26 ρεπορτάζ
04.12.11 Το ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΔΙΩΞΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ, Μ. ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ, ΜΙΛΑ ΣΤΟ «Π»
«Βρισκόμαστε πάντα ένα κλικ πιο μπροστά από τον απατεώνα» Ο σπουδαίος Γάλλος θεωρητικός του 20ού αιώνα Γκυ Ντεμπόρ σημείωνε στον «Πανηγυρικό» του πως το να υπεραμύνεται κανείς μιας εγκληματικής πράξης μπορεί να έχει μια αξιοσημείωτη δύναμη πειθούς. «Άτομα αδύναμης θέλησης που διαβάζουν τέτοιου είδους απολογίες όχι μόνο θα νιώσουν εκ των προτέρων αθώοι, αν διαπράξουν παρόμοιες πράξεις, αλλά και θα αναγνωρίσουν στη διάπραξή τους την ευκαιρία να γίνουν κάποιοι. Η γνώση, λοιπόν, της εγκληματολογικής ψυχολογίας δείχνει τον κίνδυνο των απολογιών».
Του Δ. Γιαννακόπουλου Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία που μεταπολιτευτικά μέτρησε μόνο απολαύσεις και γαλουχήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες από την ευκολία και την ήσσονα προσπάθεια, ο αριθμός των αδύναμων ανθρώπων, και ειδικά των ευαίσθητων νέων ανθρώπων, είναι ιδιαίτερα μεγάλος. Παράλληλα, η ευρεία εξάπλωση του Διαδικτύου συνέβαλε καθοριστικά στο να χαθεί σε μεγάλο βαθμό η επαφή με την πραγματικότητα και την πραγματική εμπειρία, με αποτέλεσμα σήμερα οι χρήστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών να είναι πολύ πιο ευαίσθητοι, πολύ πιο ανυποψίαστοι και πολύ ευεπηρέαστοι στα πάσης φύσεως εγκλήματα που τελούνται στο Διαδίκτυο. Πριν από δέκα χρόνια, ο αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ., Μανώλης Σφακιανάκης, από τους ελάχιστους τότε γνώστες του ίντερνετ στην Αστυνομία, κατάφερε να δει πίσω από το βουνό. Πίεσε, αγωνίστηκε, και τελικά πέτυχε να φτιάξει τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, στην οποία σήμερα υπηρετούν 100 αξιωματικοί, όλοι τους με μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους πληροφορικής, με παραγωγή έργου, η οποία αναγνωρίζεται διεθνώς και συναγωνίζεται τις ανάλογες υπηρεσίες των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών κρατών. «Σε τέσσερα χρόνια έχουμε αποτρέψει πάνω από 300 αυτοκτονίες. Εντοπίσαμε άνθρωπο με κομμένες φλέβες. Άλλον που ήταν έτοιμος να πηδήξει από το μπαλκόνι. Άλλον που είχε πάρει τα χάπια ή είχε κάνει την ένεση. Σώσαμε και σώζουμε ανθρώπους συνεχώς, γιατί αυτός είναι ο ύψιστος ρόλος μας. Δεν υπάρχει καταγγελία στην υπηρεσία που να μην ελέγχεται εξονυχιστικά. Λει-
τουργούμε σε εικοσιτετράωρη βάση και έχουμε κάνει θεσμό την προστασία της ανθρώπινης ζωής» αναφέρει στο «Π» ο διευθυντής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Στέκεται ιδιαίτερα στη διαπίστωση ότι τα κρούσματα αυτοκτονιών, μέσω Διαδικτύου, δεν έχουν αυξηθεί εξαιτίας της οικονομικής κρίσης αλλά κυρίως λόγω της αυξημένης ευαισθησίας των χρηστών. «Οι συνάνθρωποί μας, νέοι αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, είναι πολύ ευαίσθητοι πλέον. Δεν αντέχουν την απόρριψη ακόμη και για τα πιο μικρά. Υπάρχουν, δηλαδή, περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονιών από χρήστες επειδή τέθηκαν εκτός σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι και αυτό οφείλεται στον εθισμό που έχουν με το ίντερνετ» τονίζει. Προσδιορίζει αμέσως τον ρόλο και την αποστολή της υπηρεσίας του: «Δεν είμαστε εδώ για να συλλαμβάνουμε, αλλά για να προστατεύουμε τους πολίτες, να τους μαθαίνουμε πώς να συμπεριφέρονται στο Διαδίκτυο, πώς να ψυχαγωγούνται και να κάνουν τη δουλειά τους σωστά». Ο Μ. Σφακιανάκης δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και των νέων, γι’ αυτό άλλωστε κατάφερε παρά τη δεινή οικονομική συγκυρία να δημιουργήσει τον διαδικτυακό τόπο Cyberkids σε συνεργασία με τη Wind. «Τέσσερις αξιωματικοί ασχολούνται σε καθημερινή βάση με το Cyberkids, ενώ ήδη το τελευταίο διάστημα έχουμε πραγματοποιήσει 60 ενημερωτικές εκδηλώσεις σε σχολεία ανά την Ελλάδα και θα πάμε σε 18 ακόμη μέχρι τον Μάιο» λέει.
Παιδική πορνογραφία Αεικίνητος και πανταχού παρών, σε ό,τι αφορά στην πάταξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος, ο επικεφαλής της Δίωξης έχει καταφέρει καίρια πλήγματα κατά της παιδικής πορνογραφίας: 698 συλλήψεις σε τέσσερα χρόνια. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. «Είμαστε από τις λίγες χώρες που δεν παράγουμε παιδική πορνογραφία κι αυτό είναι καλό. Εσχάτως έχουμε προμηθευτεί ένα ειδικό λογισμικό που εντοπίζουμε τους παιδόφιλους σε πραγματικό χρόνο και τους συλλαμβάνουμε την επόμενη μέρα» δηλώνει με περηφάνια. Καλεί δε τους πολίτες να επικοινωνούν με την υπηρεσία στο τηλεφωνικό κέντρο 11012 που λειτουργεί όλο το 24ωρο. «Το 2001 είχα μία καταγγελία τον μήνα και σήμερα 40-60 τη μέρα. Δεν αφήνουμε τίποτα που να μην το ερευνούμε».
Ηλεκτρονικό έγκλημα Όσον αφορά στις διαστάσεις του ηλεκτρονικού εγκλήματος σημειώνει: «Ας μη γελιόμαστε. Το έγκλημα έχει μεταλλαχθεί και το παραδοσιακό έγκλημα έχει γίνει ηλεκτρονικό. Δεν υπάρχει εγκληματική συμπεριφορά που να μην έχει περάσει μέσα από το Διαδίκτυο πλέον. Πριν δέκα χρόνια, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα μπορούσε να τελεστεί, για παράδειγμα, φό-
«Δεν είμαστε εδώ για να συλλαμβά νουμε, αλλά για να προστατεύουμε τους πολίτες» νος μέσα από το Διαδίκτυο. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι δράστες έσπασαν ηλεκτρονικούς κωδικούς νοσοκομείου και άλλαξαν τη φαρμακευτική αγωγή νοσηλευόμενου, με αποτέλεσμα να του χορηγηθούν λανθασμένα σκευάσματα και να πεθάνει! Πρόκειται για περίπτωση διαβητικού ασθενούς στο εξωτερικό. Στο Διαδίκτυο υπάρχουν πλέον όλες οι μορφές εγκλημάτων όπως ανθρωποκτονίες, εκβιασμοί, σωματεμπορία, τρομοκρατία, συκοφαντικές δυσφημίσεις, παράνομες αγοραπωλησίες, ληστείες, παραχαράξεις. Όλος ο Ποινικός Κώδικας έχει ‘‘περάσει’’ στο ίντερνετ. Υπάρχουν, λοιπόν, νέα δεδομένα, γι’ αυτό και το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προέβλεψε ορθά τη συγκυρία και με τις ανάλογες επισημάνσεις από όλους εμάς που ασχολούμαστε με την πάταξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος συνέστησε και στελέχωσε επαρκώς τη διεύθυνσή μας. Σημειώνω ότι η Δίωξη
Οικονομικού και Ηλεκτρονικού Εγκλήματος κατατάσσεται μεταξύ των κορυφαίων υπηρεσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γι’ αυτό και τις επόμενες ημέρες θα πιστοποιηθούμε κατά ISO 9001. Είμαστε πρωτοπόροι σε εξιχνιάσεις, αποτροπές αυτοκτονιών, διεθνή κυκλώματα παιδικής πορνογραφίας και σωματεμπορίας. Ο πολίτης εμπιστεύεται την υπηρεσία μας».
Πλήρης έλεγχος Από τα στατιστικά στοιχεία που αξιοποιεί η Δίωξη προκύπτει ότι ο μεγαλύτερος όγκος καταγγελιών αφορά τα social media (blogs, facebook, twitter κτλ). «Το ηλεκτρονικό έγκλημα ελέγχεται στη χώρα μας» αναφέρει. «Είμαστε ένα κλικ πιο μπροστά από τον απατεώνα. Υπάρχει άμεση διασύνδεση της υπηρεσίας με όλες τις αντίστοιχες υπηρεσίες ανά τον κόσμο και άρα μπορούμε ανά πάσα στιγμή να πληροφορούμαστε για την τέλεση εγκληματικών πράξεων. Δυστυχώς, ένας μεγάλος αριθμός παραδοσιακών κακοποιών έχει εξελιχθεί και ηλεκτρονικά. Αρκετοί που δεν γνωρίζουν καλά τη χρήση των σύγχρονων ηλεκτρονικών υπηρεσιών χρησιμοποιούν κυρίως νέους ανθρώπους 17-20 ετών, τους λεγόμενους «κράκερς». Ο χάκερ είναι αυτός που βρίσκει τις ατέλειες ενός υπολογιστικού συστήματος και ενημερώνει σχετικά τον διαχειριστή με σκοπό να τον προστατεύσει. Κράκερ, αντίθετα, είναι εκείνος που εντοπίζει τις ατέλειες και εισβάλλει στα συστήματα καταστρέφοντάς τα. Η νομοθεσία τιμωρεί τον κράκερ και όχι τον χάκερ». Διασύνδεση Δυστυχώς, το οργανωμένο έγκλημα χρησιμοποιεί νέους ανθρώπους για να τελεί τις ποινικά κολάσιμες πράξεις του στο Διαδίκτυο. Ο Μ. Σφακιανάκης επισημαίνει σχετικά: «Υπάρχει διασύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος με νέους ανθρώπους τους οποίους χρησιμοποιεί στο ηλεκτρονικό έγκλημα. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι πιτσιρικάδες στην αγορά. Στην Ελλάδα δεν μπορώ να πω ότι έχουμε οργανωμένες μορφές ηλεκτρονικού εγκλήματος, τουλάχιστον ακόμη. Αυτές οι ομάδες δρουν στο εξωτερικό, γι’ αυτό είμαστε ετοιμοπόλεμοι να το αντιμετωπίσουμε, αν φανεί ότι επεκτείνεται στη χώρα μας. Μην ξεχνάτε, όπως είπαμε, ότι βρισκόμαστε ένα κλικ μπροστά από τους απατεώνες». Προαναγγέλλει δε σχετικές συλλήψεις το επόμενο διάστημα.
Ασφάλεια Όσον αφορά στην ασφάλεια των υπολογιστικών συστημάτων, είναι κάθετος: «Ασφαλής υπολογιστής είναι ο κλειστός υπολογιστής, τον οποίο μάλιστα έχεις βγάλει και από την πρίζα. Στο Διαδίκτυο απόλυτη ασφάλεια δεν υπάρχει, ποτέ και πουθενά. Θωρακίζουμε ένα σύστημα, με σκοπό να κάνουμε δύσκολη τη ζωή εκείνου που θέλει να το ‘‘σπάσει’’. Μην ξεχνάτε ότι έχουν «σπάσει» κωδικούς του Πενταγώνου, διεθνών μυστικών υπηρεσιών, της Ιντερπόλ, της NASA και ένα σωρό ακόμη φορέων υψίστης ασφαλείας ανά τον κόσμο. Μόλις πέρυσι συνελήφθη ένας νεαρός Έλληνας που είχε καταφέρει να εισβάλει σε τέτοιου είδους συστήματα. Στην Ελλάδα γίνονται προσπάθειες από τα υπουργεία και τους οργανισμούς να διασφαλίσουν τα συστήματά τους. Είναι μεν υψηλό το επίπεδο, αλλά θέλει δουλειά ακόμη». Τράπεζες Για τα συστήματα πάντως των τραπεζών εκφράζεται με ιδιαίτερα θετικό τρόπο, προτρέποντας τους πολίτες να κάνουν χρήση της ηλεκτρονικής τραπεζικής. «Αυτή τη στιγμή οι τράπεζές μας είναι ασφαλείς και εγώ προσωπικά χρησιμοποιώ e-banking (τραπεζικές εργασίες μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή). Τα συστήματα ασφαλείας των τραπεζών είναι πολύ ισχυρά, γι’ αυτό και ο κόσμος θα πρέπει να μάθει να συναλλάσσεται ηλεκτρονικά με την τράπεζά του» τονίζει. Προς αυτό, πάντως, συνέβαλε η πολιτική της πρόληψης διά της καταστολής που εφάρμοσε ο Σφακιανάκης πριν από τέσσερα χρόνια: «Στο παρελθόν, οι κράκερς εισέβαλλαν σε υπολογιστές χρηστών που συναλλάσσονταν με τράπεζες ηλεκτρονικά και, αφού έσπαζαν τους κωδικούς, αφαιρούσαν χρήματα από τους λογαριασμούς τους. Προσέξτε, δεν εισέβαλλαν στην τράπεζα αλλά στον χρήστη - κάτοχο τραπεζικού λογαριασμού. Είναι το λεγόμενο fishing. Στις περιπτώσεις αυτές, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έδρασε άμεσα κάνοντας 60 συλλήψεις σε μικρό χρονικό διάστημα, στέλνοντας έτσι σαφές και ηχηρό μήνυμα ότι τέτοιου είδους ενέργειες θα τιμωρούνται πάραυτα. Αποτέλεσμα ήταν να σταματήσει οριζοντίως η περαιτέρω εκδήλωση του φαινομένου. Κάναμε, δηλαδή, πρόληψη διά της καταστολής αμέσως μόλις παρουσιάστηκε το fishing στην Ελλάδα το 2007».