce ta forma dzia³añ jest rzadko stosowana. Ksi¹¿ka sk³ada siê z czterech czêœci. Otwiera j¹ tekst autorstwa dra Wies³awa Sikorskiego, poœwiêcony technikom opartym na graniu ról, takim jak: psychodrama, teatr playbacku i dramaterapia. Zawiera zagadnienia teoretyczne oraz propozycje praktycznych rozwi¹zañ. Autor podaje wiele przyk³adów prac przygotowawczych poprzedzaj¹cych rozpoczêcie procesu terapii, a tak¿e rozwi¹zañ wykorzystywanych ju¿ w toku zajêæ. Prezentowane treœci dotycz¹ g³ównie pracy z dzieæmi i m³odzie¿¹, ale Czytelnik znajdzie tutaj równie¿ opis terapii równoleg³ej, prowadzonej jednoczeœnie z dzieæmi i ich rodzicami. 1 R. Miller, Wychowanie i psychoterapia [w:] K. D¹browski (red.), Zdrowie psychiczne, Warszawa 1979.
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
7
2008-01-24, 10:19
8
Wstêp
Druga czêœæ ksi¹¿ki to rozwa¿ania na temat socjoterapii. Autorka, dr Katarzyna Sawicka, przedstawia metodê, która prze¿ywa obecnie swój prawdziwy rozkwit. Zapoznanie siê z t¹ czêœci¹ pozwoli Czytelnikowi ujrzeæ t³o i przyczyny powstawania doœwiadczeñ urazowych, które s¹ punktem wyjœcia diagnozy socjoterapeutycznej, sformu³owania hipotez oraz treœci korekcyjnych. Poka¿e, jak zaprojektowaæ proces socjoterapeutyczny sprzyjaj¹cy powstaniu doœwiadczeñ przeciwstawnych treœciom urazowym. W trzeciej czêœci przedmiotem refleksji s¹ doœwiadczane przez m³odych ludzi trudnoœci w uczeniu siê. Przedstawione tutaj zagadnienia dotycz¹ takich kwestii, jak: wp³yw stresu i relaksu na zdolnoœæ uczenia siê, metody rozwoju percepcyjno-motorycznego wspomagaj¹ce proces zdobywania wiedzy oraz technologie pomocowe, a tak¿e mniej lub bardziej skomplikowane urz¹dzenia zaprojektowane po to, by zwiêkszyæ niezale¿noœæ osób maj¹cych trudnoœci w nauce, umo¿liwiæ im uzupe³nienie braków, nabranie pewnoœci siebie, polepszenie jakoœci ich ¿ycia. Autorka, dr Iwona D¹browska-Jab³oñska, prezentuje, oprócz treœci teoretycznych, bogaty zestaw metod terapeutycznych przeznaczonych dla dzieci i m³odzie¿y. Ostatnia czêœæ ksi¹¿ki ukazuje sposób, w jaki psychosynteza podchodzi do procesu terapii dzieci i m³odzie¿y. Tekst napisany przez dr Ewê Bia³ek stanowi pewnego rodzaju klamrê spinaj¹c¹ w ca³oœæ przedstawiony Czytelnikowi materia³. G³ówne tezy tego fragmentu to, po pierwsze, holistyczne podejœcie do cz³owieka, wyra¿aj¹ce siê cenieniem na równi jego rozwoju fizycznego (biologicznego), umys³owego, emocjonalnego, wolitywnego, psychicznego i duchowego. Po drugie, uznanie prymatu zdrowia, dobrostanu cz³owieka nad „chorob¹”, która jest tylko jedn¹ z czêœci jego bytu, a nie ca³oœci¹. Wszystkie z prezentowanych opracowañ maj¹ sta³y schemat. Po prezentacji zasadniczych treœci ka¿dy Autor przedstawia krótkie zestawienie g³ównych zagadnieñ. Osobom szukaj¹cym dodatkowej literatury polecamy obszerne piœmiennictwo z danej dziedziny, natomiast Czytelników maj¹cych dostêp do Internetu odsy³amy do miejsc informuj¹cych o zasobach sieciowych (polskich i zagranicznych), dotycz¹cych omawianego tematu. Ka¿da czêœæ niniejszej publikacji mo¿e byæ traktowana jako oddzielna ca³oœæ. Naszym zdaniem dobrze by³oby jednak widzieæ je jako wzajemnie siê uzupe³niaj¹ce. Proponujemy równie¿, aby Czytelnicy nie ograniczali siê do bezpoœredniej adaptacji proponowanych tu metod terapii, lecz raczej przetworzyli je stosownie do wiedzy i doœwiadczeñ, bior¹c z nich to, co uznaj¹ za odpowiednie dla w³asnego stylu pracy i potrzeb podopiecznych. Takie podejœcie wynika z przekonania,
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
8
2008-01-24, 10:19
Wstêp
9
¿e kszta³towanie niedojrza³ej jeszcze osobowoœci, której rozwój zmierza w niepo¿¹danym kierunku, tak by ten kierunek zmieniæ, musi byæ wype³nione ró¿norodnymi treœciami oraz podlegaæ dynamicznym i adekwatnym do sytuacji przekszta³ceniom. Zawsze nale¿y widzieæ cz³owieka jako jednoœæ, pe³niê, na któr¹ sk³adaj¹ siê zarówno mocne, jak i s³abe strony. Takie nastawienie pozwala na pracê z „cz³owiekiem integralnym”2, a proces terapii mo¿e dziêki temu uwzglêdniaæ wielorakie aspekty ludzkiej jednostki (jej fizycznoœæ, umys³owoœæ, emocjonalnoœæ, umiejêtnoœci spo³eczne), i dziêki temu byæ bardziej efektywny. Iwona D¹browska-Jab³oñska
Pojêcie „cz³owiek integralny” ³¹czy siê z „pedagogik¹ integraln¹”, a ta z kolei jest widziana jako „pedagogika humanistyczna”. Przywo³ane tutaj idee maj¹ swoje Ÿród³o w dzie³ach wielkich pedagogów, takich jak: Jan Amos Komeñski, Johann Pestalozzi, John Dewey czy Bogdan Suchodolski. Mo¿na je dostrzec równie¿ u podobnie myœl¹cych autorów – Ericha Fromma, Jacques’a Delorsa czy Edgara Faure’a. 2
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
9
2008-01-24, 10:19
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
10
2008-01-24, 10:19
Wies続aw Sikorski
Techniki terapii grupowej dzieci i m続odzie多y oparte na graniu r坦l
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
11
2008-01-24, 10:19
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
12
2008-01-24, 10:19
Wprowadzenie Granie ról jest traktowane jak niezale¿na technika psychoterapii. W najprostszej formie polega ona na proponowaniu scenek, w których uczestnicy terapii wcielaj¹ siê w ró¿ne postacie z ¿ycia realnego lub fikcyjnego. W pierwszym wypadku zachowuj¹ siê oni tak, jak gdyby byli konkretnymi osobami ze swoich rodzin lub otoczenia b¹dŸ graj¹ samych siebie w jakiejœ sytuacji czy jakimœ czasie itp. W drugim wypadku granie ról przebiega na podstawie zarysu scenariusza opartego na mniej lub bardziej znanej bajce lub innej okreœlonej fabule, a wiêc na przyk³ad na odegraniu epizodu z baœni o Szewczyku Dratewce lub Królewnie Œnie¿ce Perraulta. Sprzyja to swobodniejszemu demonstrowaniu w³asnych postaw czy problemów ni¿ wówczas, gdy przedmiotem gry jest rekonstruowanie prawdziwych zdarzeñ. Taki scenariusz jest zarówno zaczynem rozwoju gry, jak i obszarem w miarê bezpiecznego komentowania minionych prze¿yæ. Tutaj znacznie ³atwiej wprowadzaæ w³asne modyfikacje zwi¹zane z potrzebami i jednostkowym reagowaniem na okreœlone sytuacje przez poszczególnych uczestników terapii (Aleksandrowicz, 2000). W³aœnie w tym tkwi „terapeutyczna si³a” procedur opartych na graniu ról – psychodramy, teatru playbacku i dramaterapii.
Techniki bazuj¹ce na graniu ról Psychodrama. Opracowuj¹c zasady psychodramy, Jacob Levy Moreno zdawa³ siê zak³adaæ, ¿e uczestnikami tego typu oddzia³ywañ terapeutycznych bêd¹ wy³¹cznie osoby doros³e. Tymczasem teatralny rodowód psychodramy, a zatem mo¿liwoœæ grania ról, wcielania siê w ró¿ne postacie sugeruje, ¿e mo¿e siê ona staæ wartoœciow¹ technik¹ pracy z dzieæmi. I faktycznie, terapeuci z powodzeniem pos³uguj¹ siê psychodram¹ w pracy z dzieæmi. Za wykorzystaniem psychodramy, oczywiœcie w formie dostosowanej do mo¿liwoœci rozwojowych dziecka, przemawia jej struktura, zespo³owy charakter
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
13
2008-01-24, 10:19
14 Terapia dzieci i m³odzie¿y
pracy nad problemami. Przebiega ona bowiem w grupie rówieœniczej, a ta, jak wiadomo, jest dla rozwoju dziecka równie wa¿na jak rodzina. W wieku przedszkolnym i w okresie preadolescencji, a wiêc do fazy dorastania, grupa spe³nia wiele istotnych funkcji, na przyk³ad stwarza mo¿liwoœci aktywnego doœwiadczania konfliktów we wspólnej zabawie, uczy skutecznego porozumiewania siê i wspó³dzia³ania, co u³atwia pokonywanie znamiennego dla dzieci egocentryzmu, pozwala na poznawanie i trenowanie nowych ról wolnych od ograniczeñ wynikaj¹cych z wieku czy p³ci (dziecko mo¿e graæ zarówno siebie, jak i swojego ojca lub matkê, któr¹œ z osób doros³ych itd.), umo¿liwia naukê i weryfikowanie obowi¹zuj¹cych norm spo³ecznych. Aktywnoœæ w grupie rówieœniczej zmusza do okreœlenia swojego nastawienia do innych, zajêcia odpowiedniego stanowiska w kwestiach dotycz¹cych grupy jako ca³oœci, a tak¿e wynikaj¹cych z problemów doœwiadczanych przez poszczególnych jej cz³onków. Jest ona doskona³ym poligonem, na którym æwiczy siê w³aœciwe formu³owanie oczekiwañ i roszczeñ, sygnalizowanie ró¿nych zmian, a w procesie komunikowania siê stwarza warunki do ustalania norm, regu³ i sankcji (Roine, 1994). Ogó³ tego typu funkcji grupy rówieœniczej stanowi zarazem o jej terapeutycznej efektywnoœci. W psychopatologii i terapii dzieciêcej zaburzenia w zachowaniu dzieci s¹ lokalizowane w g³ównej mierze w wadliwych relacjach miêdzy rodzicami a dzieckiem czy te¿ miêdzy rodzeñstwem (Namys³owska, 2000). Jednoczeœnie doœæ rzadko pod³o¿e tych zaburzeñ jest umiejscawiane w problemach i konfliktach zaistnia³ych w kontaktach miêdzyrówieœniczych, co w efekcie sprawia, ¿e s¹ one ignorowane w oddzia³ywaniach terapeutycznych. W sukurs mo¿e tu przyjœæ psychodrama dzieciêca, koncentruj¹ca siê na rozpoznawaniu i przezwyciê¿aniu trudnoœci oraz nieporozumieñ pojawiaj¹cych siê w spo³ecznych kontaktach w grupie rówieœniczej, a tak¿e na pomocy dzieciom w nabywaniu nowych i modyfikowaniu ju¿ posiadanych, ale wadliwie ukszta³towanych, umiejêtnoœci w dzia³aniu. Tak pojmowana psychodrama jest procedur¹ ukierunkowan¹ na modelowanie po¿¹danych form porozumiewania siê. Stanowi swoistego rodzaju zaproszenie do spotkania wspieraj¹cego kontakty miêdzyludzkie poprzez zespo³owe rozstrzyganie sporów i napiêæ. Wyj¹tkowe warunki, w jakich przebiega „akcja psychodramatyczna”, umo¿liwiaj¹ osi¹gniêcie doœæ znacznej, a nierzadko nawet pe³nej, równowagi zniekszta³conego stosunku Ja – My. Kolejne fazy rozwoju psychodramy: „rozgrzanie siê”, gra i omówienie, powinny byæ tak programowane, by ka¿dy z uczestników móg³ doœwiadczyæ solidarnoœci z innymi, rozwin¹æ w sobie zdolnoœci empatyczne, a tak¿e poszerzyæ swoje kompetencje spo³eczne.
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
14
2008-01-24, 10:19
W. Sikorski – Techniki terapii grupowej dzieci i m³odzie¿y... 15
Zadaniem psychodramy jest zatem z jednej strony udzielenie wsparcia poszczególnym uczestnikom grupy, wp³yniêcie na ich sposób odczuwania i zachowania siê, które zosta³y zdominowane podœwiadomymi konfliktami, a z drugiej strony poprawa zdolnoœci komunikowania siê, nawi¹zywania kontaktów oraz dzia³ania zespo³owego i ¿ycia we wspólnocie (Ja³ocho, 1997). Psychodrama, która w przypadku dzieci powinna byæ oparta na zabawie symbolicznej, niejako wymusza spo³eczn¹ interakcjê, a przy tym inspiruje do twórczej wspó³pracy. Wymóg przestrzegania porz¹dku zdarzeñ dramatycznych, zachowania kolejnoœci w rozwoju „akcji psychodramatycznej” sk³ania dzieci (tu: uczestników psychodramy) do dostosowania „kreowanych” przez siebie postaci („osób dramatu”) do gry pozosta³ych. Jednoczeœnie nak³ada na dzieci obowi¹zek zachowywania dyscypliny i brania na siebie odpowiedzialnoœci za wysi³ek zespo³owy, za wspólne rekonstruowanie (odgrywanie) przebiegu okreœlonych zdarzeñ stanowi¹cych treœæ gry psychodramatycznej. Oznacza to tym samym, ¿e grupa psychodramatyczna stwarza warunki, w których powinna nast¹piæ poprawa funkcjonowania spo³ecznego polegaj¹ca na: – umiejêtnoœci interakcyjnego dystansowania siê; – wykazywaniu siê ³atwoœci¹ w osi¹ganiu odpowiedniej pozycji w grupie i sprawnoœci¹ dostosowywania siê do innych uczestników grupy; – regulowaniu swoich oczekiwañ i potrzeb z uwzglêdnieniem sztuki kompromisu; – tworzeniu poczucia wzajemnego szacunku, wsparcia i wczuwaniu siê w sytua©cjê pozosta³ych uczestników psychodramy. Terapeuta decyduj¹cy siê na zastosowanie psychodramy w pracy z dzieæmi powinien dokonaæ wielu modyfikacji tej metody, maj¹cych na celu dostosowanie jej do specyficznych wymagañ wynikaj¹cych z du¿ych ró¿nic miêdzy terapi¹ grupow¹ prowadzon¹ z dzieæmi a realizowan¹ z osobami doros³ymi. Chodzi tu g³ównie o typowe dla dzieci szybkie przechodzenie od uczuæ i wyobra¿eñ do ich motorycznego wyra¿ania, preferowanie niewerbalnych sposobów komunikowania siê, olbrzymi¹ potrzebê swobody ruchów, dzia³ania i zabawy, gwa³townoœæ i impulsywnoœæ, „kruch¹” strukturê osobowoœci z doœæ ograniczon¹ tolerancj¹ frustracji i niskim poziomem samokontroli (sterowania w³asnym postêpowaniem) oraz o nie w pe³ni wykszta³cone sumienie (Aichinger, Holl, 1999). Jednym z wa¿nych warunków wstêpnych powodzenia terapii dzieci z zastosowaniem psychodramy jest przejawianie du¿ej dba³oœci o zachowanie naturalnych form porozumiewania siê. W przypadku dzieci nie nale¿y z góry przyjmowaæ ich gotowoœci i umiejêtnoœci ograniczania siê do s³ownego wyra¿ania ¿yczeñ,
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
15
2008-01-24, 10:19
16 Terapia dzieci i m³odzie¿y
myœli, uczuæ czy fantazji. Klinicysta (tu: lider, prowadz¹cy psychodramê) musi wiedzieæ, ¿e im m³odsze jest dziecko, tym chêtniej i czêœciej manifestuje swoje oczekiwania (wewnêtrzne potrzeby) w zabawie, w ruchowej aktywnoœci i udramatyzowanych sytuacjach. Natomiast im jest starsze, tym czêœciej formu³uje swoje ¿yczenia za pomoc¹ s³ów. Ignorowanie naturalnych form dzieciêcej komunikacji, ograniczanie warunków do manifestowania swoich postaw, uczuæ w zabawie, a jednoczeœnie dokonanie niew³aœciwego wyboru œrodka porozumiewania siê z dzieæmi mo¿e sprawiæ, i¿ psychodrama zakoñczy siê niepowodzeniem. Utrudnia to lub wrêcz uniemo¿liwia dzieciom sprostanie wymaganiom stawianym im przez terapeutê, co czêsto mo¿e prowadziæ do narastania oporu okazywanego niepokojem, b³aznowaniem, znudzeniem i ostatecznie – do rezygnacji z udzia³u w kolejnych sesjach. Równie istotne jest pozostawienie dzieciom du¿ej inicjatywy w proponowaniu tematów gry. To one same powinny tworzyæ ró¿ne warianty gier psychodramatycznych, najlepiej opartych na w³asnych prze¿yciach. Na dzieciach w du¿ym stopniu powinno spoczywaæ zadanie rekonstruowania ich za pomoc¹ niby-teatralnej gry, przybieraj¹cej zwykle postaæ zabawy symbolicznej umo¿liwiaj¹cej znalezienie rozwi¹zania konfliktów i problemów zawartych w tych prze¿yciach. Zabawa musi byæ tu nie tylko elementem umo¿liwiaj¹cym kreatywne zainscenizowanie stanu sprzecznych racji i wynikaj¹cej st¹d niezgody, ale ma stanowiæ zarazem aktywne przekszta³cenie i zaadaptowanie przykrych doœwiadczeñ, ma prowadziæ do ukszta³towania umiejêtnoœci reinterpretowania ich, skutecznej pracy nad radzeniem sobie z wynikaj¹cymi z nich problemami. Uczynienie zabawy zasadniczym elementem pracy z dzieæmi, istot¹ terapii wymaga dokonania korekty technik psychodramy. W psychodramie z udzia³em pacjentów doros³ych liderzy (terapeuci) pe³ni¹ jedynie funkcje obserwatorów i doradców. Nie wymaga siê od nich bezpoœredniego uczestnictwa w grze psychodramtycznej, brania czynnego udzia³u w udramatyzowanej zabawie. Natomiast w psychodramie dzieciêcej jest wskazane, by liderzy odgrywali scenki wraz z dzieæmi. Na terapeutach spoczywa zadanie takiego „wykreowania” swych ról, zarówno na p³aszczyŸnie realistycznej, jak i symbolicznej, aby sta³y siê one impulsem do skuteczniejszej terapii i jej wsparciem. Ukszta³towana we wspólnej zabawie z liderami relacja staje siê wa¿nym elementem terapii. Na przyk³ad uk³ad: dwóch liderów – kilkoro dzieci, przypominaj¹cy strukturê rodziny, sprzyja wymyœlaniu i odgrywaniu zdarzeñ z ni¹ zwi¹zanych, pozwala rekonstruowaæ przebieg dzieciñstwa, umiejscawiaæ go w udramatyzowanej formie na „scenie”.
Terapia dzieci i mlodziezy.p65
16
2008-01-24, 10:19